T
Lêi më ®Çu
õ l©u loµi ngêi ®· biÕt lîi dông biÓn c¶ ®Ó lµm ®êng vËn chuyÓn con ngêi
còng nh hµng ho¸ tõ níc nµy sang níc kh¸c. MÆt kh¸c do kh¸c nhau vÒ
®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu,...do tr×nh ®é khoa häc kÜ thuËt kh¸c nhau mµ nhu
cÇu trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c níc ngµy cµng ph¸t triÓn víi lu lîng hµng ho¸
lín. Víi nh÷ng u thÕ riªng, vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn nãi chung
hay Container nãi riªng trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng
kinh doanh toµn cÇu.
Víi trªn 3000 km ®êng biÓn, ViÖt Nam cã vÞ trÝ ®Þa lý cùc kú thuËn lîi
trªn b¶n ®å khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng - mét khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng
vµ nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t¬ng lai. §Ó hoµ nhËp vµo xu híng quèc tÕ
ho¸ vµ ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc trªn thÕ giíi,
ngµnh vËn t¶i ®êng biÓn b»ng Container cña níc ta còng ®ang trªn ®µ ph¸t
triÓn theo híng hiÖn ®¹i ho¸. Nã ®· vµ ®ang ®ãng vai trß quan träng trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n phôc vô chuyªn chë hµng ho¸ ngo¹i th¬ng. Qu¸ tr×nh tù do
ho¸ th¬ng m¹i vµ sù më cöa cña nÒn kinh tÕ ®· biÕn ViÖt Nam trë thµnh mét
®iÓm ®Õn ®Çy hÊp dÉn.
XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng trªn còng nh tõ lßng yªu thÝch
m«n häc “VËn t¶i vµ b¶o hiÓm trong ngo¹i th¬ng”, em ®· chän kho¸ luËn víi
tªn ®Ò tµi lµ “VËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®êng biÓn b»ng
Container ë ViÖt Nam”. Tuy nhiªn víi kiÕn thøc, kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ,
ph¹m vi ®Ò tµi còng t¬ng ®èi réng vµ thay ®æi thêng xuyªn nªn néi dung kho¸
luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ. Em rÊt mong nhËn ®îc ý
kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ b¹n bÌ.
Qua ®©y, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt ®Õn ThÇy gi¸o híng dÉn
PGS.TS. Vò Sü TuÊn cïng c¸c thÇy c« gi¸o trêng §¹i häc Ngo¹i Th¬ng vµ
nh÷ng ngêi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy.
Ch ¬ng I: Kh¸i qu¸t vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸
xuÊt nhËp khÈu ® êng biÓn b»ng Container
I. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña vËn chuyÓn hµng ho¸
xuÊt nhËp khÈu ®êng biÓn b»ng Container
1. Kh¸i niÖm chung vÒ vËn chuyÓn ®êng biÓn b»ng Container
1
Tõ l©u, vËn chuyÓn lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ cã môc ®Ých cña con ngêi
nh»m thay ®æi vÞ trÝ cña vËt phÈm vµ con ngêi tõ n¬i nµy tíi n¬i kh¸c. Nhê cã
vËn chuyÓn, con ngêi ®· chinh phôc ®îc kho¶ng c¸ch kh«ng gian vµ ®· t¹o ra
kh¶ n¨ng sö dông réng r·i gi¸ trÞ sö dông cña s¶n phÈm lao ®éng vµ tho¶ m·n
nhu cÇu ®i l¹i cña con ngêi.
Trong nghÜa réng, vËn chuyÓn lµ mét quy tr×nh kü thuËt cña bÊt k× sù di
chuyÓn vÞ trÝ nµo cña vËt phÈm vµ con ngêi. Cßn víi ý nghÜa kinh tÕ (nghÜa
hÑp), vËn chuyÓn chØ bao gåm nh÷ng sù di chuyÓn cña vËt phÈm vµ con ngêi
khi tho¶ m·n ®ång thêi hai tÝnh chÊt: lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt vµ lµ ho¹t
®éng kinh tÕ ®éc lËp.
VËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn hµng ho¸ quèc tÕ lµ h×nh thøc chuyªn chë
hµng ho¸ b»ng tµu biÓn gi÷a hai hay nhiÒu níc, tøc lµ®iÓm ®Çu vµ ®iÓm cuèi
cña qu¸ tr×nh chuyªn chë n»m trªn l·nh thæ cña hai hay nhiÒu níc kh¸c nhau,
sù chuyªn chë ®îc tiÕn hµnh vît ra ngoµi ph¹m vi biªn giíi cña mét níc.
VËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®êng biÓn b»ng Container lµ ph¬ng
thøc vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng tµu biÓn gi÷a hai hay nhiÒu níc trong ®ã hµng
ho¸ ®îc chuyªn chë, xÕp, dì vµ b¶o qu¶n trong suèt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn
b»ng mét dông cô vËn chuyÓn ®Æc biÖt, gäi lµ Container.
2. Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña vËn chuyÓn hµng ho¸
xuÊt nhËp khÈu ®êng biÓn b»ng Container trªn thÕ giíi
vµ ë ViÖt Nam
2.1. Trªn thÕ giíi
VËn t¶i ®êng biÓn ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong viÖc vÆn chuyÓn
hµng ho¸ ngo¹i th¬ng. Khèi lîng hµng ho¸ bu«n b¸n ®êng biÓn cña thÕ giíi
kh«ng ngõng t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m qua. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó
gi¶m thêi gian chuyªn chë, ®¶m b¶o an toµn cho ®èi tîng chuyªn chë vµ h¹
thÊp chi phÝ vËn t¶i ®Õn møc tèi thiÓu. Sù ra ®êi cña vËn chuyÓn b»ng
Container ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu bøc thiÕt ®ã.
Th«ng thêng, thêi gian chuyªn chë hµng ho¸ bao gåm hai phÇn: thêi gian
ch¹y trªn ®êng vËn chuyÓn vµ thêi gian ®ç t¹i c¸c ®iÓm vËn t¶i (ga, c¶ng…) ®Ó
tiÕn hµnh xÕp dì vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c.
