Tài liệu Vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học bài “truyền thống yêu nước của dân tộc việt nam thời phong kiến” (lịch sử 10 cơ bản)

1.MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn đề tài Là một giáo viên Lịch sử, bản thân tôi đặc biệt chú trọng giáo dục cho học sinh về truyền thống yêu nước của dân tộc để làm sao thôi thúc trong các em ngọn lửa của tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc chính đáng, để từ đó các em ý thức được trách nhiệm của mình với quê hương đất nước. Để nâng cao hiệu quả giáo dục về truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam , theo tôi cần vận dụng triệt để nguyên tắc dạy học liên môn. Trên cơ sở kiến thức của nhiều môn học khác nhau như Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, GDCD, GDQP - AN, Âm nhạc, việc giáo dục về truyền thống yêu nước của dân tộc sẽ được tiến hành thuận lợi hơn. Để việc vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn mang lại hiệu quả nhất theo tôi cần thực hiện dạy học theo dự án (Project method). Đó chính là “Cách thức giáo viên tổ chức cho học sinh thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp có tính thực tiễn cao hoặc gắn liền giữa lí thuyết với thực hành, học sinh là người tự lập kế hoạch, chủ động thực hiện, sáng tạo ra các sản phẩm nhất định và đánh giá kết quả đạt được” [8, tr.137]. Bắt đầu từ năm học 2018-2019, nhóm Lịch sử chúng tôi đã họp và thống nhất dạy học bài 28: Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến (Lịch sử 10) theo nguyên tắc dạy học liên môn. Trên cơ sở nghiên cứu kĩ các văn bản của ngành GD-ĐT, qua thực tiễn dạy học, tôi đã cấu trúc lại nội dung dạy học Bài 28 - Lịch sử 10, vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn (với môn Ngữ văn, GDCD, GDQP - AN) và tích hợp với kiến thức Lịch sử Việt Nam (từ năm 1945 đến nay) để giáo dục truyền thống yêu nước cho các em học sinh. Theo tôi việc đề ra sáng kiến: Vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) là hết sức cần thiết. Qua đó các em học sinh được vận dụng kiến thức các môn học để đóng vai một nhân vật lịch sử hay để tổ chức thi đố vui lịch sử nên càng hứng thú học tập. Đồng thời bồi dưỡng cho các em tinh thần yêu nước, thấm thía giá trị của độc lập, tự do và ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 1.2.Mục đích nghiên cứu: Để giúp cho bản thân mình cũng như anh, chị em đồng nghiệp có thêm nguồn tài liệu bổ ích trong quá trình giảng dạy bài “Truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến” từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy đối với bộ môn. 1.3.Đối tượng nghiên cứu: Vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản). 1.4.Phương pháp nghiên cứu: -Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Sử dụng trong việc sưu tầm một số công trình nghiên cứu, giáo trình, tài liệu, sách báo….có liên quan đến đề tài 1 -Phương pháp thống kê: Chọn lựa và thống kê các tài liệu, dẫn chứng tiêu biểu để phục vụ cho mục đích nghiên cứu. -Phương pháp điều tra khảo sát thực tế,thu thập thông tin: Lấy thông tin từ học sinh và giáo viên để đưa ra được những biện pháp tối ưu nhất. 2 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lý luận: HS cần lấy được những ví dụ cụ thể về truyền thống yêu nước Việt Nam từ quá trình hình thành đến sự phát triển và tôi luyện ở thời phong kiến độc lập và tiếp tục được phát triển trong thời đại hiện nay. Từ đó, ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. thông qua việc vận dụng kiến thức Lịch sử, Ngữ văn, Địa lí, Âm nhạc, GDCD, GDQP - AN, những hiểu biết về tình hình chính trị - xã hội hiện nay,… - Môn Lịch sử (Bài 28 - Lịch sử 10): Lòng yêu nước: bắt nguồn từ những tình cảm đơn giản, mang tính địa phương. Lòng yêu nước được xuất hiện khi hình thành quốc gia dân tộc Việt, được phát huy ở thời kỳ Bắc thuộc, đã hình thành truyền thống yêu nước Việt Nam. Truyền thống yêu nước được phát triển và tôi luyện trong các thế kỉ phong kiến độc lập, mà nét đặc trưng nhất chính là yêu nước chống ngoại xâm. - Môn GDCD: Bài “Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” (GDCD 10): Khái niệm lòng yêu nước, truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam, trách nhiệm của học sinh đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Môn GDQP - AN: Bài “Truyền thống đánh giặc giữ nước của dân tộc Việt Nam” (GDQP – AN 10): Những kiến thức cơ bản về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, đặc biệt là truyền