Tài liệu Việt nam địa danh nổi tiếng

VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 1 M UC Å LUC Å Àaão coâ .........................................................................................................2 Àaåi Laãi - höì xanh böën muâa lùång soáng.....................................................4 Cön Àaão - Huyïån àaão xa miïìn àêët nûúác .................................................8 Sapa - Thõ trêën trong mêy sûúng múâ aão ...............................................10 Lïn Ba Vò traánh nùæng heâ .......................................................................12 Cûãa Tuâng vaâ baäi tùæm ..............................................................................14 Non nûúác Sún Traâ ...................................................................................16 Ngûúåc doâng söng Ba ...............................................................................19 Gia Lai - vuâng àêët huyïìn thoaåi .............................................................22 Khe Nûúác Laånh .......................................................................................25 http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 2 ÀAO Ã COÂ Àaão coâ tûå nhiïn Chi Lùng Nam huyïån Thanh Miïån, tónh Haãi Dûúng àûúåc phaát hiïån nùm 1994. Àêy laâ möåt àiïím du lõch möi trûúâng sinh thaái hêëp dêîn. Nùçm giûäa möåt vuâng höì bao la soáng nûúác, àaão Coâ nöíi lïn nhû möåt viïn ngoåc maâ thiïn nhiïn àaä ban tùång cho Chi Lùng Nam. Vúái diïån tñch 2.382m2, tûâ lêu àaä trúã thaânh núi truá nguå cuãa nhiïìu loaåi coâ vaåc khaác nhau, coâ vaåc àïën tûâ khùæp núi. Coá chñn loaåi coâ khaác nhau laâ coâ lûãa, coâ ruöìi, coâ búå, coâ àen, coâ nghïnh, coâ diïåc, coâ trùæng, coâ ngang, coâ hûúng vaâ ba loaåi vaåc laâ vaåc xaám, vaåc xanh, vaåc àen coá nguöìn göëc tûâ Trung Quöëc, Miïën Àiïån, ÊËn Àöå, Nï Pan, Philippines... Muâa xuên laâ thúâi àiïím coâ vïì àöng nhêët coá túái vaâi vaån con coâ vaâ haâng nghòn con vaåc. Khi hoaâng hön buöng xuöëng laâ luác coâ vïì, chuáng bay thaânh tûâng àaân, möîi àaân coá söë lûúång tûâ dùm baãy chuåc túái haâng trùm con àêåu trùæng xoaá caã caác taán cêy trïn àaão. Sau khi lûúån nhiïìu loâng che kñn caã khoaãng khöng gian mùåt höì, chuáng lêìn lûúåt haå caán h an toaân xuöëng nhûäng luâm cêy xanh vúái aánh nùæng chiïìu giûäa biïín nûúác mïnh möng, tiïëp àoá laâ nhûäng nhõp saãi caánh cuãa nhûäng chuá vaåc chuêín bõ cho möåt buöíi kiïëm möìi vêët caã trong àïm. Khöng chó laâ núi cû truá cuãa coâ, vaåc. Laâ möåt vuâng höì röång mïånh möng, khöng bao giúâ caån nûúác nïn Chi Lùng Nam coá nhiïìu moâng keát, le le, võt trúâi, àùåc biïåt àaä tûâng coá cöëc àen, böì nöng, cuöëc vaâ nhiïìu loaâi gieä khaác nhau. Trong söë êëy, cöëc vaâ böì nöng laâ loaâi chim nûúác quñ hiïëm coá tïn trong saách Àoã Viïåt Nam. Àïën núi àêy vaâo luác hoaâng hön hay http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 3 súám mai laâ luác “giao ca” thuá võ giûäa coâ vaâ vaåc trong cuöåc mûu sinh haâng ngaây, laâ khi coâ vïì súám maâ vaåc chûa ài kiïëm ùn thò àaão coâ thêåt laâ huyïn naáo. Chuáng tranh cûúáp nhau àïí giaânh chöî àêåu. Vaåc yïëu thïë nïn bõ döìn xuöëng dûúái, coân coâ phuã trùæng trïn caác taán cêy. Hònh nhû cêy cöëi thûa dêìn trïn àaão khöng coân àuã chöî cho caã àaân coâ khöíng löì baám nûäa. Sûå àan xen haâi hoaâ giûäa cêy cöëi, chim muöng, höì nûúác cuâng khñ hêåu nhiïåt àúái trong laânh thoaáng àaäng, cuâng vúái nhiïìu cêy cöí thuå vaâ nhiïìu bia cöí, àïìn, chuâa, miïëu maåo trong vuâng, àùåc biïåt vúái caác nghïì cöí truyïìn nhe nghïì göåt caá, nghïì baánh traáng, baánh àa vaâ nghïì ûúm tröìng cêy caãnh, Chi lùng Nam coá àêìy àuã yïëu töë àïí coá thïí phaát triïín thaânh möåt vuâng du lõch möi trûúâng sinh thaái hêëp dêîn. Vúái nhûäng giaá trõ cuãa mònh àaão Coâ Chi Lùng Nam àaä taåo nïn möåt möi trûúâng