ViÖc t¨ng tèc ®é kÜ thuËt cña c«ng cô vËn chuyÓn chØ lµ t¬ng ®èi, sÏ
kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ nÕu kh«ng gi¶m ®îc thêi gian c«ng cô vËn
chuyÓn ®ç t¹i c¸c ®iÓm. Do vËy, vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt lµ ph¶i t¨ng cêng c¬ giíi
ho¸ kh©u xÕp dì hµng ho¸ ë c¸c ®iÓm vËn t¶i ®Ó t¨ng n¨ng lùc vËn t¶i vµ n¨ng
2
suÊt chuyªn chë. §ã lµ nguyªn nh©n ra ®êi cña qu¸ tr×nh ”®¬n vÞ ho¸” hµng
ho¸ (Unitization), tøc lµ t¹o ra nh÷ng kiÖn hµng lín thÝch hîp trong vËn
chuyÓn.
Qu¸ tr×nh “®¬n vÞ ho¸” hµng ho¸ trong vËn t¶i hµng ho¸ diÔn ra tõ h×nh
thøc thÊp ®Õn cao. C¸ch thøc ®¬n gi¶n nhÊt lµ t¹o ra nh÷ng ®¬n vÞ hµng ho¸
nhá b»ng c¸ch dïng c¸c lo¹i bao b× th«ng thêng nh: kiÖn b«ng, hßm chÌ, bã
s¾t thÐp…
Ph¬ng ph¸p thø hai lµ dïng “khay hµng” (Pallet). §ã lµ mét dông cô vËn
t¶i dïng ®Ó kÕt hîp nhiÒu kiÖn hµng nhá thµnh mét ®¬n vÞ hµng ho¸ lín nh»m
môc ®Ých thuËn lîi cho viÖc xÕp dì, b¶o qu¶n vµ chuyªn chë. Ph¬ng ph¸p
“khay hµng” ra ®êi mang l¹i nhiÒu lîi Ých kinh tÕ: gi¶m c«ng lao ®éng ®Ó xÕp
dì, rót ng¾n thêi gian xÕp dì…TÊt c¶ c¸i ®ã cho phÐp gi¶m 8% tæng chi phÝ
vËn chuyÓn so víi ph¬ng ph¸p chuyªn chë th«ng thêng. “Khay hµng” ®· ®îc
¸p dông tõ l©u trong vËn t¶i quèc tÕ, do ®ã ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh tiªu chuÈn
ho¸ “khay hµng” trªn ph¹m vi quèc tÕ. N¨m 1978, Tæ chøc Tiªu chuÈn ho¸
quèc tÕ ISO ®· quy ®Þnh tiªu chuÈn kÝch thíc cña 3 lo¹i “khay hµng” nh sau:
800x1000 mm; 800x1200 mm; 1000x1200 mm, trong ®ã lo¹i 800x1200 mm
mang l¹i hiÖu qu¶ sö dông cao nhÊt.
Vµ cuèi cïng, Container lµ ph¬ng ph¸p thø 3 t¹o ra ®¬n vÞ hµng ho¸ lín
h¬n vµ hiÖn ®¹i h¬n trong ngµnh vËn t¶i. Container cïng víi hµng ho¸ xÕp
trong ®ã t¹o ra mét ®¬n vÞ hµng ho¸ trong suèt qu¸ tr×nh chuyªn chë. Cã thÓ
nãi, ®ã lµ ph¬ng ph¸p hoµn thiÖn nhÊt vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®Æc
biÖt trong vËn t¶i quèc tÕ hiÖn nay.
B¶n chÊt cña “Container ho¸” lµ viÖc xÕp dì, b¶o qu¶n, chuyªn chë hµng
ho¸ trong suèt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b»ng mét dông cô vËn chuyÓn ®Æc biÖt,
gäi lµ Container, cã kÝch thíc tiªu chuÈn ho¸, dïng ®îc nhiÒu lÇn vµ cã søc
chøa lín. Nã lµ mét dÊu hiÖu tiÕn bé kü thuËt cña qu¸ tr×nh “®¬n vÞ ho¸ hµng
ho¸”, nh»m ®¶m b¶o lu th«ng hµng ho¸ mét c¸ch tèt nhÊt.
Ngêi tiªn phong ¸p dông vËn chuyÓn Container b»ng ®êng biÓn lµ «ng
Malcolm Mc Lean, «ng chñ cña mét trong nh÷ng c«ng ty biÓn cña Mü. ¤ng
®· ®a ra ph¬ng thøc vËn chuyÓn b»ng Container víi mong muèn gi¶m tèi ®a
chi phÝ vËn chuyÓn b»ng c¸ch tr¸nh viÖc hµng ho¸ bÞ bèc dì nhiÒu lÇn ë c¸c
bÕn c¶ng, kho b·i. Hµng ho¸ ®îc ®ãng vµo Container ë kho cña ngêi göi hµng,
®îc niªm phong xÕp lªn ph¬ng tiÖn vËn t¶i chë ra c¶ng, sau ®ã Container ®îc
xÕp lªn tµu chë tíi c¶ng ®Ých. Tíi c¶ng ®Ých, Container ®· ®îc niªm phong sÏ
l¹i ®îc xÕp lªn xe t¶i chë vÒ kho cña ngêi nhËn hµng. Trong qu¸ tr×nh vËn
3
chuyÓn nµy chØ cã mét lÇn duy nhÊt hµng ho¸ ®îc ®ãng vµo vµ dì ra khái
Container. Vµ nh vËy c¶ mét l« hµng sÏ ®îc coi lµ mét ®¬n vÞ hµng ho¸ khi
xÕp dì. ChuyÕn hµng ®Çu tiªn ®îc vËn chuyÓn b»ng Container khëi hµnh vµo
ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 1956. ¤ng Mc Lean ®· chän con tµu Pan Atlantic
Steam-Ship thuéc h·ng SS Maxton ®Ó chë 58 Container ®i tõ New York tíi
Houston. ChuyÕn ®i nµy ®· thuËn buåm xu«i giã vµ mang l¹i tiÕng vang lín
cho ngêi khëi hµnh ra nã.
Cuéc hµnh tr×nh thö nghiÖm cña Mc Lean thµnh c«ng lµ mét bíc ®Öm cho
c«ng cuéc Container ho¸. Th¸ng 10 n¨m 1957, tµu chë Container ®Çu tiªn ®îc
ra ®êi vµ sö dông víi träng t¶i lµ 226 Container lo¹i 35 feet.
