Tài liệu Nghiên cứu sự hình thành các khái niệm hóa học cơ bản trong chương trình hóa học thcs

1 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi: Xuaát phaùt töø muïc tieâu ñaøo taïo cuûa tröôøng phoå thoâng vaø vai troø cuûa hoùa hoïc trong söï nghieäp coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc, ta coù theå khaúng ñònh raèng moân hoùa hoïc trong tröôøng phoå thoâng laø moät boä moân heát söùc quan troïng. Noù cung caáp cho hoïc sinh nhöõng tri thöùc hoùa hoïc phoå thoâng töông ñoái hoaøn chænh caùc moái quan heä qua laïi giöõa coâng ngheä hoùa hoïc, moâi tröôøng vaø con ngöôøi. Nhöõng tri thöùc naøy raát quan troïng giuùp hoïc sinh coù nhaän thöùc khoa hoïc veà theá giôùi vaät chaát, goùp phaàn phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc khoa hoïc veà theá giôùi vaät chaát, goùp phaàn phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc vaø naêng löïc haønh ñoäng, hình thaønh nhaân caùch ngöôøi lao ñoäng môùi naêng ñoäng saùng taïo. ÔÛ baäc THCS moân hoùa hoïc cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc phoå thoâng cô baûn veà tính chaát vaø öùng duïng caùc loïai chaát quan troïng nhaát. Trong giai ñoïan khoa hoïc phaùt trieån nhö ngaøy nay, chöông trình hoùa hoïc cuõng ñöôïc xaây döïng vôùi noäi dung kieán thöùc môùi. Nhieàu vaán ñeà khoa hoïc trong saùch giaùo khoa môùi, ñöôïc trình baøy theo phöông phaùp nghieân cöùu tìm toøi töøng phaàn. Ñaëc bieät ñoái vôùi chöông trình THCS vieäc nghieân cöùu caùc hoïc thuyeát hoùa hoïc cô baûn taêng cöôøng möùc ñoä lyù thuyeát chuû ñaïo laø vaán ñeà heát söùc quan troïng. Caùc kieán thöùc naøy seõ laøm cô sôû lyù thuyeát chuû ñaïo cho vieäc nghieân cöùu caùc chaát vaø bieán ñoåi chuùng trong chöông tình hoùa hoïc sau naøy. Do ñoù vieäc “Nghieân cöùu söï hình thaønh caùc khaùi nieäm hoùa hoïc cô baûn trong chöông trình hoùa hoïc THCS”seõ goùp phaàn raát lôùn vaøo coâng taùc giaûng daïy cuûa GV. Giuùp GV coù nhöõng phöông phaùp vaø hình thöùc giaûng daïy tích cöïc ñaûm baûo phaùt huy cao ñoä tính töï giaùc cuûa HS phaùt trieån tính höùng thuù hoïc taäp, hình thaønh nieàm tin vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc cho hoïc sinh. Ñoù laø lyù do toâi choïn ñeà taøi naøy. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 2 2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi: Heä thoáng caùc khaùi nieäm cô baûn trong chöông trình hoùa hoïc THCS. 3. Nhieäm vuï nghieân cöùu : - Tìm hieåu noäi dung SGK hoaù hoïc lôùp 8,9. - Nghieân cöùu cô sôû lyù luaän cuûa söï phaùt trieån caùc khaùi nieäm hoùa hoïc. - Nghieân cöùu söï hình thaønh vaø phaùt trieån caùc khaùi nieäm hoùa hoïc. 4. Phöông phaùp ngieân cöùu : Phöông phaùp nghieân cöùu lyù thuyeát: nghieân cöùu SGK lôùp 8,9. 5. Khaùch theå, ñoái töôïng nghieân cöùu : - Caùc khaùi nieäm hoùa hoïc. - Chöông trình SGK hoùa hoïc phoå thoâng. 6. Giaû thuyeát khoa hoïc : Vieäc nghieân cöùu söï hình thaønh caùc khaùi nieäm hoùa hoïc cô baûn trong chöông trình hoùa hoïc THCS seõ giuùp giaùo vieân coù nhöõng ñònh höôùng ñuùng ñaén trong coâng taùc giaûng daïy, laøm taêng tính höùng thuù hoïc taäp, nhaèm phaùt huy toái ña tính tích cöïc chuû ñoäng, saùng taïo cuûa hoïc sinh. 7. Lòch söû vaán ñeà : Vieäc nghieân cöùu “Söï hình thaønh khaùi nieäm hoùa hoïc cô baûn trong chöông trình THCS” ñöôïc caùc soïan giaû: GS TSKH.Nguyeãn Cöông, TS.Nguyeãn Maïnh Dung ñeà caäp ñeán trong caùc giaùo trình:” Phöông phaùp daïy hoïc hoùa hoïc“(taäp 2). PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 3 Chöông 1 CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC HÌNH THAØNH KHAÙI NIEÄM HOAÙ HOÏC CÔ BAÛN 1.1. Khaùi quaùt vaø heä thoáng kieán thöùc hoùa hoïc phoå thoâng: 1.1.1. Nhieäm vuï moân hoïc trong tröôøng phoå thoâng: 1.1.1.1. Nhieäm vuï giaûng daïy hoùa hoïc trong tröôøng phoå thoâng: - Tìm hieåu nhöõng cô sôû khoa hoïc: nhöõng khaùi nieäm, ñònh luaät, hoïc thuyeát hoùa hoïc, nhöõng söï kieän hoùa hoïc quan troïng caàn thieát ñeå nhaän thöùc theá giôùi vaät chaát. - Trang bò nhöõng kieán thöùc kyõ thuaät toång hôïp: phöông phaùp phaân tích, so saùnh, khaùi quaùt hoùa, heä thoáng hoùa. - Hình thaønh phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc: phöông phaùp phaân tích, so saùnh, khaùi quaùt hoùa, heä thoáng hoùa,… - Hình thaønh kyõ naêng laøm vieäc: söû duïng thieát bò, duïng cuï hoùa hoïc, giaùo duïc yù thöùc an toaøn trong thí nghieäm,… 1.1.1.2. Giaùo duïc ñaïo ñöùc caùch maïng, phaåm chaát coâng daân: - Giaùo duïc yù thöùc saün saøng tham gia lao ñoäng saûn xuaát