thống vẻ vang của dân tộc trong sự nghiệp đánh giặc giữ nước , qua đó hiểu biết về tinh thần yêu nước, ý chí quật cường, tài thao lược đánh giặc của tổ tiên. Từ đó, học sinh xác định được trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn và phát huy truyền thống vẻ vang của dân tộc, có thái độ học tập và rèn luyện tốt, sẵn sàng tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. - Môn Ngữ văn: Các truyền thuyết “Con Rồng cháu Tiên”, “Thánh Gióng”, “Mị Châu Trọng Thủy” (về quá trình hình thành truyền thống yêu nước), các tác phẩm văn học thể hiện tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc thời phong kiến độc lập như “Nam Quốc sơn hà”, “Hịch tướng sĩ”, “Bình Ngô đại cáo”. Đáng chú ý là trong SGK Ngữ văn 10 đã đưa một số câu chuyện lịch sử về Thái sư Trần Thủ Độ, Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn (trích trong bộ “Đại Việt sử kí toàn thư”). Hay câu chuyện Trần Quốc Toản bóp nát quả cam vừa là một câu chuyện lịch sử , lại vừa được nhà văn Nguyễn Huy Tưởng chuyển thể thành tác phẩm văn học “Lá cờ thêu sáu chữ vàng”... - Lĩnh vực Âm nhạc: Bài hát “Tổ quốc gọi tên mình”. - Kiến thức thời sự: Hiểu biết về tình hình chính trị xã hội hiện nay từ đó rèn luyện ý thức làm chủ đất nước, niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng. - Rèn kỹ năng phân tích, vận dụng kiến thức liên môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, GDCD, GDQP - AN, Âm nhạc, liên hệ thực tế. - Kĩ năng sử dụng tranh ảnh, download, sưu tầm tài liệu, sử dụng công nghệ thông tin (phần mềm power point), kĩ năng thuyết trình, kĩ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng, hợp tác. 3 - Định hướng năng lực: Tư duy, tự học, phát triển ngôn ngữ, đóng vai một nhân vật lịch sử. Trải qua 10 năm giảng dạy môn Lịch sử, tôi nhận thức được rằng các kiến thức liên môn có ý nghĩa quan trọng trong việc khôi phục, tái hiện hình ảnh quá khứ, đặc biệt là trong công tác tuyên truyền giáo dục cho học sinh THPT hiện nay. 2.2. Thực trạng vấn đề *Thuận lợi Nguồn tư liệu trên các phương tiện thông tin, truyền thông hiện nay vô cùng phong phú, đặc biệt là trên mạng In-ter-net, giúp các em học sinh có thể dễ dàng tìm hiểu vấn đề. Sự quan tâm chỉ đạo của Ban Giám hiệu nhà trường, sự tâm huyết của giáo viên. Đa số các em học sinh ngoan, luôn ủng hộ các hoạt động của nhà trường, các thầy cô giáo. *Khó khăn Sau khi tiến hành điều tra, khảo sát ở trường THPT Như Xuân, tôi có một số ý kiến sau đây: Thứ nhất, do đặc trưng riêng của nhà trường, học sinh là con em các dân tộc Thái , Thổ, Mường có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, điều kiện tiếp cận với các phương tiện truyền thông, thông tin của nhiều em còn hạn chế. Điều đáng lưu ý là đa số các em chưa có kĩ năng phân tích, tổng hợp, xử lí thông tin, trong khi nhiều nguồn thông tin trái chiều đang tràn ngập trên mạng In-ter-net hiện nay. Thứ hai, do điều kiện thực tế của nhà trường, việc tổ chức dạy học tích hợp theo dự án chưa được tiến hành rộng rãi và thường xuyên, đặc biệt là nhóm bộ môn Khoa học xã hội. Do vậy, bản thân tôi phải tự tìm tòi, định hướng cho mình về nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức sao cho có hiệu quả. Hơn nữa, nhiều em học sinh cũng chưa quen với cách thức học tập mới nên công tác giao nhiệm vụ, định hướng, hướng dẫn học sinh chuẩn bị học tập theo dự án còn gặp nhiều khó khăn. - Tổng hợp kết quả điều tra về nhận thức của học sinh đối với vấn đề Trước khi xây dựng và triển khai dự án 2 tuần lễ, tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra về thực trạng nhận thức của các em học sinh nhà trường về truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến: TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT 277 HỌC SINH KHỐI 10 Nội dung khảo sát Giỏi Khá Trung Yếu, bình kém 156 1. Lòng yêu nước là gì? 13 24 84 140 2. Truyền thống là gì? 18 27 92 3. Truyền thống yêu nước của dân 101 tộc Việt Nam được hình thành 56 43 77 vào thời kì nào? Vì sao? 4. Thống kê các triều đại phong 129 20 33 95 kiến Việt Nam (X- XIX). 