Tài liệu Tạo dựng sự nghiệp

Daãn nhaäp Toâi seõ keå cho caùc baïn nghe veà khoaûnh khaéc quan troïng trong söï nghieäp cuûa toâi. Luùc aáy toâi khoaûng 30 tuoåi, cuõng laø laàn ñaàu tieân toâi trình baøy tröôùc ban giaùm ñoác coâng ty vieäc ñaët teân cho moät toå chöùc kinh doanh. Toâi ñaõ maát nhieàu tuaàn leã ñeå soaïn baûn töôøng trình vì chöa bao giôø noùi tröôùc ban laõnh ñaïo cao caáp nhö vaäy. Hoï laø nhöõng thính giaû ñaùng gôøm. Vò chuû tòch xuaát thaân töø Central Casting. Reggie coù ñuû moïi tính caùch cuûa moät vò chuû tòch hoäi ñoàng quaûn trò, keå caû caùi haát tay nheï nhaøng toû yù baùc boû yù kieán cuûa baïn. Toâi laáy hôi thaät saâu vaø chuaån bò baét ñaàu thì vò chuû tòch vöøa nhai keïo vöøa noùi vôùi toâi: “HRS SHYNN RRR TTD U YRRR VRRRY TTRTV YNN MNN?”. Toâi chaúng bieát phaûi ñaùp lôøi oâng ra sao neân leân tieáng: “Thöa ngaøi, toâi xin loãi vì khoâng hieåu roõ yù ngaøi”. OÂng laëp laïi: “HRS SHYNN RRR TTD U YRRR VRRRY TTRTV YNN MNN?”. Luùc naøy, seáp vaø caùc baïn thaân cuûa oâng ngoài ôû phía sau ñang coá nín cöôøi nhöng toâi thì laïi raát caêng thaúng vì chaúng hieåu oâng ñang noùi gì. 3 Toâi noùi: “Thöa ngaøi, toâi vaãn khoâng hieåu”. Reggie noùi gioáng nhö quaùt toâi: “Ñaõ coù ai noùi vôùi anh raèng anh laø moät chaøng trai coù söùc loâi cuoán khoâng?”. Luùc aáy, seáp vaø moät vaøi ngöôøi khaùch cöôøi nghieâng ngaû. Veà phaàn mình, cuoái cuøng toâi ñaõ hieåu nhöõng lôøi oâng noùi, nhöng toâi vaãn nghó laø mình nghe nhaàm. Toâi laëp laïi moät laàn nöõa: “Daï, toâi nghe chöa roõ aï”. Reggie ñoû maët baûo: “Ñaây laø laàn cuoái cuøng toâi laëp laïi, coù ai noùi raèng anh laø chaøng trai coù söùc loâi cuoán khoâng?”. Toâi ngaàn ngaïi moät luùc nhö theå ñang laéng nghe moät baûn tin ñaëc bieät töø heä thoáng phaùt thanh khaån. Tieáng noùi “Chaøng trai coù söùc loâi cuoán” ñang vang leân trong ñaàu toâi, vaø gioïng thuyeát minh baûo: “Ñoù laø moät thöû thaùch”. Toâi lòch söï ñaùp lôøi vò chuû tòch: “Caûm ôn oâng raát nhieàu, nhöng toâi khoâng phaûi laø ngöôøi cuoán huùt trong moâi tröôøng nhö theá naøy”. Reggie döôøng nhö haøi loøng vôùi caâu traû lôøi cuûa toâi. Vôùi vai troø laø moät ngöôøi thuyeát trình, toâi ñaõ gaëp xui xeûo. Sau söï coá aáy, vieäc trình baøy cuûa toâi hoaøn toaøn giaûm taùc duïng, vì moïi ngöôøi khoâng coøn taäp trung laéng nghe nöõa. Cuoái cuøng vò chuû tòch noùi: “WTTT BTTT FDDRKR?”. Moät laàn nöõa, chaúng ai hieåu yù nghóa caâu noùi cuûa Reggie. Sau ñoù, chuùng toâi môùi bieát ngaøy nghæ cuoái tuaàn vöøa qua vôï choàng oâng ñaõ ñi du lòch ôû Nam Carolina, ñeán tham quan Fuddruckers. Toâi töøng nghó vieäc xuaát hieän tröôùc ban quaûn trò laø moät thaûm hoïa coù theå phaù tan söï nghieäp cuûa toâi. Thöïc ra khoâng phaûi vaäy, ñoù chæ laø moät thöû thaùch quan troïng maø toâi ñaõ vöôït qua. 4 Chaéc chaén, Reggie laø ngöôøi laäp dò. Nhöng neáu toâi phaûn öùng thieáu khoân kheùo thì teân tuoåi cuûa toâi chaéc seõ tieâu tan chöù khoâng phaûi danh tieáng cuûa Reggie, vì nhöõng ngöôøi khaùc seõ nghó toâi khoâng coù khaû naêng öùng phoù tröôùc nghòch caûnh. Cuõng may toâi ñaõ giöõ ñöôïc bình tónh, vaø nhöõng tuaàn sau ñoù moïi ngöôøi chuùc möøng caùch toâi ñaõ xöû trí vôùi ngaøi chuû tòch. Hoùa ra ñoù laïi laø con ñöôøng ngaén nhaát cho toâi. Chæ trong möôøi phuùt toâi töø moät keû voâ danh trôû thaønh ngöôøi ñaùng tin caäy vaø chaúng theå xem thöôøng. Toâi ñaõ keát thaân ñöôïc vôùi nhöõng ngöôøi quyeàn theá ngoaøi söùc töôûng töôïng cuûa mình. Ñieàu quan troïng baïn neân laøm laø taïo döïng neàn taûng vöõng chaéc cho teân tuoåi cuûa mình sao cho noù coù söùc loâi cuoán, ñeå moät ai ñoù coù quyeàn theá seõ nghó toát veà baïn. Dó nhieân, vieäc taïo döïng teân tuoåi khoâng phaûi deã. Treân thöïc teá, ñoù thöôøng laø moät “traän chieán”. Baïn phaûi lieân tuïc choáng laïi söï laïnh nhaït, thaùi ñoä thuø ñòch, heøn nhaùt, vaø ñoâi khi caû cöû chæ ngaïo maïn kieåu vöøa nhai keïo cao su vöøa noùi chuyeän cuûa ngöôøi coù quyeàn ñeå