H·ng Pan Atlantic ®· ®æi tªn thµnh Sea-Land Service vµo n¨m 1960 cho
phï hîp h¬n víi dÞch vô chuyªn chë Container cña m×nh. ChuyÕn ®i tõ c¶ng
Elizabeth-Baltimore tíi Rotterdam-Bremem cña Sea- Land vµo n¨m 1966 lµ
chuyÕn vËn chuyÓn Container xuyªn ®¹i d¬ng ®Çu tiªn, mét bíc ®¸ng ghi nhí
trong lÞch sö vËn chuyÓn Container. Vµo th¸ng 8 n¨m 1958 t¹i phÝa t©y níc
MÜ, nhµ kinh doanh hµng h¶i Matson còng khëi hµnh chuyÕn vËn t¶i Container
®Çu tiªn cña m×nh tõ Oakland ®Õn Honolulu, víi träng t¶i khiªm tèn cña tµu lµ
75 Container lo¹i 24 feet. Cuéc thö nghiÖm nµy ®· diÔn ra mét c¸ch tèt ®Ñp
nh mong muèn. N¨m 1960 Matson ®· khai th«ng tuyÕn Container ®êng dµi
®Çu tiªn tõ California ®Õn Hawaii. Trong kho¶ng 10 n¨m khëi ®Çu cña vËn
chuyÓn Container ®êng biÓn, Mü ®· thùc sù trë thµnh tiªn phong trong viÖc ¸p
dông ph¬ng thøc vËn chuyÓn nµy. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt trªn thÕ
giíi thóc ®Èy ngµnh vËn chuyÓn Container còng ph¸t triÓn theo. C¸c thiÕt bÞ,
c«ng cô ®Ó hç trî cho kh©u bèc dì hµng ho¸, vËn chuyÓn tíi bÕn b·i còng lÇn
lît ®îc h×nh thµnh.
VËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Container lu«n ph¸t triÓn do sù t¸c ®éng cña
c¸c cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt trªn thÕ giíi vµ sù giao th¬ng quèc tÕ
kh«ng ngõng më réng. Sea-Land lµ h·ng ®Çu tiªn chuyªn chë hµng ho¸ b»ng
Container ®Çu tiªn ®i tõ ch©u Mü tíi ch©u ¢u vµ ngîc l¹i. §øng thø 2 lµ h·ng
US-Line cã dÞch vô vËn chuyÓn Container tuyÕn b¾c ®¹i T©y D¬ng. §Ó theo
kÞp nÒn kinh tÕ Mü, sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 c¸c níc ch©u ¢u nç lùc
phôc håi nÒn kinh tÕ. Do ®ã, c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n ngµy cµng ph¸t triÓn
thóc ®Èy nhu cÇu vËn chuyÓn hµng ho¸ víi khèi lîng ngµy cµng lín nµy cÇn
cã nh÷ng tËp ®oµn, tæ chøc liªn hiÖp vËn t¶i tÇm cì thÕ giíi chuyªn tr¸ch vÒ
c¸c chuyÕn vËn t¶i xuyªn ®¹i d¬ng. §Ó thu hót kh¸ch hµng, mét sè h·ng vËn
4
t¶i cã tuyÕn liªn §¹i T©y D¬ng ®· kÕt hîp víi nhau vµ t¹o nªn hiÖp héi vËn t¶i
liªn tuyÕn. TuyÕn Th¸i B×nh D¬ng còng ®îc h×nh thµnh theo ph¬ng thøc trªn.
Vµo n¨m 1973 lo¹i tµu chuyªn dông ®Ó chë Container trªn thÕ giíi ®îc ®a vµo
sö dông lµ tµu RORO vµ LOLO. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng vËn
t¶i Container ë mçi níc còng nh trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi gãp phÇn ®Èy
nhanh tèc ®é Container ho¸. Tû träng hµng ho¸ ®îc chuyªn chë b»ng
Container lu«n t¨ng. Kho¶ng trªn 80% khèi lîng hµng b¸ch ho¸ ®· ®îc chë
b»ng Container. Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i, vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng
Container ®· ®îc thùc hiÖn qua c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh ®êng s¾t, « t«,
®êng biÓn, hµng kh«ng nhng ®êng biÓn vÉn lµ h×nh thøc ®îc dïng nhiÒu h¬n
c¶.
2.2. T¹i ViÖt Nam
VËn t¶i biÓn b»ng Container ®îc xem lµ con ®Î cña ngµnh vËn t¶i biÓn,
do ®ã sù ph¸t triÓn cña nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh vËn t¶i biÓn.
Qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña vËn chuyÓn ®êng biÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp
khÈu b»ng Container ë ViÖt Nam cã thÓ ®îc chia lµm hai giai ®o¹n nh sau:
Tríc n¨m 1986:
Ngµnh vËn t¶i ViÖt Nam ra ®êi kh¸ sím. Tõ n¨m 1614 ®· cã nh÷ng ®éi
tµu bu«n Bå §µo Nha ®Õn Héi An (Qu¶ng Nam), n¨m 1673 tµu bu«n Hµ Lan
còng ®· ®Õn Phè HiÕn. Lóc bÊy giê, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng h¶i c¶ng sÇm uÊt
nh Héi An vµ Phè HiÕn. Nh÷ng con tµu do ta ®ãng mÆc dï cßn th« s¬ nhng ®îc ngêi níc ngoµi ®¸nh gi¸ cao vÒ kÜ thuËt vµ kh¶ n¨ng ®i biÓn. N¨m 1864,
thùc d©n Ph¸p ®· x©y dùng c¶ng Sµi Gßn víi chiÒu dµi 1800 m, s©u 4,2 m vµ
®©y ®îc xem lµ c¶ng lín nhÊt §«ng D¬ng lóc bÊy giê. C¶ng Sµi Gßn ®· trë
thµnh ®Çu mèi giao th«ng thuû bé cña vïng, cã gi¸ trÞ thùc sù, nèi liÒn s«ng
Cöu Long víi BiÓn Hå, ®¶m nhËn ph©n phèi hµng xuÊt nhËp khÈu cña
Campuchia vµ tÊt c¶ hµng xuÊt nhËp khÈu cña Nam Kú. Vµo n¨m 1874, thùc
d©n Ph¸p cho x©y dùng c¶ng H¶i Phßng. C¶ng H¶i Phßng ®· ®¶m b¶o th«ng
quan 95% tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c tØnh ®ång b»ng B¾c
Bé, ®ång thêi lµ n¬i ®Ó xuÊt khÈu hÇu hÕt n«ng s¶n cña c¶ miÒn B¾c §«ng D ¬ng. §Õn n¨m 1902, hÇu hÕt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®Òu qua c¶ng H¶i
Phßng, song ®Òu chØ lµ vËn chuyÓn hµng rêi. ChÝnh quyÒn Ph¸p ë §«ng D¬ng
®· thµnh lËp c«ng ty VËn t¶i BiÓn hay cßn gäi lµ C«ng ty tµu thuû ® êng biÓn.
