LỜI MỞ ĐẦU
Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vµ ®Çu t bïng næ vµo nh÷ng thËp
kØ gÇn ®©y, xuÊt khÈu lao ®éng ®· dÇn trë thµnh mét phÇn kh«ng thÓ t¸ch khái
cña hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi. Nã lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh tÕ quan träng
cña c¸c quèc gia, ®· vµ ®ang ®em l¹i nh÷ng lîi Ých kinh tÕ vµ x· héi ®¸ng kÓ.
§èi víi níc ta, sù ph¸t triÓn d©n sè vµ lao ®éng (víi sè d©n gÇn 80 triÖu
ngêi, trong ®ã lùc lîng lao ®éng chiÕm kho¶ng 60%) ®· g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò
kinh tÕ - x· héi phøc t¹p vµ gay g¾t kh«ng chØ hiÖn nay mµ cßn trong nhiÒu
n¨m tíi. §Ó cã thÓ t¹o ®îc sù c©n b»ng gi÷a kh¶ n¨ng vÒ c¬ së vËt chÊt cã h¹n
vµ møc t¨ng d©n sè, nguån lao ®éng ë møc chªnh lÖch kh¸ cao nh hiÖn nay th×
sÏ ph¶i t¹o ra thªm hµng triÖu c«ng ¨n viÖc lµm n÷a cho ngêi lao ®éng. Tríc
t×nh h×nh ®ã, xuÊt khÈu lao ®éng ®ãng vai trß rÊt quan träng, v× nã cã thÓ gãp
phÇn gi¶i quyÕt ®îc hai môc tiªu quan träng cña ®Êt níc. Thø nhÊt lµ: Môc
tiªu kinh tÕ - xuÊt khÈu lao ®éng gãp phÇn mang l¹i nguån thu ngo¹i tÖ cho
quèc gia, t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng vµ gia ®×nh hä. Thø hai lµ: Môc tiªu
x· héi - nã gãp phÇn gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm cho mét bé phËn kh«ng nhá lao
®éng trong níc, t¹o sù æn ®Þnh cho x· héi.
ViÖc níc ta tham gia vµo thÞ trêng lao ®éng quèc tÕ, mÆc dï ®· ®em l¹i
nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu, song hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cßn
thÊp do rÊt nhiÒu c¸c nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan kh¸c nhau. Nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, ®îc sù chØ ®¹o §¶ng vµ Nhµ níc, vÊn ®Ò xuÊt khÈu lao ®éng
®ang dÇn ®îc c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn. ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng
vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®æi míi vµ t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý, tæ chøc
xuÊt khÈu lao ®éng lµ mét vÊn ®Ò võa cã tÝnh tríc m¾t, võa mang tÝnh chiÕn lîc l©u dµi. §ã chÝnh lµ lý do mµ t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó lµm kho¸ luËn tèt
nghiÖp.
Tªn ®Ò tµi: “XuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam thËp kØ 90. Thùc tr¹ng
vµ gi¶i ph¸p”.
§èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: Víi môc tiªu nghiªn cøu vµ ph©n tÝch
t×nh h×nh xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam, kho¸ luËn chñ yÕu tËp trung ®i s©u
vµo nghiªn cøu thùc tr¹ng vµ tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cho ho¹t ®éng xuÊt
khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1992 - 2001.
Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kho¸ luËn lµ: tæng hîp tõ nhiÒu ph¬ng
ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau nh: ph¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch; ph¬ng
ph¸p thèng kª, liÖt kª, so s¸nh; kÕt hîp nghiªn cøu lý luËn víi ph©n tÝch thùc
tiÔn; tiÕp cËn hÖ thèng trªn c¬ së tham kh¶o c¸c tµi liÖu tham kh¶o cã liªn
quan tíi ®Ò tµi nghiªn cøu. Kho¸ luËn tr×nh bµy tõ lý thuyÕt xuÊt khÈu lao
®éng vµ t×nh h×nh xuÊt khÈu lao ®éng chung cña thÕ giíi tíi viÖc ph©n tÝch
1
thùc tiÔn ho¹t ®éng nµy ë ViÖt Nam ®ång thêi nªu ra mét sè gi¶i ph¸p cho
xuÊt khÈu lao ®éng níc ta.
Néi dung cña bµi kho¸ luËn:
Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, c¸c phô lôc, tµi liÖu tham kh¶o, kho¸ luËn
gåm c¸c phÇn sau:
Ch¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng
xuÊt khÈu lao ®éng thÕ giíi.
Ch¬ng 2. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu lao ®éng ViÖt Nam trong thËp kØ 90.
Ch¬ng 3. §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt
khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam ra níc ngoµi trong nh÷ng
n¨m tíi.
§Ó hoµn thµnh ®îc bµi kho¸ luËn nµy, t«i ®· ®îc sù híng dÉn vµ gióp
®ì tËn t×nh cña c« gi¸o híng dÉn trùc tiÕp - Khu ThÞ TuyÕt Mai, gi¶ng viªn trêng §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi; TS Ph¹m §ç NhËt T©n, Phã Côc trëng Côc
qu¶n lý lao ®éng víi níc ngoµi cïng mét sè c« chó lµm viÖc t¹i Côc qu¶n lý
lao ®éng víi níc ngoµi, gia ®×nh vµ b¹n bÌ. Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n c« Mai
vµ mäi ngêi ®· t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh tèt ®îc bµi kho¸
luËn nµy cña m×nh.
Do tr×nh ®é cña ngêi viÕt cßn h¹n chÕ, ch¾c ch¾n kho¸ luËn kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý chØ dÉn cña c¸c thÇy c«
vµ c¸c b¹n. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n.
Ch¬ng 1
c¬ së lý luËn vµ ®Æc ®iÓm cña thÞ trêng
xuÊt khÈu lao ®éng thÕ giíi
1.1. C¬ së lý luËn
1.1.1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu lao ®éng
ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, tØ lÖ t¨ng d©n sè hµng n¨m vÉn cßn cao, vÊn
®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè ngêi ®Õn ®é tuæi lao ®éng lµ mét g¸nh nÆng cho
c¸c quèc gia. Do ®ã, xuÊt khÈu lao ®éng (XKL§) trë thµnh vÊn ®Ò cÊp thiÕt cã
néi dung kinh tÕ - x· héi (KT - XH) s©u s¾c vµ liªn quan chÆt chÏ víi c¸c yÕu
tè KT - XH kh¸c trong viÖc ®Þnh híng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc gia.
2
Tríc hÕt, ®Ó cã c¸i nh×n tæng thÓ vµ râ rµng vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu cña
kho¸ luËn nµy, chóng ta cÇn thèng nhÊt mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan trong
lÜnh vùc lao ®éng, viÖc lµm ®îc sö dông trong nghiªn cøu:
1. Nguån lao ®éng: lµ nguån lùc vÒ con ngêi vµ ®îc nghiªn cøu díi
nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau.
§Çu tiªn, víi t c¸ch lµ nguån cung cÊp søc lao ®éng cho x· héi, nguån
lao ®éng bao gåm toµn bé d©n c cã c¬ thÓ ph¸t triÓn b×nh thêng (kh«ng bÞ
khiÕm khuyÕt hay dÞ tËt bÈm sinh).
Víi t c¸ch lµ mét yÕu tè cña sù ph¸t triÓn KT - XH, nguån lao ®éng lµ
kh¶ n¨ng lao ®éng cña x· héi bao gåm nhãm d©n c trong ®é tuæi lao ®éng cã
kh¶ n¨ng lao ®éng.
Ngoµi ra, cßn cã thÓ hiÓu nguån lao ®éng lµ tæng hîp c¸ nh©n nh÷ng
con ngêi cô thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng, lµ tæng thÓ c¸c yÕu tè vÒ vËt
chÊt vµ tinh thÇn ®îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Nguån lao ®éng bao
gåm nh÷ng ngêi tõ ®é tuæi lao ®éng trë lªn (ë níc ta lµ trßn 15 tuæi).
- Ph©n lo¹i nguån lao ®éng:
Cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n lo¹i nguån lao ®éng. Tuú theo gi¸c ®é nghiªn
cøu mµ ngêi ta tiÕn hµnh ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau nh: c¨n cø
theo nguån gèc h×nh thµnh, c¨n cø theo vai trß cña tõng bé phËn nguån nh©n
lùc tham gia vµo nÒn s¶n xuÊt x· héi hay c¨n cø vµo tr¹ng th¸i cã viÖc lµm hay
kh«ng. Tuy nhiªn trong khu«n khæ cña kho¸ luËn tèt nghiÖp sÏ chØ ph©n lo¹i
nguån lao ®éng dùa theo nguån gèc h×nh thµnh cña lùc lîng lao ®éng.