coù kyõ thuaät, naêng suaát, coù chí höôùng, tinh thaàn traùch nhieäm lao ñoäng saùng taïo. - Coi troïng thöïc haønh thí nghieäm hoùa hoïc trong giaûng daïy. - Toå chöùc tham gia saûn xuaát, thöïc taäp trong nhaø maùy xí nghieäp, coâng tröôøng,… 1.1.2. Heä thoáng kieán thöùc cô baûn cuûa hoùa hoïc phoå thoâng: - Heä thoáng caùc kieán thöùc veà nguyeân toá hoaù hoïc: nguyeân töû, phaân töû, … - Heä thoáng caùc kieán thöùc veà phaûn öùng hoaù hoïc: phaûn öùng toaû nhieät, phaûn öùng hoaù hôïp, phaûn öùng phaân huyû, phaûn öùng oxi hoaù – khöû, phaûn öùng theá, phaûn öùng trung hoaø, … PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 4 - Heä thoáng caùc kieán thöùc veà chaát: ñôn chaát, hôïp chaát, kim loaïi, phi kim, chôïp chaát voâ cô, hôïp chaát höõu cô,… - Heä thoáng caùc kieán thöùc veà caáu taïo caùc chaát vaø ñònh luaät hoaù hoïc: thuyeát nguyeân töû - phaân töû, thuyeát caáu taïo chaát, thuyeát ñieän li, thuyeát electron, ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng, ñònh luaät baûo toaøn electron, … - Heä thoáng caùc kieán thöùc coù phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc: tính chaát hoaù hoïc chung cuûa caùc chaát voâ cô – höõu cô, moät soá chaát voâ cô – höõu cô cuï theå, khaùi quaùt hoaù thaønh tính chaát hoaù hoïc chung cuûa moãi chaát. - Heä thoáng caùc kieán thöùc veà kyõ thuaät toång hôïp: phaân boùn hoaù hoïc, daàu moû khí thieân nhieân, nhieân lieäu, coâng nghieäp silicat, … - Heä thoáng caùc kieán thöùc coù tính chaát theá giôùi quan: hoaù hoïc vaø vaán ñeà phaùt trieån kinh teá, vaán ñeà xaõ hoäi, vaán ñeà moâi tröôøng, … 1.1.3. Sô ñoà quaù trình hình thaønh heä thoáng khaùi nieäm cô baûn veà hoaù hoïc : - Nhoùm 1: Söï phaùt trieån cuûa nhöõng quan ñieåm lyù thuyeát về cấu tạo chất từ mức ñộ ñơn giản nhất ñến thuyết cấu tạo nguyeân tử vaø thuyết cấu tạo hoaù học. - Nhoùm 2: Quaù trình hình thaønh nhöõng khaùi nieäm cô baûn veà chaát vaø nguyeân toá hoaù hoïc. - Nhoùm 3: Quaù trình hình thaønh nhöõng khaùi nieäm veà phaûn öùng hoaù hoïc. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 5 Sô ñoà quaù trình hình thaønh heä thoáng khaùi nieäm cô baûn veà hoaù hoïc: Nhoùm 1 Nhoùm 2 Nhoùm 3 Chaát Chaát tinh khieát- Hoãn hôïp Hieän töôïng hoaù hoïc (Phaûn öùng hoaù hoïc) Thuyeát nguyeân töû Nguyeân töû Nguyeân toá hoaù hoïc Kim loaïi Ñôn chaát – Hôïp chaát Thuyeát nguyeân töû Phi kim Phaân töû Ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng Phaân töû Coâng thöùc hoaù hoïc. Hoùa trò Phöông trình hoaù hoïc Oxit- Oxi- Khoâng khí Thuyeát caáu taïo nguyeân töû Ñònh luaät tuaàn hoaøn Thuyeát caáu taïo phaân töû (lieân keát hoaù hoïc). Ñònh luaät Avogañro Hiñro Nöôùc Dung dòch Söï oxi hoaù Phaûn öùng hoaù hôïp Phaûn öùng phaân huyû Phaûn öùng theá Phaûn öùng oxi hoaù khöû Söï phaân loaïi caùc hôïp chaát höõu cô Oxit – Axit- Bazô - Muoái Phaûn öùng trao ñoåi Phaûn öùng trung hoaø Phaûn öùng oxi hoaù khöû Kim loaïi - Phi kim Nhoùm VII - Halogen Nhoùm VI - Oxi - Löu huyønh Toác ñoä phaûn öùng. Caân baèng hoaù hoïc Nhoùm V - Nitô - Photpho Nhoùm I - Kim loaïi kieàm Nhoùm II - Kieàm thoå Nhoùm III - Nhoâm PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 6 Nhoùm VIII – Saét Phaûn öùng coâng, theá, este hoaù, Thuyeát caáu taïo hoaù hoïc Hoaù hoïc höõu cô truøng hôïp, truøng ngöng 1.2. Heä thoáng lyù thuyeát trong chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng: 1.2.1. Caùc thuyeát quan troïng cuûa chöông trình hoùa hoïc phoå thoâng: 1.2.1.1. Thuyeát nguyeân töû – phaân töû: - Laø cô sôû lyù thuyeát cuûa giai ñoaïn ñaàu nghieân cöùu hoùa hoïc. - Caùc khaùi nieäm neàn taûng cô baûn cuûa hoïc thuyeát naøy ñeàu döïa treân cô sôû thöïc nghieäm khoa hoïc taïo tieàn ñeà cho vieäc trình baøy lyù thuyeát chuû ñaïo cuûa chöông trình THPT. 1.2.1.2. Thuyeát electron: - Nghieân cöùu hoïc thuyeát caáu taïo nguyeân töû – lieân keát hoùa hoïc. - Noäi dung cô baûn cuûa hoïc thuyeát electron ñeå nghieân cöùu söï phuï thuoäc cuûa tính chaát caùc chaát vaøo caùc ñôn chaát vaø hôïp chaát hoùa hoïc. 1.2.1.3. Lyù thuyeát veà phaûn öùng hoùa hoïc: Noäi dung baûn chaát cuûa phaûn öùng hoùa hoïc ñöôïc nghieân cöùu saâu vaø ñöôïc giaûi thích baèng söï phaù vôû lieân keát giöõa caùc nguyeân töû trong phaân töû caùc chaát tham gia phaûn öùng ñeå taïo thaønh lieân keát môùi ñeå taïo ra phaân töû môùi. 1.2.1.4. Thuyeát caáu taïo caùc hôïp chaát höõu cô: - Noäi dung baét ñaàu töø caùc noäi dung cô baûn cuûa thuyeát Butleâroâp, môû roäng quan ñieåm cuûa thuyeát electron vaø caáu truùc khoâng gian. - Nghieân cöùu caáu truùc cuûa caùc loaïi hôïp chaát höõu cô, laø cô sôû giaûi thích caùc chaát höõu cô, aûnh höôûng giöõa caùc chaát nguyeân töû trong phaân töû. 1.2.1.5. Thuyeát ñieän ly: - Noäi dung nghieân cöùu veà cô cheá, quy luaät phaûn öùng caùc chaát ñieän ly. - Thuyeát naøy ñöa ra khaû naêng giaûi thích söï phuï thuoäc tính chaát cuûa caùc ñieän ly vaøo thaønh phaàn vaø caáu taïo cuûa chuùng theo quan ñieåm cuûa thuyeát proton. 