4 5. Nêu một vài dẫn chứng về tinh thần yêu nước của nhân dân ta trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước thời phong kiến độc lập. 6. Nêu một vài dẫn chứng về tinh thần yêu nước của nhân dân ta trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc thời phong kiến độc lập. 7. Kể tên một số danh nhân lịch sử, anh hùng dân tộc (đất nước, địa phương) tiêu biểu cho tinh thần yêu nước, thương dân thờì phong kiến. 8. Xác định trách nhiệm của bản thân đối với việc phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 12 25 158 82 8 15 156 98 9 14 167 87 16 19 177 65 2.3. Các biện pháp giải quyết vấn đề Xuất phát từ mục tiêu giáo dục nói chung và mục tiêu bộ môn nói riêng, dạy học lịch sử ở trường phổ thông cần có sự vận dụng kiến thức của nhiều môn học, sự trao đổi chuyên môn giữa các nhóm bộ môn khác nhau trong nhà trường. Do đó, để học sinh khối 10- trường THPT Như Xuân hiểu sâu sắc truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam, tôi xin đưa ra các bước thực hiện giải pháp vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn để tổ chức dạy học theo dự án bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) như sau: BƯỚC 1: CHUẨN BỊ CHO DỰ ÁN: Giáo viên xây dựng kế hoạch dạy học, liệt kê các công việc cần thực hiện, phân công nhiệm vụ và cung cấp tài liệu hỗ trợ cho học sinh. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 – BÀI 28 (LỊCH SỬ 10): TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM THỜI PHONG KIẾN Lớp 10 C3- Trường THPT Như Xuân Nội dung: 1. Chủ đề: Quá trình hình thành truyền thống yêu nước Việt Nam. 2. Mục tiêu cần đạt: - Vận dụng được kiến thức các môn học để hiểu biết về khái niệm lòng yêu nước và quá trình hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam. 5 3. Nhiệm vụ: - Nhóm 1. Vận dụng kiến thức các môn Lịch sử, GDCD, Ngữ văn, Âm nhạc, trình bày cách hiểu của em về khái niệm lòng yêu nước và nêu ví dụ minh họa. - Nhóm 2. Thông qua các tranh ảnh, tư liệu và truyền thuyết lịch sử, hãy làm rõ quá trình hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam : - Nhóm 3. Lòng yêu nước của người Việt cổ được biểu hiện như thế nào ở thời đại dựng nước đầu tiên (Văn Lang – Âu Lạc)? - Nhóm 4. Trong suốt hơn 1000 năm dưới ách đô hộ của ngoại bang (thời Bắc thuộc), người Việt có cam chịu cảnh mất nước không? Bằng những dẫn chứng cụ thể có hình ảnh minh họa, em hãy làm rõ những biểu hiện lòng yêu nước của người Việt thời kì này. 4. Tài liệu tham khảo - Các truyền thuyết, thơ ca, bài hát thể hiện tinh thần yêu nước và các tư liệu tham khảo, hình ảnh có liên quan. - SGK Lịch sử, GDCD 10, 5. Tiêu chí đánh giá: - Đánh giá sản phẩm về bố cục, nội dung, hình thức. - Đánh giá về cách trình bày và khả năng kết hợp sử dụng công nghệ thông tin. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 – BÀI 28 (LỊCH SỬ 10): TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM THỜI PHONG KIẾN Lớp 10 C3- Trường THPT Như Xuân Nội dung: 1. Chủ đề: Phát triển và tôi luyện truyền thống yêu nước Việt Nam trong các thế kỉ phong kiến độc lập. 2. Mục tiêu cần đạt: - Vận dụng được kiến thức các môn học để trình bày những biểu hiện của truyền thống yêu nước Việt Nam trong các thế kỉ phong kiến độc lập, liên hệ những kiến thức lịch sử địa phương có liên quan. - Khai thác thông tin trên sách báo, mạng Internet,... 3. Nhiệm vụ: - Nhóm 1. Hãy diễn một đoạn tiểu phẩm dựng lại một chi tiết/ nhân vật/sự kiện lịch sử tiêu biểu cho tinh thần yêu nước chống ngoại xâm của nhân dân ta thời phong kiến mà nhóm em tâm đắc nhất. - Nhóm 2. Thiết kế bài trình chiếu (trên Power Point hoặc Word) có hình ảnh minh họa và các thông tin giới thiệu về một vị anh hùng dân tộc hoặc một danh nhân lịch sử (đất nước/địa phương) tiêu biểu cho tinh thần yêu nước ở thời phong kiến mà nhóm em tâm đắc nhất. Từ đó lí giải tại sao yêu nước lại phải gắn liền với tinh thần đoàn kết, thương dân? - Nhóm 3. Vận dụng kiến thức Ngữ văn, Lịch sử thể hiện truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến, hãy thiết kế một bài trình chiếu 6 và cử người làm MC, phụ trách kĩ thuật cho các nhóm còn lại tham gia chương trình Game Show gồm 2 phần thi “Hiểu biết” và “Nhận diện lịch sử”. 4. Tài liệu tham khảo - SGK Lịch sử, Ngữ văn 10, GDQP-AN 10; Tài liệu tham khảo có liên quan. 5. Tiêu chí đánh giá: - Đánh giá sản phẩm về bố cục, nội dung, hình thức. - Đánh giá về cách trình bày và kết hợp sử dụng công nghệ thông tin (nếu có). PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 – BÀI 28 (LỊCH SỬ 10): TRUYỀN THỐNG YÊU NƯỚC CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM THỜI PHONG KIẾN Lớp 10 C3- Trường THPT Như Xuân Nội dung: 1. Chủ đề: Nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến. 2. Mục tiêu cần đạt: - Trình bày, giải thích được nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến. - Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết một số tình huống thực tiễn. - Ý thức được trách nhiệm của bản thân đối với việc phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc. 3. Nhiệm vụ: Câu hỏi 1: Nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến là gì? Vì sao? Câu hỏi 2: Là công dân trẻ tuổi của đất nước, theo em cần phải làm gì để phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam? Bài tập tình huống: Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Tiến muốn theo học và phát triển nghề truyền thống của gia đình, dòng họ mình mà bạn có năng khiếu và rất yêu thích nó. Song, nhiều bạn bè cho rằng, Tiến làm như vậy là không có tương lai, thanh niên phải theo học những ngành khoa học – kĩ thuật hiện đại mới phù hợp. Nếu là Tiến, em sẽ làm gì? (SGK GDCD 10, trang 102). 4. Tài liệu tham khảo - SGK Lịch sử, GDCD 10, GDQP-AN 10; Tài liệu tham khảo có liên quan. 5. Tiêu chí đánh giá: - Đánh giá sản phẩm về bố cục, nội dung, hình thức. - Đánh giá về cách trình bày, giải quyết tình huống, liên hệ thực tế. BƯỚC 2: KHỞI ĐỘNG BẮT ĐẦU DỰ ÁN: GV cho HS 3 nhóm tìm từ khóa (chủ đề) cho những hình ảnh, tư liệu GV đưa ra. Nhóm nào phất cờ trước có quyền trả lời. Trả lời đúng từ khóa của nhóm 7 hình ảnh được 50 điểm. Trả lời sai thì hai đội còn lại có quyền phất cờ trả lời. - Hình ảnh, tư liệu 1: Hai Bà Trưng, chống quân Mông Nguyên, kháng chiến chống Mĩ, hướng về biển đảo, kèm lời đoạn nhạc bài hát “Tổ quốc gọi tên mình”. - Hình ảnh, tư liệu 2: GV đưa ra một số hình ảnh và tư liệu về truyền thống tôn sư trọng đạo. 8 - Hỏi: Những truyền thống này có từ lâu đời chưa? Theo em truyền thống nào là kết tinh sức mạnh và niềm tự hào của dân tộc ta? - GV nêu khái niệm truyền thống và giới thiệu bài học. + Truyền thống là những yếu tố về sinh hoạt xã hội, phong tục, tập quán, lối sống, đạo đức của một dân tộc được hình thành và lưu truyền từ đời này sang đời khác. Trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, cha ông ta đã để lại bao truyền thống tốt đẹp. Trong đó, truyền thống yêu nước là thiêng liêng nhất, kết tinh bản lĩnh, sức mạnh và niềm tự hào dân tộc. Trong năm điều Bác dạy thiếu niên nhi đồng thì điều thứ nhất là: "Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào". Người đã từng khẳng định: "Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước". Vậy, truyền thống yêu nước được hình thành như thế nào? Được phát triển và tôi luyện ra sao ở thời phong kiến? Theo em, cần phải làm gì để kế thừa và phát huy truyền thống yêu nước của cha ông trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ta hiện nay? - GV định hướng các hoạt động cho học sinh: Hoạt động 1: Khởi động (tích hợp kiến thức GDCD, Âm nhạc với Lịch sử). Hoạt động 2: Tích hợp kiến thức Ngữ văn, GDCD với Lịch sử để làm rõ sự hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam. Hoạt động 3: Tích hợp kiến thức Ngữ văn, GDCD, GDQP-AN với Lịch sử để làm rõ những biểu hiện của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến. Hoạt động 4: Tích hợp kiến thức GDCD, GDQP – AN, hiểu biết về tình hình chính trị xã hội hiện nay với Lịch sử để làm rõ đặc trưng của truyền thống yêu nước thời phong kiến và liên hệ với trách nhiệm bản thân hiện nay. BƯỚC 3: TRIỂN KHAI THỰC HIỆN: Các nhóm học sinh phân công nhiệm vụ cụ thể trong nhóm, nghiên cứu dự án và hoàn thành sản phẩm dự án. Giáo viên định hướng rõ ràng về các sản phẩm dự án mà học sinh phải hoàn thành. Giáo viên cũng đưa ra tiêu chí đánh giá ngay từ đầu để học sinh có thể hoàn thành một cách có hiệu quả nhất. Giáo viên luôn giữ liên lạc, theo dõi, động viên, giúp đỡ học sinh, đồng thời điều chỉnh kịp thời khi các nhóm học sinh đi “chệch hướng” ban đầu. BƯỚC 4: TRÌNH BÀY VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ DỰ ÁN: Giáo viên hướng dẫn, tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả, trình bày các sản phẩm dự án trước lớp. Các nhóm khác nhận xét, góp ý, trao đổi và đánh giá lẫn nhau theo các tiêu chí cho trước. Giáo viên qui định thời gian cho các nhóm trình bày, giới thiệu sản phẩm dự án. Giáo viên đưa ra câu hỏi cần thiết và nhận xét, đánh giá phần trình bày cũng như sản phẩm dự án của các nhóm. Cuối cùng, giáo viên tổng kết các nội dung cơ bản của bài. 9 BƯỚC 5: HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC, TỰ ĐÁNH GIÁ 1. Giáo viên đưa ra bảng tự đánh giá năng lực để hướng dẫn học sinh tự học ở nhà: Rubric định lượng/phân tích Mức/điểm 1 (Giỏi 2 (Khá 3 (Trung 4 (Không Tổng điểm Tiêu chí 9 -10 7 -8 điểm) bình