Tài liệu Ngoại thương và vai trò của nó đối với

Lêi nãi ®Çu Tõ sau khi më cöa, c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ, ViÖt Nam ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh trªn ®-êng ph¸t triÓn: tèc ®é t¨ng tr-ëng GDP giai ®o¹n 1991-1996 b×nh qu©n ®¹t 8,4%, n¨m 1997 vµ 1998 ®¹t 8,15%, mÆc dï chÞu ¶nh h-ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh chÝnh tiÒn tÖ, tèc ®é vÉn ®¹t 5,83%. §©y lµ nh÷ng con sè rÊt cã ý nghÜa. Nã kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n trong ®-êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta. §Ó cã ®-îc kÕt qu¶ ®ã, chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng ®ãng gãp to lín cña ngo¹i th-¬ng-chiÕc cÇu nèi gi÷a kinh tÕ ViÖt Nam vµ kinh tÕ thÕ giíi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi xu h-íng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ bïng næ th× ViÖt Nam l¹i cµng cÇn më cöa ®Ó hoµ nhËp víi sù ph¸t triÓn cña quèc tÕ, tr¸nh tôt hËu. Cµng më cöa, hoµ nhËp th× h¬n bao giê hÕt, ngo¹i th-¬ng l¹i cµng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña m×nh. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng cña n-íc ta lµ cÇn thiÕt, kh«ng thÓ chËm trÔ. Qua bµi viÕt nµy, chóng ta cã thÓ ®-a ra nh÷ng c¸i nh×n râ h¬n vÒ thùc tr¹ng, h-íng ®i cho ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam. Tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña lÜnh vùc nµy. Lµm tèt ®-îc ®iÒu nµy còng cã nghÜa lµ gãp phÇn thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt n-íc, ®-a ViÖt Nam ph¸t triÓn ë mét vÞ trÝ xøng ®¸ng trªn tr-êng quèc tÕ. 1 PhÇn I Ngo¹i th-¬ng vµ vai trß cña nã ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ I-/ Nguån gèc ra ®êi vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. 1-/ Nguån gèc ra ®êi cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. Tõ khi xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt, con ng-êi ®· biÕt tù t×m kiÕm, khai th¸c nh÷ng vËt thÓ trong tù nhiªn ®Ó sinh tån. Qua thêi gian, tr-íc nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña tù nhiªn con ng-êi ®· ph¸t triÓn kh«ng ngõng, kinh nghiÖm sèng ®-îc ®óc rót. Còng qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ph©n c«ng lao ®éng (PCL§) n¶y sinh vµ ngµy cµng diÔn ra m¹nh mÏ, s©u s¾c h¬n. Tõ chç con ng-êi ph¶i tù tæ chøc mäi viÖc nh»m phôc vô cho nhu cÇu b¶n th©n, dÇn dÇn, hä ®· biÕt chia sÎ c«ng viÖc cho nhiÒu ng-êi. Mçi ng-êi lµm mét hoÆc mät sè phÇn viÖc nhÊt ®inh, phï hîp nhÊt víi kh¶ n¨ng c¸ nh©n. KÕt qu¶ lµ t¹o ra ®-îc n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n. Qu¸ tr×nh PCL§ lóc ®Çu chØ diÔn ra trong ph¹m vi mét tæ chøc, mét nhãm ng-êi, sau ®ã lµ gi÷a nh÷ng nhãm ng-êi trong x· héi (PCL§ x· héi). Vµ ®Õn mét ng-ìng nhÊt ®inh, sù ph©n c«ng ®ã v-ît ra ngoµi khu«n khæ mét quèc gia vµ trë thµnh qu¸ tr×nh PCL§ quèc tÕ. ChÝnh PCL§ lµ c¬ së h×nh thµnh, lµ nguån gèc cho sù ra ®êi cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng ngµy nay. LÞch sö ph¸t triÓn nÒn s¶n xuÊt x· héi cho ®Õn nay ®· tr¶i qua 3 giai ®o¹n PCL§ x· héi lín.  Giai ®o¹n 1: Ch¨n nu«i t¸ch rêi trång trät. C¸c bé l¹c ch¨n nu«i mang s÷a, thÞt ®Ó ®æi lÊy ngò cèc, rau qu¶ cña c¸c bé l¹c trång trät. §ã lµ mÇm mèng ra ®êi cña quan hÖ s¶n xuÊt, trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n.  Giai ®o¹n 2: NghÒ thñ c«ng t¸ch khái nghÒ n«ng. S¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ b¾t ®Çu ph¸t triÓn, dÉn ®Õn sù ra ®êi cña ngµnh c«ng nghiÖp. §Æc biÖt, víi sù xuÊt hiÖn cña tiÒn tÖ ®· khiÕn cho quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸-tiÒn tÖ ra ®êi, thay thÕ cho s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n. 2  Giai ®o¹n 3: TÇng líp th-¬ng nh©n xuÊt hiÖn, l-u th«ng hµng ho¸ t¸ch khái lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt. §iÒu nµy khiÕn cho c¸c quan hÖ s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸-tiÒn tÖ thªm më réng, phøc t¹p, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngo¹i th-¬ng quèc gia ph¸t triÓn vµ th-¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi. Nh- vËy, cã thÓ nãi PCL§ quèc tÕ chÝnh lµ c¬ së h×nh thµnh, lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, trong ®ã, s«i ®éng nhÊt vµ còng chiÕm vÞ trÝ, vai trß, ®éng lùc quan träng nhÊt cho sù t¨ng tr-ëng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më cña mçi quèc gia vµ cho c¶ nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ c¸c ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ (ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng). 2-/ Lîi thÕ c¹nh tranh trong th-¬ng m¹i quèc tÕ Th-¬ng m¹i quèc tÕ ra ®êi, ®¸nh dÊu mét b-íc ph¸t triÓn míi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, trao ®æi hµng ho¸. Khi ch-a cã ngo¹i th-¬ng, mçi quèc gia ®Òu ph¶i cè g¾ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm phôc vô tiªu dïng x· héi b»ng mäi gi¸, nh-ng khi ph¸t hiÖn ra lîi thÕ trong mua b¸n, trao ®æi quèc tÕ, vÊn ®Ò nµy ®· ®-îc gi¶i quyÕt. §ã lµ lîi thÕ tuyÖt ®èi vµ lîi thÕ t-¬ng ®«i (lîi thÕ so s¸nh) cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng. Lîi thÕ tuyÖt ®èi lµ lîi thÕ cã ®-îc trong ®iÒu kiÖn so s¸nh chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra cïng mét lo¹i s¶n phÈm. Mçi quèc gia sÏ tËp trung vµo s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp h¬n c¸c n-íc kh¸c, sau ®ã ®em trao ®æi. Cßn c¸c quèc gia kh¸c, khi cã chi phÝ s¶n xuÊt ra mÆt hµng nµy bÊt lîi th× nªn nhËp khÈu. Víi viÖc nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu nh- vËy sÏ ®em l¹i lîi Ých cho c¶ 2 bªn. §èi víi c¸c n-íc xuÊt khÈu sÏ cµng thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng quèc tÕ, cßn c¸c n-íc nhËp khÈu kh«ng ph¶i l·ng phÝ nguån lùc khi cè g¾ng