1.2.2. Caùc ñònh luaät hoùa hoïc cô baûn: PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 7 1.2.2.1. Ñònh luaät thaønh phaàn khoâng ñoåi: - Nghieân cöùu thaønh phaàn ñònh löôïng veà caáu truùc phaân töû caùc chaát laø cô sôû ñeå xaùc ñònh caùc nguyeân toá hoùa hoïc taïo neân phaân töû caùc chaát. - Soá nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá coù trong thaønh phaàn caùc chaát laø cô sôû ñeå bieåu dieãn moâ taû caùc chaát baèng kyù hieäu, coâng thöùc hoùa hoïc caùc chaát. 1.2.2.2. Ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng: - Nghieân cöùu quy luaät baûo toaøn khoái löôïng caùc chaát trong phaûn öùng hoùa hoïc, quaù trình bieán ñoåi vaän ñoäng cuûa vaät chaát. - Laøm cô sôû cho vieäc tính toaùn ñònh löôïng caùc chaát trong phaûn öùng hoùa hoïc, khoái löôïng caùc chaát ñöôïc baûo toaøn chæ thay ñoåi caáu taïo, saép xeáp laïi caùc nguyeân töû ñeå taïo chaát môùi. 1.2.2.3. Ñònh luaät Avogadro: - Xaùc ñònh theå tích moät phaân töû chaát khí trong ñieàu kieän chuaån. - Ñònh luaät giuùp nghieân cöùu ñònh löôïng quaù trình bieán ñoåi chaát khí trong ñieàu kieän chuaån vaø trong ñieàu kieän khaùc theo phöông trình traïng thaùi cuûa chaát khí. I.2.2.4. Ñònh luaät tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc: - Nghieân cöùu qui luaät bieán ñoåi tuaàn hoaøn tính chaát caùc nguyeân toá, caùc hôïp chaát trong chu kyø, nhoùm cuûa caùc nguyeân toá hoùa hoïc. - Ñònh höôùng cao söï nghieân cöùu thöïc nghieäm caùc chaát vaø hình thaønh kyõ naêng döï ñoaùn khoa hoïc trong hoïc taäp hoùa hoïc. - Caùc thuyeát ñònh luaät hoùa hoïc giöõ vai troø cô sôû lyù thuyeát cho toaøn boä chöông trình söï nghieân cöùu lyù thuyeát ñònh luaät coù giaù trò phöông phaùp luaän vaø quan trong ôû taát caû caùc giai ñoaïn cuûa söï toång keát, khaùi quaùt hoùa kieán thöùc taïo ñieàu kieän phaùt trieån tö duy lyù thuyeát, moät phöông phaùp nhaän thöùc hoïc taäp cô baûn cuûa boä moân hoùa hoïc. 1.3. Caáu truùc cuûa chöông trình hoùa hoïc tröôøng phoå thoâng: 1.3.1. Caáu truùc chung: 1.3.1.1. Caáu truùc chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng: - Chaát. Nguyeân töû. Phaân töû PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 8 - Phaûn öùng hoaù hoïc - Mol vaø tính toaùn hoaù hoïc. - Oxi. Khoâng khí. - Hiñro. Nöôùc. - Dung dòch vaø noàng ñoä dung dòch. - Caùc loaïi hôïp chaát voâ cô: oxit, axit, bazô, muoái. - Kim loaïi vaø phi kim: saét, nhoâm, clo, cacbon, silic. Sô löôïc veà heä thoáng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Hôïp chaát höõu cô: caáu taïo phaân töû hôïp chaát höõu cô, nhöõng hôïp chaát höõu cô quan troïng nhaát trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát. - Caáu taïo nguyeân töû. Heä thoáng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. - Lieân keát hoaù hoïc. Ñònh luaät tuaàn hoaøn Menñeâleâep. - Phaûn öùng oxi hoaù - khöû - Nhoùm halogen. - Oxi, löu huyønh. Lí thuyeát veà phaûn öùng hoaù hoïc. - Söï ñieän li. - Nitô. Photpho. - Hoaù hoïc höõu cô. Ñaïi cöông veà hoaù hoïc höõu cô. Hiñrocacbon no. Hiñrocacbon khoâng no. Hiñrocacbon thôm. Nguoàn hiñrocacbon trong thieân nhieân. RöôïuPhenol- Amin. Anñehit-Axit cacbonxilic- Este. Glixerin -Lipit. Gluxit. Aminoaxit vaø protit. Hôïp chaát cao phaân töû vaø vaät lieäu polime. - Ñaïi cöông veà kim loaïi. - Saét. Hôïp kim saét. Hoaëc: Crom, saét, ñoàng. - Phaân tích hoaù hoïc. - Hoùa hoïc vaø caùc vaán ñeà kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng. 1.3.1.1. Phaân loaïi caáu truùc chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng a) Hoùa hoïc ñaïi cöông: PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 9 Heä thoáng caùc khaùi nieäm cô baûn, hoïc thuyeát, ñònh luaät hoùa hoïc: Caáu taïo nguyeân töû, ñònh luaät tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc, lieân keát hoùa hoïc, phaûn öùng hoùa hoïc, toác ñoä phaûn öùng, caân baèng hoùa hoïc, thuyeát ñieän ly, thuyeát caáu taïo hoùa hoïc, lyù thuyeát veà axit – bazô, ñaïi cöông veà kim loaïi, ñaïi cöông veà hoùa hoïc höõu cô. b) Hoùa hoïc voâ cô: Nghieân cöùu caùc nhoùm nguyeân