đạt < 5 điểm) 5 -6 điểm) điểm) Hiểu khái niệm lòng yêu nước, truyền thống, truyền thống yêu nước Trình bày một cách rõ ràng, mạch lạc, có dẫn chứng cụ thể về khái niệm lòng yêu nước, truyền thống, truyền thống yêu nước (vận dụng kiến thức GDCD, thơ văn, âm nhạc). Hiểu biết, vận dụng về sự hình thành của truyền thống yêu nước Việt Nam Vận dụng được khái niệm lòng yêu nước, truyền thống yêu nước để trình bày, phân tích đầy đủ những biểu hiện của lòng yêu nước thời Văn Lang- Trình bày tương đối rõ ràng, mạch lạc, nêu được một vài dẫn chứng về khái niệm lòng yêu nước, truyền thống, truyền thống yêu nước (vận dụng kiến thức GDCD, thơ văn, âm nhạc). Trình bày, phân tích tương đối đầy đủ những biểu hiện của lòng yêu nước thời Văn LangÂu Lạc, thời Bắc thuộc (có một vài dẫn chứng), lập luận tương Trình bày được một số ý cơ bản của nội hàm khái niệm lòng yêu nước, truyền thống, truyền thống yêu nước nhưng còn một vài sai sót nhỏ, chưa nêu được ví dụ. Trình bày chưa đầy đủ, còn nhiều sai sót nghiêm trọng. Trình bày, phân tích được một số biểu hiện của lòng yêu nước qua các thời kì nhưng còn một vài sai sót nhỏ, chưa nêu được dẫn chứng minh họa. Trình bày chưa đầy đủ, còn nhiều sai sót nghiêm trọng. 10 Hiểu biết, vận dụng được những biểu hiện của truyền thống yêu nước Việt Nam trong các thế kỉ phong kiến độc lập Hiểu nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến Âu Lạc, thời Bắc thuộc (có dẫn chứng cụ thể), lập luận chặt chẽ, thuyết phục. Hiểu biết, phân tích được những biểu hiện của truyền thống yêu nước thông qua những dẫn chứng cụ thể, vận dụng kiến thức liên môn, phát biểu suy nghĩ của bản thân. Lí giải đầy đủ, thuyết phục về nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến là chống ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập dân tộc. So sánh với thế giới, nêu được ví dụ minh đối chẽ. chặt Hiểu biết, phân tích tương đối đầy đủ những biểu hiện của truyền thống yêu nước, vận dụng kiến thức liên môn, phát biểu suy nghĩ của bản thân tương đối tốt. Lí giải được tương đối đầy đủ nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong kiến là chống ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập dân tộc. Nêu được ví dụ minh họa, liên hệ, Trình bày, phân tích được một số biểu hiện nhưng còn một vài sai sót nhỏ, chưa nêu được dẫn chứng minh họa, phần liên hệ chưa tốt. Trình bày chưa đầy đủ, còn nhiều sai sót nghiêm trọng. Lí giải được một vài ý cho nét đặc trưng của truyền thống yêu nước Việt Nam thời phong nhưng còn một vài sai sót nhỏ, nêu ví dụ minh họa nhưng chưa cụ thể, phần liên Chưa lí giải được, còn nhiều sai sót nghiêm trọng. 11 họa, liên hệ, phát biểu suy nghĩ của bản thân phát suy của thân biểu hệ chưa tốt. nghĩ bản Tổng 2. Giáo viên giao cho học sinh hệ thống câu hỏi và bài tập trắc nghiệm, hướng dẫn học sinh tự học, tự kiểm tra đánh giá ở nhà: 2.1. Mức độ nhận biết Câu 1: Ông là người Thái Nguyên, từng được phong "Khai quốc công thần” của nhà Lê, được thưởng mang họ của vua...Ông tên gì ? Nhân dân Thái Nguyên lập đền thờ ông ở đâu? A. Dương Tự Minh và Đền Đuổm. B. Lưu Nhân Chú và Đền Lưu Nhân Chú. C. Đỗ Cận và Đền Đỗ Cận. D. Hoàng Hoa Thám và Đền Lục Giáp. Câu 2: Trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên, Trần Bình Trọng đã có câu nói nổi tiếng là A.“Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. B. “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng giữ, chém cá kình ở biển khơi”. C. “ Ta thà làm ma nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc”. D. “Xin hãy chém đầu thần trước rồi hãy hàng”. Câu 3: Người anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo đã từng có câu nói nổi tiếng thể hiện tinh thần yêu nước thương dân là A.“Bạc đầu xin phụ nỗi thương dân”. B. “Chở thuyền, lật thuyền cũng là dân”. C. “Nhân dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước”. D. “Khoan thư sức dân làm kế sâu rễ, bền gốc, ấy là thượng sách để giữ nước”. 