Tài liệu Ảnh hưởng của acid Salicylic, Aspirin trong tăng trưởng và phát triển cây lan Thạch Hộc thiết bì ( Đernobium officinale Kimura et Migo)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM VIỆN KHOA HỌC ỨNG DỤNG HUTECH −− ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ẢNH HƯỞNG CỦA ACID SALICYLIC, ASPIRIN TRONG TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CÂY LAN THẠCH HỘC THIẾT BÌ (Dendrobium officinale Kimura et Migo) TRONG ĐIỀU KIỆN IN VITRO Ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC Chuyên ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC Giảng viên hướng dẫn: TS Đ Ỗ Đ Ă N G G I Á P Sinh viên: LÊ NGUYỄN HOÀNG KIM NGÂN MSSV: 1411100072 TP Hồ Chí Minh, năm 2018 Lớp: 14DSH01 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM VIỆN KHOA HỌC ỨNG DỤNG HUTECH −− ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ẢNH HƯỞNG CỦA ACID SALICYLIC, ASPIRIN TRONG TĂNG TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN CÂY LAN THẠCH HỘC THIẾT BÌ (Dendrobium officinale Kimura et Migo) TRONG ĐIỀU KIỆN IN VITRO Ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC Chuyên ngành: CÔNG NGHỆ SINH HỌC Giảng viên hướng dẫn: Sinh viên: LÊ NGUYỄN TS Đ Ỗ Đ Ă N G G I Á P HOÀNG KIM NGÂN MSSV: 1411100072 Lớp: 14DSH01 TP Hồ Chí Minh, năm 2018 Đồ án tốt nghiệp MỤC LỤC MỤC LỤC ................................................................................................................. i LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... iii LỜI CÁM ƠN ......................................................................................................... iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................v DANH SÁCH BẢNG ............................................................................................. vi DANH SÁCH BIỂU ĐỒ ....................................................................................... vii DANH SÁCH HÌNH............................................................................................. viii Chương 1 MỞ ĐẦU ..................................................................................................1 1.1. Đặt vấn đề .........................................................................................................1 1.2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................3 1.3. Nội dung thực hiện ...........................................................................................3 1.4. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................3 1.5. Yêu cầu của đề tài.............................................................................................3 1.6. Kết cấu của đề tài .............................................................................................4 Chương 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................................5 2.1. Tổng quan về lan thạch hộc thiết bì .................................................................5 2.2. Các chất điều hòa sinh trưởng thực vật ............................................................13 2.3. Kỹ thuật nuôi cấy mô thực vật .......................................................................22 Chương 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP .........................................................30 3.1. Thời gian và địa điểm .....................................................................................30 iii Đồ án tốt nghiệp 3.2. Vật liệu và hoá chất ........................................................................................30 3.3. Điều kiện nuôi cấy .........................................................................................31 3.4. Nội dung nghiên cứu ......................................................................................32 3.5. Phương pháp thu chỉ tiêu theo dõi ..................................................................40 3.6. Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................42 Chương 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...............................................................43 Chương 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................56 5.1. Kết luận ..........................................................................................................56 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................56 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................58 PHỤ LỤC ..................................................................................................................1 iv Đồ án tốt nghiệp LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đồ án tốt nghiệp “Ảnh hưởng của Acid Salicylic và Aspirin trong tăng trưởng và phát triển cây lan thạch hộc thiết bì trong điều kiện in vitro” là chuyên đề nghiên cứu của em trực tiếp thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy T.S Đỗ Đăng Giáp. Tất cả các số liệu, kết quả trình bày trong đồ án tốt nghiệp là khách quan và không sao chép số liệu của bất kì công trình nghiên cứu nào trước đây. Em hoàn toàn chịu trách nhiệm trước nhà trường và hội đồng về sự cam đoan này. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018 Sinh viên thực hiện Lê Nguyễn Hoàng Kim Ngân v Đồ án tốt nghiệp LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đồ án tốt nghiệp này, em xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh và ban giám hiệu đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho sinh viên chúng em được học tập, sinh hoạt và nghiên cứu thêm nhiều điều hay và bổ ích. Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trong Viện Khoa học Ứng dụng HUTECH, ngành Công nghệ Sinh học – Thực phẩm – Môi trường, trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh đã giảng dạy và truyền đạt cho em những kiến thức rất quý báu, những kinh nghiệm quý báu về học và làm trong suốt 4 năm học vừa qua. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy T.S Đỗ Đăng Giáp đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình học tập cũng như làm đồ án tốt nghiệp. Em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè đã đồng hành và giúp đỡ chúng em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn! Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018 Sinh viên thực hiện Lê Nguyễn Hoàng Kim Ngân vi Đồ án tốt nghiệp DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ASA Acetylsalicylic acid (Aspirin) BA Benzyladenine BAP 6 – benzylaminopurine cs Cộng sự ĐC Đối chứng IFN – gamma Interferon – gramma g Gram mcg/g Microgram/gram MS Môi trường Murashige – Skoog NAA α - Naphthaleneacetic acid ND Nước dừa NT Nghiệm thức SA Salicylic Acid TLK Trọng lượng khô TLT Trọng lương tươi vii Đồ án tốt nghiệp DANH SÁCH BẢNG Bảng 3.1. Bảng thiết bị Bảng 3.2. Bảng dụng cụ Bảng 3.3. Bảng hóa chất Bảng 3.4. Bố trí thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của SA sử dụng trong thí nghiệm 1.1 Bảng 3.5. Bố trí thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của SA sử dụng trong thí nghiệm 1.2 Bảng 3.6. Bố trí thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của ASA sử dụng trong thí nghiệm 2.1 Bảng 3.7. Bố trí thí nghiệm khảo sát ảnh hưởng của ASA sử dụng trong thí nghiệm 2.2 Bảng 4.1. Bảng khảo sát ảnh hưởng của SA ở nồng độ lớn lên cây lan thạch hộc thiết bì sau 4 tuần quan sát. Bảng 4.2. Bảng khảo