s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm kh«ng cã hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt. Nh-ng liÖu mét n-íc, mµ viÖc s¶n xuÊt ra tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu bÊt lîi h¬n tÊt c¶ c¸c n-íc kh¸c th× cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh th-¬ng m¹i quèc tÕ ®-îc kh«ng? C©u tr¶ lêi ®-îc lîi thÕ so s¸nh ®-a ra lµ cã. NÕu lîi thÕ tuyÖt ®èi ®-îc xem xÐt dùa vµo chi phÝ s¶n xuÊt, th× lîi thÕ so s¸nh dùa vµo chi phÝ so s¸nh. §ã lµ chi phÝ cã ®-îc trªn c¬ së thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vìi nh÷ng s¶n phÈm cã n¨ng suÊt cao h¬n. Lîi thÕ so s¸nh chØ ra mét n-íc nªn tËp 3 trung vµo viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm mµ m×nh cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tèt nhÊt trªn c¬ së so s¸nh vÒ n¨ng suÊt lao ®éng víi n-íc trao ®æi. Lµ nh- vËy sÏ tËn dông ®-îc tèi ®a nguån lùc cña tõng n-íc, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. §Ó lµm râ h¬n, ta xÐt mét vÝ dô vÒ chi phÝ s¶n xuÊt thÐp vµ quÇn ¸o gi÷a ViÖt Nam víi Nga theo sè liÖu cho ë b¶ng sau: B¶ng 1: Chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt (ngµy c«ng lao ®éng) S¶n phÈm ViÖt Nam Nga 25 5 16 4 - ThÐp (1 ®¬n vÞ) - QuÇn ¸o (1 ®¬n vÞ) NÕu xÐt theo chi phÝ s¶n xuÊt ë b¶ng 1 th× ViÖt Nam bÊt lîi trong viÖc s¶n xuÊt ra c¶ 2 mÆt hµng trªn v× ®Òu cã chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n Nga. Lîi thÕ tuyÖt ®èi chØ ra r»ng ViÖt Nam kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm nµo vµo Nga. Song nÕu xÐt theo khÝa c¹nh chi phÝ so s¸nh ë b¶ng 2 th× l¹i kh¸c. B¶ng 2: Chi phÝ so s¸nh S¶n phÈm Chi phÝ so s¸nh ViÖt Nam Nga 5 1/5 4 1/4 - ThÐp (1 ®¬n vÞ) - QuÇn ¸o (1 ®¬n vÞ) Theo chi phÝ so s¸nh, ta thÊy r»ng: chi phÝ s¶n xuÊt thÐp cña ViÖt Nam cao h¬n Nga (®Ó s¶n xu¸t ra mét ®¬n vÞ thÐp ë ViÖt Nam cÇn nhiÒu ®¬n vÞ quÇn ¸o, trong khi ®ã ë Nga chØ cÇn 4 ®¬n vÞ), nh-ng ng-îc l¹i, chi phÝ s¶n xuÊt quÇn ¸o cña ViÖt Nam l¹i thÊp h¬n Nga (®Ó s¶n xuÊt ra 1 ®¬n vÞ quÇn ¸o ë ViÖt Nam cÇn 1/5 ®¬n vÞ thÐp, trong khi ®ã Nga cÇn tíi ¼ ®¬n vÞ). Nh- vËy, lîi thÕ so s¸nh l¹i chØ ra r»ng ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu quÇn ¸o sang Nga. NÕu Nga ®i vµo chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt thÐp vµ ViÖt Nam chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt quÇn ¸o, sau ®ã trao ®æi cho nhau th× kÕt qu¶ lµ c¶ 2 cïng ®-îc lîi qua th-¬ng m¹i quèc tÕ. 4 Nh÷ng lÝ thuyÕt trªn ®-îc A. Smith-®¹i diÖn tiªu biÓu cña tr-êng ph¸i kinh tÕ cæ ®iÓn, ®-a ra ®Çu tiªn. §Õn nay, qua nhiÒu thÕ kû ph¸t triÓn, nã kh«ng ngõng ®-îc c¸c nhµ lý luËn kinh tÕ häc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, trong ®ã ph¶i kÕt ®Õn mét ®³i diÖn tiªu biÓu l¯ M.Porter. ¤ng ®± ®­a ra lý thuyÕt “Lîi thÕ c³nh tranh cña mçi quèc gia” (The Competitive Advantages of Nations). Theo lý thuyÕt cña «ng, lîi thÕ c¹nh tranh cña 1 quèc gia ®-îc quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a 6 nh©n tè c¬ b¶n: 1-§iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã (lao ®éng, tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lÝ...); 2-C¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr-êng néi ®Þa (sè l-îng cÇn, sù ®ßi hái cña ng-êi tiªu dïng...); 3-C¸c ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî vµ liªn ®íi; 4-ChiÕn l-îc, c¬ cÊu cña c¸c c«ng ty vµ sù c¹nh tranh trong néi bé ngµnh; 5-ChÝnh phñ; 6-C¸c nh©n tè ngÉu nhiªn. Trong 6 nh©n tè trªn th× 4 nh©n tè ®Çu gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. H¬n thÕ n÷a, nÕu lîi thÕ dùa trªn mét trong 4 nh©n tè ®ã ®-îc ph¸t huy ë mùc ®é cao th× lîi thÕ dùa trªn c¸c nh©n tè kh¸c sÏ dÇn xuÊt hiÖn do sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau gi÷a chóng. Ng-îc l¹i, viÖc ®Ó mÊt lîi thÕ c¹nh tranh dùa trªn 1 trong nh÷ng nh©n tè kÓ trªn còng dÔ dÉn ®Õn viÖc mÊt lîi thÕ dùa trªn nh÷ng nh©n tè kh¸c. Trªn c¬ së lÝ thuyÕt cña M. Porter, xem xÐt ®Õn ViÖt Nam, ta thÊy trong giai ®o¹n hiÖn nay cã nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh nh- sau:  Lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, ®a d¹ng: theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ ViÖt Nam còng nh- n-íc ngoµi, ViÖt Nam lµ quèc gia cã nguån tµi nguyªn t-¬ng ®èi phong phó, ®a d¹ng. ViÖt Nam lµ quèc gia cã rõng ®a sinh vËt, cã biÓn víi nguån thuû s¶n ®a d¹ng vµ cã nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c nhau tõ dÇu khÝ cho ®Õn ®Êt hiÕm, than n©u...Víi khi hËu nhiÖt ®íi, n-íc ta còng thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn c©y n«ng nghiÖp vµ c©y c«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam cßn cã nguån n-íc dåi dµo. TiÒm n¨ng n-íc bÒ mÆt rÊt lín vµ ph©n bè ®Òu kh¾p ë c¸c vïng. N-íc ngÇm cña ta tuy kh«ng lín nh-ng còng cã thÓ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu n-íc c«ng nghiÖp vµ n-íc tiªu dïng cña d©n c-. 5  VÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ: ViÖt Nam n»m ë T©y Th¸i B×nh D-¬ng-khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ cao, æn ®Þnh, n¬i cöa ngâ giao l-u quèc tÕ. Do ®ã, VN cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau dùa trªn nh÷ng lîi thÕ vÒ vËn t¶i biÓn, dÞch vô viÔn th«ng, du lÞch...  