Dùa theo tiªu thøc nµy, nguån lao ®éng ®îc chia thµnh:
1, Nguån lao ®éng cã s½n trong d©n sè (d©n sè ho¹t ®éng): bao gåm
toµn bé nh÷ng ngêi n»m trong ®é tuæi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng, kh«ng
kÓ ®Õn tr¹ng th¸i cã viÖc lµm hay kh«ng cã viÖc lµm. Nguån lao ®éng nµy thêng chiÕm mét tØ lÖ t¬ng ®èi lín trong d©n sè, thêng tõ 50% trë lªn.
§é tuæi lao ®éng lµ giíi h¹n vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn t©m sinh lý - t©m lý x·
héi mµ con ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh lao ®éng. Giíi h¹n vÒ ®é tuæi lao ®éng
lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn KT - XH cña tõng níc vµ trong tõng thêi k×. ë níc
ta møc giíi h¹n nµy lµ tõ 15 tuæi ®Õn 60 tuæi (nam) vµ tõ 15 tuæi ®Õn 55 tuæi
(n÷).
2, Nguån nh©n lùc tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ (d©n sè ho¹t ®éng
kinh tÕ): ®©y lµ sè ngêi ®ang cã c«ng ¨n viÖc lµm, ®ang ho¹t ®éng trong c¸c
ngµnh kinh tÕ - v¨n ho¸ cña x· héi hay kh«ng cã viÖc lµm nhng cã nhu cÇu
t×m kiÕm viÖc lµm.
3
3, Nguån nh©n lùc dù tr÷: bao gåm nh÷ng ngêi n»m trong ®é tuæi lao
®éng nhng v× c¸c lý do kh¸c nhau hä cha cã c«ng viÖc lµm ngoµi x· héi. Sè
ngêi nµy ®ãng vai trß cña mét nguån dù tr÷ vÒ lao ®éng. Hä gåm cã :
- Nh÷ng ngêi lµm c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh (thêng lµ phô n÷).
§©y lµ mét nguån lao ®éng ®¸ng kÓ. Khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña x· héi thuËn
lîi, nÕu b¶n th©n hä muèn tham gia lao ®éng ngoµi x· héi, hä cã thÓ nhanh
chãng rêi bá ho¹t ®éng néi trî ®Ó lµm c«ng viÖc thÝch hîp ngoµi x· héi.
- Nh÷ng ngêi tèt nghiÖp ë c¸c trêng phæ th«ng vµ c¸c trêng chuyªn
nghiÖp ®îc coi lµ nguån nh©n lùc dù tr÷ quan träng vµ cã chÊt lîng. §©y lµ
nguån lùc trÎ cã tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n t¬ng ®èi cao.
- Nh÷ng ngêi ®· hoµn thµnh nghÜa vô qu©n sù cã kh¶ n¨ng tham gia vµo
ho¹t ®éng kinh tÕ. §©y còng lµ mét nguån thuéc nguån lao ®éng dù tr÷. Sè
ngêi thuéc nguån nµy bao gåm c¶ nh÷ng ngêi ®· cã nghÒ hay cha cã nghÒ, cã
tr×nh ®é häc vÊn cao hay thÊp... do vËy cÇn t×m hiÓu râ ®Ó nghiªn cøu vµ t¹o
viÖc lµm thÝch hîp.
- Nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang bÞ thÊt nghiÖp (cã nghÒ hoÆc
kh«ng cã nghÒ) muèn t×m viÖc lµm vµ lu«n s½n sµng tham gia vµo ho¹t ®éng
kinh tÕ.
2. Lao ®éng : lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã ý thøc cña con ngêi nh»m
thay ®æi c¸c vËt thÓ tù nhiªn phï hîp víi nhu cÇu cña con ngêi. Lao ®éng lµ sù
vËn dông søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i vËt chÊt, lµ qu¸ tr×nh kÕt
hîp gi÷a søc lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt.
3. Søc lao ®éng: lµ tæng hîp thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ngêi trong qu¸
tr×nh t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, søc lao ®éng lµ mét
hµng ho¸ ®Æc biÖt, v×: Tríc hÕt, nã cã gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông nh c¸c hµng ho¸
kh¸c. Ngoµi ra, hµng ho¸ søc lao ®éng cßn lµ mét s¶n phÈm cã t duy, cã ®êi
sèng tinh thÇn. Th«ng qua thÞ trêng lao ®éng, søc lao ®éng ®îc x¸c ®Þnh gi¸
c¶. Hµng ho¸ søc lao ®éng còng tu©n theo qui luËt cung - cÇu cña thÞ trêng.
Møc cung cao sÏ dÉn tíi d thõa lao ®éng, gi¸ c¶ søc lao ®éng (tiÒn c«ng) thÊp,
ngîc l¹i khi møc cung thÊp sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng thiÕu lao ®éng, gi¸ c¶ søc lao
®éng (tiÒn c«ng) sÏ trë nªn cao h¬n.
4. ViÖc lµm: Theo quy ®Þnh cña Bé luËt lao ®éng : Mäi ho¹t ®éng t¹o ra
nguån thu nhËp, kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm ®Òu ®îc thõa nhËn lµ viÖc lµm.
- TØ lÖ ngêi cã viÖc lµm so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc tÝnh theo
c«ng thøc:
Tvl ( % ) = Nvl/Dkt
4
Trong ®ã :
. Tvl : % ngêi cã viÖc lµm
. Nvl : Sè ngêi cã viÖc lµm
. Dkt : D©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ
5. ThÊt nghiÖp: lµ t×nh tr¹ng ngêi cã søc lao ®éng, tõ ®ñ 15 tuæi trë lªn
trong nhãm ho¹t ®éng kinh tÕ t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra kh«ng cã viÖc lµm nhng
cã nhu cÇu t×m viÖc.
- TØ lÖ ngêi thÊt nghiÖp so víi d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ ®îc tÝnh theo
c«ng thøc :
Ttn ( % ) = Ntn/Dkt
Trong ®ã :
. Ttn : Tû lÖ thÊt nghiÖp
. Ntn : Sè ngêi thÊt nghiÖp
6. ThÞ trêng lao ®éng: lµ n¬i diÔn ra sù trao ®æi hµng ho¸ søc lao ®éng
gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ngêi së h÷u søc lao ®éng vµ mét bªn lµ nh÷ng ngêi cÇn
thuª søc lao ®éng ®ã.
ThÞ trêng lao ®éng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña nÒn kinh tÕ thÞ
trêng vµ chÞu sù t¸c ®éng cña hÖ thèng qui luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Mét
thÞ trêng lao ®éng tèt lµ thÞ trêng mµ ë ®ã lîng cÇu vÒ lao ®éng t¬ng øng víi lîng cung vÒ lao ®éng.
- CÇu lao ®éng lµ lîng lao ®éng mµ ngêi thuª cã thÓ thuª ë mçi møc
gi¸ cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Nã m« t¶ toµn bé hµnh vi ngêi mua cã thÓ mua ®îc
hµng ho¸ søc lao ®éng ë mçi møc gi¸ hoÆc ë tÊt c¶ c¸c møc gi¸ cã thÓ ®Æt ra.
CÇu vÒ søc lao ®éng cã liªn quan chÆt chÏ tíi gi¸ c¶ søc lao ®éng (tiÒn
l¬ng), khi gi¸ c¶ t¨ng (hoÆc gi¶m) sÏ lµm cho cÇu vÒ lao ®éng gi¶m (hoÆc
t¨ng).
- Cung vÒ lao ®éng lµ lîng lao ®éng mµ ngêi lµm thuª cã thÓ chÊp nhËn
®îc ë mçi møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Gièng nh cÇu vµ lîng cÇu, ®êng cung lao ®éng
m« t¶ toµn bé hµnh vi cña ngêi ®i lµm thuª khi tho¶ thuËn ë c¸c møc gi¸ ®Æt
ra. Cung lao ®éng cã quan hÖ tØ lÖ thuËn víi gi¸ c¶. Khi gi¸ c¶ t¨ng, lîng cung
lao ®éng sÏ t¨ng vµ ngîc l¹i.
- §iÓm c©n b»ng cung - cÇu lµ ®iÓm gÆp nhau cña ®êng cung vµ ®êng
cÇu (®iÓm E). T¹i ®ã lîng cÇu b»ng lîng cung.
5
P
A
D
E
0
Q
(H×nh 1.1)
§Ó ph©n lo¹i thÞ trêng lao ®éng, tuú theo ®èi tîng nghiªn cøu mµ ngêi
ta chia ra thµnh: thÞ trêng lao ®éng trong níc; thÞ trêng lao ®éng ngoµi níc; thÞ
trêng lao ®éng khu vùc; thÞ trêng lao ®éng n«ng th«n; thÞ trêng lao ®éng thµnh
thÞ; thÞ trêng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n; thÞ trêng lao ®éng phæ th«ng;
thÞ trêng lao ®éng chÊt x¸m; v.v...