ñöa baïn leân hoaëc keùo baïn xuoáng. Baïn cuõng phaûi ñaáu tranh ñeå choáng laïi söï boác ñoàng cuûa mình. Noù deã khieán baïn trôû neân tuøy tieän vaø ñeå nhöõng ñieàu ngôù ngaån baïn noùi ra ôû caùc böõa tieäc laøm aûnh höôûng ñeán teân tuoåi cuûa baïn. Baïn thöôøng queân raèng danh thôm tieáng toát ñöôïc kieán taïo theo thôøi gian chöù khoâng phaûi moät luùc vaø baát cöù söï tieáp xuùc naøo cuõng coù theå laøm thay ñoåi teân tuoåi cuûa baïn trong khi baïn khoù nhaän ra söï thay ñoåi naøy laø toát hay xaáu hôn? Caøng khoù khaên khi kieán taïo ñöôïc teân tuoåi, thì caøng phaûi ñaáu tranh caät löïc hôn ñeå giöõ vöõng noù. 5 Toâi ñaõ töøng gaëp raát nhieàu ngöôøi coù naêng löïc nhöng laïi phí phaïm cuoäc ñôøi vì quaù quan taâm tôùi mình, quaù kieâu caêng, hoaëc thaát baïi khi vaïch ra cho mình nhöõng phaåm chaát chuaån möïc, hay khoâng hieåu taàm quan troïng khi xöû söï vôùi nhaân vieân... Teân tuoåi maø baïn taïo cho mình quyeát ñònh baïn trôû thaønh moät ngöôøi noåi tieáng hay moät keû taàm thöôøng. Cuoán saùch naøy seõ giuùp baïn khaúng ñònh teân tuoåi gaén lieàn vôùi baïn laø teân tuoåi maø baïn töøng mô öôùc ñaït ñeán. Hy voïng baïn seõ xaây döïng ñöôïc cho mình moät ñieàu gì ñoù coù yù nghóa trong töøng lôøi noùi vaø trong moãi vieäc laøm. 6 Nguyeân taéc 1 COÁ NHÌN XA HÔN CAÙI ROÁN CUÛA MÌNH Baát kyø cuoán saùch naøo noùi veà danh tieáng cuûa caù nhaân ñeàu baét ñaàu vôùi trôû ngaïi lôùn nhaát khi xaây döïng moät teân tuoåi, vaø ñieàu ñoù lieân quan tôùi baûn thaân maø phaàn lôùn chuùng ta ñeàu coù kinh nghieäm. Trong The Devil’s Dictionary, Ambrose Bierce ñònh nghóa töø “Toâi” nhö sau: “Toâi laø chöõ caùi ñaàu tieân trong baûng maãu töï, töø ñaàu tieân cuûa ngoân ngöõ, yù nghó ñaàu tieân cuûa taâm trí, ñoái töôïng ñaàu tieân cuûa loøng thöông yeâu”. “Toâi” dó nhieân laø moái quan taâm ñaàu tieân trong toå chöùc. Phaàn lôùn phaûn öùng cuûa con ngöôøi tröôùc baát kyø ñieàu gì dieãn ra trong cô quan laøm vieäc ñeàu laø: “Coøn veà toâi thì sao? Ñieàu naøy coù toát cho toâi khoâng?”. Ví duï, coâng ty baát ngôø bò luùn saâu vaøo vuï beâ boái. YÙ nghó ñaàu tieân cuûa baïn khoâng phaûi laø: “Laøm sao chuùng ta thoaùt khoûi tình traïng roái ren naøy?”. Maø laø, “Toâi ñang gaëp raéc roái aø?”. Hoaëc, baïn nghe thaáy raèng ban giaùm ñoác ñang chuyeån moät boä phaän tôùi Arizona. YÙ nghó töùc thôøi cuûa baïn khoâng phaûi laø: “Vieäc naøy coù toát cho hoaït ñoäng kinh doanh khoâng?”. Maø laø: “Toâi coù thích soáng ôû Scottsdale khoâng?”. 7 Raát ít ngöôøi trong chuùng ta traùnh ñöôïc chuyeän xem nhöõng nôi chuùng ta laøm vieäc chuû yeáu döôùi daïng tö lôïi. Tuy nhieân, ñeå xaây döïng moät teân tuoåi caù nhaân giuùp baïn thaønh coâng, baïn seõ phaûi theâm moät boä loïc khaùc cho oáng kính. Baïn seõ phaûi bieán tình traïng chæ quan taâm tôùi mình thaønh khaùt voïng veà loøng töï troïng vaø toân troïng moïi ngöôøi soáng quanh baïn. Ñeå xaây döïng danh tieáng toát, baïn phaûi xem xeùt caùc hoaït ñoäng cuûa chính mình theo caùch maø ngöôøi khaùc ñang phaùn ñoaùn baïn seõ nhìn nhaän hoï nhö theá naøo. Coù theå baïn vaãn laø ngöôøi töï cao töï ñaïi coi mình laø trung taâm cuûa vuõ truï, nhöng cho duø baïn khoâng phaûi laø ngöôøi vò kyû thì ít nhaát cuõng neân thöøa nhaän söï taùn thaønh cuûa ngöôøi khaùc. Trong tröôøng hôïp ñoù, tröôùc khi noùi hay laøm baát cöù ñieàu gì, baïn seõ phaûi xem xeùt lieäu haønh ñoäng nhö theá coù phaûn aùnh toát veà baïn khoâng. Noù seõ laøm taêng theâm danh tieáng cuûa baïn hay laøm cho noù lu môø ñi? Baïn coù töï haøo veà nhöõng gì baïn noùi hoaëc laøm khoâng? Noùi moät caùch khaùc, baïn phaûi xem xeùt caùc hoaït ñoäng cuûa baïn theo cuøng caùch ngöôøi khaùc ñang phaùn ñoaùn nhö baïn seõ nhaän xeùt hoï vaäy. — ÑÖØNG TAÂNG BOÁC MÌNH Tieác raèng, khoâng deã chaáp nhaän hoaøn caûnh beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa baïn. Treân thöïc teá, caùc nhaø taâm lyù xaõ hoäi ñaõ daãn chöùng taøi lieäu veà Grand Canyon 8 – hoá saâu lôùn