Tài liệu Nghiên cứu bệnh lá vàng greening hại cây ăn quả có múi ở một số tỉnh phía bắc việt nam và đề xuất biện pháp phòng chống

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM LÊ MAI NHẤT NGHIÊN CỨU BỆNH VÀNG LÁ GREENING HẠI CÂY ĂN QUẢ CÓ MÚI Ở MỘT SỐ TỈNH PHÍA BẮC VIỆT NAM VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI, 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT VIỆN KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM LÊ MAI NHẤT NGHIÊN CỨU BỆNH VÀNG LÁ GREENING HẠI CÂY ĂN QUẢ CÓ MÚI Ở MỘT SỐ TỈNH PHÍA BẮC VIỆT NAM VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP PHÒNG CHỐNG Chuyên ngành: Bảo vệ thực vật Mã số: 62.62.01.12 LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. Ngô Vĩnh Viễn 2. PGS.TS. Nguyễn Văn Viết Hà Nội, 2014 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày 8 tháng 6 năm 2014 Tác giả luận án Lê Mai Nhất ii LỜI CẢM ƠN! Để hoàn thành bản luận án này, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ về mọi mặt của các cấp Lãnh đạo, các tập thể và cá nhân. Trước hết tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và kính trọng tới TS. Ngô Vĩnh Viễn và PGS.TS. Nguyễn Văn Viết, những người thầy đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn về chuyên môn cũng như phương pháp luận trong suốt quá trình thực hiện đề tài và luôn chia sẻ, động viên để tôi hoàn thành luận án này. Luận án được thực hiện tại Bộ môn Bệnh cây, Viện Bảo vệ thực vật và một số vùng trồng cây ăn quả có múi ở miền Bắc, Việt Nam. Tôi đã nhận được sự giúp đỡ của Ban Lãnh đạo Viện Bảo vệ thực vật; Tập thể cán bộ Bộ môn Bệnh cây; Phòng Khoa học và hợp tác quốc tế trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn những sự giúp đỡ quí báu đã dành cho tôi. Tôi xin gửi lời cảm ơn GS. Hong Ji Su luôn tạo điều kiện giúp đỡ tôi về vật tư, hóa chất và đã chỉ cho tôi các hướng nghiên cứu mới về bệnh cây, luôn chia sẻ kinh nghiệm đồng thời đã tìm nguồn kinh phí để giúp tôi học tập và làm thí nghiệm tại Trường Đại học tổng hợp Đài Loan, tham dự Hội nghị quốc tế về bệnh Huanglongbing. Chân thành cảm ơn các bạn đồng nghiệp trong nhóm nghiên cứu về bệnh hại cây ăn quả có múi, nơi mà tôi đã từng công tác trong nhiều năm, cũng là nơi sinh hoạt chuyên môn của tôi đã luôn chia sẻ kinh nghiệm quý báu trong nghiên cứu và giúp đỡ tôi trên mọi phương diện. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Ban Đào tạo Sau đại học cùng tập thể cán bộ và quý thầy cô đã giúp đỡ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận án. Xin ghi nhận nơi đây tình cảm yêu thương của vợ, con, cha mẹ, anh chị em và toàn thể bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hết lòng động viên tinh thần trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận án. Xin chân thành cảm ơn! Lê Mai Nhất iii MỤC LỤC Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Dang mục các chữ viết tắt iv Danh mục bảng v Danh mục hình vi MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài 1 2. Mục tiêu và yêu cầu của đề tài 3 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4 5. Những đóng góp mới của luận án 4 CHƯƠNG I 5 CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. Cơ sở khoa học của đề tài 5 1.