7. XuÊt khÈu lao ®éng: Lµ mét hiÖn tîng KT - XH, XKL§ ®îc chÝnh
thøc xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ kØ thø 19. Tr¶i qua mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t
triÓn l©u dµi, ngµy nay XKL§ trë nªn rÊt phæ biÕn vµ ®· trë thµnh xu thÕ
chung cña thÕ giíi.
Cã rÊt nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ ®Þnh nghÜa XKL§. NÕu nh tríc
®©y víi thuËt ng÷ “hîp t¸c quèc tÕ vÒ lao ®éng”, XKL§ ®îc hiÓu lµ sù trao ®æi
lao ®éng gi÷a c¸c quèc gia th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh ®îc tho¶ thuËn vµ kÝ kÕt
gi÷a c¸c quèc gia ®ã hay lµ sù di chuyÓn lao ®éng cã thêi h¹n gi÷a c¸c quèc
gia mét c¸ch hîp ph¸p vµ cã tæ chøc. Trong hµnh vi trao ®æi nµy, níc ®a lao
®éng ®i ®îc coi lµ níc XKL§, cßn níc tiÕp nhËn sö dông lao ®éng th× ®îc coi
lµ níc nhËp khÈu lao ®éng.
Mét c¸ch hiÓu kh¸c n÷a vÒ XKL§ lµ sù hîp t¸c sö dông lao ®éng gi÷a
níc thõa vµ thiÕu lao ®éng, lµ viÖc di chuyÓn lao ®éng cã thêi h¹n vµ cã kÕ
ho¹ch tõ níc d thõa lao ®éng sang níc thiÕu lao ®éng.
Ngµy nay víi c¸ch sö dông thèng nhÊt thuËt ng÷ XKL§ ®Ó nhÊn m¹nh
h¬n ®Õn tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t ®éng nµy, tõ c¸c kh¸i niÖm trªn cã thÓ
hiÓu:
XKL§ lµ ho¹t ®éng kinh tÕ cña mét quèc gia thùc hiÖn viÖc cung øng
lao ®éng cho mét quèc gia kh¸c trªn c¬ së nh÷ng hiÖp ®Þnh hoÆc hîp ®ång cã
tÝnh chÊt ph¸p quy ®îc thèng nhÊt gi÷a c¸c quèc gia ®a vµ nhËn lao ®éng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, XKL§ lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i,
mang ®Æc thï cña xuÊt khÈu nãi chung. Thùc chÊt XKL§ lµ sù di c quèc tÕ.
Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ sù di c t¹m thêi.
- §Æc ®iÓm:
Tríc hÕt, XKL§ lµ mét h×nh thøc ®Æc thï cña xuÊt khÈu nãi chung nªn
nã mang tÊt c¶ c¸c ®Æc ®iÓm vèn cã cña xuÊt khÈu. Vµ v× lµ mét bé phËn cña
nÒn kinh tÕ ®èi ngo¹i víi nh÷ng mèi quan hÖ hîp t¸c xuyªn quèc gia, XKL§
6
lµ mét ho¹t ®éng tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ chuyªn m«n ho¸
quèc tÕ trong s¶n xuÊt, ®a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ
toµn cÇu.
Tuy nhiªn, do XKL§ kh«ng chØ lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ ®¬n thuÇn mµ lµ
xuÊt khÈu con ngêi nªn b¶n th©n nã còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng. Lµ mét
ho¹t ®éng ®îc sù chØ ®¹o thèng nhÊt cña nhµ níc, XKL§ mang mét sè tÝnh
chÊt chÝnh trÞ, trë thµnh mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i quan träng. ViÖc thùc
hiÖn XKL§ ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt theo hÖ thèng ph¸p luËt vµ v¨n b¶n
ph¸p quy cña thÕ giíi, quèc gia xuÊt khÈu còng nh quèc gia nhËp khÈu lao
®éng.
T¹i VN, c¸c hîp ®ång ®a ngêi lao ®éng ®i lµm viÖc t¹i níc ngoµi cã
thêi h¹n ®Òu ph¶i ®îc kÝ kÕt dùa trªn c¬ së ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt níc
së t¹i vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ .v.v...
MÆt kh¸c, XKL§ cßn lµ mét ho¹t ®éng thÓ hiÖn râ tÝnh chÊt x· héi. Nãi
tíi XKL§ thùc chÊt lµ nãi tíi xuÊt khÈu søc lao ®éng. Trong khi ®ã, søc lao
®éng l¹i g¾n bã chÆt chÏ víi ngêi lao ®éng, kh«ng t¸ch rêi khái ngêi lao ®éng.
Do vËy, mäi chÝnh s¸ch, ph¸p luËt trong lÜnh vùc XKL§ ph¶i kÕt hîp víi c¸c
chÝnh s¸ch x· héi.
XKL§ lµ mét ph¬ng thøc thùc hiÖn viÖc ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ,
t¹o nªn c¸c ho¹t ®éng chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, thùc hiÖn viÖc sö dông lao
®éng mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña mçi quèc
gia, tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c níc nhËp vµ xuÊt khÈu
lao ®éng.
Trong quan hÖ XKL§ ph¶i ®¶m b¶o ®îc lîi Ých cña ba bªn: Nhµ níc,
c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng. Lîi Ých kinh tÕ cña Nhµ níc lµ kho¶ng
ngo¹i tÖ mµ ngêi lao ®éng göi vÒ vµ c¸c kho¶ng thuÕ thu ®îc. Lîi Ých cña c¸c
doanh nghiÖp lµ c¸c kho¶ng thu ®îc, chñ yÕu lµ c¸c lo¹i phÝ gi¶i quyÕt viÖc
lµm ngoµi níc. Cßn lîi Ých cña ngêi lao ®éng lµ kho¶ng thu nhËp thêng lµ cao
h¬n nhiÒu so víi lao ®éng ë trong níc.
- Ph©n lo¹i XKL§:
C¨n cø vµo c¬ cÊu ngêi lao ®éng ®a ®i:
Lao ®éng cã nghÒ: Lµ lo¹i lao ®éng tríc khi ra níc ngoµi lµm viÖc ®· ®îc ®µo t¹o thµnh th¹o mét lo¹i nghÒ nµo ®ã vµ khi sè lao ®éng nµy ra níc
ngoµi lµm viÖc cã thÓ b¾t tay ngay vµo c«ng viÖc mµ kh«ng ph¶i bá ra thêi
gian vµ chi phÝ ®Ó tiÕn hµnh ®µo t¹o n÷a.
Lao ®éng kh«ng cã nghÒ: lµ lo¹i lao ®éng mµ khi ra níc ngoµi lµm viÖc
cha ®îc ®µo t¹o mét lo¹i nghÒ nµo c¶. Lo¹i lao ®éng nµy thÝch hîp víi nh÷ng
7
c«ng viÖc ®¬n gi¶n, kh«ng cÇn tr×nh ®é chuyªn m«n hoÆc phÝa níc ngoµi cÇn
ph¶i tiÕn hµnh ®µo t¹o cho môc ®Ých cña m×nh tríc khi ®a vµo sö dông.
C¨n cø vµo níc xuÊt khÈu lao ®éng:
. Nhãm c¸c níc ph¸t triÓn: Cã xu híng göi lao ®éng kÜ thuËt cao sang
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Ó thu ngo¹i tÖ. Trêng hîp nµy kh«ng ph¶i lµ ch¶y
m¸u chÊt x¸m mµ lµ ®Çu t chÊt x¸m cã môc ®Ých. ViÖc ®Çu t nh»m mét phÇn
thu l¹i kinh phÝ ®µo t¹o cho ®éi ngò chuyªn gia trong nhiÒu n¨m, mét phÇn
kh¸c lín h¬n lµ ph¸t huy n¨ng lùc tr×nh ®é ®éi ngò chuyªn gia, c«ng nh©n kÜ
thuËt bËc cao ë níc ngoµi .v.v... ®Ó thu ngo¹i tÖ.
. Nhãm c¸c níc ®ang ph¸t triÓn: Cã xu híng göi lao ®éng bËc trung
hoÆc bËc thÊp sang c¸c níc cã nhu cÇu ®Ó lÊy tiÒn c«ng vµ tÝch luü ngo¹i tÖ,
gi¶m bít khã kh¨n kinh tÕ vµ søc Ðp viÖc lµm trong níc.