giöõa caùch giaûi thích haønh vi cuûa ngöôøi phaïm sai laàm vaø caùch ngöôøi quan saùt beân ngoaøi giaûi thích noù. “Dieãn vieân” coù khuynh höôùng xem nhöõng ñieàu hoï laøm laø phaûn öùng ñoái vôùi ngoaïi caûnh. Thí duï, khi baïn caùu gaét vôùi moät ai, coù theå baïn töï nhuû: “Toâi caùu gaét vôùi anh ta chæ vì anh ta ñöa toâi vaøo tình huoáng nguy kòch”. Ngoaøi ra, dieãn vieân bieát raát roõ yù ñònh cuûa hoï khi trình dieãn moät ñoäng taùc vaø cuõng bieát loaïi haønh vi naøy coù bình thöôøng hay khoâng. Baïn coù theå töï nhuû: “Ñuùng, toâi deã caùu gaét nhöng toâi ñaâu muoán nhö theá”. Hay: “Ñuùng, toâi ñaõ baún gaét vôùi anh ta, nhöng thöôøng thì toâi laø ngöôøi deã chòu”. Chuùng ta thöôøng deã tha thöù nhöõng vieäc laøm cuûa mình. Cöù xem tröôøng hôïp cuûa Darva Conger, coâ y taù ñaõ laáy moät ngöôøi nöôùc ngoaøi dieãn treân chöông trình truyeàn hình 2000 Fox Ai muoán laáy tæ phuù?, nhöng roài chæ moät thôøi gian ngaén sau coâ ñaõ boû oâng ta, do bò choaùng vaùng bôûi moät loaït baøi baùo noùi xaáu. Coâ phaùt bieåu treân taïp chí Good Morning America, “Toâi khoâng phaûi laø keû ñaøo moû” vaø “Toâi chæ muoán quay laïi cuoäc soáng cuûa toâi”. Roài coâ ñaõ giaû nhaân giaû nghóa ñeå thieân haï hieåu raèng coâ khoâng phaûi laø keû cô hoäi hoaëc thích laøm cho thieân haï chuù yù: Coâ ñaõ loät boû quaàn aùo treân taïp chí Playboy ñeå ñoåi laáy khoaûn tieàn haäu hó. Nhöng Conger döôøng nhö muø quaùng tröôùc haønh vi ñaïo ñöùc giaû, roài laäp luaän raèng: “Ñoù laø caùch toâi cheá gieãu baûn thaân toâi”. Moät ví duï roõ raøng khaùc veà söï deã daõi vôùi baûn thaân laø tröôøng hôïp cuûa Jeffrey Skilling, cöïu chuû tòch cuûa Enron. Vaøo thaùng 2 naêm 2002, oâng ta bieän giaûi tröôùc Ñaïi hoäi veà söï suy suïp cuûa coâng ty. Khi hoûi oâng coù bieát nhöõng giao dòch ñoái taùc ñaõ khieán coâng ty thua loã, oâng ñoå loãi cho 9 ngoaïi caûnh ñeå bieän minh cho söï thieáu hieåu bieát cuûa mình. Taïi sao oâng khoâng chòu nghe caùc thaønh vieân cuûa ban CFO maø cöù pheâ duyeät nhöõng thöông vuï ñaùng ngôø? Söï thaät laø trong khi chuùng ta cho raèng caùc haønh ñoäng ít quaû caûm khoâng phaûn aûnh phaåm chaát cô baûn cuûa tính caùch, thì nhöõng ngöôøi ngoaøi cuoäc nghó ngöôïc laïi: raèng chuùng ta laøm nhöõng ñieàu caàn phaûi laøm vì chuùng ta laø kieåu ngöôøi nhö theá. Xeùt cho cuøng, hoï coù ít thoâng tin veà caùc haønh ñoäng cuûa chuùng ta hôn chuùng ta. Moïi ngöôøi coù khuynh höôùng töï nhieân laø luoân baøo chöõa cho haønh vi cuûa mình. Baïn ñöøng neân nhö vaäy vì thieân haï seõ ñaùnh giaù baïn laø ai treân cô sôû nhöõng ñieàu baïn laøm. Caùc nhaø taâm lyù xaõ hoäi goïi khuynh höôùng naøy cuûa nhöõng ngöôøi ngoaøi cuoäc laø thöøa nhaän nhöõng thuoäc tính beân trong, nguyeân nhaân cuûa moïi haønh ñoäng. Noù laø loãi cuûa nhaän thöùc, nhöng noù cuõng laø söï thaät cuûa cuoäc ñôøi. Moïi vieäc baïn laøm vaø moïi ñieàu baïn noùi seõ ñöôïc nhöõng ngöôøi soáng quanh baïn nhìn vaøo nhö baèng chöùng veà con ngöôøi baïn. Thaät theá, khuynh höôùng giaûi thích haønh ñoäng cuûa ngöôøi khaùc döôùi daïng tính caùch cô baûn cuûa hoï laø heát söùc höõu ích. Noù theâm vaøo moät yù nghóa naøo ñoù veà söï kieåm soaùt vaø khaû naêng döï ñoaùn veà theá giôùi hoãn ñoän caùc moái quan heä cuûa con ngöôøi. Anh A coù theå phaùn ñoaùn anh B coù ñaùng tin caäy hay khoâng döïa vaøo raát ít thoâng tin–nhöng moät khi anh A ñaõ quy keát anh B, A deã daøng bieát phaûi troâng ñôïi gì ôû B vaø coù theå ñieàu chænh haønh vi cuûa anh ta cho phuø hôïp. 10 Vaø moät khi söï ñaùnh giaù cuûa A veà B laø ñuùng theo leõ thoâng thöôøng, moïi ngöôøi trong coâng ty caûm thaáy nhö theå A ñoàng tình vôùi B. Luùc naøy B coù ñöôïc tieáng toát. Tröôùc kia, khi toâi coøn treû vaø trong quaù trình giao tieáp vôùi khaùch haøng, toâi chöùng kieán moät tröôøng hôïp kieán laäp teân tuoåi nhanh tuyeät vôøi vaø toâi lieàn noùi vôùi toaøn theå coâng ty veà caùch xöû trí vôùi moät trong nhöõng khaùch haøng cuûa mình. Khaùch haøng laø