sinh thaái àùåc trûng cho laâng quï vuâng àöìng bùçng Bùæc Böå. Ngoaâi yá nghôa laâ núi baão töìn cuãa coâ vaåc vaâ nhiïìu loaâi chim nûúác, vuâng àêìm höì Chi Lùng Nam coân laâ möåt thùæng caãnh hiïëm thêëy vúái caãnh höì nûúác vaâ cêy cöëi, chim muöng, nhêët laâ nghe thêëy chim coâ kïu huyïn naáo, tröng thêëy nhûäng àaân chim bay rúåp bêìu trúâi. Khi xûa, àaão giûäa höì coá cêy cöëi rêåm raåp, àaân coâ cuäng tûâng laâm töí sinh söi naãy núã quanh nùm. Nhûng röìi nguöìn taâi nguyïn quyá giaá naây chûa àûúåc nhêån thûác àêìy àuã nïn coâ vaåc àaä bõ xua àuöíi, sùn bùæn khöng thûúng tiïëc. Chuáng bõ bêîy bùçng doâ, bùæn bùçng suáng vaâ thêåm chñ bõ huyã diïåt bùçng böåc phaá buöåc úã ngoån cêy. Sûå phaát hiïån vaâ àaánh giaá giaá trõ sinh thaái vaâ taâi nguyïn cuãa laâng coâ giûäa luác chuáng àang coá nguy cú bõ tiïu diïåt laâ möåt cöng trònh cuãa Höåi Sinh hoåc vaâ möi trûúâng tónh Haãi Dûúng. Tuy nhiïn trong nhûäng nùm qua, viïåc khai thaác tiïìm nùng naây múái chó dûâng úã mûác tûå phaát, nïn àaão Coâ vêîn nhû möåt naâng cöng chuáa nguã quïn trong rûâng chûa àûúåc àaánh thûác, búãi àûúâng xaá ài laåi coân khoá khùn. Laâng Coâ àang àûúåc quan têm tñch cûåc baão töìn vaâ xêy dûång http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 4 thaânh khu du lõch sinh thaái. Àêët laânh chim àêåu, coâ vïì ngaây möåt àöng hún. Trong tûúng lai khöng xa tiïìm nùng du lõch àaão Coâ seä thûåc sûå àûúåc phaát huy vaâ àûúåc àûa vaâo tour du lõch theo hònh voâng cung tûâ Haâ Nöåi ài phöë Hiïën àïën àaão Coâ, Haãi Dûúng vaâ ra Cön Sún, Kiïëp Baåc, Haãi Phoâng röìi vïì Haâ Nöåi. Coá nhû vêåy múái thu huát àûúåc ngaây caâng nhiïìu khaách du lõch trong nûúác cuäng nhû quöëc tïë. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 5 ÀAIÅ LAIÃ - HÖÌ XANH BÖN Ë M UA Â LÙN Å G SON Á G Nùçm saát thõ trêën Xuên Hoaâ úã phña Bùæc huyïån Mï Linh, tónh Vônh Phuác, höì Àaåi Laãi laâ núi du lõch nghó maát rêët lyá tûúãng cho têët caã moåi ngûúâi. Tûâ Haâ Nöåi, muöën àïën khu du lõch höì Àaåi Laãi du khaách chó cêìn lïn xe ngûúåc àûúâng quöëc löå 2 àïën Phuác Yïn chûa àêìy möåt giúâ àöìng höì, röìi reä phaãi, ài theo con àûúâng laát bï töng túái thõ trêën Xuên Hoaâ nùçm ngay ven höì. Àêy laâ núi nghó maát cuöëi tuêìn rêët thuêån tiïån àöëi vúái ngûúâi dên úã thuã àö söi àöång, öìn aä. Sau nhûäng ngaây laâm viïåc cùng thùèng, ai chùèng muöën àûúåc búi thuyïìn thû giaän giûäa vuâng non nûúác hûäu tònh naây. Àaåi Laãi laâ höì nûúác röång túái hún 500 ha. Vaâo muâa mûa, caác con söng, con suöëi trong lûu vûåc phña Nam cuãa daäy nuái Tam Àaão vúái söng Vûåc Tuyïìn, söng Tön, söng Baá Haå, suöëi Àöìng Cêu, Àöìng Chaäo... àïìu döìn nûúác vaâo, khiïën mûåc nûúác coá thïí lïn cao túái cöët 21m. Möåt phêìn, do vêîn giûä àûúåc nguyïn traång caác thung luäng tûå nhiïn vaâ caác triïìn àöìi baát uáp cuâng caác heãm nuái nhö ra, taåo nïn caác eo, caác baán àaão àa daång, nïn mùåt höì tuy röång nhûng khöng hïì gêy caãm giaác mïnh möng choaáng ngúåp maâ du khaách coân phaát hiïån ra nhiïìu caãnh quan kyâ thuá khi búi thuyïìn qua nhûäng heãm nuái vêîn coân nguyïn neát hoang sú àïën kyâ laå. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 6 Phña Bùæc höì Àaåi Laãi laâ daäy Tam Àaão nuái non cao vaâ xa dêìn vúái nhûäng caánh rûâng xanh biïëc nguát ngaân. Ba mùåt höì àïìu àûúåc giùng haâng caác goâ àöìi baát uáp nöëi tiïëp cuâng nuái Thùçn Lùçn, àûúåc xêu chuöîi nöëi daâi búãi nhûäng àêåp àêët kiïn cöë, taåo thaânh bûác tûúâng thaânh giûä nûúác. Xung quanh höì laâ baát ngaát maâu xanh cuãa hún 9.000 heác ta cêy rûâng phoâng höå. Tûâ baäi tùæm dûúái höì, du khaách coá thïí chaåy thùèng lïn àónh nuái Thùçn Lùçn úã phña Nam àïí phoáng têìm mùæt nhòn vïì Thuã àö Haâ Nöåi àang lêëp laánh dûúái aánh nùæng chiïìu. Nhûäng ai thñch leo nuái àïìu coá thïí töí chûác cuöåc lûä haânh lïn phña Bùæc, luöìn rûâng