sát ảnh hưởng của ASA ở nồng độ lớn lên cây lan thạch hộc thiết bì sau 4 tuần quan sát. Bảng 4.3. Bảng khảo sát ảnh hưởng của SA ở nồng độ nhỏ lên cây lan thạch hộc thiết bì sau 4 tuần quan sát. Bảng 4.4. Bảng khảo sát ảnh hưởng của ASA ở nồng độ nhỏ lên cây lan thạch hộc thiết bì sau 4 tuần quan sát. viii Đồ án tốt nghiệp DANH SÁCH BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1. Ảnh hưởng của SA (dãy nồng độ lớn) lên chiều cao của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.2. Ảnh hưởng của SA (dãy nồng độ lớn) lên tổng số chồi của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.3. Ảnh hưởng của ASA (dãy nồng độ lớn) lên chiều TLT và TLK của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.4. Ảnh hưởng của ASA (dãy nồng độ lớn) lên chiều cao của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.5. Ảnh hưởng của ASA (dãy nồng độ lớn) lên tổng hàm lượng Chlorophyll của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.6. Ảnh hưởng của SA (dãy nồng độ nhỏ) lên tổng số chồi của cây lan thạch hộc thiết bì Biểu đồ 4.7. Ảnh hưởng của ASA (dãy nồng độ nhỏ) lên tổng số chồi của cây lan thạch hộc thiết bì ix Đồ án tốt nghiệp DANH SÁCH HÌNH Hình 2.1. Lan thạch hộc thiết bì Hình 2.2. Thân và hoa của lan thạch hộc thiết bì Hình 2.3. Lan thạch hộc thiết bì Hình 2.4. Thân khí sinh của lan thạch hộc Hình 2.5. Thân và lá của lan thạch hộc thiết bì Hình 2.6. Hoa của lan thạch hộc thiết bì Hình 2.7. a) Công thức cấu tạo; b) Cấu trúc không gian; c) Salicylic acid Hình 2.8. Sơ đồ các con đường tổng hợp salicylic acid trong cây Hình 2.9. Các ảnh hưởng của SA lên thực vật Hình 2.10. a) Công thức cấu tạo; b) Cấu trúc không gian; c) Aspirin Hình 2.11. Dẫn xuất Aspirin từ Salicylic acid Hình 2.12. Quy trình nuôi cấy sinh khối cây lan gấm bằng kỹ thuật bioreactor. a: mẫu cấy ban đầu. b, b1: mẫu cấy sau 8 tuần nuôi cấy. c, c1: khối lượng sinh khối thu nhận. Hình 3.1. Mẫu nuôi cấy ban đầu Hình 3.2. Mẫu lan thạch hộc sử dụng để tiến hành thí nghiệm SA và ASA Hình 3.3. Lan thạch hộc thiết bì khi sấy khô Hình 4.1. Sự hình thành và phát triển chồi của lan Thạch hộc trên môi trường MS + SA (nồng độ lớn) Hình 4.2. Sự hình thành và phát triển chồi của lan Thạch hộc thiết bì trên môi trường MS + AS (nồng độ lớn) Hình 4.3. Sự hình thành và phát triển chồi của lan Thạch hộc trên môi trường MS + SA (nồng độ nhỏ) Hình 4.4. Sự hình thành và phát triển chồi của lan Thạch hộc trên môi trường MS + AS (nồng độ nhỏ) x Đồ án tốt nghiệp Chương 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Bên cạnh những loài thực vật đa dạng làm nguồn thực phẩm hay làm đồ trang trí thì còn có một số loại thực vật quý được sử dụng với mục đích bồi bổ cơ thể và rất có giá trị dược liệu như sâm ngọc linh, ngải cứu, đông trùng hạ thảo,... Thêm vào đó còn có một số loài thực vật không những được trồng làm cây cảnh mà còn có thể dùng để trị đau dạ dày, đau thượng vị, bồi bổ mắt, chống lão hoá,... rất hiệu quả, đó là lan thạch hộc thiết bì (Nguyễn Thanh Thuận, 2015). Ngoài ra, lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) còn có nhiêu giá trị dược học như chống ung thư, chống lão hóa, tăng sức đề kháng của cơ thể, làm dãn mạch máu và kháng đông máu, được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng, làm các bài thuốc và đặc biệt là chữa bệnh tiểu đường, cao huyết áp (Kowitdamrong, 2013; Chu, 2014). Do có nhiều lợi ích và nơi phát triển của lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) là những vùng núi cao gây nguy hiểm cho người thu hái nên giá cả rất đắt đỏ. Hơn nữa, lan thạch hộc thiết bì khó sinh sản, mọc chậm, khó trồng, những cây mọc hoang dã đã được đưa vào “Công ước buôn bán quốc tế động thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng” được pháp luật bảo vệ, do đó nguồn cung cấp tự nhiên đã cạn kiệt, cấm thu hái và buôn bán và cũng hiện là loài đã được ghi trong Sách đỏ Việt Nam (1996) với cấp đánh giá “bị đe doạ” (Bậc T) (Sách đỏ Việt Nam năm 2007 – phần thực vật – trang 448), suy giảm nghiêm trọng do chặt phá rừng và thu hái về trồng làm cây cảnh (Gu, 2007). Vì thế, cần phải có biện pháp giúp bảo tồn loài dược liệu quý. Nhiều loài lan quý hiếm bị đe dọa tuyệt chủng trong tự nhiên thường được bảo tồn nhờ phương thức nảy mầm từ hạt (Kauth, 2005). Với công nghệ nhân giống in vitro hiện nay, hệ số nhân giống từ một quả lan là rất lớn, từ vài ngàn đến một triệu cây con (Trần 1 Đồ án tốt nghiệp Văn Minh, 2001). Đã có các tác giả trong và ngoài nước nhân giống lan Dendrobium sp. bằng phương pháp gieo hạt lan trên nền môi trường MS có bổ sung 0,5mg/l NAA (Luan và cs, 2006). Nguyễn Văn Song (2011) cũng có nghiên cứu về việc nhân nhanh in vitro loài lan rừng có nguy cơ tuyệt chủng với nguồn nguyên liệu ban đầu là gieo hạt trên môi trường MS + 15% đường sacarose + 2,0 mg/l BA. Trong 3 năm gần đây Viện Sinh học Nông nghiệp đã thành công khi áp dụng công nghệ nuôi cấy mô nhân giống một số loài lan bản địa làm dược liệu thuộc chi Hoàng Thảo có nguy cơ bị tuyệt chủng (Nguyễn Thị Sơn và cs, 2012; 2013; Vũ Ngọc Lan và cs, 2013). Kỹ thuật nuôi cấy mô mở ra hướng mới giúp bảo tồn những loài thực vật có nguy cơ tuyệt chủng như lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo). Phương pháp nuôi cấy mô đem lại giá trị kinh tế cao, tiết kiệm được thời gian chăm sóc, tạo ra cây giống đồng đều về mặt di truyền, sạch bệnh, năng suất cao, chất lượng đảm bảo không bị phụ thuộc vào điều kiện khí hậu bên ngoài nên nuôi cấy mô ngày càng khẳng định tính ưu việt trong việc nhân nhanh cũng như bảo tồn những loài cây quý. Môi trường nuôi cấy thực vật in vitro chủ yếu bao gồm muối khoáng, vitamin, các khoáng chất, nguồn carbon và các chất điều hoà sinh trưởng khác (Bektas và cs, 2013). Và trong các chất điều hoà sinh trưởng thì Salicylic acid và Aspirin có thể giúp tăng nhanh tốc độ sinh trưởng và phát triển của thực vật. Năm 2017, Lê Thị Diễm và Võ Thị Bạch Mai đã có nghiên cứu về ảnh hưởng của các chất điều hòa sinh trưởng thực vật lên sự nhân nhanh chồi in vitro lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) đã tìm ra nồng độ thích hợp của các chất điều hòa sinh trưởng thực vật an toàn khi sử dụng để kích thích phát triển chồi và cụm chồi của lan thạch hộc thiết bì. Thêm vào đó, từ năm 2015 đến năm 2017, nghiên cứu của Trần Ngọc Ngoạn đã xây dựng và thu được các kết quả khả quan từ mô hình trồng lan thạch hộc thiết bì từ cây nuôi cấy mô tế bào. 2 Đồ án tốt nghiệp Với mục đích bảo tồn nguồn dược liệu quý và tăng nhanh tốc độ sinh trưởng của lan thạch hộc, đề tài: “Nghiên cứu sự ảnh hưởng của Salicylic acid và Aspirin trong tăng trưởng và phát triển lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) trong điều kiện in vitro” nhằm tìm ra nồng độ Salicylic acid và Aspirin thích hợp và an toàn với sự sinh trưởng và phát triển của lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo). 1.2. Mục đích nghiên cứu Với mục đích nhân nhanh với năng suất cao loài lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào, nhằm góp phần bảo tồn nguồn dược liệu quý và tạo ra nguồn sinh khối lan lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) dồi dào cung cấp rộng rãi cho người sử dụng. Tạo ra được nguồn cây giống với số lượng lớn và sạch bệnh, giá cả phù hợp, đáp ứng nhu cầu của thị trường, tạo nguồn nguyên liệu quý cho ngành Dược. 1.3. Nội dung thực hiện − Khảo sát ảnh hưởng của salicylic acid lên khả năng sinh trưởng của cây lan thạch hộc thiết bì trên hai dãy nồng độ. − Khảo sát ảnh hưởng của aspirin lên khả năng sinh trưởng của cây lan thạch hộc thiết bì trên hai dãy nồng độ. − Tìm nồng độ thích hợp nhất của salicylic acid và aspirin tạo ra kết quả tối ưu nhất cho sự tăng trưởng của cây lan thạch hộc thiết bì in vitro. 