moät nhoùm ngöôøi baùn röôïu vang, vaø luùc ñoù toâi nhö moät dieãn vieân phuï maø vai dieãn cuûa toâi laø phaûi laøm sao ñaûm baûo cho tröôûng nhoùm vaø vôï cuûa anh ta caûm thaáy thoaûi maùi khi hoï ñeán thaønh phoá New York. Töø luùc hoï löu laïi caên phoøng ñaëc bieät ôû Trung taâm mua baùn, baïn seõ nghó raèng nhö theá laø thuaän lôïi. Nhöng vaøo luùc coâng ngheä röôïu vang coøn baáp beânh ñoái vôùi Phaùp, vaø, ñieàu taát yeáu laø, caëp vôï choàng naøy hoáng haùch khoâng theå töôûng. Anh choàng cö xöû nhö theå anh ñöôïc sinh ra ñeå kinh doanh röôïu vang nhö Rothschild, chöù khoâng phaûi laø ngöôøi ñöôïc thueâ ñeå giôùi thieäu saûn phaåm cho moät toå chöùc thöông maïi. Vôï anh ta coøn teä hôn. Chò ta ñöa moät danh saùch daøi caùc yeâu caàu. Moät trong nhöõng yeâu caàu chò ta nhaán maïnh laø khoâng ñeå laïi veát chaân treân thaûm khi hoï böôùc vaøo phoøng khaùch saïn. YÙ toâi khoâng phaûi laø veát dô maø muoán noùi ñeán nhöõng veát loõm. Chuùng toâi thöôøng xuyeân coù maët, coá gaéng cung caáp nhieàu tieän nghi maø hoï yeâu caàu, thöôøng xuyeân goïi cho nhaân vieân taïp vuï veä sinh thaät kyõ taám thaûm sang troïng khi hoï ra khoûi phoøng. Phaàn lôùn yeâu caàu cuûa chò ta laø aùnh saùng trong nhaø taém ñeå chò ta trang ñieåm. Vaûi traûi giöôøng cuõng phaûi ñöôïc kieåm tra baèng thieát bò ño ñoä saùng. Vì theá toâi phaûi ra ngoaøi ñeå mua thieát bò naøy vaø phaûi thöû xem coù caàn theâm hay giaûm bôùt ñeøn vaø göông trang ñieåm. 11 Toâi nghó raèng ít ai bieát caùch ñoïc duïng cuï ño ñoä saùng, vì khoâng ñuû aùnh saùng trong phoøng. Ñaùng gì chuyeän khoâng ñuû aùnh saùng vaø ñoà trang ñieåm, theá nhöng ngöôøi ñaøn baø naøy laøm aàm ó leân, khieán caáp treân quôû traùch toâi. Caâu chuyeän lan nhanh nhö ñaùm chaùy trong coâng ty toâi. Trong voøng moät ngaøy, khoâng moät ai trong vaên phoøng coù khaû naêng muoán laøm baát cöù ñieàu gì cho vò khaùch haøng naøy. Maëc duø ngöôøi baùn röôïu vang laø moät ví duï quaù ñaùng, hoï maéc chöùng beänh thöôøng keùo ngöôøi khaùc vaøo ñôøi soáng coâng vieäc cuûa hoï: Nhöõng gì hoï nhìn thaáy khi hoï soi göông khoâng phuø hôïp vôùi thöïc taïi beân ngoaøi. Hoï töôûng mình gioáng nhö nhöõng oâng hoaøng baø chuùa – nhöõng tieåu chuùa voâ vaên hoùa vaø coù sôû thích xa xæ quaùi dò. Dó nhieân, vieäc phaùt trieån nhaän thöùc baûn thaân chính xaùc luoân laø moät cuoäc ñaáu tranh. Khoâng moät ai trong chuùng ta roäng löôïng, thoâng minh, hoaëc gaây aán töôïng nhö chuùng ta töôûng–hay, nhö thieân haï muoán taâng boác ñeå chuùng ta tin theo. Nhöng neáu baïn khoâng theå nhìn vaøo baûn thaân nhôø söï suy xeùt ñoäc laäp naøo ñoù, baïn seõ chaúng bao giôø coù theå thay ñoåi haønh vi cuûa baïn ñeå noù phuø hôïp vôùi maãu ngöôøi maø baïn thích ñuùng nhö lyù töôûng, baïn cuõng chæ keùm coûi, luùc naøo cuõng luùng ta luùng tuùng, baát lôïi cho hoaït ñoäng ngheà nghieäp cuûa baïn. Ñöøng taâng boác mình. Baïn khoâng theå xaây döïng danh tieáng neáu khoâng nhìn mình nhö ngöôøi khaùc nhìn baïn. Treân heát, haõy bieát raèng haønh vi cuûa baïn theå hieän con ngöôøi baïn. Vì baïn seõ ñöôïc ñaùnh giaù khoâng theo caùc yù ñònh 12 vaø khaùt voïng cuûa baïn, maø ñuùng hôn laø theo caùc hoaït ñoäng beân ngoaøi, coá gaéng ñöøng phaùt trieån taàm nhìn phieán dieän. Haõy xem xeùt moïi vieäc vöôït treân söï tö lôïi, chaúng haïn caûm giaùc haïnh phuùc vôùi nhöõng ñoàng nghieäp vaø toå chöùc maø baïn ñang laøm vieäc. — COÁ GAÉNG ÑEÅ ÑÖÔÏC MOÏI NGÖÔØI CHUÙ YÙ Moät khi baïn nhaän thöùc veà mình ñuû ñeå ñònh hình caùch haønh xöû cuûa mình, töø ñoù baïn seõ tieán tôùi ñaâu? Roõ raøng, ñeå taïo laäp tieáng taêm vôùi ngöôøi coù quyeàn theá trong toå chöùc, tröôùc tieân baïn phaûi ñöôïc hoï chuù yù. Ñieàu naøy khoâng phaûi luùc naøo cuõng deã. Toâi xin keå cho baïn laàn ñaàu tieân toâi ñöôïc moät ngöôøi coù quyeàn theá chuù yù ñeán. Ñaáy laø coâng vieäc ñaàu tieân sau khi hoïc haønh xong. Toâi laøm vieäc cho moät coâng ty truyeàn thoâng lôùn cuûa thaønh phoá New York, traûi