2.2. Mức độ thông hiểu Câu 4: Truyền thống cả nước chung sức đánh giặc, đánh giặc toàn diện được thể hiện trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là A. tướng sĩ một lòng phụ tử, hòa nước sông chén rượu ngọt ngào. B. vua tôi đồng lòng, anh em hòa mục, cả nước góp sức. C. mỗi người dân là một chiến sĩ, mỗi làng xã là một pháo đài. D. đánh địch bằng ba mũi giáp công: chính trị, quân sự, binh vận. Câu 5: Tinh thần yêu nước được biểu hiện như thế nào qua bài thơ “Nam quốc sơn hà”? A. Tình thương yêu đồng bào, giống nòi, dân tộc. B. Cần cù sáng tạo trong lao động. C. Lòng tự hào và quyết tâm bảo vệ chủ quyền dân tộc. 12 D. Tình cảm gắn bó với quê hương đất nước. 2.3. Mức độ vận dụng thấp Câu 6: Sắp xếp các địa danh sau theo trình tự thời gian diễn ra các trận quyết chiến chiến lược: A. Ngọc Hồi - Đống Đa, Chi Lăng - Xương Giang, Sông Như Nguyệt. B. Chi Lăng - Xương Giang, Ngọc Hồi - Đống Đa, Sông Như Nguyệt. C. Sông Như Nguyệt, Chi Lăng - Xương Giang, Ngọc Hồi - Đống Đa. D. Sông Như Nguyệt, Ngọc Hồi - Đống Đa, Chi Lăng - Xương Giang. 2.4. Mức độ vận dụng cao Anh trai Hùng có giấy gọi nhập ngũ. Bố mẹ Hùng không muốn con đi bộ đội nên bàn nhau tìm cách xin cho anh ở lại. Theo em, Hùng nên làm gì khi biết ý định của bố mẹ? A. Ủng hộ việc làm của bố mẹ. B. Tự ý rủ anh trai đi đến cơ quan chức năng để làm thủ tục nhập ngũ. C. Dùng những hiểu biết đã được học để khuyên bố mẹ cho anh trai đi nhập ngũ khi đã có giấy gọi. D. Biết việc làm của bố mẹ là chưa thể hiện ý thức trách nhiệm với đất nước nhưng vì phận làm con nên không có ý kiến gì. 2.4. Hiệu quả của sáng kiến Đây là đề tài đầu tiên nghiên cứu và vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học theo dự án bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) tại trường THPT Như Xuân. * Tổng hợp kết quả điều tra về nhận thức của học sinh đối với vấn đề sau khi tiến hành sáng kiến - Kết quả phiếu điều tra: So sánh kết quả điều tra nhận thức của HS trước và sau khi tổ chức dự án, ta thấy rõ sự chuyển biến tích cực sau khi thực hiện sáng kiến này, cụ thể như sau: TỔNG HỢP KẾT QUẢ KHẢO SÁT 277 HỌC SINH KHỐI 10 Nội dung khảo sát 1. Lòng yêu nước là gì? 2. Truyền thống là gì? 3. Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam được hình thành vào thời kì nào? Vì sao? 4. Thống kê các triều đại phong kiến Việt Nam (X- XIX). 5. Nêu một vài dẫn chứng về tinh thần yêu nước của nhân dân ta trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước thời phong kiến độc lập. 6. Nêu một vài dẫn chứng về tinh 42 46 137 110 Trung bình 98 119 56 104 112 4 65 92 118 2 57 106 111 3 49 93 133 2 Giỏi Khá Yếu 0 2 13 thần yêu nước của nhân dân ta trong sự nghiệp đấu tranh bảo vệ Tổ quốc thời phong kiến độc lập. 7. Kể tên một số danh nhân lịch sử, anh hùng dân tộc (đất nước, địa phương) tiêu biểu cho tinh thần yêu nước, thương dân thờì phong kiến. 8. Xác định trách nhiệm của bản thân đối với việc phát huy truyền thống yêu nước của dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. 47 119 108 3 62 102 113 0 Đa số các em đã vận dụng tốt kiến thức liên môn để trả lời các câu hỏi và bài tập. Các em HS đã làm rõ nội dung kiến thức, có khả năng thuyết trình, khả năng lập luận, phản biện, bảo vệ ý kiến của mình. Các em đều có những hiểu biết cơ bản về truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam , và tự xác định được trách nhiệm của bản thân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền giáo dục đã tạo nên một phong trào học tập sôi nổi cho các em học sinh. Sở dĩ có được kết quả trên là vì việc vận dụng kiến thức liên môn để tổ chức dạy học theo dự án như trên làm cho học sinh hứng thú học tập, các em được vận dụng những hiểu biết của mình trên những môn học, lĩnh vực khác nhau nên đã đem lại hiệu quả giáo dục. Như vậy, trong điều kiện kinh tế - kỹ thuật tại trường THPT Như Xuân còn nhiều khó khăn, nhưng việc thực hiện sáng kiến Vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) của bản thân tôi trong năm học 2018 – 2019 đã mang lại hiệu quả và lợi ích thiết thực; Trong năm học 2018 – 2019, được sự chỉ đạo của Ban Giám hiệu nhà trường, sự giúp đỡ của các đồng chí giáo viên nhóm Ngữ văn,Lịch sử, GDCD, GDQP-AN, tôi đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu tại lớp 10C3- Trường THPT Như Xuân Kết quả giờ dạy đạt loại Giỏi và được đánh giá cao. Không những thế, giải pháp đề ra trong sáng kiến này có khả năng áp dụng đối với các môn học Lịch sử, Ngữ văn, GDCD, GDQP-AN trong các trường THPT toàn tỉnh Thanh Hóa nói riêng và trên phạm vi cả nước nói chung. *. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến . Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: - Thứ nhất, theo tôi việc đề ra sáng kiến Vận dụng nguyên tắc liên môn để tổ chức dạy học theo dự án bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt 14 Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) có ý nghĩa lớn đối với thực tiễn của đất nước ta hiện nay, khi tình trạng bỏ quên quá khứ, tư tưởng, lối sống lệch lạc, quên ý thức trách nhiệm với đất nước trong một bộ phận thanh niên, học sinh đang là một mối lo ngại lớn đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. - Thứ hai, việc xây dựng dự án dạy học này hoàn toàn phù hợp với đường lối của Đảng, quan điểm đổi mới của ngành Giáo dục và Đào tạo, đó là tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tự học và vận dụng kiến thức, kỹ năng của học sinh; đẩy mạnh việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề, các phương pháp thực hành, dạy học theo dự án trong các môn học, đặc biệt coi trọng giáo dục truyền thống, giáo dục kĩ năng sống cho HS. - Thứ ba, thông qua dự án này sẽ giúp thế hệ trẻ kế thừa được truyền thống yêu nước, ý chí quyết tâm bảo vệ độc lập, chủ quyền của các thế hệ cha anh, biến sức mạnh tinh thần thành sức mạnh vật chất, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho dân tộc Việt Nam. Do đó đã góp một phần nâng cao hiệu quả của sự nghiệp GD&ĐT nước nhà, đó là đào tạo ra những con người có vốn hiểu biết, có nhân cách, có lí tưởng, có năng lực vận dụng kiến thức, có tư duy độc lập, sáng tạo, mà quan trọng nhất là có tinh thần yêu nước và tự hào dân tộc. Theo tôi đây là sáng kiến này có tính khả thi cao, vì HS có thể vận dụng kiến thức được học trong SGK các môn học Lịch sử, GDCD, Ngữ văn, GDQP AN nên sẽ nâng cao hiệu quả giáo dục. - Kết quả thực nghiệm sư phạm là căn cứ bước đầu khẳng định tính hiệu quả của các biện pháp được nêu ra trong sáng kiến này. Các biện pháp sư phạm giáo dục truyền thống yêu nước cho học sinh được nêu ra không chỉ vận dụng cho bộ môn Lịch sử trong trường THPT Như Xuân mà còn có thể vận dụng cho các bộ môn GDCD, GDQP-AN, Ngữ văn với những nội dung khai thác cụ thê phù hợp với từng lớp học, cấp học một cách linh hoạt, sáng tạo, trong cả giờ học ngoại khoá và chính khoá thông qua vệc tích hợp nội dung giáo dục trong các môn học có liên quan. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân: - Ý kiến của em Khổng Lê Na - Lớp 10C3 năm học 2018-2019 (được tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu): Chúng em rất vui vì được tham gia dự án học tập của cô giáo Lê Thị Oanh với chủ đề: “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản). Trong buổi học đó, chúng em đã được làm việc tích cực, được vận dụng kiến thức của nhiều môn học khác nhau, được sân khấu hóa (diễn lại một sự kiện lịch sử), được phát triển năng lực tư duy, tự học và sáng tạo để nhận thức, hiểu biết cặn kẽ vấn đề, biết đánh giá và lập luận, được tham dự sân chơi bổ ích. Chúng em đều có cảm giác thoải mái và tăng cường vốn hiểu biết sau khi học xong dự án này. 15 Người đánh giá Khổng Lê Na - Ý kiến của cô giáo Nguyễn Thị Ngọc - Giáo viên Ngữ văn (Trường THPT Như Xuân): Môn Ngữ văn với môn Lịch sử đều vốn có nhiều điểm chung trong nội dung giáo dục, đặc biêt là giáo dục ý thức, giáo dục truyền thống cho học sinh. Có rất nhiều tác phẩm văn học đề cập hay phản ánh các sự kiện nhân vật lịch sử. Người xưa có câu Văn, Sử, Triết bất phân. Quả đúng như vậy. Giảng dạy và học tập môn Ngữ văn không thể thiếu kiến thức bộ môn Lịch sử và ngược lại. Cho nên việc đồng chí Lê Thị Oanh đưa ra sáng kiến vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn để tổ chức dạy học bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) theo tôi là một sáng kiến có tính ứng dụng cao. Với tư cách là người trực tiếp được dự buổi học theo dự án này của đồng chí, tôi thấy đây là dự án có tính khả thi, cần được áp dụng rộng rãi. Người đánh giá Nguyễn Thị Ngọc - Ý kiến của cô giáo Nguyễn Thị Hằng - Giáo viên Lịch sử (Trường THPT Như Xuân): Là một giáo viên Lịch sử, trong quá trình công tác tôi nhận thấy đồng chí Lê Thị Oanh luôn cố gắng tìm tòi, hướng dẫn học sinh vận dụng kiến thức liên môn để tổ chức các hoạt động học tập, đặc biệt là khả năng tích hợp với các bộ môn Ngữ văn, GDCD, GDQP-AN, lĩnh vực Âm nhạc…để giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cho học sinh. Đặc biệt, đồng chí đã tổ chức có hiệu quả bài Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản), các em học sinh rất hào hứng trong học tập và vận dụng tốt, hiểu biết sâu sắc kiến thức của các bộ môn liên quan, đặc biệt là bộ môn Lịch sử. Người đánh giá Nguyễn Thị Hằng - Ý kiến của thầy giáo Lê Văn Nam - Giáo viên GDCD (Trường THPT Như Xuân): Môn Lịch sử với môn GDCD vốn có nhiều điểm chung trong nội dung giáo dục, đặc biêt là giáo dục về truyền thống yêu nước. Cho nên việc đồng chí Lê Thị