- C¸c h×nh thøc XKL§ mµ níc ta ®· sö dông:
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÜnh vùc XKL§, víi cha ®Çy 20 n¨m kinh
nghiÖm níc ta bíc ®Çu ®· ¸p dông ®îc mét sè h×nh thøc kh¸c nhau trong ho¹t
®éng XKL§ nh:
§a lao ®éng ®i båi dìng, häc nghÒ, n©ng cao tr×nh ®é vµ lµm viÖc cã
thêi h¹n ë níc ngoµi. §©y lµ h×nh thøc ®îc chóng ta thùc hiÖn chñ yÕu trong
giai ®o¹n 1980 - 1991. Th«ng qua viÖc kÝ hiÖp ®Þnh hîp t¸c, sö dông lao ®éng
víi c¸c níc: Liªn x« (cò), CHDC §øc, TiÖp Kh¾c tríc ®©y, lao ®éng cña níc
ta ë t¹i c¸c níc nµy ®îc sèng, sinh ho¹t theo ®oµn, ®éi, cã sù qu¶n lý thèng
nhÊt tõ trªn xuèng díi vµ lµm viÖc xen ghÐp víi lao ®éng cña c¸c níc. §©y lµ
h×nh thøc ®îc ¸p dông cho c¶ hai ®èi tîng lµ lao ®éng cã nghÒ vµ lao ®éng
kh«ng cã nghÒ.
Hîp t¸c lao ®éng vµ chuyªn gia: §©y lµ h×nh thøc ®îc ¸p dông ®èi víi
c¸c níc Trung §«ng vµ Ch©u Phi trong viÖc cung øng lao ®éng vµ chuyªn gia
sang lµm viÖc t¹i mét sè níc. Sè lao ®éng nµy cã thÓ ®i theo c¸c ®oµn, ®éi hay
c¸c nhãm, c¸ nh©n...
§a lao ®éng ®i lµm t¹i c¸c c«ng tr×nh doanh nghiÖp VN nhËn thÇu
kho¸n x©y dùng, liªn doanh hay liªn kÕt t¹o ra s¶n phÈm ë n íc ngoµi hay ®Çu
t ra níc ngoµi. H×nh thøc nµy ®îc ¸p dông chñ yÕu trong lÜnh vùc x©y dùng.
§©y lµ h×nh thøc ngêi lao ®éng thuéc quyÒn qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp
ViÖt Nam ®îc ®i níc ngoµi lµm viÖc ®ång bé t¹i c¸c c«ng tr×nh phÝa níc ngoµi
giao thÇu hay giao phÇn nh©n c«ng cña c«ng tr×nh cho doanh nghiÖp VN.
Cung øng lao ®éng trùc tiÕp theo c¸c yªu cÇu cña c«ng ty n íc ngoµi
th«ng qua c¸c hîp ®ång lao ®éng ® îc kÝ kÕt bëi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
lµm dÞch vô cung øng lao ®éng. §îc h×nh thµnh tõ sau khi cã nghÞ ®Þnh
370/H§BT ngµy 9/11/1992 cña Héi ®ång Bé trëng (nay lµ ChÝnh phñ) h×nh
8
thøc nµy ®· trë nªn phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. ViÖc cung øng lao ®éng cho c¸c tæ
chøc, c¸ nh©n níc ngoµi chñ yÕu ®îc giao cho c¸c tæ chøc kinh tÕ cã chøc
n¨ng ®a lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc ë níc ngoµi. §©y lµ c¸c doanh nghiÖp
chuyªn doanh vÒ XKL§, ®îc Nhµ níc cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ, thùc hiªn
viÖc kÝ kÕt, ®a lao ®éng ®i níc ngoµi lµm viÖc vµ qu¶n lý sè lao ®éng ®ã theo
qui ®Þnh cña Nhµ níc. H×nh thøc nµy ®ßi hái ®èi tîng lao ®éng t¬ng ®èi ®a
d¹ng, tuú theo yªu cÇu vµ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc mµ bªn phÝa níc
ngoµi yªu cÇu lao ®éng gi¶n ®¬n hay lao ®éng cã tay nghÒ cao.
Ngêi lao ®éng trùc tiÕp kÝ víi c¸ nh©n, tæ chøc n íc ngoµi nhng khi lµm
thñ tôc ph¶i th«ng qua mét doanh nghiÖp chuyªn doanh vÒ XKL§ ®Ó thùc
hiÖn c¸c nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm víi nhµ níc, víi tæ chøc kinh tÕ ®a ®i vµ còng
lµ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho ngêi lao ®éng trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ë níc
ngoµi. H×nh thøc nµy hiÖn nay ë níc ta cha phæ biÕn l¾m. Do ngêi lao ®éng
vÉn cha cã nhiÒu c¬ héi ®Ó tiÕp xóc vµ t×m hiÓu vÒ c¸c c«ng ty níc ngoµi ®ang
cÇn thuª lao ®éng mét c¸ch trùc tiÕp vµ phæ biÕn.
XKL§ t¹i chç lµ h×nh thøc c¸c tæ chøc kinh tÕ cña ta cung øng lao
®éng cho c¸c tæ chøc kinh tÕ níc ngoµi ë VN, bao gåm : C¸c xÝ nghiÖp cã vèn
®Çu t níc ngoµi; c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, khu c«ng nghÖ cao; c¸c
tæ chøc, c¬ quan ngo¹i giao cña níc ngoµi t¹i VN.
- Lý thuyÕt di chuyÓn nguån lùc vµ nguyªn nh©n h×nh thµnh XKL§
MÆc dï míi chØ xuÊt hiÖn tõ cuèi thÕ kØ 19 nhng XKL§ ®ang ngµy cµng
kh¼ng ®Þnh râ tÝnh chiÕn lîc vµ tÊt yÕu trong ho¹t ®éng KT - XH cña quèc gia
vµ thÕ giíi. Còng gièng nh bÊt k× mét hiÖn tîng kinh tÕ nµo kh¸c, XKL§ còng
cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ tiÒn ®Ò ph¸t triÓn riªng cña nã. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn cña XKL§ b¾t ®Çu tõ sù di c quèc tÕ. §©y lµ mét nh©n tè h×nh thµnh
kh¸ch quan tÊt yÕu kÓ tõ khi xuÊt hiÖn x· héi loµi ngêi.
Di c lao ®éng quèc tÕ ®îc b¾t ®Çu tõ viÖc bu«n b¸n n« lÖ. Vµo nh÷ng
n¨m 1440, c¸c thuû thñ Ch©u ¢u ®· b¾t nh÷ng ngêi Ch©u Phi vµ ®a hä vÒ
Ch©u ¢u ®Ó lµm n« lÖ cho gia ®×nh m×nh. Vµ h¬n mét thÕ kØ sau, chuyÕn tµu
bu«n n« lÖ ®Çu tiªn ®· ®a nh÷ng ngêi da ®en tõ Ch©u Phi tíi lµm viÖc trªn c¸c
®ån ®iÒn mÝa vµ thuèc l¸ t¹i miÒn T©y Ch©u MÜ. 15 triÖu ngêi ®· bÞ b¾t ®i lµm
n« lÖ chØ trong vßng cã vµi thÕ kØ. Bªn c¹nh ®ã lµ lµn sãng nh÷ng ngêi lao
®éng nghÌo tõ ch©u ¢u còng b¾t ®Çu ®æ x« sang Ch©u MÜ t×m kiÕm c«ng viÖc.
Cho tíi thÕ kØ 18, nhiÒu quèc gia ë Ch©u ¢u b¾t ®Çu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó
h¹n chÕ di c ra níc ngoµi nh»m tr¸nh mÊt nhiÒu nguån nh©n lùc cÇn thiÕt. Nhng tíi gi÷a nh÷ng n¨m 1800, Chñ nghÜa tù do kinh tÕ ®· xo¸ bá hoµn toµn
nh÷ng rµo c¶n nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tù do bu«n b¸n vµ ®ång thêi c¶ tù do
di c lao ®éng quèc tÕ.
9
Cho tíi sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt t×nh h×nh míi dÇn ®îc c¶i
thiÖn, viÖc qu¶n lý lao ®éng nhËp c ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ c¸c thÞ trêng trong
níc. Giai ®o¹n 1920 vµ 1930, do thÊt nghiÖp hµng lo¹t x¶y ra ë kh¾p mäi n¬i
trªn thÕ giíi ®· khiÕn c¸c níc ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m b¶o vÖ lao
®éng trong níc khái sù c¹nh tranh cña lao ®éng níc ngoµi. Di c lao ®éng
chuyÓn sang mét giai ®o¹n míi. Tíi thêi k× 1950 - 1970, do sù chuyÓn dÞch
trong c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu lao ®éng díi t¸c ®éng cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, c¸c quèc gia Ch©u ¢u cã nhu cÇu rÊt lín vÒ lao ®éng phæ th«ng.
Nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®ã rÊt nhiÒu lao ®éng tõ c¸c níc Ch©u Phi vµ Ch©u ¸
®· ®Õn lµm viÖc t¹i khu vùc nµy. Thêi gian tr«i qua, x· héi loµi ngêi ngµy cµng
bíc lªn mét bËc thang tiÕn ho¸ míi v¨n minh h¬n, nhiÒu thµnh tùu khoa häc
ra ®êi cïng víi sù bïng næ d©n sè toµn cÇu vµ do c¸c ®Æc ®iÓm ph©n bè ®Þa lý,
d©n c ë c¸c vïng lµ kh¸c nhau, luång lao ®éng di c l¹i cµng ph¸t triÓn h¬n. Tõ
h×nh thøc tù ph¸t, di c lao ®éng b¾t ®Çu chuyÓn sang h×nh thøc míi cã tæ chøc
víi sù can thiÖp vµ qu¶n lý cña ChÝnh phñ. Lao ®éng ë nh÷ng quèc gia cã nÒn
kinh tÕ chËm vµ ®ang ph¸t triÓn víi møc sèng thÊp cã xu híng di c tíi c¸c
quèc gia cã ®êi sèng kinh tÕ kh¸ h¬n, c¸c quèc gia ph¸t triÓn.
§Ó cã thÓ lý gi¶i mét c¸ch chi tiÕt vÒ nguyªn nh©n vµ t¸c ®éng cña di c
lao ®éng quèc tÕ, chóng ta h·y cïng xem xÐt vµ ph©n tÝch m« h×nh lý thuyÕt di
chuyÓn nguån lùc sau:
Lý thuyÕt di chuyÓn nguån lùc:
Gi¶ ®Þnh r»ng thÕ giíi chØ bao gåm cã hai quèc gia lµ néi ®Þa vµ níc
ngoµi. §Ó t¹o ra ®îc c¸c s¶n phÈm, mçi níc ®Òu sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt
nh vèn, lao ®éng, ®Êt ®ai... Tuy nhiªn, ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ m« h×nh ph©n tÝch, gi¶
®Þnh r»ng ngo¹i trõ lao ®éng, ë hai quèc gia nµy c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c coi
nh kh«ng ®æi, kh«ng cã c¬ héi cho th¬ng m¹i th«ng thêng gi÷a hai níc. C¸ch
duy nhÊt ®Ó c¸c nÒn kinh tÕ nµy hoµ nhËp víi nhau lµ sù di chuyÓn cña lao
®éng quèc tÕ. Cã thÓ thÊy, nÕu néi ®Þa lµ níc cã lao ®éng dåi dµo h¬n so víi
lao ®éng t¹i níc ngoµi th× c«ng nh©n néi ®Þa sÏ cã møc thu nhËp thÊp h¬n
c«ng nh©n níc ngoµi. §iÒu nµy t¹o ®éng c¬ cho yÕu tè s¶n xuÊt di chuyÓn.
C«ng nh©n néi ®Þa sÏ muèn ®îc chuyÓn sang níc ngoµi.
NÕu cho phÐp lao ®éng tù do di chuyÓn gi÷a hai níc, c«ng nh©n sÏ di
chuyÓn tõ néi ®Þa ra níc ngoµi. Sù di chuyÓn nµy sÏ lµm cho lùc lîng lao ®éng
néi ®Þa bÞ gi¶m sót vµ gia t¨ng lùc lîng lao ®éng níc ngoµi. §iÒu nµy dÉn ®Õn
tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n néi ®Þa sÏ t¨ng lªn cßn tiÒn l¬ng cña c«ng nh©n t¹i níc ngoµi sÏ gi¶m xuèng. NÕu kh«ng cã g× c¶n trë qu¸ tr×nh nµy sÏ tiÕp tôc cho
®Õn khi s¶n phÈm biªn cña lao ®éng lµ nh nhau ë hai níc.
M« h×nh Macdougall - Kemp
10
D
E
B
N
A
M
C
MPL*
MPL
O
L2
L1
O*
Lao ®éng sö dông ë
néi ®Þa
Lao ®éng Lao ®éng
di c ra n- sö dông ë
íc ngoµi níc ngoµi
Tæng lùc lîng lao ®éng
(H×nh 1.2)
. Ph©n tÝch m« h×nh: OO* biÓu thÞ tæng lùc lîng lao ®éng thÕ giíi víi
OL1 lµ sè lao ®éng ®îc sö dông ë néi ®Þa vµ O*L1 lµ sè lao ®éng ®îc sö dông ë
níc ngoµi. Trôc tung lµ trôc biÓu thÞ s¶n phÈm biªn cña lao ®éng, OM lµ s¶n
phÈm biªn cña lao ®éng ë néi ®Þa vµ O*N lµ s¶n phÈm biªn cña lao ®éng ë níc
ngoµi. C¸c ®êng MPL vµ MPL* lµ c¸c ®êng giíi h¹n s¶n phÈm biªn cña lao
®éng ë hai níc. Víi gi¶ thiÕt cña m« h×nh, nÒn kinh tÕ lµ c¹nh tranh hoµn h¶o,
l¬ng thùc tÕ mµ mçi ®¬n vÞ lao ®éng thu ®îc ®óng b»ng víi s¶n phÈm biªn cña
lao ®éng. Tæng s¶n phÈm quèc néi cña néi ®Þa tríc khi cã di c lao ®éng lµ diÖn
tÝch DOL1C vµ cña níc ngoµi lµ EOL1B. NÕu lao ®éng ®îc di chuyÓn tù do
gi÷a hai níc, hä sÏ di chuyÓn tõ n¬i cã l¬ng thÊp (néi ®Þa) sang n¬i cã møc l¬ng cao h¬n (níc ngoµi). Sù di chuyÓn nµy sÏ dõng l¹i cho tíi khi nµo møc l¬ng thùc tÕ gi÷a hai níc lµ nh nhau (®iÓm A). Lóc nµy lùc lîng lao ®éng di c
tõ néi ®Þa sang níc ngoµi sÏ lµ L1L2 c«ng nh©n, sè lao ®éng ®îc sö dông ë néi
®Þa sÏ gi¶m xuèng cßn OL2 c«ng nh©n trong khi sè lao ®éng ë níc ngoµi sÏ
t¨ng lªn lµ O*L2 c«ng nh©n. KÕt qu¶ ®¹t ®îc lµ viÖc t¨ng s¶n lîng cña hai níc
biÓu thÞ b»ng diÖn tÝch ABC, ®©y lµ phÇn d«i ra ngoµi tæng s¶n phÈm cña hai
níc tríc khi cã sù di c lao ®éng.
. Sù ph©n bè l¹i lùc lîng lao ®éng thÕ giíi nµy sÏ dÉn tíi:
1, Møc l¬ng thùc tÕ thÕ giíi sÏ thèng nhÊt, mäi ngêi ®Òu ®îc hëng mét
møc thu nhËp nh nhau. Møc l¬ng thùc tÕ ë néi ®Þa sÏ t¨ng lªn trong khi ë níc
ngoµi l¹i gi¶m xuèng.
2, Nã lµm gia t¨ng s¶n lîng thÕ giíi nãi chung mét kho¶ng lµ diÖn tÝch
ABC.
11
3, Song, bªn c¹nh nh÷ng mÆt lîi, viÖc di c lao ®éng quèc tÕ còng mang
l¹i thiÖt h¹i cho mét sè nhãm ngêi. §ã lµ nh÷ng ngêi lao ®éng lóc ®Çu lµm
viÖc t¹i níc ngoµi víi møc l¬ng thùc tÕ cao h¬n nay sÏ ph¶i nhËn mét møc l¬ng thùc tÕ thÊp h¬n vµ nh÷ng ngêi thuª lao ®éng ë néi ®Þa lóc ban ®Çu sÏ
ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng mét møc l¬ng thùc tÕ thÊp h¬n nay ph¶i tr¶ mét
møc l¬ng thùc tÕ cao h¬n tríc. Tuy nhiªn s thiÖt h¹i nµy chØ x¶y ra ®èi víi mét
sè nhãm ngêi nhÊt ®Þnh, cßn trªn ph¬ng diÖn quèc gia, viÖc di c lao ®éng
mang l¹i nhiÒu mÆt lîi vÒ kinh tÕ h¬n cho mçi quèc gia nãi riªng vµ thÕ giíi
nãi chung.