VÒ tµi nguyªn con ng-êi: Víi kho¶ng 78 triÖu d©n, VN lµ quèc gia cã d©n sè ®«ng thø 13 trªn thÕ giíi. ¦íc tÝnh, mçi n¨m n-íc ta cã kho¶ng 1,2 triÖu ng-êi b-íc vµo tuæi lao ®éng. §©y lµ nguån lùc lao ®éng dåi dµo, s½n sang cung cÊp cho nÒn kinh tÕ. Kh«ng nh÷ng thÕ, gi¸ lao ®éng cña ta l¹i thuéc vµo lo¹i rÎ so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Nh÷ng lîi thÕ trªn cña VN, theo quan ®iÓm cña M.Porter, thùc chÊt lµ nh÷ng lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã. Nhê ®ã, hµng ho¸ vµ dÞch vô s¶n xuÊt t¹i VN cã søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hµng ho¸ cã hµm l-îng lao ®éng vµ nguyªn liÖu cao. Tuy nhiªn, ®©y còng l¯ nh÷ng lîi thÕ cÊp thÊp, lîi thÕ “trêi cho”, lîi thÕ cã ®­îc v¯ kh«ng cÇn ph°i cã nh÷ng ®Çu t- lín vÒ vèn vµ tri thøc. Nh÷ng lîi thÕ nµy th-¬ng kh«ng v÷ng ch¾c, chØ mang tÝnh ng¾n h¹n vµ trung h¹n nÕu c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã kh«ng ®-îc liªn tôc t¸i t¹o vµ ph¸t triÓn. Do vËy, vÊn ®Ò duy tr×, t¸i t¹o vµ ph¸t huy ë møc ®é cao h¬n nh÷ng nguån lîi thÕ nµy lµ yªu cÇu ®Æt ra víi VN. Tõ ®ã cã thÓ t¹o ra c¸c mèi liªn hÖ t¸c ®éng tèt, dÇn lµm xuÊt hiÖn lîi thÕ ë nh÷ng nh©n tè kh¸c. Nh- vËy, lîi thÕ c¹nh tranh sÏ lµ 1 c¨n cø quan träng ®Ó mét n-íc chän ra chiÕn l-îc ngo¹i th-¬ng hîp lý phôc vô cho ®-êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Víi mçi n-íc kh¸c nhau, nh÷ng lîi thÕ sÏ kh¸c nhau vµ do ®ã, c¸c chiÕn l-îc ¸p dông còng kh¸c nhau. Qua kinh nghiÖm ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng cña 1 sè n-íc, c¸c nhµ kinh tÕ ®· ®óc kÕt vµ tæng hîp thnµh c¸c chiÕn l-îc cô thÓ mµ ta sÏ ®i xem xÐt, nghiªn cøu d-íi ®©y. II-/ Kinh nghiÖm cña mét sè n-íc trong viÖc lùa chän chiÕn l-îc ngo¹i th-¬ng 1-/ ChiÕn l-îc xuÊt khÈu s¶n phÈm th« 6 ChiÕn l-îc xuÊt khÈu s¶n phÈm th« thùc thi viÖc xuÊt khÈu dùa trªn sù s½n cã cña tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña ®Êt n-íc. S¶n phÈm xuÊt khÈu th« lµ c¸c s¶n phÈm ch-a qua chÕ biÕn hoÆc ®ang cßn ë d¹ng s¬ chÕ, ®ã lµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ s¶n phÈm khai kho¸ng. Nh- vËy, thùc chÊt cã thÓ gäi ®©y lµ chiÕn l-îc h-íng ngo¹i nh-ng ë tr×nh ®é thÊp. ChiÕn l-îc nµy chñ yÕu ®-îc sö dông ë c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn víi tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm. §èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ, nã cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh, thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:  T¹o ra nguån tÝch luü ban ®Çu cho nÒn kinh tÕ: Mäi sù khëi ®Çu ®Òu cÇn cã c¸i gèc c¬ b¶n. Víi ph¸t triÓn kinh tÕ còng vËy. Mét n-íc muèn ®i lªn th× ®ßi hài vÒ vèn l¯ rÊt cÇn thiÕt, kh«ng thÓ ph²t triÓn kinh tÕ víi “2 b¯n tay tr¾ng”. Do vËy, víi c¸c n-íc kÐm vµ ®ang ph¸t triÓn ®-îc tù nhiªn -u ®·i, viÖc thùc thi chiÕn l-îc nµy sÏ gãp phÇn t¹o ra 1 nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò vËt chÊt cÇn thiÕt cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng.  T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ theo chiÒu réng: Dùa trªn viÖc khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ, tõ ®ã, nã thóc ®Èy c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn kh«ng ngõng ph¸t triÓn c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng. KÕt qu¶ lµ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, t¨ng ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ tÊt yÕu dÉn ®Õn t¨ng quy m« s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ.  Lµm n¶y sinh c¸c mèi liªn kÕt trong kinh tÕ: Víi sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn, tr-íc hÕt, nã t¸c ®éng ng-îc trë l¹i víi c¸c ngµnh cung øng nguyªn liÖu, t³o ra “mèi liªn hÖ ng­îc”. Chµng h³n, sù ph²t triÓn cña c«ng nghiÖp dÖt sÏ t¹o ra nhu cÇu ®èi víi nguyªn liÖu b«ng vµ thuèc nhuém, do ®ã, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt nh÷ng ngµnh nµy. Sù ph¸t triene cña c¸c ngµnh cã liªn quan cßn ®­îc thÓ hiÖn qua “mèi liªn hÖ gi²n tiÕp” th«ng qua nhu cÇu vÒ h¯ng tiªu dïng. Mèi liªn hÖ nµy n¶y sinh khi phÇn lín lùc l-îng lao ®éng cã møc thu nhËp ngµy cµng t¨ng, t¹o ra nhu cÇu t¨ng thªm vÒ hµng tiªu dïng. KÕt qu¶ lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng còng ®-îc kÝch thÝch ph¸t triÓn. 7  T¹o ra sù thay ®æi c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ: Ban ®Çu lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ c¸c ngµnh n«ng nghiÖp ch¨n nu«i, trång c©y l-¬ng thùc vµ c©y c«ng nghiÖp cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. TiÕp ®Õn lµ sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn t¹o ra c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ nh- g¹o, cµ phª, cao su... Tr-íc nh÷ng n¨m 50 chiÕn l-îc nµy ®· mang l¹i sù t¨ng tr-ëng ®¸ng kÓ cho nhiÒu n-íc, trong ®ã cã c¶ 1 sè quèc gia ph¸t triÓn nh- MÜ, Canada, Céng hoµ liªn bang §øc...do cã c¸c lîi thÕ so s¸nh vÒ xuÊt khÈu l-¬ng thùc, thùc phÈm vµ 1 sè kho¸ng s¶n th« kh¸c. Còng b»ng con ®-êng nµy, 1 sè n-íc nghÌo nhC«l«mbia, Mªhic«, Malaysia, Philipin...trong thêi k× ®Çu CNH (nh÷ng n¨m 5060) ®· t¹o ra ®-îc nh÷ng ®éng lùc ®Çu tiªn cho sù ph¸t triÓn nhê cã lîi thÕ so s¸nh vÒ mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu nh-: cao su, cµ phª, dÇu dõa, dÇu cä, quÆng kim lo¹i...Thùc tr¹ng nµy ®· lý gi¶i v× sao ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 60, xuÊt khÈu hµng th« vµ s¬ chÕ chiÕm ®Õn 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc thùc thi chiÕn l-îc nµy còng cã nhiÒu h¹n chÕ, trë ng¹i ®èi víi c¸c n-íc. Nã thÓ hiÖn:  HiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao: NhiÒu nµh kinh tÕ ®· ®-a ra kÕt lu¹n r»ng: ®©y l¯ lo³i chiÕn l­îc “b²n rÎ t¯i nguyªn thiªn nhiªn”. C²c n­íc n¯y do tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm nªn ph¶i xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ víi gi¸ rÎ m¹t, kh«ng khai th¸c hÕt ®-îc hÕt c¸c gi¸ trÞ tõ nguyªn liÖu cña m×nh. Th-êng c¸c s¶n phÈm nµy ®-îc n-íc trung gian mua l¹i, sau ®ã ®em t¸i chÕ b»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn h¬n vµ t¸i xuÊt khÈu ®Õn n-íc thø 3 víi gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu.  