qua nhöõng beõ baøng maø chaéc baïn töøng traûi qua luùc môùi vaøo ngheà, ñoàng löông cuûa toâi chæ vöøa ñuû soáng. Sau khi traû tieàn thueâ nhaø, thanh toaùn caùc hoùa ñôn, cuoái tuaàn toâi chæ coøn ñuùng 5 ñoâla. Toâi coù ñuùng hai caùi quaàn vaø moät caùi aùo khoaùc theå thao. Toâi coù moät thö kyù nhöng coâ ta töø choái ñaùnh maùy cho toâi vì coâ ta coù theå kieám ñöôïc 11.000 ñoâla coøn toâi laøm ñöôïc coù 10.800 ñoâla. Moät ngaøy noï, khi toâi laøm vieäc ôû coâng ty ñoù ñöôïc vaøi thaùng, toâi ñöôïc oâng chuû goïi vaøo vaên phoøng luùc 6 giôø chieàu. Roõ laø toâi bò ñuoåi vieäc maát roài. Ai trong coâng ty bò ñuoåi vieäc cuõng ñöôïc oâng ta goïi vaøo giôø ñoù. OÂng chöa bao giôø ñuoåi vieäc ai vaøo buoåi saùng. Neáu coâng ty phaûi traû tieàn coâng ngaøy hoâm aáy, hoï muoán bieát chaéc baïn ñaõ laøm vieäc troïn ngaøy hoâm ñoù tröôùc khi rôøi coâng ty. 13 Ngoaøi ra, coøn lyù do naøo khaùc ñeå oâng ta, caùi laõo cöùng nhaéc maø chuùng toâi thöôøng goïi laø oâng Stiff (Haø khaéc) muoán gaëp toâi nöõa naøo? Töø luùc vaøo laøm ñeán giôø laõo vôùi toâi chæ trao ñoåi vôùi nhau moät laàn. Caùch cö xöû cuûa oâng ta caøng khieán toâi chaúng coøn nghi ngôø gì nöõa, caàm chaéc laø bò cho nghæ vieäc. Ai ñôøi sau moät ngaøy daøi laøm vieäc maø laõo chaúng theøm môøi toâi ngoài. OÂng ta baûo toâi ñöùng tröôùc baøn nhö lính vaäy. Buïng toâi soâi leân. Cuoái cuøng laõo Stiff môû mieäng, vaø khi toâi ñôïi löôõi dao haï xuoáng, oâng ta ñaõ laøm moät ñieàu raát laï. OÂng ta ñöa cho toâi quyeát ñònh taêng löông vaø noùi ñôn giaûn: “Toâi taêng löông cho anh leân 12.000 ñoâla”. Möôøi hai ngaøn ñoâla! Coù thaät khoâng ñaáy! Giôø coâ thö kyù haún phaûi ñaùnh maùy cho toâi roài! Toâi muoán bieåu loä nieàm vui vaø loøng bieát ôn cuûa toâi, nhöng thöïc loøng toâi vaãn caûm thaáy hôi maát loøng. Luùc coøn beù toâi khoâng thích aên caù, theá maø meï toâi laïi hay chieân caù vaøng ñeå toâi aên vaøo böõa côm toái. Muøi caù chieân ñaõ aùm aûnh toâi trong nhieàu naêm, vaø hoâm nay toâi laïi phaûi thöû laïi khieán toâi caûm thaáy bò dò öùng khoâng phaûi luùc, nhöng roài noù ñaõ xaûy ra. Toâi ñang coá gaéng taäp trung vaøo vieãn caûnh haøng traêm ñoâla theâm vaøo haøng thaùng maø caûm thaáy lôøm lôïm, nhö theå muoán oäc maïnh vaøo oâng ta, khaép baøn laøm vieäc cuûa oâng ta, leân caùc giaáy tôø cuûa oâng ta, vaø caû boä quaàn aùo ngoaøi cuûa oâng ta. OÂng ta heát söùc kìm neùn khi toâi bieåu hieän nhö theá. Toâi nghó oâng ta cho ñoù laø kieåu thöông löôïng cuûa YÙ maø oâng ta khoâng quen. Phaûn öùng cuûa oâng ta raát laï khieán toâi traùnh ñöôïc caûm giaùc quaù teä veà ñieàu toâi vöøa laøm. Toâi bò xuùc phaïm 14 vì söï laïnh luøng cuûa oâng ta. Lieäu oâng ta coù môøi toâi ngoài xuoáng hay khoâng? Lieäu oâng ta coù baûo ngöôøi ñi goïi baùc só khoâng? Lieäu oâng ta coù giaän khoâng? Khoâng. Chæ toâi môùi bò keùo vaøo côn giaän tröôùc söï thieáu xuùc caûm vaø quan taâm kia. Maëc duø ñöôïc taêng löông vaø thaêng chöùc, roõ raøng oâng Stiff chöa nhìn toâi laø moät con ngöôøi. Söï vieäc naøy giuùp toâi coù chuùt nhìn nhaän laø: Caùc oâng chuû cuûa toâi chöa saün saøng chuyeán khaùm phaù ñeå hieåu toâi. Vôùi hoï, toâi laø moät coâng cuï. do ñoù toâi neân tìm caùc caùch ñeå nhaän ra baûn thaân, ngoaøi vieäc boäc loä ra. Söï theå laø, thaùi ñoä cuûa oâng Stiff khoâng baát thöôøng. Coù leõ baïn seõ caûm thaáy mình bò coâ laäp tröôùc ngöôøi coù ñòa vò cao hôn baïn trong toå chöùc neáu khoâng thöïc söï coù ích vôùi hoï. Vì theá, caùch toát nhaát ñeå thieát laäp teân tuoåi caù nhaân luùc laø “lính môùi” laø haõy chöùng toû mình höõu ích–cöïc kyø höõu ích. Haõy nhanh trí. Haõy khoanh laõnh ñòa rieâng cuûa baïn baèng caùch tìm ra ñieàu gì ñoù toå chöùc ñang thieáu maø baïn coù theå ñaùp öùng. Ñoù chính laø ñieàu toâi ñaõ ñaùp öùng cho oâng Stiff vaø theá laø toâi trôû thaønh ngöôøi toái caàn ñoái vôùi oâng ta. Tröôùc heát, toâi taän duïng tuoåi treû vaø söï thieáu kinh nghieäm cuûa mình ñeå bieán noù