toá, nguyeân toá ñieån hình vaø caùc hôïp chaát coù nhieàu öùng duïng quan troïng bao goàm caùc nhoùm : nhoùm halogen, nhoùm oxi, nhoùm nitô, nhoùm cacbon, nhoùm kim loaïi kieàm, kim loaïi kieàm thoå, nhoâm, crom, saét, ñoàng, … khaùi quaùt veà nhoùm, caùc nguyeân toá trong nhoùm, moät soá hôïp chaát cuûa chuùng. c) Hoùa hoïc höõu cô: Nghieân cöùu caùc hôïp chaát höõu cô cuï theå, moät soá daõy ñoàng ñaúng hoaëc loaïi hôïp chaát höõu cô tieâu bieåu bao goám caùc hidro cacbon, nhoùm chöùc, nhöõng hôïp chaát tieâu bieåu nhö: - Ankan, anken, ankin, ankadien, aren. - Ancol, phenol, amin, andehit, xeton, axit cacboxylic, este, lipit. - Glucozô, saccarozô, tinh boät, xenlulozô, proteâin, polime, vaät lieäu polyme. 1.3.2. Nhöõng khaùi nieäm cơ bản của hoùa hoïc phoå thoâng: 1.3.2.1. Những nhoùm khaùi nieäm trong chöông trình THPT: - Khaùi nieäm veà caáu taïo nguyeân töû, nguyeân toá hoùa hoïc, ñònh luaät tuaàn hoaøn vaø heä thoáng tuaàn hoaøn. - Nhöõng khaùi nieäm chung vaø tröøu töôïng phaûn aùnh ñaëc tính cuûa caùc nguyeân toá nhö: ñoä aâm ñieän, hoùa trò, soá oxi hoùa,… - Nhöõng khaùi nieäm veà caáu taïo chaát: lieân keát hoùa hoïc, caáu taïo maïng tinh theå, … - Nhöõng khaùi nieäm veà chaát cuï theå: caùc loaïi chaát,ø nhöõng tính chaát cuûa noù, … - Nhöõng khaùi nieäm veà phaûn öùng hoùa hoïc, veà töøng phaûn öùng rieâng reõ veà phaân loaïi phaûn öùng, veà nhöõng ñònh luaät hoùa hoïc chi phoái söï taùc duïng töông hoå vaø nhöõng bieán hoùa cuûa caùc chaát trong caùc phaûn öùng hoùa hoïc veà lyù thuyeát phaûn öùng. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 10 - Nhöõng khaùi nieäm veà öùng duïng thöïc tieãn quan troïng coù tính chaát kyõ thuaät toång hôïp cuûa hoùa hoïc phuïc vuï cho cuoäc soáng, saûn xuaát vaø trong khoa hoïc kyõ thuaät. - Nhöõng khaùi nieäm veà daõy ñoàng ñaúng chaát höõu cô. - Nhöõng khaùi nieäm veà hôïp chaát höõu cô coù nhoùm chöùc vaø nhöõng moái lieân quan daãn xuaát cuûa caùc chaát. - Nhöõng khaùi nieäm veà phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc ñaëc tröng cho hoùa hoïc : vieäc thí nghieäm, phaân tích, nhaän bieát caùc chaát, taùch chaát, … 1.3.2.2. Nhöõng khaùi nieäm hoaù hoïc cô baûn cuûa chöông trình THCS: - Moät soá khaùi nieäm cô baûn vaø ñònh luaät hoùa hoïc cô baûn : + Chaát, nguyeân töû, phaân töû, coâng thöùc hoùa hoïc, phöông trình hoùa hoïc, mol, phaûn öùng hoùa hoïc, dung dòch, noàng ñoä dung dòch, ñoä tan. + Ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng. + Moät soá khaùi nieäm môû ñaàu veà chaát höõu cô, hoùa hoïc höõu cô, caáu taïo phaân töû caùc hôïp chaát höõu cô. - Moät soá nguyeân toá vaø chaát hoùa hoïc cuï theå. + Caùc loaïi hôïp chaát voâ cô : oxit, axít, bazô, muoái. + Caùc ñôn chaát kim loaïi (nhoâm, saét ), caùc ñôn chaát phi kim ( clo, cacbon, silic). + Tìm hieåu veà baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoïc . + Tìm hieåu veà moät soá hidrocacbon tieâu bieåu nhaát: Metan, etilen, axetilen, benzen. - Nghieân cöùu veà moät soá daãn xuaát cuûa hidrocacbon: Röôïu etylic, axit axetic, chaát beùo, glucozô, saccarozô, tinh boät, xenlulozô, protein vaø polime. 1.3.2.3. Ñaëc ñieåm noäi dung kieán thöùc cuûa giaùo trình hoaù hoïc THCS: - Caùc khaùi nieäm hoaù hoïc ñöôïc hình thaønh töø nhöõng hieän töôïng cuï theå vaø ñöôïc phaùt trieån daàn trong quaù trình nghieän cöùu veà caùc chaát hoaù hoïc cuï theå. - Chöông trình coù nhieàu khaùi nieäm môû ñaàu khoù tröøu töôïng nhö nguyeân töû, phaân töû, nguyeân toá, hoaù trò, mol… ñoøi hoûi HS phaûi töôûng töôïng. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 11 - Cô sôû lí thuyeát cuûa chöông trình laø thuyeát nguyeân töû – phaân töû vaø thuyeát caáu taïo caùc chaát höõu cô, moät soá ñònh luaät hoaù hoïc cô baûn (ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng, thaønh phaàn khoâng ñoåi, theå tích mol caø caùc chaát khí ). 1.3.2.4. Phaân tích caáu truùc chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng: - Chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng ñöôïc xaây döïng theo moät logic chaëc cheõ, caùc kieán thöùc, khaùi nieäm hoaù hoïc ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån moât caùch lieân tuïc, ngaøy caøng hoaøn thieän daàn. - Chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng ñöôïc xaây döïng töø hai heä thoáng kieán thöùc veà chaát vaø phaûn öùng hoaù hoïc, chuùng phaùt trieån song song vaø hoã trôï laãn nhau döïa treân cô sôû caùc kieán thöùc lyù thuyeát chuû ñaïo cuûa chöông trình. - Chöông trình xaây döïng chuû yeáu theo nguyeân taéc ñöôøng thaúng, caùc kieán thöùc, khaùi nieäm ñöôïc hình thaønh moät laàn khoâng trình baøi laëp laïi, nhöng ñöôïc phaùt trieån boå sung daàn qua nhieàu söï kieän khaùc. 