Phô thuéc nhiÒu vµo cung cÇu s¶n phÈm th«: cung-cÇu s¶n phÈm th« trªn thÞ tr-êng thÕ giíi mang tÝnh bÊt æn cao, tõ ®ã dÉn ®Õn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i s¶n phÈm nµy. Xu h-íng biÕn ®éng ngµy cµng theo chiÒu h-íng bÊt lîi cho c¸c n-íc xuÊt khÈu v× t-¬ng quan gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng s¬ chÕ sÏ ngµy cµng gi¶m so víi c¸c mÆt hµng chÕ biÕn, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng ®-îc chÕ biÕn s©u (cã hµm l-îng kÜ thuËt-c«ng nghÖ cao). 8  G©y ra hËu qu¶ xÊu vÒ m«i tr-êng sinh th¸i: v× t- lîi, viÖc khai th¸c bõa b·i nguån tµi nguyªn ®Ó xuÊt khÈu lµ khã tr¸nh khái, trong ®ã, cã c¶ nh÷ng s¶n phÈm phôc vô trùc tiÕp cho viÖc b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i cña ®Êt n-íc. NÕu nh÷ng s¶n phÈm nµy bÞ khai th¸c qu¸ møc sÏ ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ vÒ m«i tr-êng khã cã thÓ l-êng tr-íc ®-îc. Ngay nh- n-íc ta, viÖc khai th¸c 1 c¸ch bõa b·i c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n ®· dÉn ®Õn rÊt nhiÒu hËu qu¶ vÒ m«i tr-êng sinh th¸i, vÒ thiªn tai.  Gi¶i ph¸p “trËt tù kinh tÕ míi” C¸c n-íc xuÊt khÈu s¶n phÈm th« lu«n cè g¾ng nh»m t¨ng gi¸ trÞ cña nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng ®ã lµ viÖc ®Êu tranh ®Ó ®i ®Õn 1 “trËt tù kinh tÕ míi”, gäi t¾t l¯ NIEO. Thùc chÊt cña viÖc l¯m n¯y l¯ kªu gäi thµnh lËp c¸c tæ chøc mµ c¸c thµnh viªn tham gia lµ c¸c n-íc ®ang cung cÊp s¶n phÈm th« ®ã trªn thÞ tr-êng. Néi dung ho¹t ®éng cña tæ chøc lµ kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh nh»m x¸c ®Þnh mét l-îng cung s¶n phÈm th« hîp lÝ trªn thÞ tr-êng quèc tÕ sao cho gi÷ ®-îc æn ®Þnh hoÆc t¨ng gi¸ cña chóng, tøc lµ ®em l¹i ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu cã lîi cho c¸c n-íc xuÊt khÈu. ViÖc cung bõa b·i sÏ dÉn ®Õn gi¸ xuÊt khÈu bÊt lîi, v× vËy cÇn ph¶i h¹n chÕ cung. Trªn c¬ së l-îng cung chung ®-îc x¸c ®Þnh, tõng n-íc thµnh viªn sÏ ®-îc giíi h¹n t¹i tõng møc cung cô thÓ theo cam kÕt. Mét ®iÓn h×nh thµnh c«ng trong viÖc ¸p dông gi¶i ph¸p nµy lµ tæ chøc quèc tÕ vÒ cµ phª (ICO). Tæ chøc nµy ®· ®-a ra h¹n møc xuÊt khÈu cho tõng n-íc tham gia. Tæ chøc cña c¸c n-íc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC) còng ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh. Tõ n¨m 1974 ®Õn 1982, OPEC ®· t¨ng ®-îc gi¸ dÇu tõ 4USD/ thïng lªn h¬n 30USD/ thïng. Nh-ng gi¶i ph¸p nµy còng cã h¹n chÕ cña nã. §ã lµ møc ®é thùc hiÖn cam kÕt cña c¸c n-íc thµnh viªn. Th-êng c¸c n-íc cã xu h-íng t¨ng thªm s¶n l-îng so víi h¹n møc ®Ó tranh thñ gi¸ trªn thÞ tr-êng, kÕt qu° l¯ x°y ra ph°n øng d©y chuyÒn víi c²c n­íc kh²c v¯ “trËt tù kinh tÕ quèc tÕ” bÞ ph² vì.  Gi¶i ph¸p “kho ®Öm dù tr÷ quèc tÕ” 9 Víi gi°i ph²p n¯y, Liªn hîp quèc kªu gäi c²c n­íc x©y dùng c²c “kho ®Öm dù tr÷ quèc tÕ” m¯ mçi lo³i kho phôc vô cho 1 lo³i s°n phÈm th«. VÉn ®Ò ®ãng kinh phÝ cho ho³t ®éng c²c c²c kho kh²c víi “trËt tù kinh tÕ míi” l¯ Liªn hîp quèc b¾t buéc ®èi víi c¶ n-íc xuÊt khÈu lÉn n-íc n-íc nhËp khÈu. NhiÖm vô cña kho lµ duy tr× mét l-îng s¶n phÈm th« trªn thÞ tr-êng sao cho gi¸ c¶ cña nã kh«ng g©y bÊt lîi cho c¶ n-íc xuÊt khÈu vµ n-íc nhËp khÈu. Thùc thi gi¶i ph¸p nµy còng vÊp ph¶i vÊn ®Ò lµ nhiÒu khi kh«ng cod ®Çy ®ñ th«ng tin tõ kho ®Öm ®Õn s¶n xuÊt dÔ khiªn cho ng-êi s¶n xuÊt nhËn ®-îc nh÷ng tÝn hiÖu kh«ng ®óng vÒ cung-cÇu s¶n phÈm vµ lµm cho kho ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, thËm chÝ cßn g©y ra t¸c h¹i xÊu ®Õn thÞ tr-êng. Nh×n chung c¶ 2 biÖn ph¸p cã kh¸c nhau vÒ c¸ch thøc thùc hiÖn nh-ng ®Òu t¸c ®éng ®Õn l-îng hµng ho¸ cung øng trªn thÞ tr-êng vµ tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ ®Ó nã kh«ng g©y ra nh÷ng bÊt lîi cho c¸c n-íc xuÊt khÈu vµ kÓ c¶ víi n-íc nhËp khÈu. 2-/ ChiÕn l-îc thay thÕ hµng nhËp khÈu (chiÕn l-îc h-íng néi) Nh÷ng n¨m cña thËp niªn 50-60, hÇu hÕt c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, ch©u Phi, MÜ-Latinh ®Òu thùc hiÖn CNH ®Êt n-íc b»ng chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ h-íng néi mµ néi dung chñ yªó cña nã lµ viÖc ®Ò cao s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu. Ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn víi chiÕn l-îc nµy lµ: Tr-íc hÕt, c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc cÇn x¸c ®Þnh râ nhu cÇu thÞ tr-êng trong n-íc qua sè l-îng nhËp khÈu thùc tÕ hµng n¨m ®Ó lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Sau ®ã, sÏ tiÕn tíi ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n-íc, mµ tr-íc hÕt lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, tiÕp ®Õn lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ®Ó thay thÕ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ®¸p øng cho nhu cÇu tiªu dïng trong n-íc. Nhµ n-íc sÏ cã tr¸ch nhiÖm b¶o ®¶m d- c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕ ®Ó c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc cã thÕ tù lµ chñ toµn bé qu¸ tr×nh hµng rµo b¶o vÖ cho s¶n xuÊt vµ mËu dÞch trong n-íc ph¸t triÓn b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. 10 B»ng chiÕn l-îc nµy, trong thùc tiÔn ph¸t triÓn, nhiÒu n-íc ®· ®¹t ®-îc t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhê khai th¸c, ph¸t huy tèt c¸c tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh vÒ lao ®éng, tµi nguyªn...®Ó ph¸t triÓn m¹nh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thay thÕ nhËp khÈu víi chi phÝ, gi¸ thµnh hîp lÝ. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l-îc nµy cÇn ph¶i cã ®-îc nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cho nã ph¸t huy kh¶ n¨ng. C¸c ®iÒu kiÖn ®ã lµ:  §iÒu kiÖn c¬ b¶n nhÊt lµ ph¶i cã b¶o hé cña chÝnh phñ ®Ó h¹n chÕ tÝnh c¹nh tranh cña hµng n-íc ngoµi. B¶o hé cña chÝnh phñ cã thÓ b»ng nhiÒu c¸ch, nh-ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt th-êng ®-îc ¸p dông lµ b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu vµ b»ng h¹n ng¹ch (Quota).  Ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp trong n-íc: ViÖc can thiÖp, b¶o hé cña chÝnh phñ chØ trong nh÷ng giíi h¹n vµ thêi k× nhÊt ®Þn. ChÝnh phñ kh«ng thÓ b¶o hé m·i ®-îc mµ c¸i chÝnh lµ doanh nghiÖp ph¶i tù b¶o vÖ lÊy m×nh qua viÖc n©ng cao chÊt l-îc, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt. Nh-ng, trong giai ®o³n ®Çu, ®Ó vùc s°n xuÊt trong n­íc nhÊt thiÕt cÇn cã “b¯n tay h÷u h×nh” can thiÖp. §iÒu quan träng lµ sù hîp lÝ trong can thiÖp, b¶o hé cña chÝnh phñ nh- thÕ nµo. ViÖc b¶o hé qu¸ møc hay láng lÎo ®Òu g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu cho nÒn kinh tÕ. Do ®ã, cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc mét c¸ch chÝnh x¸c kh¶ n¨ng cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc, ®Ó tõ ®ã ®-a ra ®-îc gi¶i ph¸p b¶o hé tèi -u.  Ph¶i cã ®-îc mét thÞ tr-êng trong n-íc ®ñ lín. B¶o hé gÇn nh- lµ khÐp kÝn. §Ó s¶n xuÊt trong n-íc ph¸t triÓn cÇn cã thÞ tr-êng mµ thÞ tr-êng nµy ®-îc h-íng néi x¸c ®Þnh lµ chØ cã thÞ tr-êng trong n-íc. Cho nªn, ®ßi hái cña chiÕn l-îc lµ thÞ tr-êng ph¶i ®ñ réng cho s¶n xuÊt trong n-íc ph¸t triÓn. ThiÕu thÞ tr-êng lµ ®ång nghÜa víi bãp chÕt s¶n xuÊt. Bªn c¹nh nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn, thùc thi chiÕn l-îc h-íng néi cßn vÊp ph¶i nh-ng khã kh¨n kh¸c n÷a. Nh÷ng c¸i khã cña h-íng néi thÓ hiÖn ë mét sè ®iÓm sau: 11 - Tõ cuèi nh÷ng n¨m 60, chiÕn l-îc thay thÕ nhËp khÈu ®· bÞ h¹n chÕ dÇn t¸c dông ë mét lo¹t n-íc, tr-íc tiªn lµ c¸c n-íc MÜ-Latinh, sau ®ã lan réng ra c¸c n-íc ch©u ¸, ch©u Phi. Nguyªn nh©n sù thÊt b¹i nµy lµ do chiÕn l-îc ngµy cµng tá ra l¹c hËu tr-íc xu thÕ më cöa, ph¸t triÓn m¹nh c¸c quan hÖ hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Víi viÖc ®Ò cao h-íng néi sÏ lµm h¹n chÕ tù do ho¸ th­¬ng m³i, vi ph³m quy luËt lîi thÕ so s²nh qua ®ãng cöa, “bÕ quan to° c°ng” nÒn kinh tÕ. - Do ®Ò cao quan ®iÓm tù lùc c¸nh sinh, nhiÒu khi c¸c n-íc ph¶i s¶n xuÊt ra s¶n phÈm thay thÕ nhËp khÈu víi bÊt cø gi¸ nµo. Lµm nh- vËy sÏ g©y l·ng phÝ nguån lùc s¶n xuÊt. - Mét lÝ do n÷a lµ c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu th-êng ph¶i t¸ch rêi nh÷ng khu vùc s¶n xuÊt vËt chÊt truyÒn thèng, v× thÕ n¶y sinh ra 1 m©u thuÉn lµ ®Ó ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu th× l¹i cµng ph¶i t¨ng nhËp khÈu nguyªn liÖu, m¸y mãc...§iÒu nµy tr¸i víi chÝnh s¸ch tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ, mµ hÇu hÕt c¸c n-íc ¸p dông chiÕn l-îc nµy ®Òu n»m trong diÖn kÐm vµ ch-a ph¸t triÓn. Tõ ®ã, c¸c n-íc nµy ngµy cµng l©m vµo t×nh tr¹ng vay nî, phô thuéc vµo c¸c nguån vèn ®Çu t- cña t- b¶n n-íc ngoµi. Nh- vËy, chiÕn l-îc nµy còng cã kh¸ nhiÒu nh-îc ®iÓm. Nã ®ßi hái khi ¸p dông chiÕn l-îc, c¸c n-íc ph¶i cã sù nghiªn cøu kÜ cµng, tr¸nh ¸p dông 1 c¸ch dËp khu«n m¸y mãc. Mét ®iÓn h×nh cho viÖc ¸p dông kh«ng thµnh c«ng chiÕn l-îc ph¸t triÓn h-íng néi lµ Myanma. Nh×n l¹i lÞch sö ta thÊy Myanma ®· kiªn tr×nh theo ®uæi chiÕn l-îc nµy trong suèt nh÷ng n¨m 50-60. Nh-ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, do ®iÒu kiÖn kh«ng phï hîp, c¸c chÝnh s¸ch ®-a ra kh«ng hîp lÝ ®· dÉn ®Õn thÊt b¹i. KÕt qu¶ lµ Myanma l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ trÇm träng, trë thµnh mét n-íc nghÌo nhÊt thÕ giíi: GDP/ ng-êi chØ cã 200USD, mÆc dï Myanma cã lùc l-îng lao ®éng ®«ng, diÖn tÝch ®Êt ®ai lín, cã tr÷ l-îng kh¸ vÒ dÇu löa vµ nhiÒu nguån tµi nguyªn kh¸c, ®Æc biÖt lµ cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn n«ng-l©m-ng- nghiÖp. Nh-ng nh- vËy, kh«ng cã nghÜa lµ chiÕn l-îc nµy lîi Ýt h¬n h¹i. ThÊt b¹i cña Myanma chØ lµ mét minh chøng cho viÖc lùa 12 chän chiÕn l-îc kh«ng hîp lÝ chø kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu do chiÕn l-îc nµy g©y ra. Xem xÐt ®Õn c¸c n-íc kh¸c nh- Hongkong vµ §µi Loan, ta thÊy ®iÒu n¯y ng­îc l³i. §Ó trë th¯nh “rång ch©u ¸” nh­ ng¯y nay, Hongkong v¯ §¯i Loan ®· thùc thi chiÕn l-îc thay thÕ nhËp khÈu. C¶ 2 n-íc ®Òu tiÕn hµnh thay thÕ nhËp khÈu lÇn thø nhÊt víi hµng tiªu dïng, vµ kÓ c¶ sau khi ®· chuyÓn h-íng chiÕn l-îc sang h-íng ngo¹i th× hä vÉn thùc hiÖn b-îc thø 2 cña thay thÕ nhËp khÈu víi nguyªn phô liÖu, m¸y mãc thiÕt bÞ...§iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn lµ nhê thay thÕ nhËp khÈu mét c¸ch hîp lÝ ®· thóc ®Èy kinh tÕ 2 n-íc ph¸t triÓn. Râ r¯ng l¯ chiÕn l­îc n¯y “tèt” hay “xÊu” l¯ tuú thuéc v¯o viÖc sö dông linh ho³t cña mçi n-íc. Bªn c¹nh®ã còng cÇn l-u ý, chÝnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l-îc nµy, ®Õn mét thêi ®iÓm nµo ®ã b»ng viÖc chuyªn m«n ho¸ ph¸t triÓn s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, mçi n-íc ®Òu cã thÓ ®¹t ®-îc lîi thÕ so s¸nh ë mét vµi s¶n phÈm c«ng nghiÖp nµo ®ã, vµ do ®ã vÉn cã thÓ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm nµy sau khi ®· tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng trong n-íc. ChiÕn l-îc h-íng néi sÏ lµ khóc d¹o ®Çu cho viÖc t¨ng tr-ëng theo h-íng xuÊt khÈu. 3-/ ChiÕn l-îc h-íng ra thÞ tr-êng quèc tÕ (chiÕn l-îc h-íng ngo¹i) Ng-îc h¼n víi chiÕn l-îc thay thÕ nhËp khÈu, chiÕn l-îc c«ng nghiÖp ho¸ h-íng vµo xuÊt khÈu thÓ hiÖn sù vËn dông quy luËt lîi thÕ so s¸nh ë møc ®é cao nhÊt, do ®ã, nã ®Æc biÖt ®Ò cao viÖc më cöa, ph¸t triÓn m¹nh h-íng ngo¹i cña nÒn kinh tÕ. Néi dung c¬ b¶n cña chiÕn l-îc lµ: c¸c n-íc kh¸c nhau ®Òu cã nh÷ng lîi thÕ so s¸nh kh¸c nhau vÒ nguån lùc s¶n xuÊt vèn cã nh- vèn, lao ®éng, tµi nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lÝ...v× thÕ c²c n­íc cÇn “phô thuéc” lÉn nhau trong qu² tr×nh ph²t triÓn ®Ó cã thÓ trao ®æi cho nhau c¸c lîi thÕ so s¸nh ®ã th«ng qua c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nh- ngo¹i th-¬ng, liªn doanh liªn kÕt...