thaønh ñieàu coù giaù trò. Toâi trôû thaønh chaøng trai “maãu möïc lyù töôûng”, treû trung, coù khaû naêng ñöa ra nhöõng yù töôûng ñeå xuùc tieán caùc ñeà aùn. Ñaây laø ñieàu quan troïng trong coâng ty vì nhöõng ngöôøi ôû löùa tuoåi trung nieân quanh toâi khoâng coù nhieàu yù töôûng. Taát caû ñeàu muoán laø caùc trieát gia ñeå bieân taäp yù töôûng cuûa ngöôøi khaùc. Khoâng coù hoaït ñoäng môùi naøo trong coâng ty maø khoâng coù söï tham gia cuûa toâi. 15 Caùch toát nhaát ñeå thieát laäp teân tuoåi khi baïn môùi gia nhaäp moät toå chöùc laø ñöa ra saùng kieán gì ñoù maø hoï ñang caàn. Thöù hai, toâi trôû thaønh nguoàn tin maø ngöôøi ta khoâng theå boû qua. Ñoù laø thôøi thoâng tin khaån chöa qua Internet hay truyeàn hình caùp maø qua maùy ñieän baùo Dow Jones ñeå laïi nhöõng taäp giaáy treân saøn. Toâi ñaõ tình nguyeän thöïc hieän moät vaøi vieäc heát söùc ñôn giaûn: Cöù khoaûng 30 phuùt moät laàn toâi rôøi vaên phoøng, caét maùy ñieän baùo, vaø daùn nhöõng caâu chuyeän leân baûng thoâng baùo. Caùc ñoàng nghieäp cuûa toâi nghó raèng coâng vieäc naøy quaù taàm thöôøng ñoái vôùi hoï, nhöng noù ñaët toâi treân heä thoáng raña. Ñeå ñöôïc chuù yù, haõy bieán baát cöù phaåm chaát ñaëc bieät naøo baïn coáng hieán thaønh ñieàu coù giaù trò ñoái vôùi caáp treân. Töø luùc toâi ñöôïc choïn ñeå theo doõi tin töùc lieân quan ñeán khaùch haøng, tröôùc heát toâi ñaõ coù theå xen vaøo vieäc kinh doanh cuûa caáp treân vaø ñöôïc hoï ñaùnh giaù cao nhöõng thöông vuï nhö theá. Ñieàu thöù ba toâi taïo laäp ñöôïc laø bieát caùch ñaët choã tröôùc ôû nhöõng nhaø haøng sang troïng nhaát trong nöôùc. Ñaây ñuùng laø moät trieån khai thaät trôù treâu ñoái vôùi thaèng beù Myõ goác YÙ nhaø queâ cho ñeán luùc naøy chöa heà aên ôû nhaø haøng hai sao, huoáng chi nhaø haøng naêm sao. Nhöng toâi ñaõ ñaûm nhaän coâng vieäc ñöôïc goïi laø höôùng daãn vieân du lòch Mobil ñeå xeáp loaïi nhaø haøng. Mobil coù thaåm ñònh khoù tin laø noù coù theå chæ ra caùc nhaø haøng haïng ñaàu nhöng chöa heà ñöôïc quaûng caùo ñuùng möùc. 16 Toâi ñaõ thuyeát phuïc Mobil phaùt haønh moät loaït baùo khi noù quyeát ñònh baát cöù nhaø haøng naøo laø naêm sao. Sau ñoù toâi ñöa nhöõng ngöôøi bình phaåm thöùc aên töø caùc ñaøi truyeàn hình ñòa phöông tôùi ñeå thöïc hieän nhöõng tieåu caûnh daøi chöøng ba ñeán boán phuùt vôùi chuû nhaø haøng vaø beáp tröôûng. Ngay caû ôû New York, chuùng toâi ñöôïc thieân haï bieát ñeán raát roõ, ñieàu cöïc kyø khoù ñoái vôùi caùc nhaø haøng vì phaûi caïnh tranh gay gaét. Vì theá toâi ñöôïc caùc chuû nhaø haøng vaø caùc beáp tröôûng cuûa caùc nhaø haøng coù haïng khaép nöôùc heát söùc bieát ôn. Nhôø theá toâi chaúng bao giôø gaëp khoù khaên khi phaûi ñaët choã tröôùc ôû caùc nhaø haøng. Chuû cuûa toâi bieát theá neân oâng raát an taâm neáu ñaõ thoâng qua toâi, keå caû nhöõng nhaø haøng noåi tieáng nhaát nhö La Grenouille, La Coâte Basque, Luteøce, The Four Seasons. Ñoái vôùi khaùch haøng, thaät laø raát aán töôïng vì luùc naøo hoï cuõng ñöôïc toaïi nguyeän, caû khi muoán duøng böõa toái laõng maïn vôùi choàng/vôï cuûa hoï ôû moät nhaø haøng baäc nhaát taïi New York. Khi baïn böôùc vaøo Luteøce, duø baïn môùi 22 tuoåi, oâng chuû nhaø haøng noåi tieáng Andreù Soltner seõ tôùi ñeå chaøo baïn, nhöng khoâng chaøo seáp cuûa baïn cho tôùi khi baïn giôùi thieäu hai ngöôøi vôùi nhau vaø laøm cho caû hai ñeàu caûm thaáy hoï quan troïng–ñaáy môùi laø vaán ñeà ñaùng noùi. Neáu baïn coù cô hoäi, haõy thöû lôïi duïng ñieàu maø caùc nhaân vieân tieáp thò goïi laø “hieäu öùng haøo quang”. Haõy lieân keát teân tuoåi cuûa baïn vôùi ñieàu gì ñoù loâi cuoán vaø ñaùng giaù, vaø baèng söï môû roäng, baïn cuõng seõ trôû neân ñaùng giaù. Haõy keát hôïp teân tuoåi cuûa baïn vôùi ñieàu gì ñoù loâi cuoán vaø ñaùng giaù, vaø baïn cuõng seõ trôû neân ñaùng giaù. 17 Dó nhieân, nhöõng thaønh töïu ban ñaàu cuûa toâi döôùi daïng hieäu öùng haøo quang raát nhoû so vôùi nhöõng thaønh töïu cuûa Richard Branson, nhaø saùng laäp