1.4. Phương pháp nghiên cứu Các thí nghiệm được bố trí theo kiểu ngẫu nhiên một yếu tố. Các nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Các số liệu thu được sẽ được xử lý bằng phần mềm SAS và sử dụng các hàm trong excel. 1.5. Yêu cầu của đề tài 3 Đồ án tốt nghiệp Xác định được công thức tối ưu của môi trường nuôi cấy MS kết hợp salicylic acid và aspirin thích hợp nhất cho cây lan thạch hộc thiết bì in vitro tăng trưởng tốt. 1.6. Kết cấu của đề tài Chương 1: Mở đầu Chương 2: Tổng quan tài liệu Chương 3: Vật liệu và phương pháp Chương 4: Kết quả và thảo luận Chương 5: Kết luận và kiến nghị Tài liệu tham khảo 4 Đồ án tốt nghiệp Chương 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Tổng quan về lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) 2.1.1. Mô tả về lan thạch hộc thiết bì (Dendrobium officinale Kimura et Migo) Chi Dendrobium, bao gồm 1100 loài hoặc nhiều hơn nữa trên thế giới, là một nhóm lớn nhất trong họ Orchidaceae. Có 76 loài thuộc chi Dendrobium ở Trung Quốc, gồm 74 loài và 2 loại, trong đó thân cây được sấy khô của D.officinale được liệt kê trong Dược điển Trung Hoa dưới tên Dendrobii Officinalis Caulis (Tie-pi-shi-hu) như một khoản mục riêng. Theo như thuyết Y khoa Cổ Truyền Trung Hoa, chức năng chính của D.officinale là dưỡng âm và loại bỏ khí hư, “bảo vệ” dạ dày và điều hoá chất lưu. Loài này được sử dụng với mục đích chính là “bảo vệ” dạ dày, điều hoà sản phẩm chất lưu của cơ thể, và xoa dịu các triệu chứng như là khô họng và khô mắt với thị lực mờ trong phòng khám, và được tìm thấy có thể kích thích miễn dịch (Sydney Tang và cs, 2011) và tác dụng kháng u bướu (Kowitdamrong và cs, 2013). Hình 2.1. Lan thạch hộc thiết bì 5 Đồ án tốt nghiệp Hình 2.2. Thân và hoa của lan thạch hộc thiết bì 2.1.2. Nguồn gốc và phân bố Thạch hộc thiết bì hay còn gọi là thạch hộc rỉ sắt, hắc tiết thảo, thiết bì lan, lí thụ thảo là cây thảo lâu năm thuộc Chi Thạch hộc –Họ Lan, thường sinh trưởng ở các vách đá, khe đá, hoặc phụ sinh trên cây cổ thụ, ở vùng cao núi đá, nhiệt đới, Á nhiệt đới, độ cao từ 800 – 1000m (Chu Chu và cs, 2014). Ở Việt Nam họ Lan có nhiều loài, phân bố ở các vùng núi từ Bắc vào Nam, nhiều loài đã bị tuyệt chủng hoặc bị đe doạ tuyệt chủng, một số loài nằm trong danh mục Sách đỏ Việt Nam, trong đó có loài lan Thạch hộc tía, phân bố ở vùng trung du miền núi phía Bắc Việt Nam đang được nghiên cứu nhân giống và nuôi trồng để làm thuốc. 2.1.3. Đặc điểm sinh học 2.1.3.1. Phân loại thực vật Cây lan Thạch hộc thiết bì thuộc: Giới: Plantae (giới Thực vật) Ngành: Magnoliophyta (ngành Ngọc Lan) 6 Đồ án tốt nghiệp Lớp: Magnoliopsida (lớp Ngọc Lan) Bộ: Asparagales (bộ Măng Tây) Họ: Orchidaceae (họ Lan) Chi: Dedrobium (chi Lan hoàng thảo) Loài: Dendrobium officinale Kimura et Migo Hình 2.3. Lan thạch hộc thiết bì 2.1.3.1. Đặc điểm của cây trưởng thành Thạch hộc thiết bì hay thạch hộc tía là cây thảo phụ sinh lâu năm, thân mọng nước, sống bám vào cây gỗ lớn rừng nguyên sinh có độ ẩm cao hoặc ở vách đá ẩm ướt, ưa khí hậu ẩm và râm mát. Với đặc trưng vỏ cây có màu xanh tía và có giá trị độc đáo về dược phẩm (Chu Chu và cs, 2014). 2.1.3.2. Đặc điểm của thân rễ Thân rễ nằm ngang sát mặt đất, đôi khi hơi nghiêng, bò dài. Thân rễ thường có màu xanh và không phủ lông. Số lóng trên thân thay đổi tùy từng cây và dao động trong khoảng từ 3 – 7 lóng (Chu Chu và cs, 2014). 