®Ó cïng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. §Õn nay, qua thùc tiÔn ph¸t triÓn ë nhiÒu n-íc ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña chiÕn l-îc nµy. VÝ dô thµnh c«ng nhÊt trong viÖc ²p dông chiÕn l­îc h­íng ngo³i ph°i kÓ ®Õn “4 con rång ch©u ¸” lµ c¸c n-íc: §µi Loan, Hongkong, Hµn Quèc vµ Singapo. C¶ 4 n-íc nµy ®Òu 13 nghÌo tµi nguyªn, kinh tÕ chËm ph¸t triÓn, nh-ng nhê ¸p dông ®óng ®¾n, s¸ng t¹o chiÕn l-îc h-íng ngo¹i, lÊy xuÊt khÈu dÉn ®-êng, thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. KÕt qu¶ lµ chØ sau 20-30 n¨m kÓ tõ khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh CNH, c¸c n-íc nµy ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu trªn con ®-êng ph¸t triÓn, trë thµnh c¸c n-íc c«ng nghiÖp cña ch©u ¸ (NIES). N¨m 1960, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña “4 con rång” míi chØ chiÕm 1,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña thÕ giíi, nh-ng sau mét thêi gian h-íng ngo¹i m¹nh mÏ, con sè nµy ®· t¨ng lªn tíi 8,6% vµo n¨m 1991. §iÒu ®¸ng quan t©m lµ, trong suèt 30 n¨m qua, tõ khi c¸c n-íc NIES ch©u ¸ tiÕn hµnh CNH, mÆc dï thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p nh-ng hä vÉn lu«n gi÷ ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh. Trong thËp kØ 60, tèc ®é t¨ng tr-ëng b×nh qu©n h¯ng n¨m cña “4 con rång” l¯ 9%, nh÷ng n¨m cña thËp niªn 70 l¯ 9,1% vµ thËp kØ 80, mÆc dï ®· chËm l¹i song vÉn gi÷ ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng hµng n¨m kh¸ cao lµ 7,5%. §Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ trªn lµ sù kÕt hîp, t¸c ®éng tæng hîp cña nhiÒu nh©n tè, nh-ng nh©n tè quan träng nhÊt lµm nªn thµnh tùu ®ã, lµ hä ®· lùa chän vµ sö dông chiÕn l-îc h-íng ngo¹i mét c¸ch hîp lÝ, s¸ng t¹o. ViÖc thùc thi chiÕn l-îc nµy t¹o ra nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy ®-îc thÓ hiÖn:  H-íng ngo¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ngµy cµng n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. Tr¸i ng-îc víi h-íng néi lµ t¹o ra søc ú, tÝnh û l¹i cña c¸c doanh nghiÖp trong n-íc, víi chiÕn l-îc h-íng ngo¹i, nã ®Èy c¸c doanh nghiÖp vµo t×nh thÕ c¹nh tranh khèc liÖt vµ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i n¨ng ®éng ®Ó cã thÓ tù ®øng v÷ng trªn thÞ tr-êng. Qua qu¸ tr×nh t«i luyÖn, søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng lªn, kh«ng chØ trong n-íc mµ cã thÓ v-¬n xa ra thÞ tr-êng thÕ giíi.  Thóc ®Èy viÖc t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ míi n¨ng ®éng h¬n, th«ng qua viÖc ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c mèi liªn kÕt trong kinh tÕ. Víi viÖc t¹o ra c¸c mèi liªn kÕt trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, nÒn kinh tÕ sÏ cã ®-îc nh÷ng kÝch thÝch cho sù ph¸t triÓn vµ tiÕn tíi mét c¬ cÊu kinh tÕ míi n¨ng ®éng h¬n, s½n sµng hoµ nhËp, s½n 14 sµng c¹nh tranh víi tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng s©u réng, kÜ thuËt vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt kh«ng ngõng biÕn chuyÓn theo h-íng hiÖn ®¹i ho¸.  H-íng ra thÞ tr-êng thÕ giíi cßn gãp phÇn t¹o thªm viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng, ®em l¹i nguån thu ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ cho ®Êt n-íc. H-íng ngo¹i víi träng t©m lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu ®-îc c¶i thiÖn, t¹o ra mét sù gia t¨ng ®¸ng kÓ vÒ ngo¹i tÖ qua viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Còng tõ ®ßi hái ph¸t triÓn m¹nh xuÊt khÈu, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt trong n-íc, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh phôc vô trùc tiÕp cho xuÊt khÈu sÏ ngµy cµng t¨ng lªn c¶ vÒ sè l-îng vµ chÊt l-îng, gãp phÇn thu hót thªm mét l-îng lao ®éng kh«ng nhá cho ®Êt n-íc. Bªn c¹nh nh÷ng -u ®iÓm trªn, chiÕn l-îc nµy còngcã nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh. §ã lµ sù phô thuéc vµo quan hÖ cung-cÇu, gi¸ c¶ thÞ tr-êng thÕ giíi; c¸c quan hÖ rµng buéc, chi phèi bëi sù ®Çu t- t- b¶n n-íc ngoµi; sù tËp trung qu¸ møc vµo 1 sè ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸ cho xuÊt khÈu ®«i khi l¹i dÉn ®Õn toan bé nÒn kinh tÕ bÞ phô thuéc vµo sù biÐn ®éng cña nh÷ng ngµnh ®ã, dÔ khiÕn cho nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi nghiªm träng, trë th¯nh nÒn kinh tÕ “nhÞ nguyªn” nh- thuyÕt ph¸t triÓn cña W. Lewis ®· ®Ò cËp. (§ã lµ sù h×nh thµnh nªn 2 khu vùc kinh tÕ cïng song song tån t¹i. Mét bªn lµ c¸c khu vùc kinh tÕ míi hiÖn ®¹i, n¨ng ®éng do t¸c ®éng cña c¸c ngµnh xuÊt khÈu víi d©n c- ®«ng ®óc, ®êi sèng n©ng cao-c¸c vïng thµnh thÞ, c¸c trung t©m ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, dÞch vô...Cßn 1 bªn lµ c¸c khu vùc s¶n xuÊt truyÒn thèng, cæ ®iÓn Ýt ®-îc coi träng nªn th-êng l¹c hËu, d©n c- th-a thít, ®êi sèng thÊp kÐm-c¸c vïng n«ng th«n, ®Þa ph-¬ng xa x«i, hÎo l¸nh). Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ¸p dông chiÕn l-îc nµy, mçi n-íc nÕu biÕt sö dông mét c¸ch linh ho¹t, s¸ng t¹o vµ cã bµn tay tÝch cùc tõ phÝa chÝnh phñ th× nh÷ng trë ng¹i trªn sÏ ®-îc h¹n chÕ rÊt nhiÒu. Cho ®Õn nay, chiÕn l-îc CNH h-íng vµo xuÊt khÈu vÉn ®-îc ®¸nh gi¸ lµ -u viÖt h¬n c¶, phï hîp víi t×nh h×nh quèc tÕ, víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i lµ quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ hîp t¸c v× sù ph¸t triÓn chung cña nh©n lo¹i. 15 4-/ ChiÕn l-îc ph¸t triÓn tæng hîp-chiÕn l-îc h÷u hiÖu nhÊt víi ph¸t triÓn kinh tÕ Sù ph©n ®Þnh thµnh 3 lo¹i chiÕn l-îc ph¸t triÓn trªn trong thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nhiÒu n-íc chØ mang tÝnh -íc lÖ, t-¬ng ®èi. HÇu hÕt c¸c n-íc nµy ®Òu kh«ng theo ®uæi h¼n mét lo¹i chiÕn l-îc nµo mµ thùc hiÖn sù kÕt hîp ®ång bé cña 2 hay c¶ 3 lo¹i chiÕn l-îc thµnh chiÕn l-îc ph¸t triÓn hçn häp, mÆc dï khi thùc hiÖn nã, tuú theo tõng thêi k× lÞch sö cô thÓ, nh÷ng ®Æc ®iÓm, quy ®Þnh cô thÓ cña tiÕn tr×nh CNH mµ mçi n-íc ®Òu cã sù nhÊn m¹nh träng t©m vµo ph¸t triÓn