1.3.3. Nhieäm vuï cuûa chöông trình hoaù hoïc phoå thoâng: - Cung caáp cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc phoå thoâng sô ñaúng veà tính chaát vaø öùng duïng caùc loaïi chaát quan troïng nhaát ñoái vôùi hoaït ñoäng thöïc tieãn, nhöõng cô sôû cuûa lyù thuyeát veà caùc nguyeân toá hoùa hoïc. - Giuùp hoïc sinh lónh hoäi chính xaùc veà heä thoáng nhöõng söï kieän, khaùi nieäm cô baûn, ñònh luaät vaø hoïc thuyeát hoùa hoïc, öùng duïng cuûa noù vaøo lao ñoäng saûn xuaát. - Nghieân cöùu ngoân ngöõ hoïc vaø coù kyõ naêng, kyõ xaûo, bieát vaän duïng ngoân ngöõ hoùa hoïc vaøo vieäc laäp coâng thöùc vaø phöông trình hoùa hoïc. - Lónh hoäi nhöõng nguyeân taéc khoa hoïc cuûa neàn saûn xuaát hoùa hoïc, öùng duïng cuûa hoùa hoïc trong ngaønh saûn xuaát quoác phoøng. - Hình thaønh theá giôùi quan duy vaät bieän chöùng. - Phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc tö duy saùng taïo, reøn luyeän thoùi quen töï hoïc, töï giaùo duïc cho hoïc sinh. - Reøn luyeän thoùi quen quan saùt, thöïc nghieäm bieát tö duy giöõa lyù thuyeát vaø thöïc nghieäm giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn trong lao ñoäng. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 12 Chöông 2 NGHIEÂN CÖÙU SÖÏ HÌNH THAØNH KHAÙI NIEÄM HOÙA HOÏC CÔ BAÛN TRONG CHÖÔNG TRÌNH HOÙA HOÏC THCS 2.1. Chöông trình hoùa hoïc Trung hoïc cô sôû: 2.1.1. Noäi dung chöông trình hoùa hoïc lôùp 8: - Moät soá khaùi nieäm vaø ñònh luaät hoùa hoïc cô baûn: chaát, nguyeân töû, phaân töû, coâng thöùc hoùa hoïc, phöông trình hoùa hoïc, mol, phaûn öùng hoùa hoïc, dung dòch, noàng ñoä dung dòch, ñoä tan,… - Moät soá nguyeân toá vaø hôïp chaát hoùa hoïc: oxi, hidro, nöôùc, oxit, axít, bazô, muoái. 2.1.2. Noäi dung chöông trình hoùa hoïc lôùp 9: - Caùc loaïi hôïp chaát voâ cô: oxit, axít, bazô, muoái. - Caùc ñôn chaát kim loaïi- phi kim, sô löôïc baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoùa hoï. - Moät soá khaùi nieäm môû ñaàu veà chaát höõu cô, hoùa hoïc höõu cô, caáu taïo phaân töû caùc hôïp chaát höõu cô. - Moät soá hidrocacbon cuï theå vaø tieâu bieåu nhaát: metan, etilen, axetilen, benzen. - Nghieân cöùu veà moät soá daãn xuaát cuûa hidrocacbon: röôïu etylic, axit axetic, chaát beùo, glucozô, saccarozô, tinh boät, xenlulozô, protein vaø polime. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 13 2.2. Quaù trình hình thaønh khaùi nieäm hoùa hoïc cô baûn trong chöông trình hoaù hoïc THCS: Caùc khaùi nieäm môû ñaàu hoaù hoïc THCS bao goàm khaùi nieäm veà: chaát, nguyeân töû, phaân töû, ñôn chaát, hôïp chaát, hoãn hôïp, nguyeân toá hoaù hoc, coâng thöùc hoaù hoïc, hoaù trò, ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng caùc chaát, phöông trình hoaù hoïc, mol. Sau ñaây seõ nghieân cöùu veà söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc khaùi nieäm veà chaát, phaûn öùng hoaù hoïc. 2.2.1. Nghieân cöùu söï phaùt trieån khaùi nieäm chaát: 2.2.1.1. Hình thaønh khaùi nieäm môû ñaàu veà chaát: a) Khaùi nieäm chaát ñöôïc hình thaønh döïa vaøo khaùi nieäm vaät theå, vaät lieäu: - Böôùc ñaàu hình thaønh khaùi nieäm: ÔÛ baøi 2 SGK HH lôùp 8 ñöa ra caùc vaät theå töï nhieân, caùc vaät theå nhaân taïo gaàn guõi trong cuoäc soáng ñeå chæ ra söï phong phuù ña daïng cuûa chaát. Ví duï: Chaát coù ôû khaép nôi, ôû ñaâu coù vaät theå ôû ñoù coù vaät chaát,… - Hình thaønh khaùi nieäm vaät theå: Vaät theå laø nhöõng vaät cuï theå maø ta thaáy vaø caûm nhaän ñöôïc ñoù laø nhöõng vaät quanh ta, caû cô theå chuùng ta. - Sau ñoù phaân loaïi vaät theå thaønh 2 loaïi: Vaät theå töï nhieân (ngöôøi, ñoäng vaät, caây coû, soâng suoái, ñaát ñaù,…) vaø vaät theå nhaân taïo (nhaø ôû ñoà duøng, quaàn aùo, saùch vôû,…) - Hình thaønh khaùi nieäm vaät lieäu: + Khaùi nieäm vaät lieäu ñöôïc hình thaønh ngay sau khi hình thaønh khaùi nieäm vaät theå nhaân taïo: Vaät lieäu laø nhöõng vaät duøng ñeå laøm ra vaät theå + Tìm hieåu veà thaønh phaàn coù trong vaät theå töï nhieân ñeå phaân bieät chaát oâ4n hôïp Ví duï :( Baøi2, SGK hoaù hoïc lôùp 8), trong ñoù: - Caây mía - Ñöôøng, nöôùc, xen lulozô,... - Nöôùcñöôøng,… - Khí quyeån - Khí nitô, khí oxi - Khí quyeån - Hình thaønh khaùi nieäm chaát: PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 14 Coù theå phaân bieät chaát vaø vaät theå qua sô ñoà sau: Vaät theå Töï nhieân (goàm coù ) 1 soá chaát Nhaân taïo (ñöôïc laøm töø) Vaät lieäu + Töø sô ñoà ruùt ra keát luaän: ÔÛ ñaâu coù vaät theå ôû ñoù coù chaát, moïi vaät lieäu ñeàu laø chaát hay hoãn hôïp 1 soá chaát + Ñònh nghóa veà chaát: Chaát laø moät daïng caáu truùc vaät chaát coù khoái löôïng xaùc ñònh vaø cho moät theå tích nhaát ñònh. Chaát laø moät daïng vaät chaát, coù thaønh phaàn hoaù hoïc xaùc ñònh cuøng moät soá tính chaát nhaát ñònh khoâng ñoåi.