qua àeâo Nhe sang àêët Thaái Nguyïn hoùåc reä sang nuái Moã Quaå thûã sûác leo lïn nhûäng vaách àaá dûång àûáng cao vuát têìng mêy. Tûâ trïn nhòn xuöëng thêëy thêëp thoaáng giûäa rûâng xanh coá höì Xaå Hûúng, höì Laâng Haâm, höì Gia Khau..., caånh àoá laâ dêëu tñch lêu àaâi thaânh quaách cöí kñnh cuãa Quêån húåp Nguyïîn Danh Phûúng àaä tûâng xêy dûång giang sún riïng möåt coäi, suöët mûúâi nùm trúâi àûúng àêìu vúái triïìu àònh thúâi vua Lï chuáa Trõnh. Nhúâ coá sùæc biïëc cuãa höì sêu, maâu xanh cuãa rûâng xanh nuái thùèm baát ngaát xung quanh, cuâng vúái nhûäng cún gioá maát rûúåi tûâ ba phña mùåt höì thöíi túái, taåo cho du khaách caãm giaác thanh thaãn, dïî chõu maâ hiïëm khi naâo thêëy àûúåc. Möåt àiïìu kyâ thuá nûäa úã àêy laâ ngoån gioá bêëc laånh leäo cuãa muâa àöng àaä àûúåc nuái Tam Àaão, che chùæn, nïn úã àêy nhiïåt àöå trung bònh cuãa muâa heâ laâ 28,90C vaâ muâa àöng laâ 16,80C. Taåo thuêån lúåi cho du khaách coá thïí àïën nghó dûúäng cuöëi tuêìn núi àêy, cho duâ àang laâ muâa nùæng noáng hay muâa àöng giaá laånh. Thêëy roä tiïìm nùng lêu daâi, ngaânh du lõch tónh Vônh Phuác àaä vaâ àang xêy dûång höì Àaåi Laãi thaânh núi nghó dûúäng thuêån tiïån àïí àoán khaách. Ngoaâi caác khaách saån ba, böën sao, seä coá baäi tùæm bïn höì röång vaâ daâi haâng cêy söë. Nhûäng ngöi biïåt thûå thú möång nùçm dûúái caác caánh rûâng cêy sinh vêåt caãnh hêëp dêîn caác vùn nghïå sô tûâng vïì àêy dûå caác traåi saáng taác. Cuäng seä coá caã sên golf 18 löî vúái àûúâng àua ngûåa traãi daâi http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 7 túái têån chên nuái xa múâ, seä coá caã caác vuä trûúâng lúán, caác nhaâ haâng baán àöì lûu niïåm bïn caác khu du lõch sinh thaái vaâ caác vûúân sinh vêåt caãnh röång lúán. Dûúái chên nuái Tam Àaão, coá khu baão töìn thiïn nhiïn, núi nghiïn cûáu vaâ hûúáng dêîn ngûúâi saânh chúi sinh vêåt caãnh. Mêëy nùm gêìn àêy, böîng nhiïn úã caác goâ àaão chòm nöíi giûäa höì àaä coá rêët nhiïìu àaân chim quyá bay vïì quêìn tuå ngaây möåt nhiïìu, àoá chñnh laâ dêëu hiïåu khùèng àõnh thïm cho sûå trong laânh cuãa möi trûúâng sinh thaái núi àêy. Chiïìu chiïìu, nhûäng caánh coâ trùæng, bay thêëp thoaáng soi boáng mùåt höì, nhûäng tiïëng chim hoát lñu lo cuâng tiïëng rûâng thöng reo vi vuát seä laâ nhûäng lúâi múâi goåi hêëp dêîn hún caã tiïëng chaâo múâi cuãa caác tiïëp viïn du lõch úã bêët cûá núi àêu. Àaä àïën höì Àaåi Laãi, chùæc chùæn du khaách seä àûúåc àùæm chòm trong möåt khöng gian yïn tônh, caãm giaác thanh bònh sau möåt tuêìn lao àöång mïåt moãi nhû chúåt tan biïën, hoaâ vaâo thiïn nhiïn trúâi mêy non nûúác núi àêy. Möåt kyâ nghó cuöëi tuêìn tuyïåt vúâi seä àïën vúái baån bêët kïí muâa naâo trong nùm. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 8 CÖN ÀAO Ã - HUYÏN Å ÀAO Ã XA MIÏN Ì ÀÊT Ë NÛÚC Á Àêy laâ möåt quêìn àaão göìm 16 hoân àaão lúán nhoã húåp thaânh möåt huyïån vïì mùåt haânh chñnh úã ngoaâi truâng khúi. Caác àaão naây coá nhûäng caái tïn möåc maåc nhû laâ: hoân Baâ, hoân Böng Lau, hoân Taâi Lúán, hoân Taâi Nhoã (hoân Thoã), hoân Traác Lúán, hoân Traác Nhoã, hoân Baãy Caånh, hoân Vung, hoân Ngoåc, hoân Tre Lúán, hoân Tre Nhoã, hoân Trûáng, hoân Cau. Hoân lúán nhêët laâ àaão Cön Sún (trûúác kia coân coá tïn laâ Cön Lön). Quêìn thïí Cön Àaão nùçm trong biïín Àöng, chïåch vïì Nam so vúái nöåi àõa, àûúåc biïët túái nhû laâ möåt di tñch caách maång vaâ chûáng tñch vïì töåi aác cuãa thûåc dên Phaáp, àïë quöëc vaâ tay sai àöëi vúái dên töåc Viïåt Nam trong ngoát 114 nùm, kïí tûâ nùm 1862 àïën thaáng 4 nùm 1975. Núi êëy coá trïn hai vaån nêëm möì caãu chiïën sô caách maång Viïåt Nam vaâ haâng vaån ngûúâi khaác àaä bõ tuâ àaây, giam giûä. Thïë nhûng ngaây nay, quêìn àaão Cön Sún hay goåi tùæt laâ Cön Àaão, vúái töíng diïån tñch laâ 72,18km2 laâ möåt àiïím du lõch khaá hêëp dêîn, möåt núi nghó dûúäng hoaân haão coá nhiïìu