lo¹i chiÕn l-îc nµy hay chiÕn l-îc kh¸c. Còng qua thùc tiÔn ¸p dông, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh tÝnh -u viÖt, h¬n h¼n cña nã ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ. Bëi lÏ nã t¹o ra mét sù kÕt hîp hµi hoµ, c©n ®èi gi÷a c¸c chiÕn l-îc, tõ ®ã cã thÓ ph¸t huy -u ®iÓm, h¹n chÕ nh-îc ®iÓm cña tõng chiÕn l-îc. Khã cã thÓ thùc thi riªng biÖt, r¹ch rßi tõng chiÕn l-îc cô thÓ mµ cÇn cã sù t-¬ng trî lÉn nhau gi÷a chóng, ®Æc biÖt lµ gi÷a h-íng néi vµ h-íng ngo¹i. Kh«ng thÓ h-íng ngo¹i khi ch-a h-íng néi, ch-a ®ñ søc c¹nh tranh; còng kh«ng nªn bá qua h-íng ngo¹i khi h-íng néi ®· ®Õn giai ®o¹n chÝn muæi. Víi ViÖt Nam, viÖc lùa chän mét chiÕn l-îc ph¸t triÓn tæng hîp sÏ lµ hîp lÝ h¬n c¶. §iÒu nµy cã thÓ lÝ gi¶i nh- sau: - §èi víi lo¹i chiÕn l-îc xuÊt khÈu s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ: ®ã lµ lo¹i chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu ë tr×nh ®é s¬ ®µng v¯ ®­îc ®²nh gi² l¯ chiÕn l­îc “b²n rÎ t¯i nguyªn”, song nã còng cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc cho ph²t triÓn kinh tÕx· héi. Víi thùc tiÔn cßn kÐm ph¸t triÓn, trong khi nguån tµi nguyªn kh¸ dåi dµo nh- ViÖt Nam, nhÊt lµ l¹i ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh CNH-H§H ®Êt n­íc hiÖn nay th× ViÖt Nam khong thÓ bà qua chiÕn l­îc n¯y. Tuy “b²n rÎ t¯i nguyªn” nh­ng ®©y sÏ l¯ ®iÓm nhÊt bæ trî cho giai ®o³n sau cña ph²t triÓn víi viÖc t¹o ra ngo¹i tÖ, t¨ng nguån thu cho ®Êt n-íc, céng thªm nh÷ng kinh nghiÖm khi tham gia vµo thÞ tr-êng thÕ giíi th«ng qua xuÊt khÈu. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam, chiÕm tíi 70-80% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®Êt n-íc. Nh-ng ®· ®Õn lóc ViÖt Nam cÇn xem xÐt l¹i c¬ cÊu xuÊt khÈu cña m×nh, kh«ng nªn tËp trung, 16 nh-ng còng kh«ng nªn xem nhÑ chiÕn l-îc nµy. §iÒu cèt yÕu lµ ®-a ra ®-îc møc ®é, c¬ cÊu mÆt hµng hîp lÝ nhÊt cho xuÊt khÈu s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ. VÊn ®Ò nµy chóng ta sÏ ®Ò cËp ®Õn ë phÇn III. - VÒ lo¹i chiÕn l-îc thay thÕ nhËp khÈu: cÇn ph¶i nhËn thÊy r»ng, tù b¶n th©n chiÕn l-îc nµy kh«ng ph¶i lµ chiÕn l-îc tiªu cùc, bÕ t¾c mµ ng-îc l¹i, nã hoµn toµn cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nÕu biÕt vËn dông 1 c¸ch s¸ng t¹o, linh ho¹t. §Æc biÖt lµ qua bµi häc kinh nghiÖm cña c¸c n-íc NIES ch©u ¸ cµng kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn nã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ViÖt Nam víi tr×nh ®é s¶n xuÊt nh×n chung cßn l¹c hËu, v× vËy kh«ng thÓ h­íng ngo³i m³nh mÏ ngay ®­îc m¯ nhÊt thiÕt cÇn cã 1 giai ®o³n “khÐp hê hê” ë 1 sè ng¯nh nghÒ, lÜnh vùc cßn yÕu kÐm víi thêi gian v¯ møc ®é hîp lÝ ®ñ cho s¶n xuÊt trong n-íc cã thÓ ®-¬ng ®Çu ®-îc víi c¸c hµng ho¸ quèc tÕ víi søc c¹nh tranh cao. §iÒu cÇn tr¸nh nhÊt víi ViÖt Nam khi sö dông chiÕn l-îc nµy lµ viÖc b¶o hé cña chÝnh phñ vÒ qu¸ s©u, dÔ t¹o cho c¸c doanh nghiÖp trong n-íc tÝnh û l¹i, dùa dÉm, tõ ®ã mµ ®i ng-îc l¹i víi yªu cÇu cña chiÕn l-îc h-íng ngo¹i. Mét khã kh¨n n÷a lµ thêi h¹n c¾t gi¶m thuÕ quan cña AFTA mµ ViÖt Nam tham gia kh«ng cßn xa, nªn thêi gian tíi møc ®é thùc thi chiÕn l-îc nµy sÏ cµng ph¶i hîp lÝ h¬n n÷a ®Ó ®¶m b¶o sao cho võa phôc vô ®-îc môc ®Ých cña s¶n xuÊt trong n-íc, võa kh«ng vi ph¹m quy tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan chung. - Víi m« h×nh chiÕn l-îc h-íng vµo xuÊt khÈu: ChiÕn l-îc nµy tuy míi xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m 60 ®Õn nay vµ cã nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh nh-ng ®· ®-îc thùc tiÔn ph¸t triÓn cña nhiÒu n-íc kh¼ng ®Þnh lµ mang l¹i thµnh c«ng h¬n c¶. ChiÕn l-îc nµy võa phï hîp víi quy luËt cña lîi thÕ so s¸nh võa phï hîp víi xu thÕ hoµ nhËp, më cöa hiÖn nay, do vËy, víi ViÖt Nam, ®©y sÏ lµ sù lùa chän träng t©m trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, víi nh÷ng h¹n chÕ cña ViÖt Nam nh®· nªu th× h-íng ngo¹i kh«ng thÓ thµnh c«ng ®-îc nÕu kh«ng cã sù hç trî ®¾c lùc cña 2 chiÕn l-îc kia. Mét sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a 3 chiÕn l-îc t¹o ra mét chiÕn l-îc tæng hîp phï hîp nhÊt cho thùc tiÔn ViÖt Nam, vµ t×nh h×nh thÕ giíi sÏ lµ mÊu chèt cho kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. 17 Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam hiÖn nay cho thÊy r»ng chóng ta ®ang theo ®uæi chiÕn l-îc ph¸t triÓn tæng hîp nµy, tuy nhiªn, møc ®é sö dông vµ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc ch-a cao. Sù h¹n chÕ nµy lµ do chóng ta ch-a héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vµ ch-a t¹o ®-îc m«i tr-êng thuËn lîi cho chiÕn l-îc ph¸t huy t¸c dông ë møc ®é cao nhÊt. Thêi gian tíi, ViÖt Nam cÇn x¸c ®Þnh tiÕp tôc theo ®uæi chiÕn l-îc ph¸t triÓn tæng hîp víi träng t©m lµ -u tiªn cho chiÕn l-îc h-íng ngo¹i. Víi h-íng ®i nµy, céng thªm c¸c chÝnh s¸ch hç trî thÝch ®¸ng, hîp lÝ tõ phÝa chÝnh phñ, chiÕn l-îc nµy sÏ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch cao nhÊt. III-/ Vai trß cña ngo¹i th-¬ng víi ph¸t triÓn kinh tÕ: Tromg c¬ chÕ më, ngo¹i th-¬ng gi÷ vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nµy ®-îc thÓ hiÖn qua 3 t¸c ®éng c¬ b¶n sau cña ngo¹i th-¬ng: 1-/ Thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng CNH, H§H: Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña mét ®Êt n-íc ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c¸c quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ vÒ ®Çu t- vµ thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. ChÝnh ngo¹i th-¬ng lµ chñ thÓ t¸c ®éng trùc tiÕp , s©u s¾c tíi nh÷ng nh©n tè nµy, tõ ®ã thóc ®Èy c¸c nh©n tã ph¸t triÓn kh«ng ngõng vµ kÕt qu¶ lµ c¬ cÊu kinh tÕ còng kh«ng ngõng ®-îc chuyÓn dÞch, t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ n¨ng ®éng, phï hîp vµ ngµy cµng hoµn