Nh×n chung m« h×nh lý thuyÕt di chuyÓn nguån lùc lµ mét m« h×nh t¬ng
®èi ®¬n gi¶n, chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸ch quan, dïng
®Ó lý gi¶i nguyªn nh©n vµ hiÖu qu¶ phóc lîi ®¹t ®îc khi cã di chuyÓn nguån
lùc quèc tÕ. Trªn thùc tÕ, bªn c¹nh nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan nh tr×nh ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau, sù mÊt c©n ®èi vÒ d©n sè vµ nguån lao ®éng do
tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c quèc gia, viÖc h×nh thµnh
XKL§ cßn do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nh:
- C¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i dÉn ®Õn tr×nh ®é
c«ng nghÖ kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c níc. Së h÷u trÝ tuÖ cã vai trß ngµy cµng
quan träng. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch nhanh, lîi thÕ cña c¸c quèc gia kh«ng
ngõng biÕn ®æi. Nh÷ng qu¸ tr×nh nµy ngµy cµng ®Èy c¸c níc kÐm ph¸t triÓn
vµo thÕ bÊt lîi, cµng lµm gia t¨ng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo gi÷a c¸c níc.
- Do c¸c cuéc chiÕn tranh thÕ giíi hay c¸c cuéc chiÕn tranh phi nghÜa
kh¸c cïng víi c¸c cuéc chiÕn tranh côc bé ë c¸c khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ
giíi lµm suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng t¹i mét sè quèc gia... g©y ¶nh hëng tíi
®êi sèng ngêi d©n.
Nh÷ng nguyªn nh©n kinh tÕ vµ phi kinh tÕ nªu trªn ®· thóc ®Èy dßng
lao ®éng di c trªn thÕ giíi. Chñ yÕu lµ tõ c¸c níc kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, ®iÒu
kiÖn sèng kh«ng æn ®Þnh sang c¸c níc ph¸t triÓn h¬n.
1.1.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng XKL§
HiÖu qu¶ lµ chØ tiªu so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ chi phÝ bá ra ®Ó ®¹t
®îc kÕt qu¶ ®ã ( HiÖu qu¶ = kÕt qu¶ - chi phÝ ). Cã hai lo¹i hiÖu qu¶ lµ hiÖu
qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi. HiÖu qu¶ kinh tÕ lµ hiÖu qu¶ ®¹t ®îc vÒ mÆt
kinh tÕ, cßn hiÖu qu¶ x· héi lµ hiÖu qu¶ ®¹t ®îc vÒ mÆt x· héi. §©y lµ kh¸i
niÖm chung ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶, tuy nhiªn khi ®i vµo tõng lÜnh vùc cô thÓ
th× viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc
XKL§ nµy. Bëi v× ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ ®óng vÒ hiÖu qu¶
kinh tÕ x· héi ë tõng thÞ trêng cô thÓ th× chóng ta cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ toµn bé,
toµn diÖn mét c¸ch tæng hîp nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ chi phÝ bá ra trong qu¸
12
tr×nh ho¹t ®éng ®ã, ®ång thêi, ph¶i xem xÐt hiÖu qu¶ cña nã trªn c¬ së lîi Ých
chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n cña níc ta. Qua ®ã mét lÇn n÷a thÊy
râ h¬n viÖc ®a lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi trong mèi liªn hÖ chung cña
nÒn kinh tÕ ®Êt níc quan träng nh thÕ nµo bëi lÏ kÕt qu¶ cuèi cïng cña lÜnh
vùc nµy ®îc chuyÓn tõ chu tr×nh nµy sang mét chu tr×nh kh¸c, tõ ngµnh nµy
sang ngµnh kh¸c, tõ níc nµy sang níc kh¸c...Víi quan ®iÓm nh vËy, ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ cña lÜnh vùc nµy kh«ng thÓ gièng nh viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña mét
qu¸ tr×nh kinh doanh cô thÓ trong níc mµ kh«ng cã phÇn phøc t¹p h¬n nhiÒu.
Mét sè chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña XKL§
1.1.2.1. Lîi Ých kinh tÕ ®¹t ®îc
a. Sè lîng lao ®éng ®îc gi¶i quyÕt viÖc lµm trong n¨m:
C«ng thøc tÝnh:
L = Lc + Lx - Ln
Trong ®ã :
L : Sè lao ®éng ®îc gi¶i quyÕt viÖc lµm trong n¨m
Lc : Sè lao ®éng tõ n¨m tríc vÉn cßn ®ang tiÕp tôc
Lx : Sè lao ®éng ®îc ®a sang ho¹t ®éng trong n¨m
Ln : Sè lao ®éng kÕt thóc hîp ®ång trë vÒ níc trong n¨m
ý nghÜa cña chØ tiªu:
ChØ tiªu nµy nªu ra ®îc chi tiÕt kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong mét n¨m qua cña
c«ng t¸c XKL§. Nã chØ ra ®îc nh÷ng ®ãng gãp cña lÜnh vùc nµy ®èi víi viÖc
t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi mµ nhµ níc ta ®· kh«ng ph¶i bá vèn ®Çu t ®Ó
t¹o viÖc lµm míi, gi¶i quyÕt mét phÇn t×nh tr¹nh ø ®äng lao ®éng cña ®Êt níc
(mÆc dï tríc khi ®i XKL§ nh÷ng ngêi lao ®éng nµy kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu
thuéc diÖn thÊt nghiÖp).
b. Thu nhËp quèc d©n vÒ ngo¹i tÖ th«ng qua ho¹t ®éng XKL§:
C«ng thøc tÝnh:
P = Yj ( j = 1 ®Õn n )
Yj = Xij . Kj
Trong ®ã:
13
P : Møc thu cña nhµ níc
Y : Møc thu cña nhµ níc ë mçi thÞ trêng
n : Sè thÞ trêng ®a lao ®éng sang
j : Níc ®a lao ®éng sang
K : TØ sè hèi ®o¸i quy ®æi ra ngo¹i tÖ quy íc
X : ThuÕ thu nhËp mçi ngêi ph¶i ®ãng
ý nghÜa chØ tiªu:
ChØ tiªu nµy cho biÕt sè tiÒn nhµ níc thu ®îc th«ng qua XKL§. VÊn ®Ò
ngo¹i tÖ (nhÊt lµ ngo¹i tÖ m¹nh) ®èi víi ViÖt Nam cã ý nghÜa to lín. TÊt c¶
c¸c ho¹t ®éng cã thÓ ®em vÒ ngo¹i tÖ cho ®Êt níc cÇn ®îc khuyÕn khÝch.
“Cïng víi viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ cÇn hÕt søc coi träng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho c¸c ho¹t ®éng thu ngo¹i tÖ nh ph¸t triÓn du lÞch, cung øng tµu biÓn,
dÞch vô hµng kh«ng, tæ chøc gia c«ng hµng xuÊt khÈu vµ ®a lao ®éng ®i lµm
viÖc ë níc ngoµi lµ nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp víi hµng triÖu ngêi lao ®éng d
thõa hiÖn nay. Kh¶ n¨ng hîp t¸c lao ®éng víi níc ngoµi cña níc ta lµ rÊt lín,
nÕu chóng ta biÕt tæ chøc vµ khai th¸c hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã trong quan hÖ
kinh tÕ ®èi ngo¹i th× sÏ thu ®îc nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ thóc ®Èy s¶n xuÊt
ph¸t triÓn” 1.
c. Møc tiÕt kiÖm ®Çu t vµo viÖc lµm cña chÝnh phñ:
C«ng thøc tÝnh:
Mtk = m®t . L
Trong ®ã:
Mtk : Møc tiÕt kiÖm vèn ®Çu t t¹o ra viÖc lµm
m®t : Møc ®Çu t trung b×nh t¹o ra mét chç lµm viÖc míi
L : Sè ngêi cã viÖc lµm thêng xuyªn ë níc ngoµi
ý nghÜa chØ tiªu:
Cho biÕt møc ®é tiÕt kiÖm kh«ng ph¶i bá vèn ®Çu t t¹o ra chç lµm viÖc
míi ë trong níc vµ ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng thªm nguån vèn ®Çu t cho gi¶i
quyÕt viÖc lµm.
d. Gi¸ trÞ hµng ho¸ do ngêi lao ®éng ®a vÒ:
C«ng thøc tÝnh:
G = Hj (j = 1 ®Õn n)
Nguån: V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng
kho¸ VIII, th¸ng 5/1997.