baäi tùæm tuyïåt vúâi vaâ thùæng caãnh kyâ thuá. Khùæp thõ trêën Cön Àaão coá nhiïìu cêy baâng àûúåc tröìng tûâ thïë kyã qua, vaâo muâa gioá chûúáng nöíi dûä döåi, nhûäng cêy baâng naây rúåp boáng xanh maát. Nhûäng baäi tùæm coân nguyïn veã hoang sú, khöng khñ trong laânh khaá thñch húåp vúái nhûäng ngûúâi ham cuöåc söëng tûå nhiïn, nhêët laâ àöëi vúái trai gaái trong lûáa tuöíi yïu àûúng. Nuái vaâ rûâng nguyïn sinh http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 9 baåt ngaân àiïím tö nhûäng neát tuyïåt thuá trong bûác tranh sinh àöång cuãa möåt vuâng trúâi nûúác bao la. Coá gêìn 20 baäi tùæm nûúác trong xanh vaâ saåch, ngûúâi ta búi ra xa vêîn coân tröng thêëy àaáy. Nhûäng baäi tùæm àeåp nhêët laâ baäi Haâng Dûúng, Àêìm Trêìu, Phi Yïën... úã àoá du khaách vûâa àûúåc tùæm maát nhû têíy trêìn, göåt saåch nhûäng buåi bùåm trïn thên cuäng nhû nhûäng buåi bùåm trong têån àaáy loâng, trong sêu thùæm cuãa têm tû mònh giûäa laân soáng nûúác tinh khiïët cuãa àaåi dûúng. Cön Àaão coá nhiïìu khaách saån vûâa vaâ nhoã vúái àêìy àuã tiïån nghi, cuäng coá möåt khu nghó maát thñch húåp cho moåi ngûúâi. Do caách biïåt àêët liïìn, bao quanh laâ biïín, du khaách àïën Cön Àaão chó coá thïí vaâo muâa biïín ïm, àeåp nhêët tûâ thaáng 3 àïën thaáng 6 bùçng taâu thuãy hay bùçng maáy bay trûåc thùng. Du lõch Cön Àaão thñch húåp nhêët laâ loaåi hònh daä ngoaåi, du khaão vaâ h oaåt àöång thanh niïn. Cön Àaão laâ möåt huyïån àaão cuãa tónh Baâ Rõa - Vuäng Taâu, caách xa thaânh phöë Vuäng Taâu khöng àêìy möåt giúâ bay. Àûúâng biïín daâi khoaãng 179km, coân tûâ cûãa söng Hêåu ra, chó caách coá 83km. Khñ hêåu àaåi dûúng dïî chõu, trung bònh 26,90C. Búâ biïín daâi töíng cöång 200km. Caãnh quan möîi àaão coá möîi baãn sùæc riïng. Hoân Trûáng thûåc tïë laâ möåt sên chim tûå nhiïn. Võnh Cön Àaão laâ núi truá nguå cuãa loaâi caá heo vaâ cuäng laâ núi sinh saãn cuãa àöìi möìi vaâ vñch. Vaách àaá nuái vaâ hang trïn caác hoân àaão laâ núi tuå höåi vïì haâng nùm trong muâa sinh saãn cuãa loaâi haãi yïën. Trong rûâng coá nhiïìu loaâi soác mun, soác bay, kyâ àaâ v.v... Rûâng Cön Àaão cuäng laâ vûúân quöëc gia. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 10 SAPA - THÕ TRÊN Ë TRONG MÊY SÛÚNG MÚÂ AO Ã Möåt thõ trêën nghó dûúäng úã àöå cao 1.560m so vúái mùåt biïín, thuöåc tónh Laâo Cai, maån Têy Bùæc Bùæc böå, khöng khñ maát meã suöët muâa heâ. Maâu sùæc caãnh quan luön thay àöíi. Vaâo buöíi saáng, Sapa chòm trong sûúng muâ nheå nhaâng nhû laân khoái trùæng. Buöíi chiïìu khi hoaâng hön ruä xuöëng, Sapa coá caái se laånh trûä tònh cuãa muâa thu. Khi nùæng lïn, Sapa rûåc rúä nhû muâa xuên phúi phúái nöìng naân. Àïën xïë trûa, mùåt trúâi àûáng boáng laâ caã muâa heâ trúâi quang mêy taånh, khöng noáng maâ dòu dõu. Ban àïm, khñ laånh tûâ caác àónh nuái toaã xuöëng, Sapa coá caái laånh muâa àöng cêìn êëm aáp, êëp uã. Àöi khi coá tuyïët rúi. Tuyïët rúi khöng daây àùåc nhû miïìn haân àúái maâ thoaãng rúi nheå nhaâng gêy caãm xuác tònh thû. Tuyïët Sapa nhû phêën hoa nheå moãng, mong manh tö àiïím caãnh quan thïm phêìn quyïën ruä nïn trúâi Sapa khi laånh àeåp vö vaân. Coá ngûúâi àaä ghi nhêån tiïët àiïåu thúâi gian gúåi caãm àöåc àaáo cuãa Sapa laâ "söëng möåt ngaây àaä àêìy àuã nhû möåt nùm caã böën muâa". Sapa àûúåc mang danh "thaânh phöë trong mêy", laâ möåt thõ trêën caách thuã àö Haâ Nöåi 380km àûúâng böå vïì phña Têy Bùæc, nùçm úã trïn sûúân nuái Loå Souei Tong, chên nuái Phanxipùng. Tûâ àêìu thïë kyã XX, cuâng vúái thaânh phöë Àaâ Laåt, Sapa súám nöíi tiïëng vaâ trúã thaânh khu du lõch vúái veã àöåc àaáo cuãa toaân khu. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 11 Hûúng sùæc Sapa Nhiïåt àöå trung bònh trong nùm tûâ 150C àïën 180C. Vaâo muâa àöng thûúâng coá mêy muâ bao phuã, rêët laånh, coá khi xuöëng 00C. Tûâ thaáng 5 àïën thaáng 8, Sapa coá nhiïìu mûa. Maâu sùæc Sapa àùåc biïåt nöíi bêåt vúái hoa bñch àaâo. ÚÃ ngay trung têm thõ trêën, xen giûäa rûâng àaâo thú möång vaâ nhûäng rùång sa mu xanh ngaát nhûäng biïåt thûå vûâa cöí kñnh vûâa tên kyâ theo kiïën truác àa daång Têy phûúng, taåo cho Sapa möåt hònh daáng khúãi sùæc theo kiïíu thaânh phöë Êu Chêu. Coá khoaãng 200 ngöi biïåt thû nhû thïë trong thõ trêën diïîm kiïìu naây. Nhûäng ngöi nhaâ vöi trùæng ngoái àoã khaá xinh àeåp, hònh khöëi kiïíu caách khaác nhau, êín hiïån chöî thêëp chöî cao, doc theo caác sûúân àöìi, caác truåc lö giao thöng cuãa thõ trêën taåo nïn veã myä quan thu huát têìm nhòn cuãa bêët cûá ai. Phña Têy thõ trêën laâ daäy Hoaâng Liïn Sún xanh thùèm, böën muâa mêy sûúng giùng löëi vaâo saáng súám vaâ àónh Phanxipùng vúâi vúåi luön luön thûã thaách nhûäng ai muöën khoe taâi leo nuái cuãa mònh. Sapa rêët yïn bònh nhû khuêët neão trong àiïåp truâng cuãa nuái non. Nùçm trong möåt thung luäng nhoã, thõ trêën miïìn cao naây hònh nhû laâ tuyïåt taác vïì kiïën truác cuãa con ngûúâi hoaâ húåp vúái kiïën taåo kyâ bñ cuãa thiïn nhiïn. Noá vûâa phaãng phêët nhûäng neát kheáo leáo vûâa êín chûáa veã diïîm aão, kyâ bñ. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 12 LÏN BA VÒ TRAN Á H NÙN Æ G HEÂ Theo àûúâng Haâ Nöåi - Sún Têy chaåy khoaãng 80km bùçng ötö, hoùåc ài xe maáy thò hay nhêët, baån àaä coá thïí "moâ" túái àûúåc cûãa rûâng quöëc gia Ba Vò, àïí bùæt àêìu ài vaâo möåt khöng gian xanh baát ngaát khaác hùèn caái oi bûác, ngöåt ngaåt cuãa muâa heâ úã àö thõ. Ngûúâi ta coá thïí lûåa choån caách ài tiïëp chùång àûúâng 6km luöìn sêu, uöën lûúån lïn cao dêîn vaâo trong nuái. Thöng thûúâng caác baån treã sau khi xuöëng ötö thûúâng keáo nhau ài böå àïí têån hûúãng caái hûúng võ laânh laånh cuãa nuái rûâng, cêy cöëi, chim hoát, suöëi reo hai bïn àûúâng. Ài àûúåc nûãa àûúâng coá löëi reä ngang möåt àoaån ngùæn dêîn túái möåt höì nho nhoã do nûúác suöëi tuön chaãy xuöëng thaânh bïí tùæm, nûúác úã àêy àuã sûác cho ngûúâi ngêm mònh phaãi "coáng" ngay trong nhûäng ngaây heâ. ÚÃ cuöëi quaäng àûúâng 6km coá möåt khu àêët röång laâm núi cho moåi ngûúâi "xaã húi", "naåp nùng lûúång" àïí chuêín bõ tiïëp tuåc chinh phuåc àónh Thêìn hoùåc àïìn Mêîu, Caã hai hûúáng tiïëp theo baån gêìn nhû leo trong boáng rêm cuãa cêy cöëi rêåm raåp trïn nuái bïn caác bêåc àaá. Thûúâng thò ngûúâi ta hay choån àûúâng lïn àïìn Mêîu vò gêìn hún vaâ cuäng vò coá nhiïìu caái àïí xem hún. Trûúác khi túái àûúåc àïìn Mêîu, baån seä qua àïìn thúâ thaánh Taãn Viïn (möåt trong "tûá bêët tûã" theo quan niïåm têm linh ngûúâi Viïåt). Àïìn àûúåc xêy dûång möåt nûãa aáp vaâo vaách àaá. Nuái úã àoaån naây thùæt laåi, sau àoá laåi nhö cao lïn thaânh möåt bònh rûúåu coá ngêën , tûúng truyïìn rùçng ngaây xûa khi Thuãy Tinh dêng nûúác àaánh Sún Tinh thò àêy laâ àoaån nuái àûúåc Sún Tinh nêng lên cao àïí tiïëp tuåc trêån chiïën vúái Thuãy Tinh. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 13 Qua àïìn thaánh Taãn möåt quaäng cheo leo nûäa laâ baån leo túái àïìn mêîu trïn àónh nuái, tûâ àêy coá thïí doäi têìm mùæt röång bao la xuöëng caác àónh nuái phuã cêy xanh mûúát xung quanh taåo thaânh nhiïìu thung luäng àeåp, maâ coá leä baån seä phaãi töën mêët nhiïìu phim àïí ghi laåi laâm kyã niïåm. Viïåc nghó laåi möåt hai ngaây úã caác nhaâ nghó ngoaâi cûãa rûâng trïn lûng chûâng nuái seä laâ möåt dõp àaáng nhúá, vò úã àoá baån coá thïí búi úã bïí, buöíi saáng chaåy theo àûúâng voâng xêy quanh caác moãm nuái àïí ngùæm sûúng sa xuöëng höì trong thung luäng. Nïëu baån laâ ngûúâi ûa tòm hiïíu, chùæc chùæn baån seä vaâo xem khu nuöi baão töìn àöång vêåt hoùåc vûúân tröìng cêy dûúåc liïåu. Lang thang trong rûâng thöng, tuâng vúái khöng khñ vuâng nuái trong saåch seä giuáp baån truát boã búát nhûäng suy nghô êu lo, cùng thùèng trong cuöåc mûu sinh hùçng ngaây. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 14 CÛA Ã TUN Â G VAÂ BAIÄ TÙM Æ Cûãa Tuâng. Möåt baäi biïín àeåp tuyïåt vúâi úã Quaãng Trõ. Nhûäng tour du lõch thûúng maåi ñt khi àûa khaách àïën vúái baäi biïín naây vaâ Cûãa Tuâng dûúâng nhû chó coân laâ núi thu huát du khaách àõa phûúng. Trong khi àoá, noá àaä tûâng àûúåc mïånh danh laâ nûä hoaâng cuãa caác baäi tùæm. Tûâ cêìu Hiïìn Lûúng, chiïëc cêìu nöëi àöi búâ Vônh Linh vaâ Gio Linh, ài khoaãng 10 km vïì phña Àöng Bùæc , ngûúâi ta coá thïí nhòn thêëy baäi biïín xinh àeåp naây. Noá laâ möåt àiïím nhêën àeåp àeä vaâ nïn thú trong caã möåt vuâng cûãa biïín. Nhûäng àiïìu chó coá úã Cûãa Tuâng Nùçm phña Bùæc cûãa biïín, baäi tùæm laâ möåt baäi caát thon daâi nùçm phúi mònh dûúái laân nûúác xanh. Àêy laâ möåt baäi tùæm ïm àïìm búãi noá àûúåc bao boåc kyä lûúäng búãi baâ meå thiïn nhiïn. Hai baäi àaá ngêìm ùn sêu ra biïín tûâ hai phña laâ Muäi Si vaâ Muäi Lai àaä taåo nïn möåt caái võnh nhoã kñn àaáo vaâ khöng coá caác doâng haãi lûu cuöën xoaáy. Nïëu nhû àûáng trïn moãm àöìi àêët àoã ùn ra phña biïín maâ nhòn xuöëng Cûãa Tuâng, ngûúâi ta coá thïí thêëy möåt quang caãnh tuyïåt àeåp traãi ra trûúác mùæt. Möåt ngûúâi Phaáp khaá am tûúâng v ïì xûá Quaãng Trõ xûa laâ öng A. Laborde àaä tûâng mö taã vïì Cûãa Tuâng nhû möåt baäi biïín àeåp nhêët trong kyá ûác cuãa mònh. Öng viïët: "Cûãa Tuâng coá caái sùæc thaái àùåc biïåt laâ noá àûúåc cêëu taåo búãi möåt daãi nguyïn xanh tûúi vúái àöå cao 20m http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 15 dûång xiïn thaânh búâ döëc trïn möåt baäi biïín coá àöå döëc thoai thoaãi vaâ nheå nhaâng...". Möåt neát àùåc biïåt cuãa Cûãa Tuâng chñnh laâ àöå thoai thoaãi cuãa baäi tùæm. Baån ài tûâ búâ ra phña ngoaâi khúi, lao mònh vaâo voâng tay cuãa biïín. Vaâ coá thïí ài maäi nhû vêåy àïën nûãa cêy söë maâ nûúác múái chó àïën ngang ngûåc. Möåt sûå thuá võ tuyïåt vúâi. Núi àêy coá nhiïìu haãi saãn quyá vaâ ngon coá tiïëng nhû mûåc nang, töm he, töm huâm, caá chim, caá thu, caá nuå vaâ caá àeá vúái caách chïë biïën moán ùn rêët àùåc biïåt cuãa dên àõa phûúng. Gùæn vúái nhûäng kyâ tñch vaâ lõch sûã Du khaách coá thïí lang thang trong vuâng biïín naây àïí tòm àïën vúái laâng biïín Caát Sún haâng trùm nùm nay àaä nöíi tiïëng vúái nhûäng nghïì nhû àaánh caá, bõt tröëng, möåc vaâ khaãm xaâ cûâ. Baån cuäng coá thïí tòm ra úã àêy ngöi nhaâ nghó maát cuãa vua Duy Tên tûâ 1896. Ngoaâi ra, caác nhaâ nghó maát cuä cuäng raãi raác úã àoá àêy vöën xûa laâ nhaâ nghó cuãa caác cöë àaåo vaâ tu sô. Taåi Cûãa Tuâng, ngûúâi Phaáp cuäng àaä tûâng àùåt caác àöìn binh, súã bûu àiïån vaâ súã thûúng chaánh phuåc vuå khaách du lõch vaâ caác cú quan naây chuyïn phuåc vuå khaách du lõch àaä töìn taåi àïën trûúác nùm 1945. Tuy nhiïn, nhûäng dêëu êën lõch sûã khöng chó coá vêåy. Cûãa Tuâng laâ têm àiïím cuãa àûúâng phên chia giúái tuyïën quên sûå: Vô tuyïën 17 nöíi tiïëng vúái nhiïìu àau thûúng vaâ mêët maát. Vaâ àùçng xa, caách búâ biïín hún 30km chñnh laâ àaão Cöìn Coã anh huâng. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 16 NON NÛÚC Á SÚN TRAÂ Chiïìu chiïìu mêy phuã Sún Traâ Sêëm rïìn Non Nûúác trúâi àaâ chuyïín mûa... (Ca dao) Baán àaão Sún Traâ nùçm caách trung têm thaânh phöë Àaâ Nùéng chûâng 10km vïì hûúáng Àöng Bùæc. ÚÃ àêy coá nhiïìu thùæng caãnh thiïn nhiïn àeåp tuyïåt vúâi vaâ trong tûúng lai seä trúã thaânh khu du lõch nöíi tiïëng cuãa thaânh phöë. Sún Traâ laâ möåt quêån ngoaåi thaânh, diïån tñch 60km2, chiïìu daâi 13km, chiïìu röång 5km, núi heåp nhêët 2km. Thúâi xa xûa, Sún Traâ laâ möåt hoân àaão göìm 3 ngoån nuái nhö cao. Ngoån phña àöng nam tröng nhû hònh con nghï chöìm ra biïín nïn goåi laâ hoân Nghï, ngoån phña têy hònh daång nhû caái moã con diïìu hêu nïn nïn goåi laâ ngoån Moã Diïìu vaâ ngoån phña bùæc vûún vïì phña ngoån Ngûå Haãi bïn kia cûãa biïín daâi nhû cöí ngûåa nïn goåi laâ ngoån Cöí Ngûåa. Qua thúâi gian lêu