Virgin Group. Laø moät chaøng trai 17 tuoåi, Branson ñaõ bieán caây buùt loâng coù söùc quyeán ruõ huyeàn bí thaønh moät ñeá cheá. Anh ta vaø ngöôøi baïn ñaõ khai sinh tôø taïp chí ôû London coù teân laø Sinh vieân vôùi hai baøn tay traéng. Chaúng hieåu baèng caùch naøo hoï ñaõ ñöôïc nöõ dieãn vieân treû tuoåi Vanessa Redgrave ñoàng yù chuyeän troø vôùi hoï. Branson ñaõ vieát trong cuoán saùch Ñaùnh maát trinh tieát: “Cuoäc phoûng vaán gioáng nhö böôùc ngoaët ñoái vôùi chuùng toâi, vì giôø chuùng toâi coù theå söû duïng teân tuoåi cuûa coâ ñeå thu huùt söï chuù yù cuûa nhöõng coäng taùc vieân khaùc”. Baát ngôø, Branson ñöôïc phoûng vaán Mick Jagger vaø John Lennon, vaø thuyeát phuïc nhöõng nhaø quaûng caùo, nhöõng ngöôøi ñang noùng loøng ñeán vôùi caùc ñoäc giaû treû neân ñaàu tö vaøo taïp chí cuûa mình. Vaø oâng hieän ñang laø moät dieãn vieân trong theá giôùi giaûi trí. Khi baïn coøn treû, vieäc tieáp xuùc vôùi nhöõng ngöôøi coù quyeàn löïc laø muïc tieâu quan troïng. Khi baïn coøn treû, vieäc tieáp xuùc vôùi nhöõng ngöôøi coù quyeàn laø muïc tieâu quan troïng. Neáu baïn tieáp xuùc ñöôïc vôùi hoï sôùm, baïn seõ hoïc ñöôïc baøi hoïc lôùn raát nhanh – vaø baïn seõ ñaët mình vaøo moät ñaúng caáp raát khaùc so vôùi caùc ñoàng nghieäp, hoï chæ lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi coù quyeàn qua heä thoáng caáp baäc. — TRÔÛ THAØNH MOÄT NGÖÔØI ÑAÉT GIAÙ Dó nhieân, coù ñöôïc söï chuù yù hoaøn toaøn cuûa ngöôøi coù quyeàn chæ laø böôùc ñaàu. Baïn muoán hoï khoâng chæ ñaùnh giaù 18 cao vò theá hieän nay cuûa baïn, maø coøn caát nhaéc baïn. Muoán ñöôïc theá, baïn seõ phaûi phaùt trieån daáu aán noùi leân raèng baïn “caàu tieán”. Laøm theá naøo ñeå baïn laøm ñöôïc ñieàu ñoù? Toâi coù theå khuyeân baïn haõy thöû coi mình laø moät saûn phaåm–moät saûn phaåm ñaét tieàn–vì ñoù ñuùng laø caùi maø baïn caàn coù ñoái vôùi toå chöùc, vôùi oâng chuû vaø vôùi khaùch haøng cuûa mình. Cho duø baïn laøm vieäc ôû ngaønh coâng nghieäp phaàn meàm hay coâng nghieäp theùp, neáu baïn muoán tieán xa hôn, baïn phaûi phaùt trieån danh tieáng ñeå ñaït naêm phaåm chaát chính sau ñaây: z Sinh lôïi cho toå chöùc z Trung thöïc z Thaän troïng z Giöõ lôøi höùa z Coù nhieàu ngöôøi thích laøm vieäc cho baïn Neáu baïn boû lôõ baát kyø moät trong nhöõng phaåm chaát naøy, baïn khoâng coù ñöôïc teân tuoåi xöùng vôùi nghieäp lôùn. Haõy xem xeùt töøng neàn taûng teân tuoåi naøy. — TRÔÛ THAØNH THÔÏ SAÊN Cuoäc soáng coù toå chöùc cuûa con ngöôøi ngaøy nay khoâng khaùc maáy cuoäc soáng ngöôøi thöôïng coå. Coù nhöõng ngöôøi ñi saên vaø nhöõng ngöôøi ñaùnh baãy, nhöõng ngöôøi buoân baùn da thuù, vaø nhöõng ñaàu beáp, cuõng nhö nhöõng kyõ sö taøi ba ñaõ saùng cheá ra caùc caây gaäy vaø nhöõng caùi baãy ñeå caùc thôï saên thuù söû duïng. Nhoùm cuoái cuøng naøy, nhöõng kyõ sö, thöôøng ít nhieàu caûm thaáy chua chaùt, vì hoï nghó hoï chöa bao giôø 19 nhaän ñöôïc danh tieáng ñuùng taàm vôùi nhöõng phaùt minh cuûa hoï. Hoï tin raèng khoâng coù hoï con ngöôøi laáy gì maø aên. Thöïc teá, moïi ngöôøi coi chöùc naêng cuûa hoï laø thieát yeáu nhaát. Theá nhöng, boä phaän quan troïng nhaát ôû xaõ hoäi hang ñoäng luùc naøo cuõng laø: ngöôøi ñi saên vaø keû ñaùnh baãy ñöa veà con gaáu. Noùi moät caùch khaùc, nhöõng ngöôøi laøm ra tieàn cho coâng ty hoaëc ñem veà quaø taëng cho toå chöùc seõ thaønh ñaït tröôùc heát. Vì theá, luoân phaûi tinh anh ñeå tuøy vaøo töøng thôøi ñieåm tìm caùch phaùt trieån coâng vieäc maø baïn coù theå ñöôïc tin caäy. Ñaëc bieät khi baïn coøn treû maø ñaõ laø tay thôï saên thaønh coâng thì baïn caøng coù lôïi theá hôn caùc ñoàng nghieäp khaùc. Nhieàu toå chöùc coù cuøng quan ñieåm nhö theá. Neáu baïn coøn treû maø chaúng laøm neân côm chaùo gì, chaúng ai muoán nghe baïn noùi–taát nhieân, tröø phi baïn trôû thaønh ngöôøi baét ñaàu theo moät trong ba caùch sau: z z z Ñöa ra nhöõng yù töôûng, kyõ xaûo, söï am hieåu, hoaëc nhöõng keát noái maø caáp treân caàn. Laø con daâu/reå cuûa chuû Con ñöôøng coù khaû naêng nhaát–gaây söï chuù yù cho moïi ngöôøi Neáu baïn ñem veà nhieàu lôïi ích cho moät toå chöùc, ngöôøi ta buoäc phaûi laéng nghe baïn. Baïn cuõng ít nguy cô bò sa thaûi hoaëc bò boû maëc neáu laø tay thôï saên. Ñoù laø lyù do vì sao coù quaù nhieàu ngöôøi baùn haøng xaûo quyeät vaãn ñöôïc öu aùi. Nhö trong caùc boä laïc xöa, nhöõng tay thôï saên ñöôïc pheùp khoâng caïo raâu, thoâ loã, vaø loâi thoâi leách theách. 