(saùch giaùo vieân hoaù hoïc 8) + Veà teân chaát: HS phaân bieät teân thoâng thöôøng vaø teân hoaù hoïc Ví duï: Phaân bieät teân thoâng thöôøng vaø teân hoùa hoïc qua caùc ví duï Teân thoâng thöôøng Teân hoaù hoïc Muoái aên Natri clorua Ñaù voâi Canxi cacboânat Ñöôøng Saccaroâzô b) Tìm hieåu tính chaát vaät lyù vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát: - Böôùc ñaàu tìm hieåu: Qua” tính chaát cuûa chaát” (muïc II baøi 2, SGK hoaù hoïc lôùp 8 ) HS bieát ñöôïc moãi chaát coù nhöõng tính chaát nhaát ñònh, phaân bieät ñöôïc nhöõng tính chaát naøo laø tính chaát vaät lyù, tính chaát naøo laø tính chaát hoùa hoïc. - Hoaøn chænh khaùi nieäm chaát thoâng qua caùc thí nghieäm hoaù hoïc: + Thí nghieäm ñoát noùng löu huyønh, thöû tính chaát daãn ñieän cuûa löu huyønh vaø nhoâm keát hôïp vôùi nhöõng kinh nghieäm thöïc teá (ñöôøng, muoái aên tan trong nöôùc; thìa nhoâm, soong noài baèng kim loaïi daãn nhieät; nhöïa laø chaát caùch nhieät, …) töø caùc kieán thöùc ñaõ nghieân cöùu ôû vaät lyù lôùp 7 (ñaõ bieát kim loaïi daãn ñöôïc ñieän), söû duïng laøm neàn taûng cho vieäc hình thaønh khaùi nieäm veà tính chaát cuûa chaát. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 15 + Töø thí nghieäm bieát ñöôïc: Moãi chaát coù nhöõng tính chaát nhaát ñònh, coù 2 loaïi: Tính chaát vaät lyù: Traïng thaùi, tính tan, maøu saéc, muøi vò, tính daãn ñieän, daãn nhieät, nhieät ñoä soâi,… Tính chaát hoaù hoïc: Chaát coù khaû naêng laøm bieán ñoåi chaát khaùc nhö khaùi nieäm bò phaân huûy, tính chaùy,… - Phaùt trieån khaùi nieäm thoâng qua vieäc tìm hieåu tính chaát cuûa chaát coù lôïi cuûa chaát, giuùp hoïc sinh nhaän bieát ñöôïc caùc chaát, bieát caùch söû duïng vaø öùng duïng caùc chaát thích hôïp cho ñôøi soáng vaø saûn xuaát.
Nhö vaäy khaùi nieäm môû ñaàu cuûa chaát ñöôïc hình thaønh döïa vaøo vaät theå vôùi tính chaát ñôn giaûn, gaàn guûi ñeå hoïc sinh hình thaønh khaùi nieäm môû ñaàu veà chaát. Khaùi nieäm naøy seõ ñöôïc phaùt trieån vaø môû roäng döïa vaøo caùc chaát cuï theå ñöôïc nghieân cöùu ôû nhöõng baøi sau. c) Khaùi nieäm chaát tinh khieát ñöôïc hình thaønh döïa vaøo tính chaát vaät lyù: - Hình thaønh khaùi nieäm hoån hôïp ñeå laøm cô sôû nhaän bieát chaát tinh khieát hoãn hôïp laø do hai hay nhieàu chaát troän laãn vaøo nhau. Tính chaát cuûa hoãn hôïp phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa caùc chaát trong hoãn hôïp. - Hình thaønh khaùi nieäm chaát tinh khieát: + Baét ñaàu cho HS quan saùt thí nghieäm chai nöôùc khoaùng vaø oáng nöôùc caát phaân tích söï gioáng nhau vaø khaùc nhau töø vieäc söû duïng döïa vaøo yeáu toá naøy. + Hình thaønh khaùi nieäm chaát tinh khieát: Chaát tinh khieát laø chaát khoâng laãn chaát naøo khaùc vaø coù tính chaát nhaát ñònh. - Cuûng coá khaùi nieäm: GV khaúng ñònh laïi chaát tinh khieát vaø daãn daét HS hieåu chaát tinh khieát laø phaûi coù tính chaát nhaát ñònh. Ví duï: Haõy chæ ra ñaâu laø chaát tinh khieát ñaâu laø hoãn hôïp trong soá caùc chaát sau: Khoâng khí, nöôùc töï nhieân, oxi, hidro, nitô. (Chaát tinh khieát: oxi, hiñro, nitô; hoãn hôïp: khoâng khí, nöôùc töï nhieân). PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 16 - Tieáp tuïc phaùt trieån khaùi nieäm hoãn hôïp thoâng qua vieäc hình thaønh kyõ naêng taùch chaát ra khoûi hoãn hôïp.
ÔÛ trình ñoää THCS khaùi nieäm chaát ñöôïc hình thaønh döïa treân vaät theå raát gaàn guõi. Khaùi nieäm chaát seõ tieáp tuïc phaùt trieån döïa treân thuyeát nguyeân töû - phaân töû seõ ñöôïc nghieân cöùu ôû nhöõng baøi sau. Sang chöông trình THPT HS seõ ñöôïc nghieân cöùu kyõ khaùi nieäm naøy döïa vaøo thuyeát electron, thuyeát ñieän li, … 2.2.1.2. Hình thaønh khaùi nieäm chaát döïa vaøo khaùi nieäm môû ñaàu veà nguyeân töû nguyeân toá hoùa hoïc, ñôn chaát - hôïp chaát vaø phaân töû: a) Chaát ñöôïc caáu taïo töø caùc nguyeân töû: - GV ñaët ra nhöõng caâu hoûi ñeå HS nhôù laïi moïi vaät theå töï nhieân ñeàu goàm coù chaát, moïi vaät theå nhaân taïo ñeàu laøm ra töø caùc chaát - Neâu vaán ñeà ñeå HS töï suy luaän sau ñoù hình thaønh khaùi nieäm nguyeân töû:” Nguyeân töû laø haït voâ cuøng nhoû, trung hoøa veà ñieän vaø töø ñoù taïo