Sù kiÖn nµy ®· ®¸nh mèc khai sinh ngµnh vËn t¶i biÓn quèc tÕ cña ViÖt Nam.
§Õn n¨m 1920, nhiÒu tµu níc ngoµi ®Õn §«ng D¬ng ®· cËp bÕn ë c¶ng Sµi
Gßn vµ H¶i Phßng. Lóc bÊy giê kÜ thuËt ®ãng tµu ë ViÖt Nam ®· ®¹t tr×nh ®é
5
®¸ng khÝch lÖ, c¸c c«ng ty Robert, Guerin ë Hµ Néi ®ãng ®îc tµu 900 tÊn. XÝ
nghiÖp Porchet H¶i Phßng ®ãng ®îc tµu 1500 tÊn. Së tµu Sµi Gßn n¨m 1918 h¹
thuû ®îc tµu 4200 tÊn.
Sau khi níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi, chóng ta bíc vµo thêi k×
®Êu tranh chèng Ph¸p. Ngµnh vËn t¶i biÓn cña ®Êt níc còng ®· gãp mét phÇn
rÊt tÝch cùc vµo chiÕn th¾ng vÜ ®¹i cña d©n téc. Trong thêi k× nµy, níc ta còng
®· cã nh÷ng biÖn ph¸p ph¸t triÓn ngµnh hµng h¶i. N¨m 1958 níc ta ®îc chÝnh
phñ Trung Quèc gióp ®ì 2 tµu Hoµ B×nh vµ H÷u NghÞ; CHDC §øc gióp ta hai
tµu §oµn KÕt vµ Thèng NhÊt. Liªn X« gióp tµu hót bïn ®é s©u cho tµu 6000
tÊn. Ngµy 5/5/1965, tríc yªu cÇu x©y dùng vµ b¶o vÖ miÒn B¾c, chi viÖn cho
miÒn Nam, Côc vËn t¶i ®êng biÓn chÝnh thøc ®îc thµnh lËp, t¹o ra ®Çu mèi tËp
trung chØ huy thèng nhÊt ®¸p øng ®ßi hái cña t×nh h×nh lóc ®ã.
Trong nh÷ng n¨m 1965-1975, mÆc dï cßn non trÎ, ngµnh hµng h¶i ViÖt
Nam ®· ngang nhiªn chèng ®èi l¹i nh÷ng h¹m ®éi hiÖn ®¹i cña Mü. Vµo
nh÷ng n¨m cuèi cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc, do n¾m ®îc t×nh
h×nh vµ xu thÕ ch¾c th¾ng cña c¸ch m¹ng miÒn Nam, ngµnh hµng h¶i ViÖt
Nam ®· chó träng ph¸t triÓn ®éi tµu b»ng nhiÒu c¸ch ®Ó bæ sung cho c¸c ®éi
tµu Tù Lùc, H÷u NghÞ, QuyÕt Th¾ng, Gi¶i Phãng, ®©y lµ nh÷ng ®éi tµu ®· cã
nhiÒu chiÕn c«ng trong chiÕn tranh nhng ®· l¹c hËu vÒ kÜ thuËt, träng t¶i qu¸
bÐ vµ chØ lµ nh÷ng tµu th« s¬ chë hµng rêi.
Giai ®o¹n 1975-1985, ®Êt níc hoµn toµn thèng nhÊt vµ ®i vµo kh«i phôc
ph¸t triÓn ®Êt níc. Ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam bíc vµo thêi k× míi tõng bíc
kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ do chiÕn tranh ®Ó l¹i. Trong giai ®o¹n nµy, ngµnh
hµng h¶i ®îc hëng chÕ ®é bao cÊp ®éc quyÒn trong mét sè lÜnh vùc kinh
doanh quan träng nhÊt, nhng ngµnh hµng h¶i ViÖt Nam vÉn kh«ng tr¸nh khái
lóng tóng trong mét c¬ chÕ qu¶n lÝ quan liªu, nÆng nÒ kÐm hiÖu qu¶ cïng víi
t duy kinh tÕ × ¹ch, kÐm n¨ng ®éng. Trong giai ®o¹n nµy, cã lóc ngµnh hµng
h¶i ViÖt Nam sa vµo t×nh tr¹ng tù ph¸t thiÕu tËp trung. Tuy nhiªn, chóng ta
còng cã ph¸t triÓn ®éi tµu b»ng c¸ch thuª mua vµ vay mua víi níc ngoµi kÕt
hîp víi ®ãng míi. Lóc nµy chóng ta míi b¾t ®Çu më mang ngµnh vËn t¶i biÓn
b»ng Container víi chiÕc tµu ®Çu tiªn hiÖn ®¹i kiÓu Ro-Ro mang tªn HËu
Giang.
Sau 1986
§©y lµ giai ®o¹n ngµnh vËn t¶i biÓn b»ng Container ViÖt Nam ra ®êi vµ
x©y dùng ®îc nh÷ng bíc ®i v÷ng ch¾c. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng bíc
tiÕn vît bËc, tõ chç míi lµm quen víi ph¬ng thøc vËn t¶i ®êng biÓn b»ng
6
Container nay ®· ®¶m nhiÖm ngµy cµng nhiÒu h¬n nhu cÇu chuyªn chë b»ng
Container hµng ho¸ ngo¹i th¬ng ngµy cµng t¨ng cña ®Êt níc. Chóng ta cã thÓ
®iÓm qua mét vµi yªó tè thÓ hiÖn sù nç lùc vµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc cña ngµnh vËn
t¶i biÓn nãi chung vµ ngµnh vËn t¶i ®êng biÓn b»ng Container nãi riªng.
VÒ c¶ng biÓn:
HÖ thèng c¶ng biÓn ®ang ®îc hoµn thiÖn dÇn. Ta ®· cã c¶ng Container
VICT, T©n C¶ng, c¶ng Dung QuÊt,… C¶ng H¶i Phßng trong t¬ng lai sÏ lµ mét
trong nh÷ng c¶ng trung chuyÓn lín nhÊt Ch©u ¸ thay cho Hång K«ng vµ
Singapore.