2.1.3.3. Đặc điểm thân khí sinh 7 Đồ án tốt nghiệp Thân khí sinh thường mọc thẳng đứng trên mặt đất, ít khi mọc nghiêng. Chiều dài thân từ 3,5 – 8 cm, bán kính thân 0,2 – 0,4 cm. Bề mặt vỏ ngoài vàng – xanh hoặc vàng – vàng (Chu Chu và cs, 2014). Hình 2.4. Thân khí sinh của lan Thạch hộc 2.1.3.4. Đặc điểm của rễ Rễ mọc ra từ các mấu trên thân. Đôi khi rễ cũng được hình thành từ rễ khí sinh. Rễ thường đâm thẳng xuống đất, thông thường mỗi mấu chỉ có một rễ, thỉnh thoảng có nhiều hơn. Số lượng và khích thước rễ khác nhau cho từng cá thể. Số lượng rễ trong khoảng từ 2 – 9 (Chu Chu và cs, 2014). 2.1.3.5. Lá cây Hình 2.5. Thân và lá của lan thạch hộc thiết bì 8 Đồ án tốt nghiệp Lá hình thuôn dài, mọc so le đều hai bên thân, phía cuống tù, gần như không cuốn, ở đầu hơi cuộn hình nón, dài 12 cm, rộng 2 – 3 cm trên có 5 gân dọc (Nguyễn Thanh Thuận, 2015). 2.1.3.6. Đặc điểm hoa, quả Cụm hoa mọc thành chùm 2 – 4 hoa ở sát nách lá, hoa nở khoảng tháng 3 – 4, và kết quả vào khoảng tháng 5 – 6 (Nguyễn Ngọc Thuận, 2015). Hình 2.6. Hoa của lan thạch hộc thiết bì 2.1.4. Giá trị dược liệu của lan thạch hộc thiết bì Theo Dược điển Trung Quốc thì trong D.officinale Kimura et Migo có dendrobium polysaccharides (23%), alkaloids (0,02 – 0,04%), amino – acids (135 mg/g cây khô), nhiều kim loại như Sắt (292 mcg/g), Kẽm (12 mcg/g), Mangan (52 mcg/g), Đồng (3,6 mcg/g). Ngoài ra, thạch hộc tía còn có những hợp chất đặc thù như phenanthryn, bibenzyl, keton, ester và các chất nhầy, hợp chất amidon. Trong thân cây thạch hộc tía có hàm lượng alkaloit sinh học chiếm tới 0,3%, trong đó những chất amine đã được giám định cấu trúc gồm dendrobine, dendramine, nobilonine, dendrin, 6 – hydroxy – dendroxine, shiunin, shihunidine và muối amoniac N – methyl – dendrobium, 8 – epidendrobine, các chất này có vị hơi đắng. Thân cây thạch hộc tía có dầu bay hơi, trong đó có chất manool của hợp chất ditecpen chiếm hơn 50%. Trong cổ thư đông y Trung 9 Đồ án tốt nghiệp Quốc cách đây hơn 1000 năm đã xác định ở Trung Quốc có 9 loại tiên dược được xếp theo thứ tự như sau: Thạch hộc, tuyết liên, nhân sâm, thủ ô, phục linh, tùng dung, linh chi, ngọc trai, đông trùng hạ thảo, trong đó thạch hộc tía xếp đầu bảng. Nghiên cứu của Liu, X. F. và cs (2011) cho thấy khi cho chuột uống dịch chiết và các Polysaccharide thô của D.officinale Kimura et Migo giúp cải thiện và tăng cường đáng kể khả năng miễn dịch tế bào và miễn dịch không đặc hiệu ở chuột, tăng sản sinh IFN – gamma ở lách. Nghiên cứu tác dụng của D.officinale Kimura et Migo trên hệ tiêu hoá cho thấy một polysaccharide (Dendronan) có tác dụng tốt, giúp điều hoà hệ vi sinh đường ruột, tăng hàm lượng các acid béo chuỗi ngắn SCFA, giảm pH ruột kết và thời gian hình thành phân (Zhang, G.Y., và cs, 2015). Ngoài ra, D.officinale Kimura et Migo là một trong 5 dược thảo có chứa chrysotoxene, erianin và confusarin là những chất có hoạt tính diệt bào khi thử (in vivo và in vitro) trên nhiều dòng tế bào ung thư khác nhau (Yao, C. và cs, 2012). 2.1.5. Giá trị thị trường của lan thạch hộc Trên thị trường, thân cây tươi thạch hộc tía đang có giá bán khoảng 150 USD/kg. Giá trị của nó còn được cổ thư xếp trên nhân sâm, thủ ô, phục linh, tùng dung, linh chi, ngọc trai, đông trùng hạ thảo. 2.1.6. Nhân giống lan thạch hộc thiết bì 2.1.6.1. Nhân giống bằng giao hạt Năm 2014 theo Nguyễn Thị Sơn và cs quả lan sau khi được khử trùng, xẻ lấy hạt cấy vào các môi trường nền: MS (Murashige & Shoog, 1962), VW (Vacin & Went, 1949), Hyponex. Hạt lan mới gieo sẽ rất mịn và có màu vàng chanh. Sau 8 tuần nuôi cấy thu được kết quả các hạt đã nảy chồi 100% trên nền môi trường MS và VW. Hạt gieo 10