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước 6 1.2.1. Nguôn gốc và phân loại cây ăn quả có múi 6 1.2.2. Nghiên cứu về bệnh vàng lá greening 6 1.2.2.1. Triệu chứng, lịch sử phát hiện, phân bố của bệnh vàng lá 6 greening 1.2.2.2. Chẩn đoán và giám định bệnh vàng lá greening 11 1.2.3. Nghiên cứu về dịch tễ và sinh thái học của bệnh vàng lá greening 14 iii 1.2.3.1. Nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening 14 1.2.3.2. Đặc điểm sinh học, sinh thái của rầy chổng cánh Diaphorina 15 citri Kuwayama 1.2.3.3. Nghiên cứu về ký chủ của rầy chổng cánh Diaphorina citri và 19 vi khuẩn Liberibacter asiaticus 1.2.4. Nghiên cứu các giải pháp quản lý bệnh vàng lá greening 20 1.2.4.1. Mối quan hệ giữa phân bón với sinh trưởng và năng suất 20 1.2.4.2. Sử dụng cây giống sạch bệnh 21 1.2.4.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của cây gốc ghép đến sản xuất 23 cây ăn quả có múi 1.2.4.4. Trồng xen ổi trong vườn cây ăn quả có múi 23 1.2.4.5. Biện pháp sinh học trong phòng trừ côn trùng môi giới 24 (Diaphorina citri Kuwayama) 1.2.4.6. Biện pháp hóa học trong phòng trừ côn trùng môi giới 24 (Diaphorina citri Kuwayama) 1.3. Tình hình nghiên cứu trong nước 26 1.3.1. Cây ăn quả có múi ở Việt Nam và thành phần sâu bệnh hại 26 1.3.2. Nghiên cứu về bệnh vàng lá greening và nguyên nhân gây bệnh 28 1.3.2.1. Lịch sử và sự phân bố của bệnh vàng lá greening 28 1.3.2.2. Triệu chứng bệnh vàng lá greening 28 1.3.2.3. Chẩn đoán và giám định bệnh vàng lá greening 30 1.3.3. Nghiên cứu về dịch tễ học của bệnh vàng lá greening 30 1.3.3.1. Nghiên cứu về sự lan truyền bệnh vàng lá greening 30 1.3.3.2. Nghiên cứu về ký chủ của rầy chổng cánh Diaphorina citri và 31 vi khuẩn Liberibacter asiaticus 1.3.4. Nghiên cứu các giải pháp quản lý bệnh vàng lá greening 33 iii 1.3.4.1. Sử dụng cây giống sạch bệnh 33 1.3.4.2. Biện pháp cánh tác và cải thiện giống cây ăn quả có múi 35 1.3.4.3. Biện pháp sinh học trong phòng trừ côn trùng môi giới 37 (Diaphorina citri Kuwayama) 1.3.4.4. Biện pháp hóa học trong phòng trừ côn trùng môi giới 39 (Diaphorina citri Kuwayama) CHƯƠNG II 41 VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 41 2.2. Vật liệu nghiên cứu 41 2. 3. Nội dung nghiên cứu 42 2.4. Phương pháp nghiên cứu 42 2.4.1. Phương pháp nghiên cứu mức độ phổ biến và triệu chứng 42 của bệnh vàng lá greening 2.4.1.1. Phương pháp điều tra tỷ lệ bệnh và mức độ phổ biến 42 trên đồng ruộng 2.4.1.2. Phương pháp xác định các dạng triệu chứng bệnh vàng lá 43 greening trên cây ăn quả có múi ở một số tỉnh miền Bắc Việt Nam 2.4.1.3. Phương pháp điều tra rầy chổng cánh (Diaphorina citri 44 Kuwayama) trên cây ăn quả có múi 2.4.2. Phương pháp nghiên cứu giám định tác nhân gây bệnh 44 và sự lan truyền bệnh vàng lá greening 2.4.2.1. Phương pháp xác định tác nhân gây bệnh bằng hiển vi điện tử 44 2.4.2.2. 45 Phương pháp chẩn đoán bệnh vàng lá greening iii bằng sinh học phân tử 2.4.2.3. Phương pháp nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening 46 qua hạt giống 2.4.2.4. Phương pháp nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening 47 qua nhân giống vô tính 2.4.2.5. Phương pháp nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening 47 bằng môi giới rầy chổng cánh (Diaphorina citri Kuwayama) 2.4.3. Phương pháp nghiên cứu xác định ký chủ và sự phân bố của các 49 chủng vi khuẩn gây bệnh vàng lá greening trên cây ăn quả có múi ở một số tỉnh phía Bắc Việt Nam 2.4.3.1. Phương pháp xác định ký chủ của bệnh vàng lá greening 49 2.4.3.2. Phương pháp đánh giá mức độ nhiễm