VÒ ®éi tµu:
TÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy, ta cã 19 tµu Container víi träng t¶i kho¶ng
135.000 DWT t¬ng ®¬ng víi 8,460 TEU. Ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng tµu biÓn
còng cã nhiÒu chuyÓn biÕn. Chóng ta b¾t ®Çu tù ®ãng ®îc tµu Container cì
1000 Container .
HÖ thèng ph¸p luËt:
HÖ thèng ph¸p luËt ®îc hoµn thiÖn dÇn, ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña Bé luËt
hµng h¶i ViÖt Nam ®îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1990 vµ cã hiÖu lùc vµo n¨m
1991. Ngoµi ra cßn nhiÒu v¨n b¶n díi luËt kh¸c mang tÝnh cô thÓ ho¸ vµ híng
dÉn thi hµnh luËt.
Tæ chøc qu¶n lÝ còng ®îc hoµn thiÖn dÇn, tõ Côc ®êng biÓn n¨m 1965 ®æi
thµnh Tæng côc ®êng biÓn n¨m 1978; Liªn hiÖp Hµng h¶i ViÖt Nam1989; ®Õn
Côc Hµng h¶i ViÖt Nam n¨m 1992. Côc hµng h¶i lµ c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ níc
chuyªn ngµnh. Ngµnh hµng h¶i ®· ®îc ChÝnh phñ chän thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c
tËp ®oµn kinh doanh. N¨m 1995, ChÝnh phñ cho phÐp thµnh lËp TËp ®oµn hµng
h¶i quèc gia-Tæng c«ng ty hµng h¶i ViÖt Nam (Vinalines) ®Ó ph¸t triÓn ®éi tµu
nßng cèt cña ViÖt Nam. Ngoµi c¸c c«ng ty vËn t¶i biÓn quèc doanh cßn cã c¸c
doanh nghiÖp liªn doanh, t nh©n. Do ®ã, sù c¹nh tranh ®· khuyÕn khÝch c¸c
doanh nghiÖp vËn t¶i ViÖt Nam c¶i tæ c¸ch thøc lµm viÖc, ®Çu t c¬ së vËt chÊt
hiÖn ®¹i ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyªn chë ngµy cµng t¨ng cña ngµnh ngo¹i th¬ng vµ tiÕn tíi xuÊt khÈu s¶n phÈm vËn t¶i.
VÒ quan hÖ quèc tÕ:
Ngµnh hµng h¶i lµ thµnh viªn cña Tæ chøc Hµng h¶i thÕ giíi (IMO), HiÖp
héi h¶i ®¨ng quèc tÕ (IALA), Tæ chøc viÔn th«ng vÖ tinh quèc tÕ
(INMARSAT), HiÖp héi chñ tµu ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña HiÖp héi chñ tµu
7
Ch©u ¸ (FASA), tham gia kÝ hiÖp ®Þnh hµng h¶i víi h¬n 15 níc, tham gia vµ
kÝ kÕt nhiÒu c«ng íc quèc tÕ vÒ vËn t¶i biÓn.
3. T¸c dông cña vËn chuyÓn b»ng Container trong hÖ thèng c¸c ph¬ng tiÖn vËn
t¶i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu.
Container lµ ph¬ng thøc vËn chuyÓn, bèc xÕp ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ-x· héi
cao. Container võa mang chøc n¨ng lµ dông cô vËn t¶i, võa mang chøc n¨ng lµ
bao b× b¶o vÖ hµng ho¸, thø bao b× ®îc quay vßng nhiÒu lÇn vµ lµ kho chøa
hµng di ®éng. HÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ quèc d©n ®Òu cã nhu cÇu lín vÒ
Container. Vai trß mµ vËn chuyÓn b»ng Container ®· lµm lµ tiÕt kiÖm vËt liÖu
dïng ®Ó ®ãng gãi hµng ho¸, tiÕt kiÖm chi phÝ bèc xÕp, tiÕt kiÖm vèn ®Çu t x©y
dùng kho b·i vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c. ViÖc sö dông Container ®· gióp cho
hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn nhanh h¬n nªn ®· lµm gi¶m gi¸ thµnh hµng ho¸
chuyªn chë, gi¶m bít lao ®éng nÆng nhäc trong vËn t¶i vµ kho b·i, ®ång thêi
n©ng cao tÝnh an toµn cho hµng ho¸ ®îc chuyªn chë. Chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ cña vËn chuyÓn b»ng Container qua 2 gãc ®é:
3.1. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña chuyªn chë hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng
Container:
Gi¶m chi phÝ bao b× vËn t¶i
Th«ng thêng, chi phÝ vÒ bao b× vËn t¶i cho hµng ho¸ thêng chiÕm mét tØ
lÖ ®¸ng kÓ trong gi¸ thµnh cña hµng ho¸. Song, khi vËn chuyÓn b»ng
Container, mét sè hµng ho¸ ®· ®îc gi¶i phãng khái bao b× vËn t¶i hoÆc chØ
ph¶i dïng bao b× ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn. VËn chuyÓn hµng ho¸ kh«ng cÇn bao b× sÏ
tiÕt kiÖm ®îc rÊt nhiÒu c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu nh giÊy, gç, v¶i, s¾t thÐp…Nh
vËy, Container thùc sù lµ mét bao b× hoµn h¶o cho hµng ho¸ v× nã ®¸p øng ®îc
tÊt c¶ yªu cÇu cÇn thiÕt cña mét bao b× vËn t¶i nh b¶o vÖ hµng ho¸ tríc nh÷ng
¶nh hëng cña t¸c nh©n bªn ngoµi, b¶o vÖ hµng ho¸ kh«ng bÞ mÊt m¸t h háng
trong qu¸ tr×nh chuyªn chë vµ xÕp dì, b¶o qu¶n hµng ho¸ trong kho b·i vµ t¸i
sö dông ®îc bao b×.
Gi¶m chi phÝ giao hµng
Chi phÝ giao hµng bao gåm: Cíc phÝ vËn t¶i; Chi phÝ xÕp dì; Chi phÝ lu
kho, lu b·i; Chi phÝ b¶o qu¶n vµ c¸c chi phÝ kh¸c…Chi phÝ giao hµng thêng
chiÕm tØ lÖ kh¸ lín, cÊu thµnh gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Do ®ã chi phÝ
nµy cµng thÊp, gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cµng gi¶m, t¨ng søc c¹nh tranh
cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng.
8
VËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Container víi nh÷ng u thÕ nh thêi gian lu
th«ng hµng ho¸ ng¾n; Container lµ mét bao b× hoµn h¶o, kinh tÕ th× tÊt c¶ c¸c
chi phÝ trªn ®Òu gi¶m ®¸ng kÓ. Nh v©y, so víi c¸c ph¬ng ph¸p giao hµng th«ng
thêng, giao hµng b»ng Container ®· lµm cho chi phÝ giao hµng gi¶m ®i nhiÒu.