1
14
Hj = hij . Nj
Trong ®ã:
G : Gi¸ trÞ hµng ho¸ do ngêi lao ®éng ®em vÒ
H : Gi¸ trÞ hµng ho¸ do ngêi lao ®éng ë mçi thÞ trêng ®em vÒ
h : Gi¸ trÞ hµng ho¸ trung b×nh cña mét ngêi lao ®éng ®em vÒ
N : Sè ngêi göi hµng ho¸ vÒ trong n¨m
i : BiÕn sè ngêi
j : BiÕn sè thÞ trêng
ý nghÜa cña chØ tiªu:
Cho biÕt lîng hµng ho¸ do ngêi lao ®éng ®em vÒ gãp phÇn vµo viÖc c©n
®èi quü hµng ho¸ trong níc vµ c¶i thiÖn ®êi sèng gia ®×nh, t¨ng thªm m¸y
mãc thiÕt bÞ lµm t liÖu s¶n xuÊt.
g. Thu nhËp do lao ®éng ®i lµm viÖc ë níc ngoµi bæ sung vµo thu nhËp
quèc d©n
C«ng thøc tÝnh:
Q = (Pj + Vij) . kj (j = 1 ®Õn n)
Trong ®ã:
Q : Thu nhËp cña ngêi lao ®éng lµm viÖc ë níc ngoµi tÝnh vµo thu
nhËp quèc d©n
P : C¸c kho¶ng ph¶i nép cña mçi ngêi lao ®éng
V : Thu nhËp cña ngêi lao ®éng sau khi ®· khÊu trõ phÇn ph¶i nép
k : TØ gi¸ hèi ®o¸i quy ®æi ngo¹i tÖ
i : BiÕn sè ngêi
j : BiÕn sè níc sö dông lao ®éng
ý nghÜa cña chØ tiªu :
ChØ tiªu cho biÕt phÇn thu nhËp cña ngêi lao ®éng ë níc ngoµi ®îc tÝnh
vµo phÇn thu nhËp quèc d©n.
Ngoµi c¸c chØ tiªu cã thÓ lîng ho¸ ®îc ®Ó so s¸nh nãi trªn cßn cã mét
sè chØ tiªu kh¸c còng cã thÓ lîng ho¸ ®îc nh sè lao ®éng cã nghÒ ®îc ®µo t¹o
n©ng cao tr×nh ®é, møc tiÕt kiÖm chi phÝ ®µo t¹o trªn mét ngêi lao ®éng...
song nãi chung cßn ë møc thÊp. Mét sè khÝa c¹nh kh¸c nh viÖc du nhËp kü
thuËt c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt míi, viÖc du nhËp nÕp sèng tݪn bé,
15
t¨ng cêng mèi quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai níc, tranh thñ sù ñng hé quèc tÕ...
ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi.
1.1.2.2. Chi phÝ bá ra :
Bao gåm cã c¸c chi phÝ cho ngêi lao ®éng trong lÜnh vùc tham gia, chi
phÝ cho bé m¸y qu¶n lý, tæ chøc tuyÓn mé, ®a ®i vµ qu¶n lý ë níc ngoµi, xö
lý c¸c c«ng viÖc sau khi ngêi lao ®éng hÕt h¹n trë vÒ níc, tiÒn nép ph¹t cho
níc b¹n do ngêi lao ®éng tù ý bá hîp ®ång...
Chi phÝ vÒ mÆt x· héi cã ý kiÕn cho r»ng cßn cã nh÷ng tiªu cùc do lao
®éng g©y ra ë níc ngoµi. Song nh÷ng c¸i ®ã lµ yÕu tè chñ quan cã thÓ kh¾c
phôc ®îc nÕu cã biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch thÝch hîp.
Trªn gi¸c ®é tæng quan, chóng ta cã m« h×nh hiÖu qu¶ XKL§ ®îc thÓ
hiÖn trªn s¬ ®å sau :
(h×nh 1.3)
1.2. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng XKL§ trªn thÕ giíi vµ kinh nghiÖm cña
mét sè níc §«ng Nam ¸.
1.2.1. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng XKL§ trªn thÕ giíi
Mét vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt trong ho¹t ®éng XKL§ thÕ giíi ®ã lµ : Níc
ph¸t triÓn th× nhËp khÈu nhiÒu lao ®éng phæ th«ng, lao ®éng kh«ng ®ßi hái
tr×nh ®é qu¸ cao, lao ®éng nÆng nhäc, ®éc h¹i, nguy hiÓm cao trong khi ®ã hä
l¹i thêng xuÊt khÈu mét sè lao ®éng chuyªn gia ®Õn c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Ngîc l¹i víi c¸c quèc gia nµy c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, do nÒn kinh tÕ cßn
l¹c hËu, tØ lÖ ph¸t triÓn d©n sè cao, lao ®éng d«i thõa nªn chñ yÕu lµ XKL§
cha qua ®µo t¹o hoÆc lao ®éng cã tr×nh ®é thÊp víi tiÒn l¬ng thÊp h¬n nhiÒu so
víi lao ®éng t¹i c¸c níc nhËp khÈu vµ ph¶i nhËp mét sè lao ®éng cã tr×nh ®é
cao mµ lao ®éng trong níc cha ®¶m nhiÖm ®îc.
Trong nh÷ng n¨m qua, do t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ trªn thÕ giíi cã
nhiÒu biÕn ®éng ¶nh hëng tíi hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia. T×nh
h×nh XKL§ v× vËy, còng cã nh÷ng thay ®æi lín. Tæng sè lao ®éng ®îc xuÊt
khÈu trªn thÕ giíi vÉn ®ang ngµy mét t¨ng lªn. Tuy nhiªn, tØ lÖ ph©n bè lao
®éng xuÊt khÈu ë c¸c quèc gia vµ tØ träng nghÒ XKL§ th× thay ®æi rÊt nhiÒu.
T¹i c¸c quèc gia ph¸t triÓn, tØ träng XKL§ ngµy cµng gi¶m sót trong
khi ®ã hä l¹i nhËp ngµy mét nhiÒu h¬n lao ®éng níc ngoµi tíi lµm viÖc, chñ
yÕu lµ lao ®éng tõ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸ vµ Ch©u Phi.
16
T¹i EU, thêi gian võa qua hµng n¨m cã 4,2 triÖu c«ng nh©n lµnh nghÒ
cña níc ngoµi tíi lµm viÖc, t¹i Mü hµng n¨m tiÕp nhËn kho¶ng 500.000 ngêi,
trong ®ã cã mét sè lao ®éng lµnh nghÒ 2...
XKL§ chñ yÕu ph¸t triÓn m¹nh vµ lµ mét mòi nhän cña thÞ trêng Ch©u
¸. Lµ Ch©u lôc cã tæng d©n sè cao nhÊt thÕ giíi, thêi gian qua, ®Ó gi¶i quyÕt
c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, t¨ng thu nhËp quèc gia, thÞ trêng Ch©u ¸
®· tiÕn hµnh ph¸t triÓn rÊt nhiÒu ch¬ng tr×nh thóc ®Èy t¹o viÖc lµm cho ngêi
lao ®éng trong ®ã cã chñ tr¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn lÜnh vùc XKL§. ¦íc
tÝnh trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, sè lao ®éng Ch©u ¸ tham gia XKL§ chiÕm tõ
60% ®Õn 85% trong ®ã cã c¸c níc XKL§ víi sè lîng lín lµ : Trung Quèc,
B¨ngladet, Ên ®é, Srilanka, Pakistan, Indonesia, Phiilippin, Th¸i Lan...
Theo b¸o c¸o cña C¬ quan t vÊn Rñi ro vÒ kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ, Trung
Quèc vµ Ên §é hiÖn nay ®ang lµ nh÷ng quèc gia gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ lùc lîng lao ®éng ë Ch©u ¸ nãi riªng vµ c¶ thÕ giíi nãi chung. §©y còng lµ nh÷ng
quèc gia cã sè lao ®éng tay nghÒ cao víi chi phÝ t¬ng ®èi thÊp ®ang thu hót
c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. ChØ tÝnh riªng n¨m 2000, Trung Quèc ®· xuÊt khÈu ®îc kho¶ng 50.000 lao ®éng lµm viÖc t¹i h¬n 20 quèc gia trªn thÕ giíi. T¹i c¸c
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh Mü vµ Australia mÆc dï ®îc xÕp thø hai vµ thø
ba sau NhËt B¶n khi nãi vÒ lao ®éng cã kü n¨ng vÒ kü thuËt vµ qu¶n lý, nhng
vÒ ph¸t triÓn lùc lîng lao ®éng c¸c quèc gia nµy còng chØ ®îc xÐt ë møc trung
b×nh. Trong khi ®ã Trung Quèc vµ Ên ®é ®ang t¹o thªm mét ph¹m vi míi vÒ
thÞ trêng lao ®éng Ch©u ¸ vµ sù næi lªn cña hä ®Æt ra mét th¸ch thøc lín ®èi
víi hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.