các mẫu bệnh vàng lá 50 greening của các chủng loại cây có múi khác nhau 2.4.3.3. Phương pháp xác định các chủng vi khuẩn gây bệnh vàng lá 51 greening 2.4.3.4. Phương pháp cải tiến tách chiết DNA dùng trong chẩn đoán 52 bệnh vàng lá greening bằng sinh học phân tử 2.4.4. Phương pháp nghiên cứu các giải pháp phòng chống bệnh vàng lá 52 greening 2.4.4.1. Phương pháp vi ghép đỉnh sinh trưởng 52 2.4.4.2. Phương pháp nghiên cứu làm tăng tỷ lệ sống và sạch bệnh trong 53 vi ghép đỉnh sinh trưởng 2.4.4.3. Phương pháp cải tiến trong vi ghép đỉnh sinh trưởng 54 2.4.4.4. Phương pháp sản xuất cây giống sạch bệnh 54 2.4.4.5. Phương pháp đánh giá tính chống chịu của gốc ghép hiện đang 58 iii sử dụng trong sản xuất cây giống đối với bệnh vàng lá greening 2.4.4.6. Phương pháp nghiên cứu chống tái nhiễm bệnh vàng lá 58 greening trên đồng ruộng 2.5. Xử lý số liệu thí nghiệm 59 CHƯƠNG III 60 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 3.1. Mức độ phổ biến và triệu chứng của bệnh vàng lá greening 60 3.1.1. Hiện trạng sử dụng giống cây ăn quả có múi tại Hà Nội và Hòa 60 Bình 3.1.2. Mức độ phổ biến của bệnh vàng lá greening tại các vùng điều tra 62 3.1.3. Mức độ nhiễm bệnh vàng lá greening trên một số chủng loại cây 64 có múi ở các vùng sinh thái 3.1.4. Mức độ nhiễm bệnh vàng lá greeining hỗn hợp với các bệnh vi 66 rút, viroid trên cây ăn quả có múi 3.1.5. Xác định nhóm triệu chứng bệnh vàng lá greening qua phân tích 68 bằng sinh học phân tử 3.1.6. Kiểm chứng khả năng nhiễm bệnh vàng lá greening trên đồng 73 ruộng dựa trên triệu chứng đã xác định 3.1.7. Cải tiến phương pháp tách chiết thô DNA trong chẩn đoán bệnh 77 vàng lá greening trên cây ăn quả có múi 3.2. Xác định tác nhân gây bệnh và sự lan truyền bệnh vàng lá greening 79 3.2.1. Xác định tác nhân gây bệnh vàng lá greening bằng hiển vi điện tử 79 3.2.2. Xác định tác nhân gây bệnh vàng lá greening bằng sinh học phân 81 tử iii 3.2.3. Khả lan truyền của bệnh vàng lá greening trên cây ăn quả có múi 82 3.2.3.1. Nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening qua hạt giống 82 3.2.3.2. Nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening qua nhân giống 84 vô tính 3.2.3.3. Nghiên cứu sự lan truyền bệnh vàng lá greening qua rầy chổng 86 cánh Diaphorina citri Kuwayama 3.2.3.4. Mật độ rầy chổng cánh Diaphorina citri Kuwayama trên cây ăn 91 quả có múi 3.3. Nghiên cứu xác định ký chủ và sự phân bố của các chủng vi khuẩn 96 gây bệnh vàng lá greening trên cây ăn quả có múi ở phía Bắc Việt Nam 3.3.1. Ký chủ của bệnh vàng lá greening 96 3.3.2. Xác định chủng vi khuẩn gây bệnh vàng lá greening qua phản ứng 98 của một số chủng loại cây ăn quả có múi với nguồn bệnh 3.4. Nghiên cứu các biện pháp phòng chống bệnh vàng lá greening 112 3.4.1. Nghiên cứu cải tiến kỹ thuật vi ghép đỉnh sinh trưởng tạo cây đầu 113 dòng sạch bệnh 3.4.1.1. Nghiên cứu cải tiến kỹ thuật tạo cây gốc ghép lần 1 trong vi 113 ghép đỉnh sinh trưởng 3.4.1.2. Nghiên cứu cải tiến môi trường lỏng để nuôi cây vi ghép lần 1 117 3.4.1.3. Biện pháp làm tăng tỷ lệ sạch bệnh vàng lá greening đối với cây 120 có múi 3.4.1.4. Ảnh hưởng của tuổi cây vi ghép lần 1 đến sự sinh trưởng và 122 phát triển của cây vi ghép lần 2 3.4.2. Sản xuất cây giống có múi sạch bệnh trong hệ thống nhà lưới 3 cấp 125 VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ ! VUI LÒNG TẢI VỀ ĐỂ XEM BẢN FULL ĐẦY ĐỦ !