Rót ng¾n thêi gian lu th«ng hµng ho¸
Thêi gian lu th«ng hµng ho¸, lµ thêi gian tõ khi ngêi b¸n giao hµng cho
ngêi chuyªn chë cho ®Õn khi hµng ho¸ ®îc giao cho ngêi mua ë c¶ng ®Õn.
Hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng Container, thêi gian xÕp dì ë c¶ng rÊt nhanh, tµu
Container rót ng¾n thêi gian neo ®Ëu ®· lµm cho thêi gian lu th«ng hµng ho¸
trong vËn chuyÓn gi¶m, t¹o nªn nhiÒu lîi thÕ cho ngêi kinh doanh xuÊt nhËp
khÈu, ®Æc biÖt lµ kinh doanh c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m, ®ßi hái tÝnh thêi vô.
Gi¶m tæn thÊt cho hµng ho¸
Gi¶m tØ lÖ tæn thÊt vµ n©ng cao møc ®é b¶o qu¶n hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh
vËn chuyÓn lµ mét môc tiªu hÕt søc quan träng cña ngµnh vËn t¶i ngo¹i th¬ng.
TØ lÖ tæn thÊt cña hµng ho¸ vËn chuyÓn b»ng ph¬ng ph¸p th«ng thêng vµo
kho¶ng 8%, trong khi ®ã nÕu vËn chuyÓn b»ng Container th× tØ lÖ tæn thÊt chØ
cã 0,5% ®Õn 1%, tøc lµ gi¶m 25% so víi ph¬ng ph¸p chuyªn chë th«ng thêng.
Râ rµng sö dông Container trong chuyªn chë hµng ho¸ an toµn h¬n nhiÒu so
víi viÖc sö dông bao b× th«ng thêng. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng, nh÷ng tæn
thÊt h háng vµ thiÖt h¹i kh¸c cña hµng ho¸ th«ng thêng ngoµi nguyªn nh©n do
hµng chãng háng, cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n n¶y sinh trong qu¸ tr×nh xÕp dì
vµ vËn chuyÓn hµng ho¸. Mµ vËn chuyÓn b»ng Container l¹i kh«ng g©y t¸c
®éng trùc tiÕp nµo ®Õn hµng ho¸ do ®ã, chóng ta cÇn t¨ng cêng h¬n n÷a viÖc
sö dông Container ®Ó gi¶m thiÓu møc tæn thÊt cho hµng ho¸.
Gi¶m ®îc phÝ b¶o hiÓm cho hµng ho¸ chuyªn chë
Hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ®îc chuyªn chë ®êng biÓn tríc ®©y thêng
xuyªn bÞ tæn thÊt. Nh÷ng tæn thÊt x¶y ra ngay tõ lóc vËn chuyÓn hµng tõ néi
®Þa ra c¶ng, trong qu¸ trÝnh xÕp dì lªn tµu, s¾p ®Æt trong hÇm tµu vµ trong
hµnh tr×nh vËn chuyÓn… Song, sö dông Container trong chuyªn chë hµng ho¸
xuÊt nhËp khÈu h¹n chÕ ®îc nhiÒu nh÷ng rñi ro, tæn thÊt nh r¬i v·i, hao
hôt,mÊt c¾p, ®æ vì…Do ®ã, hµng ho¸ Ýt chÞu rñi ro th× phÝ b¶o hiÓm cña hµng
ho¸ còng sÏ gi¶m ®i. §iÒu nµy còng gãp phÇn lµm gi¶m gi¸ thµnh cña hµng
ho¸, t¨ng søc c¹nh tranh, t¨ng lîi nhuËn trong kinh doanh.
Gãp phÇn thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng
9
VËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng Container cã nhiÒu u ®iÓm
nh: nhanh, ®¶m b¶o an toµn cho hµng hãa, lÞch vËn chuyÓn ®Òu ®Æn, hµng ho¸
giao tíi tay ngêi nhËn víi chÊt lîng ®¶m b¶o… ®· gãp phÇn cho chñ hµng thùc
hiÖn tèt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng, n©ng cao uy tÝn trong kinh doanh.
Gãp phÇn gi¶m bít tr¸ch nhiÖm cho chñ hµng
Víi ph¬ng thøc vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Container, ngêi chuyªn chë
cung cÊp nhiÒu dÞch vô ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña chñ hµng. Tr¸ch nhiÖm cña
ngêi chuyªn chë ®èi víi hµng ho¸ réng h¬n so víi c¸c ph¬ng ph¸p truyÒn
thèng. Nh vËy, gi¶m tr¸ch nhiÖm cña chñ hµng ®çi víi hµng ho¸, t¹o ®iÒu kiÖn
cho c¸c bªn chuyªn m«n ho¸ nghiÖp vô cña m×nh trong kinh doanh.
T¨ng n¨ng lùc khai th¸c tµu vµ khèi lîng hµng ho¸ chuyªn chë
Do tèc ®é xÕp dì hµng ho¸ nhanh, thêi gian neo ®Ëu ®Ó lµm hµng t¹i c¶ng
gi¶m, tµu Container cã thÓ t¨ng nhanh tèc ®é quay vßng, lµm t¨ng sè chuyÕn
tµu ®ång thêi chuyªn chë ®îc khèi lîng hµng ho¸ lín h¬n nhiÒu trong cïng
mét thêi gian khai th¸c do hµng ho¸ ®îc s¾p xÕp gän gµng, cã tiªu chuÈn. Tõ
®ã h·ng vËn t¶i cã thÓ gi¶m ®îc cíc phÝ, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
3.2. HiÖu qu¶ x· héi cña chuyªn chë hµng ho¸ b»ng Container
§¸nh gÝa hiÖu qu¶ cña vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng
Container trong vËn t¶i ®êng biÓn cÇn ph¶i tÝnh to¸n hiÖu qu¶ cña tÊt c¶ c¸c
chi phÝ x· héi, kh«ng ph¶i chØ ë tõng kh©u riªng biÖt mµ trong tÊt c¶ c¸c kh©u
cña nÒn kinh tÕ quèc d©n cã liªn quan.