thiÖn theo h-íng CNH, H§H. - Sù t¸c ®éng cña ngo¹i th-¬ng ®Õn ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt ®-îc thÓ hiÖn qua viÖc chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Ph©n c«ng lao ®éng x· héi cµng cao, chuyªn m«n ho¸ cµng s©u s¾c, còng cã nghÜa lµ lùc l-îng s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn. Ngo¹i th-¬ng víi quy luËt chi phèi lµ lîi thÕ c¹nh tranh ®· ®· h-íng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®i vµo chuyªn s©u trong viÖc s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸, dÞch vô. C¸c s¶n phÈm cã lîi thÕ c¹nh tranh cao nhÊt sÏ ®-îc c¸c n-íc tËp trung s¶n xuÊt, víi c¸c s¶n phÈm bÊt lîi hä s½n sµng nhËp khÈu tõ c¸c n-íc kh¸c vµ dµnh viÖc s¶n xuÊt chóng cho nh÷ng n-íc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n. Sù ph©n c«ng 18 lao ®éng quèc tÕ tõ ®©u n¶y sinh vµ kh«ng ngõng t¸c ®éng ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h-íng ngµy cµng hiÖn ®¹i. Nh- ®· ®Ò cËp, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn ngo¹i th-¬ng. §iÒu nµy ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ lùc l-îng s¶n xuÊt ®ang diÔn ra ®ång bé ë tÊt c¶ c¸c quèc gia vµ hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Th«ng qua cÇu nèi th-¬ng m¹i quèc tÕ, c¸c n-íc dï ë tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau ®Òu cã thÓ thùc hiÖn sù hîp t¸c, ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ chÆt chÏ theo h-íng chuyªn m«n ho¸ ngµy cµng s©u réng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vÒ cïng mét lo¹i s¶n phÈm hay nhiÒu lo¹i s¶n phÈm, nhiÒu chi tiÕt s¶n phÈm kh¸c nhau... tõ ®ã, c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt cña tõng n-íc kh«ng ngõng ®-îc c¬ cÊu l¹i theo yªu cÇu cña chuyªn m«n ho¸ vµ dÇn tiªns tíi mét c¬ cÊu ngµy cµng hiÖn ®¹i. - Víi vÊn ®Ò hîp t¸c quèc tÕ vÒ ®Çu t- vµ thu hót vèn ®Çu t- cña n-íc ngoµi, ngo¹i th-¬ng còng cã quan hÖ chÆt chÏ, lµ yÕu tè chi phèi quan hÖ hîp t¸c nµy. Th«ng th-êng, bÊt kú mét n-íc nµo tr-íc khi quyÕt ®Þnh cÇn hîp t¸c vÒ ®Çu tvíi ai, trong lÜnh vùc kinh doanh nµo ®Òu ph¶i c¨n cø vµo c¸c môc tiªu ®Æt ra tr-íc ®ã, trong ®ã cã xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu lµ mét môc tiªu rÊt quan träng th-êng ®-îc c¸c bªn ®èi t¸c ®Çu t- ®Æc biÖt quan t©m. Qu¸ tr×nh nµy th-êng chØ diÔn ra mét chiÒu tõ c¸c n-íc ph¸t triÓn sang c¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc nµo trong n-íc ®-îc ®Çu t- n-íc ngoµi chó ý sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn theo h-íng H§H vµ kh«ng ngõng chuyÓn dÞch trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ. - §èi víi hîp t¸c quèc tÕ vÒ khoa häc - c«ng nghÖ, nh- ®· biÕt, ®ã lµ c¸c kinh doanh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c ho¸ ë tÇm quèc tÕ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, nghiªn cøu khoa häc vµ trao ®æi c«ng nghÖ. Cã nhiÒu ph-¬ng thøc, con ®-êng kh¸c nhau ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã th«ng qua ngo¹i th-¬ng víi c¸c ho¹t ®éng xuÊt - nhËp khÈu lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng thøc, con ®-êng mang l¹i hiÖu qu¶ cao trong viÖc chuyÓn giao gi÷a c¸c n-íc víi nhau vÒ c¸c kÕt qu¶, thµnh tùu ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ. Cã thÓ nãi sù 19 t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc - c«ng nghÖ cã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt trong viÖc cÊu tróc l¹i nÒn ktcña mét n-íc theo h-ín CNH, H§H. 2-/ N©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ më qua viÖc c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, vµ më réng c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ b¶n quyÕt to¸n tæng hîp toµn bé c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét n-íc. CÊu thµnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ bao gåm nhiÒu bé phËn, trong ®ã c¸n c©n ngo¹i th-¬ng ( hay cßn gäi lµ c¸n c©n mËu dÞch hay c¸n c©n h÷u h×nh) lµ mét bé phËn cÊu thµnh qu¸ tr×nh nhÊt. Trong c¸n c©n ngo¹i th-¬ng th× c¸n c©n thanh to¸n v·ng lai (do c¸n c©n dÞch vô vµ c¸n c©n chuyÓn tiÒn ®¬n ph-¬ng hîp thµnh) l¹i gi÷ vÞ trÝ quan träng nhÊt. Sù d- thõa hay thiÕu hôt cña nã cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn cung - cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr-êng ngo¹i hèi cña mét n-íc, nghÜa lµ trùc tiÕp ¶nh h-ëng ®Õn tû gi¸ cña c¸c ngo¹i tÖ so víi ®ång néi tÖ cña n-íc ®ã. Nh- vËy, ph¸t triÓn ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, th«ng qua ®ã, nã ®iÒu tiÕt ®Õn tû gi¸, l¹m ph¸t vµ vÊn ®Ò æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«cña mét ®Êt n-íc. Song song víi sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng h÷u h×nh, c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng v« h×nh còng kh«ng ngõng gia t¨ng, s«i ®éng nh-: Du lÞch quèc tÕ, GTVT quèc tÕ, th«ng tin liªn l¹c quèc tÕ, b¶o hiÓm quèc tÕ, dÞch vô kiÒu hèi... C¸c ho¹t ®éng n¶y kh«ng chØ lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng mµ nã cßn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c, nÕu ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ tèt, ®Õn l-ît m×nh l¹i t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i ®Ó ngo¹i th-¬ng tiÕp tôc ph¸t triÓn tèt h¬n vµ do ®ã sÏ tiÕn tíi môc tiªu lµ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i ®Òu ®¹t ®-äc hiÖu qu¶ ngµy cang cao h¬n trë thµnh ®éng lùc trùc tiÕp cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-ëng nhanh. 3-/ Gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao thu nhËp vµ møc sèng thùc tÕ cho c¸c tÇng líp d©n c-. §©y lµ nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tÊt yÕu cña ngo¹i th-¬ng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ mçi quèc gia. Râ rµng, th«ng qua ngo¹i th-¬ng, c¸c n-íc kh«ng chØ cã 20