ra moïi chaát” (baøi 4 SGK HH lôùp 8). - HS bieát ñöïôc khaùi nieäm, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa nguyeân töû laø khaùc nhau vaø ñöôïc caáu taïo bôûi hai thaønh phaàn (haït nhaân vaø lôùp electron). Bieát ñöôïc sô ñoà veà caáu taïo nguyeân töû ñaëc ñieåm cuûa haït electron, döïa vaøo khaùi nieäm naøy maø hoaøn chænh khaùi nieäm chaát. Ví duï: Döïa vaøo sô ñoà nguyeân töû hidroâ, oxi, natri (trang 14, SGK HH lôùp 8) ñeå hình thaønh kieán thöùc veà nguyeân töû cho hoïc sinh. GV phaân tích: caùc nguyeân töû lieân keát nhau laø do nhöõng electron ngoaøi cuøng. Söû duïng caùc baøi taäp aùp duïng, hình thaønh vaø reøn luyeän kyõ naêng ngay khi hình thaønh khaùi nieäm trong thôøi gian ñoù. b) Hình thaønh khaùi nieäm môû ñaàu cuûa nguyeân toá hoaù hoïc: - Tìm hieåu caùc khaùi nieäm veà nguyeân toá hoaù hoïc döïa vaøo khaùi nieäm nguyeân töû. - Hình thaønh khaùi nieäm nguyeân toá hoaù hoïc: “Nguyeân toá hoùa hoïc laø taäp hôïp nhöõng nguyeân töû cuøng loaïi, coù cuøng soá proton trong haït nhaân” (baøi 5 SGK HH lôùp 8). PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 17 - Tieáp tuïc phaân tích khaùi nieäm HS bieát ñöôïc haït nhaân taïo bôûi proton vaø nôtron, proton môùi quyeát ñònh ñaëc tröng cuûa moät nguyeân toá hoaù hoïc. - Sau ñoù tìm hieåu khaùi nieäm kyù hòeâu hoaù hoïc:” Kyù hieäu hoùa hoïc duøng ñeå bieåu dieãn nguyeân toá, moãi kyù hieäu coøn chæ moät nguyeân töû cuûa nguyeân toá“ baøi 5 SGK HH lôùp 8). Ví duï: Kyù hieäu cuûa nguyeân toá hidro laø H. - Phaùt trieån khaùi nieäm nguyeân toá qua vieäc tìm hieåu veà khaùi nieäm nguyeân töû khoái, moái quan heä giöõa nguyeân töû khoái vaø nguyeân toá. Chæ ra moãi nguyeân toá coù moät nguyeân töû khoái rieâng bieät, töø ñaây bieát ñöôïc teân nguyeân toá khi bieát nguyeân töû khoái. - Sau ñoù HS tra cöùu baûng 1 (trang 42, SGK lôùp 8) bieát teân moät vaøi nguyeân toá, kí hieäu hoaù hoïc vaø nguyeân töû khoái. Leân lôùp 9 HS seõ tìm hieåu sô löôïc heä thoáng baûng tuaàn hoaøn heä thoáng hoaù veà vò trí, kí hieäu, teân goïi,… caùc nguyeân toá hoaù hoïc, vaø sang chöông trình THPT seõ hoaøn chænh kieán thöùc naøy ôû chöông 2 SGK lôùp 10. - Môû roäng khaùi nieäm nguyeân toá qua vieäc giôùi thieäu moät soá nguyeân toá thieát yeáu nhaát cho sinh vaät laø C, H, O, N (trong ñoù oxi laø nguyeân toá phoå bieán nhaát).Caùc khaùi nieäm hoùa hoïc ñöôïc nghieân cöùu nhöõng noäi dung cô baûn nhaát. c) Töø khaùi nieäm nguyeân toá hình thaønh khaùi nieäm ban ñaàu ñôn chaát vaø hôïp chaát:  Hình thaønh khaùi nieäm ñôn chaát: - Hình thaønh khaùi nieäm ñôn chaát thoâng qua moät soá thí duï, GV phaân tích ñöôïc: caùc ñôn chaát ñöôïc coi laø daïng toàn taïi töï do cuûa nguyeân toá, chaát coù ñöôïc taïo neân chæ töø moät nguyeân toá coù chaát taïo neân töø 2 hay 3,… nguyeân toá. - Sau ñoù ñi ñeán ñònh nghóa veà ñôn chaát:“ Ñôn chaát laø nhöõng chaát taïo neân töø moät nguyeân toá hoaù hoïc“ (baøi 6 SGK HH lôùp 8) - Khaùi nieäm ñôn chaát phaùt trieån thaønh hai khaùi nieäm môùi laø: Ñôn chaát kim loaïi ( coù tính daãn ñieän vaø nhieät) vaø ñôn chaát phi kim (khoâng daãn ñieän vaø nhieät). PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 18 - Môû roäng khaùi nieäm ñôn chaát qua vieäc tìm hieåu: khaùi nieäm töï do cuûa nguyeân toá hoaù hoïc, khaùi nieäm lieân keát kim loaïi, ñaëc ñieåm caáu taïo (muïc I.2 baøi 6 SGK HH lôùp8). Caùc hình veõû trong SGK theå hieän söï lieân keát giöõa caùc nguyeân töû trong moãi chaát ñaàu.  Hình thaønh khaùi nieäm hôïp chaát: - Töø caùc ví duï trong SGK HH lôùp 8 (trang 23) ñaõ daãn daét HS ñi ñeán khaùi nieäm : “Hôïp chaát laø nhöõng chaát taïo neân töø hai hay nhieàu nguyeân toá hoaù hoïc trôû leân” - Khaùi nieäm hôïp chaát ñaõ giuùp HS phaân loaïi ñöôïc khaùi nieäm chaát. Luùc naøy HS bieát trong hôïp chaát chæ coù nguyeân toá chöù khoâng theå laø ñôn chaát. Ví duï: Tìm hieåu hôïp chaát nöôùc trong baûng sau : Hôïp chaát Nöôùc Thaønh phaàn Taïo töø hai nguyeân toá: H, O - Tìm hieåu veà ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa hôïp chaát: HS bieát ñöôïc trong moät chaát caùc nguyeân töû khoâng taùch rôøi maø coù lieân keát vôùi nhau hay saép xeáp lieàn saùt nhau (hình 1.12, 1.13 SGK HH lôùp 8).  Giôùi thieäu sô löôïc veà hôïp chaát voâ cô vaø hôïp chaát höõu cô: - Ñeán ñaây HS ñaõ baét ñaàu phaân bieät ñöôïc ñaâu laø hôïp chaát voâ cô ñaâu laø hôïp chaát höõu cô töø nhöõng ví duï minh hoaï Ví duï: ( Baøi 6 SGK HH lôùp 8) Hôïp chaát voâ cô Hôïp chaát höõu cô Hôïp chaát NaCl CH4 Caáu taïo Goàm 2 nguyeân toá: Na, Cl Goàm 2 nguyeân toá: C, H - Moái quan heä giöõa phaân töû ñôn chaát vaø hôïp chaát ñöôïc ñaët trong moái lieân heä vôùi caùc chaát khaùc theo söï bieán ñoåi qua laïi vôùi nhau, khoâng taùch bieät chuùng vì caùc chaát chæ theå hieän tính chaát cuûa mình thoâng qua söï bieán ñoåi töông taùc vôùi caùc chaát khaùc. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 19 - ÔÛ lôùp 8 chæ cho bieát coù 2 loaïi hôïp chaát (voâ cô vaø höõu cô), sang lôùp 9 seõ nghieân cöùu moät soá hôïp chaát voâ, hôïp chaát höõu cô cuï theå vaø môû roäâng ôû chöông trình THPT d) Hình thaønh khaùi nieäm phaân töû, theå hieän caáu taïo haït cuûa chaát:  Hình thaønh khaùi nieäm phaân töû, phaân töû khoái : - Tìm hieåu khaùi nieäm haït: tröôùc tieân HS nhaän ra haït hôïp thaønh, thoâng qua caùc moâ hình (baøi 6 SGK HH lôùp 8) HS bieát ñöôïc haït hôïp thaønh cuûa khí H2 , khí O2 vaø cuûa H2O, ñaëc bieät ôû muoái aên cöù 1 Na gaén vôùi 1 Cl laëp ñi laëp laïi ñeàu ñaën. Qua ñoù HS bieát ñöôïc caùc haït hôïp thaønh cuûa moät chaát thì ñoàng nhaát nhö nhau. - Baét ñaàu lieân heä vôùi tính chaát hoaù hoïc cuûa haït daãn ñeán ñònh nghóa:” Phaân töû laø haït ñaïi dieän cho chaát, goàm moät nguyeân töû lieân keát vôùi nhau theå hieän ñaày ñuû tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát”( baøi 6 SGK HH lôùp 8). - Môû roäng khaùi nieäm qua vieäc nghieân cöùu khaùi nieäm phaân töõ khoái :” Phaân töû khoái laø khoái löôïng cuûa 1 phaân töû tính baèng ñôn vò C”. Giaù trò naøy seõ ñöôïc baét gaëp nhieàu khi giaûi toaùn, luoân ñi keøm vôùi nguyeân toá theå hieän ôû baûng heä thoáng tuaàn hoaøn ñöôïc hoïc ôû lôùp 9 vaø ñöôïc cuûng coá ôû lôùp 10.  Baét ñaàu tìm hieåu veà traïng thaùi raén, loûng, khí cuûa chaát: Döïa vaøo hình 1.14 (SGK HH lôùp 8) HS nhaän bieát söï khaùc nhau giöõa ba trang thaùi cuûa chaát veà chuyeån ñoäng vaø khoaûng caùch giöõa caùc haït. Töø ñoù daãn HS ñeán nhöõng khaùi nieäm môû ñaàu veà traïng thaùi caùc chaát: + Traïng thaùi raén: Caùc haït nguyeân töû(phaân töû) saép xeáp khít nhau, dao ñoäng taïi choå. + Traïng thaùi loûng: Caùc haït nguyeân töû (phaân töû) ôû gaàn chuyeån ñoäng tröôït leân nhau. + Traïng thaùi khí: Caùc haït ôû raát xa nhau coù chuyeån ñoäng nhanh hôn veà nhieàu phía. Ví duï: Söï toång hôïp nöôùc t 2H2 (k) + O2 (k) → H2O(l) o Hiñro keát hôïp vôùi oxi taïo ra hôïp chaát H2O, trong ñoù coù hai traïng thaùi (khí, loûng). e) Cuûng coá khaùi nieäm cô baûn veà chaát: ñôn chaát, hôïp chaát, nguyeân töû, nguyeân toá hoaù hoïc vaø phaân töû: PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com 20 - Sau khi hoïc xong“ Baøi thöïc haønh 1” (SGK HH lôùp 8 ) qua caùc thí nghieäm veà söï lan toaû cuûa chaát khí, söï lan toaû cuûa chaát raén tan trong nöôùc HS seõ nhaän bieát ñöôïc phaân töû laø haït hôïp thaønh cuûa hôïp chaát vaø ñôn chaát phi kim. - Chieàu höôùng phaùt trieån caùc khaùi nieäm cô baûn veà chaát ñöôïc theå hieän qua sô ñoà 1 Sô ñoà 2.1: Söï chuyeån hoaù khaùi nieäm chaát Chaát (taïo neân töø nguyeân toá hoùa hoïc) Ñôn chaát Hôïp chaát (taïo bôûi nguyeân toá hoùa hoïc) Kim loaïi Phi kim Chaát voâ cô Chaát höõu cô (1 nguyeân toá hoùa hoïc) (2 nguyeân toá hoùa hoïc trôû leân) - Qua sô ñoà thaáy ñöôïc moái quan heä töø vaät theå ñeán chaát, töø chaát ñeán ñôn chaát vaø hôïp chaát (chaát ñöôïc taïo bôûi nguyeân toá hoaù hoïc, nguyeân töû coù nhieàu loaïi, moãi loaïi laø moät nguyeân toá hoaù hoïc coøn chaát ñöôïc taïo neân töø nguyeân toá hoaù hoïc). Nhöõng baøi taäp trong SGK ñaõ cuõng coá laïi toaøn boä kieán thöùc ñaõ hoïc vaø ñoàng thôøi reøn luyeän moät soá kyõ naêng cho HS. f) Tieáp tuïc cuûng coá khaùi nòeâm chaát qua vieäc tìm hieåu coâng thöùc hoaù hoïc vaø phöông trình hoaù hoïc vaø tính toaùn hoaù hoïc:  Coâng thöùc hoaù hoïc bieåu dieãn coâng thöùc cho chaát: - ÔÛ daïng ñôn chaát, caùc nguyeân töû cuûa nguyeân toá khoâng rieâng reõ maø ñeàu coù moái lieân keát vôùi nhau chuùng ñöôïc bieåu dieãn bôûi CTHH. Khi hoïc baøi 9 (SGK HH lôùp 8) HS bieát ñöôïc CTHH duøng ñeå bieåu dieãn cuï theå coâng thöùc ñôn chaát, hôïp chaát moät caùch ñôn giaûn. - Baét ñaàu phaân bieät ñöôïc caáu taïo cuûa kim loaïi vaø phi kim: Döïa vaøo caáu taïo haït cuûa chaát ñeå hình thaønh khaùi nieäm môû ñaàu veà kim loaïi vaø phi kim (haït hôïp thaønh cuûa ñôn chaát kim loaïi laø nguyeân töû, haït hôïp thaønh cuûa ñôn chaát phi kim laø phaân töû). Caùc khaùi nieäm naøy seõ ñöôïc tìm hieåu cuï theå hôn ôû chöông 2 vaø chöông 3 cuûa SGK HH lôùp 9. PDF Created with deskPDF PDF Writer - Trial :: http://www.docudesk.com