Container ho¸ trong vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu b»ng ®êng biÓn
®¹t nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ mÆt x· héi sau:
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi
Do sö dông nh÷ng trang thiÕt bÞ tiªn tiÕn, hîp lÝ vµ ®ång bé, kÕt hîp víi
viÖc tæ chøc tèt trong chuyªn chë hµng ho¸, vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng
Container ®· lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong vËn chuyÓn. Ngµnh vËn t¶i cã
n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng ®· gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng x· héi.
TiÕt kiÖm chi phÝ cho s¶n xuÊt x· héi
TÊt c¶ nh÷ng lîi Ých mµ ngµnh vËn t¶i Container ®em l¹i cho hiÖu qu¶
kinh tÕ nh gi¶m thêi gian chuyªn chë, gi¶m chi phÝ vÒ bao b×, gi¶m chi phÝ xÕp
dì, tiÖn lîi cho viÖc chuyªn chë vµ xÕp dì, t¨ng nhanh tèc ®é quay vßng vµ
khai th¸c tµu…tøc lµ ®· gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ cho s¶n xuÊt x· héi.
10
T¹o ®iÒu kiÖn ¸p dông quy tr×nh kÜ thuËt míi trong ngµnh vËn t¶i, gãp
phÇn ®Èy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
Container ho¸ lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong ngµnh vËn t¶i. Cho ®Õn nay
vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng Container lµ ph¬ng thøc vÆn t¶i míi nhÊt, tiªn tiÕn
nhÊt. Sö dông Container trong vËn t¶i cho phÐp chóng ta ¸p dông ®îc nh÷ng
tiÕn bé cña khoa häc kÜ thuËt nh lµ ®a ®îc c¸c c«ng cô xÕp dì tiªn tiÕn vµo
khai th¸c Container, ¸p dông ®îc c«ng nghÖ th«ng tin vµo qu¶n lÝ khai th¸c
hµng…
T¹o ra nh÷ng dÞch vô míi, viÖc lµm míi gi¶i quyÕt lao ®éng cho x· héi
Container ho¸ trong ngµnh vËn t¶i kh«ng nh÷ng lµm thay ®æi c¬ b¶n vÒ
mäi mÆt trong vËn chuyÓn mµ cßn t¸c ®éng lµm thay ®æi c¸c ngµnh kinh tÕ
kh¸c. VËn chuyÓn Container cã tÝnh hÖ thèng réng r·i vµ cã quan hÖ mËt thiÕt
víi hÖ thèng s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ x· héi nh: C¸c doanh nghiÖp xuÊt
nhËp khÈu, nh÷ng ngêi vËn chuyÓn trªn ®êng biÓn, trªn bé , trªn kh«ng, c¸c c¬
quan h¶i quan, thuÕ vô, c¸c c¬ quan gi¸m s¸t vµ b¶o qu¶n hµng ho¸…Nh÷ng
dÞch vô míi, viÖc lµm míi xuÊt hiÖn gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lùc lîng
lao ®éng x· héi.
II. VËn chuyÓn ®êng biÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu
b»ng Container trªn thÕ giíi
1. §éi tµu Container
Ngoµi tµu Container th× thËt lµ hiÕm nh÷ng lo¹i tµu vËn t¶i kh¸c phï
hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ vµ th¬ng m¹i trªn thÕ giíi hiÖn nay. Kh¶ n¨ng
chuyªn chë cña h¹m ®éi tµu trªn thÕ giíi còng gia t¨ng t¬ng øng víi th¬ng
m¹i trªn thÕ giíi, vµ thùc hiÖn chuyªn chë vµo kho¶ng 95% tæng lîng hµng
ho¸ trªn thÕ giíi. Nh vËy chóng ta cã thÓ nãi r»ng, sù ph¸t triÓn vµ hîp lý ho¸
®éi tµu lµ nh©n tè ®ãng gãp quan träng cho sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i toµn cÇu.
Thµnh c«ng vÒ vËn chuyÓn Container vÉn tiÕp tôc vµ ®îc th©m nhËp hÇu hÕt
mäi n¬i trªn thÕ giíi. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn ë sù t¨ng lªn vÒ khèi lîng, sù gia
t¨ng vÒ kÝch cì vµ sù thay ®æi vÒ c¬ cÊu ®éi tµu cô thÓ nh sau:
1.1. Sè lîng tµu Container
Theo t¹p chÝ BRS- Alphaliner, hiÖn ®ang cã 986 tµu Container ®ang ®îc
®Æt ®ãng bæ sung 4 triÖu TEU cho ®éi tµu Container vµ nh vËy, n¨ng lùc ®éi
tµu Container thÕ giíi sÏ t¨ng thªm 53% t¬ng ®¬ng víi 3,88 triÖu TEU. §éi
tµu Container hiÖn nay ®ang cã 3.381 chiÕc t¬ng ®¬ng víi søc chë lµ 7,35
triÖu. C¸c tµu ®ang ®îc thuª chiÕm 47% toµn ®éi tµu thÕ giíi
11
Còng theo dù b¸o cña BRS, ®Õn n¨m 2007, ®éi tµu Container thÕ giíi sÏ
t¨ng lªn 4.271 tµu tõ con sè 3.381 chiÕc, 7,35 triÖu TEU cña n¨m 2004 vµ sè
tµu trªn 7.500 TEU sÏ gÊp ®«i con sè 197 chiÕc mµ BRS ®· c«ng bè gÇn ®©y.
§éi tµu sÏ t¨ng 13,3% trong n¨m 2005, 14,5% vµo n¨m 2006, 13,4% vµo n¨m
2007. Sè liÖu thèng kª còng cho thÊy r»ng trong 3 n¨m tíi, xu híng ®ãng tµu
Container cì lín trªn 4.000 TEU sÏ t¨ng 21,4% trong khi c¸c tµu nhá h¬n sÏ
t¨ng 7,3%.