Oanh đưa ra sáng kiến vận dụng nguyên tắc dạy học liên môn để tổ chức dạy học 16 bài “Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10- cơ bản) theo tôi là một sáng kiến có tính ứng dụng cao. Vì vậy, trong năm học 2018 - 2019, tôi đã áp dụng sáng kiến của đồng chí đối với việc dạy học môn GDCD 10 và thu được kết quả khả quan. Người đánh giá Lê Văn Nam Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu: Số TT 1 2 3 4 5 Tên tổ chức/cá nhân Lớp 10 C3 năm học 2018-2019 Em Khổng Lê Na Địa chỉ Trường THPT Như Xuân Lớp 10C3 năm học 2018-2019 - Trường THPT Như Xuân Cô giáo Nguyễn Giáo viên Lịch sử Thị Hằng Trường THPT Như Xuân Cô giáo Nguyễn Giáo viên Ngữ văn Thị Ngọc Trường THPT Như Xuân Thầy giáo Lê Văn Giáo viên GDCD Nam Trường THPT Như Xuân Phạm vi/Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Lịch sử, Ngữ văn, GDCD, GDQP-AN, Âm nhạc Vận dụng kiến thức liên môn Lịch sử Ngữ văn GDCD 17 3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 3.1.Kết luận: Lịch sử dân tộc có một vai trò to lớn trong thời buổi hội nhập, đặc biệt lòng yêu nước của dân tộc Việt Nam là một nét đẹp rất giàu giá trị nhân bản, tinh thần dân tộc có tác dụng lớn trong việc bồi dưỡng tâm hồn và hoàn thiện nhân cách. Việc tiếp cận những giá trị văn hóa lớn sẽ tạo điểm tựa tốt cho chúng ta xây dựng một con người Việt Nam hiện đại, là cơ sở cho vấn đề hội nhập văn hóa thế giới. Tìm hiểu, vận dụng kiến thức liên môn trong dạy học lịch sử là một vấn đề khá quan trọng của các em học sinh, đồng thời còn đánh dấu quá trình giảng dạy của giáo viên. Chính vì vậy, làm thế nào để nâng cao chất lượng, hiệu quả của các giờ học lịch sử là một vấn đề cần được chú trọng và quan tâm. Những giải pháp mà tôi đưa ra đều là những giải pháp không viễn vông, mơ hồ mà có tính khả thi khi đã được bản thân cũng như đồng nghiệp áp dụng trong các tiết dạy và thu lại được những hiệu quả đáng khích lệ. 3.2.Kiến nghị: Để cho đề tài thực sự có hiệu quả thì thư viện nhà trường cần có nhiều tranh ảnh về truyền thống yêu nước, có nhiều tài liệu tham khảo. Nhà trường cần đầu tư nhiều thiết bị dạy học đặc biệt là máy chiếu, nên trang bị hệ thống máy chiếu ở tất cả các phòng học để tiện cho người giáo viên khi sử dụng. Thư viện nhà trường cần bổ sung nhiều tài liệu tham khảo về lịch sử dân tộc cho cả giáo viên và học sinh tham khảo. Mỗi giáo viên cần không ngừng rèn luyện để nâng cao tri thức và hiểu biết, tâm huyết với nghề, với bài học giúp cho bài học trở nên phong phú, sinh động hơn tránh sự nhàm chán, đơn điệu. Trên đây là một số biện pháp mà tôi tự rút ra trong quá trình giảng dạy, chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót trong quá trình viết, rất mong nhận được sự đồng tình và góp ý của đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Thanh Hóa, ngày 20 tháng 04 năm 2019 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Người viết sáng kiến Lê Thị Oanh 18 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Văn Ánh, Trần Thái Hà, Trịnh Đình Tùng, Tư liệu lịch sử 10, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2007. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Lịch sử 10, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2006. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo dục công dân 10, Nxb Giáo dục, 2008. 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo dục Quốc phòng - an ninh 10, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2008. 5. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Ngữ văn 10, tập II, Nxb Giáo dục, Hà Nội, 2012. Phan Ngọc Liên (Chủ biên), Phương pháp dạy học lịch sử, tập II, Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2010.. 6. Nguyễn Thị Côi, Các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, Nxb Trường Đại học Sư phạm, Hà Nội, 2006. 7. Nguyễn Thị Côi, Trịnh Tùng, Lại Đức Thụ, Trần Đức Minh, Rèn luyện kĩ năng nghiệp vụ sư phạm môn Lịch sử, Nxb Trường Đại học Sư phạm, Hà Nội, 1995. 8. Vũ Quang Hiển – Hoàng Thanh Tú, Phương pháp dạy học môn Lịch sử ở trường trung học phổ thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014. 9. Chương trình dạy học của Intel – Khóa học cơ bản, Tập đoàn Intel, 2007, 2008 (phiên bản 10, 10.1). 10. Tranh ảnh, tư liệu, videoclip nhạc tham khảo trên Internet. 19 PHỤ LỤC * Quy định những chữ viết tắt trong đề tài: 1. THPT: Trung học phổ thông 2. SKKN: Sáng kiến kinh nghiệm 3. SGK: Sách giáo khoa 4. GDCD: giáo dục công dân 5. GDQP – AN : giáo dục quốc phòng an ninh 20