20 Dó nhieân, ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø baïn khoâng theå vöôn leân caùc caáp baäc cao cuûa toå chöùc töø vieäc cheá ra caây gaäy hay caùi caân thòt. Baïn cuõng phaûi chöùng minh khaû naêng ñaëc bieät cuûa baïn trong vieäc saên baét vôùi taát caû moïi ngöôøi trong boä laïc. Baïn cuõng phaûi bieåu loä nieàm tin vaøo khaû naêng saên gaáu cuûa toaøn boä laïc. Toâi thöôøng ñöa ra cho caùc thaønh vieân treû trong ban quaûn trò moät löïa choïn: moät möùc löông baûo ñaûm cao hôn hoaëc söï baûo ñaûm thaáp hôn nhöng tieàm naêng lôùn hôn. Nhöõng ai choïn söï baûo ñaûm cao hôn chaúng ñi tôùi ñaâu. — ÑÖØNG BAO GIÔØ NOÙI DOÁI Thieáu trung thöïc laø ñieàu teä haïi trong kinh doanh. Chöõ tín laø chaát daàu boâi trôn caùc baùnh xe thöông maïi. Vaøo khoaûng ñaàu naêm 1766, nhaø kinh teá chính trò Adam Smith nhaän thaáy raèng söï trung thöïc tuyeät ñoái vaø vieäc kinh doanh phaùt ñaït quan heä chaët cheõ vôùi nhau. OÂng vieát: “Trong taát caû caùc quoác gia ôû chaâu AÂu, ngöôøi Haø Lan, daân buoân thöù thieät, laø nhöõng con ngöôøi coù lôøi noùi chaân thaät nhaát”. Smith nhaän thaáy roõ ñieàu ñoù vì hoaït ñoäng kinh doanh cuûa hoï ngaøy caøng môû roäng vaø baønh tröôùng. Smith vieát: “Khi moät ngöôøi laäp khoaûng hai möôi giao keøo moät ngaøy… nhöng neáu coù bieåu hieän gian laän seõ laøm oâng ta maát heát”. Khoaûng 200 naêm sau, eBay ñieàu haønh trung taâm thöông maïi tröïc tuyeán sinh ñoäng theo ñuùng nguyeân taéc naøy. Ngöôøi mua coù theå tin ngöôøi baùn duø hoï chöa bieát hay chöa coù dòp gheù qua, song nhôø nhöõng ngöôøi mua haøng tröôùc ñaõ coâng khai yù kieán phaûn hoài cuûa hoï. Vaø ngöôøi baùn caøng naêng ñoäng caøng thu thaäp ñöôïc nhieàu thoâng tin phaûn hoài vaø 21 ganh ñua baûo ñaûm chaát löôïng theo nhöõng phaûn hoài ñoù hoï seõ caøng taêng uy tín. Moät ngöôøi baùn haøng naêng ñoäng khoâng theå löøa gaït duø chæ moät khaùch haøng. Neáu coù “bieåu hieän löøa loïc” caùc khaùch haøng tieàm naêng seõ boû ñi. Söï thaät laø, khi baïn laøm aên phaùt ñaït, nguy cô maø söï thieáu trung thöïc ñem ñeán quan troïng hôn baát kyø moùn lôïi naøo baïn coù theå giaønh ñöôïc töø noù. Ñaây laø ñieàu khoâng theå chaáp nhaän vaø laø lyù do khieán khaùch haøng boû ñi, caùc nhaø ñaàu tö chuøn böôùc. Cöù nhìn söï suy suïp cuûa WorldCom vaø Enron thì roõ. Ñieàu ñôn giaûn baïn caàn bieát laø: Baát kyø toå chöùc naøo cuõng ñeàu coi nhöõng con ngöôøi thieáu trung thöïc laø moái nguy maø hoï khoâng muoán dính vaøo. May laø khi môùi vaøo ngheà, toâi hoïc ñöôïc caùch noùi doái voâ thöôûng voâ phaït cuûa caùc toå chöùc thaät söï ñöùng ñaén. Naêm aáy toâi 23 tuoåi, toâi muoán xin vieäc neân phaûi khai man laø 25 tuoåi vì toâi bieát ngöôøi ta caàn moät ngöôøi lôùn hôn tuoåi thaät cuûa toâi. Toâi cho nhö theá cuõng voâ haïi. Toâi ñöôïc nhaän vaøo laøm. Sau ñoù, khi toâi ñieàn vaøo maãu ñôn toaøn nhöõng yeâu caàu veà ngaøy sinh thaùng ñeû neân toâi cöù phaûi doái traù hoaøi khieán toâi phaùt hoaûng. Toâi nhaän ra moät ñieàu saâu xa laø: Lôøi noùi doái voâ thöôûng voâ phaït nho nhoû coù theå aùm aûnh toâi. Neáu toâi cöù tieáp tuïc nhö theá, toâi seõ trôû thaønh keû noùi doái. Toâi ñaõ nhaän vieäc vaø ñaõ phaûi haønh xöû laø moät ngöôøi giaø daën hôn tuoåi thaät cuûa toâi. Nhöng toâi bieát laø mình ñaõ phaïm moät sai laàm khuûng khieáp. Vì theá toâi goïi ñieän thoaïi cho Traug Keller, moät ngöôøi thoâng minh, töû teá, seáp töông lai cuûa toâi vaø keå cho oâng nghe söï thaät beõ baøng naøy, duø bieát raèng nhö theá coù theå seõ bò maát vieäc. 22