daâi, doâng nûúác biïín chaãy ven búâ àaä taãi phuâ sa àïën böìi àùæp dêìn lïn taåo thaânh doi àêët chaåy tûâ àêët liïìn ra àaão. Baán àaão Sún Traâ hònh thaânh tûâ àoá. Cuâng vúái hïå thöëng nuái non cuãa Haãi Vên sún úã phña bùæc, baán àaão Sún Traâ úã phña nam vêy laåi thaânh hònh caánh cung taåo nïn vuäng biïín mang tïn Vuäng Sún Traâ hay coân goåi bùçng nhiïìu tïn khaác khaá quen thuöåc nhû Vuäng Tiïn Sa, Vuäng http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 17 Thuâng, Vuäng Haân, Vuäng Àaâ Nùéng. Vuäng Sún Traâ tuy röång nhûng sêu vaâ kñn àaáo, mùåt nûúác phùèng lùång trong xanh. Caãng Liïn Chiïíu vaâ Tiïn Sa àïìu nùçm trong vuäng naây coá thïí àoán nhêån caác taâu biïín coá taãi troång trïn 20.000 têën ra vaâo vaâ neo àêåu dïî daâng. Vò baán àaão Sún Traâ coá möåt võ trñ àùåc biïåt coá thïí kiïím soaát caã möåt vuâng laänh haãi röång lúán vaâ laâ phïn dêåu che chùæn cho Àaâ Nùéng vaâ àêët Quaãng Nam truâ phuá cho nïn, thúâi nhaâ Nguyïîn àaä coá quên lñnh àïën trêën àoáng úã àêy. Thúâi Minh Maång àaä cho xêy "phaáo àaâi phoâng haãi" àïí kiïím soaát mùåt biïín. Àêìu nùm 1858, liïn quên Phaáp vaâ Têy Ban Nha thònh lònh têën cöng àaánh chiïëm baán àaão Sún Traâ múã maân cho chiïën tranh Viïåt-Phaáp sau naây. Dûúái thúâi Myä-Nguyå, baán àaão Sún Traâ trúã thaânh möåt phaáo àaâi phoâng thuã kiïn cöë cuãa chuáng vúái caãng haãi quên Tiïn Sa, àaâi raàa vaâ cùn cûá phaáo binh cuâng nhiïìu phûúng tiïån chiïën tranh hiïån àaåi khaác. Mùåc duâ traãi qua thúâi kyâ chiïën tranh khöëc liïåt vaâ thaãm thûåc vêåt rûâng bõ taân phaá nùång nïì, vêåy maâ rûâng nguyïn sinh trïn baán àaão vêîn coân nguyïn veån, laâ möåt baão taâng thiïn nhiïn vïì cuöåc söëng hoang daä nùçm saát naách möåt àö thõ phöìn hoa. Sún Traâ coá gêìn 4.000 ha rûâng, trong àoá möåt phêìn laâ àêët àöìi àang àûúåc phuã thïm loaåi cêy cöng nghiïåp. Coá ngûúâi àaä vñ Sún Traâ nhû möåt buöìng phöíi khöíng löì cung cêëp dûúäng khñ cho thaânh phöë Àaâ Nùéng. Sún Traâ laâ núi giao lûu giûäa hai hïå àöång vêåt vaâ thûåc vêåt tiïu biïíu cuãa hai miïìn Nam - Bùæc. Trong rûâng nguyïn sinh naây coá 289 loaåi thûåc vêåt bêåc cao thuöåc 217 chi, 90 hoå. Coân vïì àöång vêåt, úã àêy laâ núi quêìn cû cuãa hoå haâng nhaâ khó vúái khoaãng hún 400 con vooåc vaâ nhiïìu loaâi khó àuöi daâi. Ngoaâi ra coân coá chöìn, hoùéng, heo rûâng, gaâ rûâng vaâ ngaây xûa coân coá caã hûúu nai nûäa! Nuái Sún Traâ cao àïën gêìn 700m, àûáng tûâ trung têm thaânh phöë Àaâ Nùéng tröng lïn thêåt "choát voát chñn têìng mêy". Gioá biïín Àöng thöíi http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 18 qua nuái löìng löång, àûa mêy tñch tuå quanh nuái, ngûúâi trong vuâng hïî thêëy mêy àen uân lïn nuái thò biïët trúâi sùæp àöí mûa. Nuái Sún Traâ xûa nay àûúåc xem nhû àaâi khñ tûúång thiïn nhiïn cuãa nhên dên quanh vuâng. Sún Traâ tûâ lêu àaä ài vaâo vùn hoåc dên gian vúái nhûäng cêu ca thùæm àûúåc tònh yïu àöi lûáa: Chiïìu chiïìu mêy phuã Sún Traâ Loâng ta thûúng baån nûúác mùæt vaâ löån cúm. Àûáng trïn nuái Sún Traâ coá thïí ngùæm nhòn àûúåc toaân caãnh böën bïì. Xa xa vïì hûúáng nam laâ nuái Nguä Haânh lö nhö nùm ngoån giûäa biïín caát mïnh möng, phña àöng nam laâ Cuâ Lao Chaâm nhêëp nhö trïn soáng nûúác, phña têy laâ phöë thõ sêìm uêët vúái con söng Haân thûúát tha daãi luåa, phña bùæc laâ hïå thöëng nuái non Haãi Vên sún chaåy daâi ra ngoaâi biïín. Baán àaão Sún Traâ ngaây nay vêîn coân hoang sú vaâ coá haâng loaåt baäi tùæm thêåt thú möång traãi daâi haâng chuåc kilomet. Du khaách coá thïí ài tûâ caãng Tiïn Sa ngûúåc lïn hûúáng bùæc seä gùåp baäi Tiïn Sa. Theo truyïìn thuyïët, ngaây xûa coá naâng tiïn tûâ trúâi xuöëng ài daåo vaâ tùæm maát úã àêy nïn múái coá tïn Tiïn Sa. Nïëu ài xuöëng phña Nam thò gùåp caác baäi Xïëp, baäi Buåt vaâ baäi Nam thêåt quyïën ruä, caãnh thêìn tiïn hiïån ra trûúác mùæt. Duy chó coá baäi Bùæc thò