§èi víi c¸c níc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, viÖc XKL§ ®îc quan t©m
®Æc biÖt. Híng XKL§ cña c¸c níc nµy trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu tËp
trung vµo c¸c thÞ trêng Trung §«ng nh : ArËp Saudi, C«OÐt, ¤man, TiÓu v¬ng
quèc ArËp thèng nhÊt... ë nh÷ng níc nµy, tØ lÖ lao ®éng Ch©u ¸ chiÕm tõ 58%
®Õn 92 % sè lao ®éng níc ngoµi lµm viÖc.
ë khu vùc §«ng Nam ¸, sau hËu qu¶ nÆng nÒ cña khñng ho¶ng kinh
tÕ khu vùc, khu vùc nµy hiÖn nay ®ang lµ nh÷ng níc cã t×nh tr¹ng lao ®éng
khã kh¨n nhÊt. Malaixia, Th¸i Lan, Philippin ®Òu lµ nh÷ng quèc gia cã sè lîng
lao ®éng lín nhng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn lao ®éng quèc
gia. ë Philippin mÆc dï lùc lîng lao ®éng cã søc c¹nh tranh vÒ kü thuËt, nhng
c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh cuéc næi dËy cña qu©n Håi Gi¸o ly khai vµ cuéc khñng
ho¶ng con tin kÐo dµi n¨m 2000 ®· vµ ®ang ng¨n c¶n níc nµy tËn dông ®Çy ®ñ
lîi thÕ cña nguån tµi s¶n nh©n lùc trong lÜnh vùc XKL§. Trong khi ®ã t¹i
Malaixia vµ Th¸i Lan l¹i ®ang thiÕu trÇm träng nguån lao ®éng giái vÒ kü
thuËt mµ kh«ng cã lîi thÕ nµo vÒ lao ®éng s¶n xuÊt vÒ mÆt chÊt lîng vµ chi phÝ
2
Nguån: B¸o c¸o cña c¬ quan T vÊn Rñi ro vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ - PERC.
17
®Ó so s¸nh víi Trung Quèc vµ Ên §é. Tuy nhiªn, do biÕt c¸ch khai th¸c lîi thÕ
s½n cã, s½n sµng ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÞ trêng thuª lao ®éng tèt h¬n so
víi c¸c quèc gia kh¸c nªn trong nh÷ng n¨m qua, tØ lÖ XKL§ ë c¸c níc nµy
vÉn ®ang ngµy mét t¨ng cao.
1.2.2. Kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia XKL§ ë §«ng Nam ¸
1.2.2.1. §Æc ®iÓm mét sè thÞ trêng lao ®éng tiªu biÓu cña c¸c níc
§«ng Nam ¸
Cã thÓ chia khu vùc §«ng Nam ¸ ra thµnh hai nhãm chÝnh:
. Nhãm níc XKL§ nh : Th¸i Lan, Philippin, Indonesia, ViÖt Nam
Mianma
. Nhãm níc nhËp khÈu lao ®éng nh : Malaixia, Singapo, Lµo, Brunªi,
C¨mpuchia.
§©y lµ sù ph©n chia mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi, bëi v× tÊt c¶ c¸c níc ®Òu
võa cã xuÊt khÈu võa cã nhËp khÈu lao ®éng víi c¸c møc ®é kh¸c nhau vµ yªu
cÇu kh¸c nhau vÒ quy m« vµ c¬ cÊu lao ®éng xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ.
BiÓu 1.1: §Æc ®iÓm thÞ trêng lao ®éng cña c¸c níc
asean
Níc
XuÊt khÈu lao ®éng
NhËp khÈu lao ®éng
18
Brunªi
C¨mpucia
Lµo
Malaixia
- NhËp lao ®éng: chuyªn gia vµ lao
®éng b¸n lµnh nghÒ
- Míi thùc hiÖn
- ChØ nhËn lao ®éng kü thuËt ®Ó thùc
- XKL§ b¸n lµnh nghÒ víi hiÖn c¸c dù ¸n cã vèn FDI
quy m« rÊt nhá
- Cã nhiÒu lao ®éng kh«ng nghÒ tõ
- §· cã tho¶ thuËn khung víi c¸c níc kh¸c cã chung ®êng biªn
giíi
Malaixia
- XKL§ b¸n lµnh nghÒ víi - NhËp lao ®éng cã tay nghÒ theo dù
quy m« rÊt nhá
¸n FDI
- Cã kho¶ng 12.000 lao ®éng níc
ngoµi trong n¨m 2000
- ChØ XKL§ nh÷ng thÞ trêng
- NhËp lao ®éng. Nguån chñ yÕu lµ:
cã møc l¬ng cao nh: Singapor, Philippin, Indonexia, Th¸iLan
§µi loan, NhËt B¶n
B¨ngla®es
- Tån t¹i nhiÒu lao ®éng níc ngoµi
®Õn kh«ng theo hîp ®ång chÝnh thøc
- NhËp c¶ lao ®éng lµnh nghÒ vµ lao
®éng b¸n lµnh nghÒ
Singapor
- Nhu cÇu lín lao ®éng gióp viÖc gia
®×nh
- Cã chÝnh s¸ch thu hót lao ®éng lµnh
nghÒ.
Indonexia
- XKL§ quy m« lín :b×nh
qu©n 30 v¹n lao ®éng/n¨m
- Quy m« lao ®éng ®i tù do
lín, chñ yÕu tíi Malaixia
Mianma
Philippin
- ThÞ trêng chñ yÕu : Trung
§«ng vµ Ch©u ¸
- Quy m« lao ®éng tíi Th¸i - NhËp khÈu lao ®éng víi sè lîng
Lan rÊt lín, chñ yÕu ®i theo giíi h¹n lµ lao ®éng kü thuËt
kªnh kh«ng chÝnh thøc
- Quy m« lao ®éng lín nhÊt
trong khèi Asean
- B×nh qu©n xuÊt khÈu 50 v¹n
lao ®éng/n¨m (kh«ng bao
gåm lao ®éng ®i biÓn)
Th¸i Lan
- ThÞ trêng quan träng : Trung
§«ng, §«ng ¸.
- Quy m« XKL§ lín: b×nh - Cã kho¶ng 1,2 triÖu lao ®éng níc
qu©n: 19 v¹n lao ®éng/n¨m.
ngoµi, chñ yÕu lao ®éng b¸n lµnh
nghÒ cña Mianma, Lµo, C¨mpuchia.
- ThÞ trêng chñ yÕu : §µi
Loan, NhËt, Hµn Quèc vµ tiÕp
19
- Lao ®éng chñ yÕu lµ ng d©n, chÕ
theo lµ Singapo, Malaixia.
biÕn vµ n«ng nghiÖp t¹i c¸c níc cã
chung biªn giíi.
Nguån: Ph¹m §ç NhËt T©n - XuÊt khÈu lao ®éng cña mét sè níc trong khèi
ASEAN. T¹p chÝ: ViÖc lµm níc ngoµi, sè 4 n¨m 2001.
- Quy m« XKL§ cña c¸c níc nµy :
Ba níc cã quy m« XKL§ lín nhÊt trong khu vùc §«ng Nam ¸ lµ: Th¸i
Lan, Philippin, Indonesia.
B×nh qu©n trong giai ®o¹n 1996 - 1999, mçi n¨m 3 níc nµy ®a ®i trªn 1
triÖu lao ®éng, trong ®ã : Philippin ®a ®i trªn nöa triÖu lao ®éng, In®onªsia: 30
v¹n lao ®éng, Th¸i Lan : 19 v¹n lao ®éng.
Quy m« XKL§ hµng n¨m víi sè lîng trªn æn ®Þnh ®èi víi Philippin,
Th¸i Lan song ®èi víi In®«nªsia, níc nµy ChÝnh phñ ®ang tËp trung chØ ®¹o ®Ó
n©ng cao quy m« nµy cao h¬n n÷a trong thêi gian tíi.
biÓu 1.2: Quy m« XKL§ cña mét sè níc
§¬n vÞ tÝnh: ngêi
n¨m
1991
TH¸I LAN
63.200
PHILIPIN INDONEXIA
598.800
86.300
1992
63.800
701.800
149.800
915.400
1993
81.700
549.700
172.200
803.600
1994
137.900
550.900
160.000
848.800
1995
1996
169.700
202.300
565.200
488.600
176.200
120.900
911.100
811.800
1997
185.400
484.700
517.300
1.187.400
1998
183.700
559.200
235.300
1978.200
1999
1996-1999
B×nh qu©n
®Çu ngêi
1996-1999
191.700
763.100
190.775
562.400
2.094.900
523.725
411.600
1.285.100
312.275
1.165.700
4.943.100
1.035.775
Nguån: Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª
20
CéNG
748.300
- Xem thêm -
.DOC 
69 
227 
123 