chó àïën àûúåc bùçng àûúâng thuyã. Baäi tùæm úã àêy thêåt hoang sú, vùæng veã. Baäi röång lúán, caát trùæng phau phúi dûúái aánh n ùæng choái chang cuãa muâa heâ. Baäi Bùæc tuy coá àeåp nhûng àaânh cam chõu söë phêån hêím hiu búãi nuái rûâng vêy toaã. http://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 19 NGÛÚC Å DON Â G SÖNG BA Söng Ba coân goåi laâ söng Àaâ Rùçng, theo tiïëng Chùm cöí tûác laâ con söng lau sêåy. Noá bùæt nguöìn tûâ daäy nuái Ngoåc Linh, phña Têy Bùæc tónh Kon Tum, tûâ àöå cao 2000m chaãy qua 3 tónh Kon Tum, Gia Lai vaâ Phuá Yïn. Àêy laâ möåt trong hai con söng lúán nhêët Têy Nguyïn coá lûu vûåc röång túái 13.000km2. Àêy cuäng laâ con söng duy nhêët chaãy cùæt ngang daäy Trûúâng Sún chia cao nguyïn miïìn Nam thaânh 2 cao nguyïn: Pleiku vaâ Àùæc Lùæc. Tûâ thûúång nguöìn söng Ba chaãy theo hûúâng Bùæc Nam daâi 300km àöí ra biïín Àöng taåi cûãa biïín Àaâ Diïîn thuöåc Tuy Hoâa, Phuá Yïn, taåo ra möåt vuâng chêu thöí röång lúán. Vúái diïån tñch trïn 20.000 ha, Tuy Hoâa laâ caánh àöìng bùçng röång nhêët Nam Trung böå, àûúåc hïå thöëng thuãy nöng Àöìng Cam cung cêëp nûúác ngoåt quanh nùm, àêy cuäng laâ vûåa luáa lúán nhêët miïìn Trung. Àûáng trïn nuái Nhaån taåi thõ xaä Tuy Hoâa núi coá ngoån thaáp Chaâm nöíi tiïëng gêìn 2000 tuöíi, coá thïí thêëy toaân caãnh caánh àöìng luáa Tuy Hoâa röång baát ngaát doåc hai búâ söng Ba, traãi daâi túái saát chên nuái àaá Bia ven quöëc löå söë 1 núi àeâo Caã, ranh giúái giûäa 2 tónh Phuá Yïn vaâ Khaánh Hoâa. Nuái àaá Bia tïn chûä laâ Thaåch bi sún. Àêy laâ di tñch lõch sûã, chûáng tñch cuöåc Nam tiïën cuãa dên töåc ta vaâo thïë kyã 15. Theo Àaåi Nam nhêët thöëng chñ, nùm 1471 àïí trûâng phaåt vua Chiïm Thaânh laâ Traâ Toaân thûúâng xuyïn quêëy nhiïîu vuâng Hoãa Chêu (Quaãng Nam ngaây nay), vua Lï Thaánh Töng àaä àñch thên cêìm quên àaánh chiïëm thaânh Craâhttp://www.ebooks.vdcmedia.com VIÏÅT NAM - NHÛÄNG ÀÕA DANH NÖÍI TIÏËNG 20 Baân, àuöíi quên Chiïm Thaânh àïën têån àeâo Caã. Ngaâi cho khùæc tïn taãng àaá lúán trïn nuái hai chûä Höìng Àûác, coi àêy laâ ranh giúái cuãa nûúác Àaåi Viïåt. Sau khi vua Lï Thaánh Töng àïën àêy, möåt söë ñt cû dên ngûúâi Viïåt xuêët hiïån. Nhûng phaãi hún 100 nùm sau, tûác nùm 1578 khi àö chó huy sûá Lûúng Vùn Chaánh àûúåc chuáa Nguyïîn Hoaâng cûã laâm trêën biïn vaâ trêën giûä vuâng àêët múái mang theo möåt söë lûu dên tûâ Thanh Nghïå vaâ Thuêån Quaãng vaâo khai khêín àêët hoang úã trïn dûúái triïìn söng Àaâ Rùçng chia lêåp thön êëp, thò laâng xoám ngûúâi Viïåt múái hònh thaânh. Trong 33 nùm cai quaãn, quêån cöng Lûúng Vùn Chaánh àaä laâm cho Phuá Yïn trúã thaânh möåt àõa phûúng phaát triïín nhanh vaâ truâ phuá. Àêy cuäng laâ giai àoaån múã àêìu cho lõch sûã khai khêín àêët àaâng trong vaâ múã àûúâng Àöng tiïën ra biïín Àöng cuãa öng cha ta. Phuá Yïn laâ vuâng àêët cöí trûúác khi ngûúâi Viïåt àïën àêy caã ngaân nùm àaä coá nhiïìu böå töåc dên cû cû nguå: Nhûäng di tñch lõch sûã, viïån baão taâng lûu giûä nhiïìu hiïån vêåt quyá hiïëm, àùåc biïåt laâ caác chïë taác bùçng àaá rêët tinh xaão, mang àêåm dêëu êën vùn hoáa cuãa caác böå töåc, trong àoá coá chiïëc àaân àaá Tuy An àöåc nhêët vö nhõ. Núi haå lûu söng Ba coá cöng trònh thuãy nöng Àöìng Cam nöíi tiïëng àûúåc xêy dûång tûâ nhûäng nùm 20 cuãa thïë kyã trûúác. Caã möåt hïå thöëng àêåp traân, xi phöng, cöíng tiïu vaâ trïn 200km kïnh mûúng hai bïn búâ v.v... tûúái cho 20.000 ha luáa vaâ caác cêy tröìng khaác cuãa Phuá Yïn àaä noái lïn quy mö cuäng nhû mêîu mûåc vïì kyä thuêåt thuãy nöng cuãa cöng trònh têìm cúä naây. Àûúåc biïët, tham gia xêy dûång cöng trònh thuãy nöng Àöìng Cam, ngoaâi söë kyä sû ngûúâi Phaáp coân coá kyä sû ngûúâi Laâo Hoaâng thên Xupha-nu-vöng, nguyïn chuã tõch nûúác CHDCND Laâo vaâ kyä sû ngûúâi Viïåt Trêìn Àùng Khoa, Böå trûúãng Böå Thuãy lúåi àêìu tiïn cuãa nûúác ta. http://www.ebooks.vdcmedia.com