1.2. C¬ cÊu ®éi tµu
C¬ cÊu ®éi tµu thÕ giíi n¨m 2004 so víi n¨m ngo¸i cã nh÷ng thay ®æi
chñ yÕu sau:
T¨ng nhanh kiÓu tµu chë dÇu ®a n¨ng ( t¨ng 15,4%)
Gi¶m m¹nh kiÓu tµu kh¸c (gi¶m 27,1%)
Tèc ®é t¨ng lo¹i tµu Container ®øng thø hai so víi c¸c kiÓu tµu
kh¸c (t¨ng 7,4%)
Sè liÖu tuyÖt ®èi vÒ sù biÕn ®éng c¬ cÊu ®éi tµu trªn thÕ giíi ®îc biÓu
hiÖn cô thÓ bëi b¶ng sau:
B¶ng 1: §éi tµu thÕ giíi n¨m 2002-20041
§¬n vÞ: 1000 DWT, %
KiÓu tµu
Tµu chë dÇu cì nhá
Tµu Container
Tµu chë dÇu
Tµu kh¸ch vµ phµ
Tµu chë quÆng/hµng rêi
Tµu chë khÝ ho¸ láng
Tµu chë hµng rêi
Tµu chë ho¸ chÊt
1
2002
2003
2004
768
0,1
69.216
8,6
285.441
35,3
5.038
0,6
270.263
33,4
18.525
2,3
281.654
34,8
8.044
1,0
785
0,1
77.095
9,3
285.519
34,6
5.319
0,6
280.132
33,9
19.074
2,3
294.558
35,7
7.974
1,0
906
0,1
82.793
9,8
304.396
36,1
5.495
0,6
287.519
34,1
19.469
2,3
300.131
35,7
8.027
0,9
So s¸nh %
2004/2003
+15,4
+7,4
+6,6
+3,3
+2,6
+2,1
+1,9
+0,7
NguyÔn V¨n Ch¬ng, VËn t¶i Container ®êng biÓn trªn thÕ giíi, T¹p chÝ hµng h¶i ViÖt Nam, sè 7/2005, tr. 32.
12
Tµu b¸ch ho¸
Tµu chë quÆng/hµngrêi/dÇu
C¸c lo¹i kh¸c
Toµn thÕ giíi
102.653
12,7
11.391
1,4
106.449
13.0
808.376
100.00
99.872
12,1
14.456
1,8
104.004
12,6
825.652
100.00
97.185
11,5
12.612
1,5
85.563
10,2
844.235
100.00
-2,7
-12,8
-17,7
2,25
1.3. Träng t¶i tµu Container
§éi tµu Container thÕ giíi vµo ®Çu n¨m 2004 cã tæng träng t¶i
83.793.000 DWT (víi tæng søc chë lµ 7.813.000) t¨ng 4,9% theo sè lîng tµu
vµ 10,1% theo søc chë cña tµu so víi n¨m tríc. Trong ®ã cã 2890 chiÕc tµu
Container chuyªn dông hoµn toµn víi søc chë lµ 5.896.154 TEU. Cì tµu
Container còng tiÕp tôc t¨ng: søc chë b×nh qu©n mét tµu n¨m 2003 lµ 2207
TEU, ®Õn n¨m 2004 lµ 2427 TEU. Xu híng sö dông Container cã søc chë lín
vÉn diÔn biÕn trªn thÞ trêng vËn t¶i ®êng biÓn. C¸c tµu Container cã søc chë tõ
3000 TEU chë lªn chiÕm tíi 67% toµn bé ®éi tµu Container. N¨m 2004, cì
trung b×nh cña c¸c tµu Container ®îc ®ãng míi lµ 5445 TEU, trong ®ã cã tµu
Container søc chë tíi 9800 TEU. C¸c xëng ®ãng tµu, ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi
cña thÕ kØ xuÊt nhËp khÈu ®· bËn rén thiÕt kÕ nh÷ng con tµu Container Theo
nh÷ng th«ng tin míi nhÊt th× h·ng Maersk-Sealand ®· ®a vµo ho¹t ®éng tµu
10.000 TEU. Nh×n chung, tÊt c¶ c¸c h·ng tµu lín nhÊt ®ang ®iÒu hµnh nh÷ng
con tµu cì lín nhÊt hiÖn nay trong ®éi th¬ng thuyÒn quèc tÕ ®Òu cho r»ng dï
sím hay muén g× th× kÝch cì tµu Container còng sÏ ngµy cµng lín vµ nhÊt ®Þnh
sÏ cã tµu cì 14.000 TEU ra ®êi.
Theo dù b¸o míi nhÊt cña t¹p chÝ BRS-Alphaliner, trong 6 th¸ng cuèi
n¨m 2005, t×nh tr¹ng khan hiÕm c¸c tµu chuyªn dông chë Container sÏ lµ
kho¶ng 200.000 TEU. BRS còng dù b¸o, tríc t×nh tr¹ng d thõa n¨ng lùc sÏ x¶y
ra trong n¨m 2006-2007 do viÖc ®a vµo sö dông c¸c tµu ®ãng míi vît qu¸ nhu
cÇu. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng d thõa n¨ng lùc cã thÓ kh¾c phôc ®îc b»ng viÖc kÕt
hîp ph¸ dì vµ gi¶m bít ®¬n ®Æt hµng cho n¨m 2008. C¸c sè liÖu míi cho thÊy,
trong vßng 3 n¨m tíi, ®éi tµu Container thÕ giíi sÏ t¨ng trung b×nh
12,4%/n¨m, nÕu kh«ng cã tµu nµo ®îc ph¸ vì, ®éi tµu Container thÕ giíi dù
b¸o sÏ ®¹t t,42 triÖu TEU tÝnh ®Õn ngµy 1/1/2007. Møc t¨ng trung b×nh cña ®éi
tµu Container lµ 9,1% trong thêi gian 5 n¨m 2000-2004, cho thÊy ®éi tµu
Container ®· ph¸t triÓn ®ñ m¹nh ®Ó ®¸p øng ®îc nhu cÇu. Trong mét thêi gian
13
dµi, tû lÖ t¨ng trëng trung b×nh ë møc 10,7% trong 10 n¨m vµ 9,9% trong 15
n¨m.
Nh×n chung, c¸c níc trªn thÕ giíi vµ khu vùc cã nh÷ng ®éi tµu hïng hËu
h¬n h¼n c¶ vÒ träng t¶i lÉn sè lîng. Trong khi ®ã, xu thÕ ph¸t triÓn cña ®éi tµu
thÕ giíi vµ khu vùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ thêi gian tíi l¹i chÝnh lµ tµu
Container. §©y lµ mét ®iÒu ®¸ng ®Ó c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh cña ta nghiªn cøu
kh«ng nh÷ng ë tÇm vi m« mµ ph¶i ë c¶ cÊp vÜ m« ®Ó cã nh÷ng bíc ®i phï hîp.
2. HÖ thèng c¶ng biÓn Container
C¶ng biÓn lµ mét m¾t xÝch quan träng trong toµn bé d©y chuyÒn vËn
chuyÓn nªn chÞu sù ¶nh hëng cña ngµnh vËn t¶i biÓn còng nh cña c¶ nÒn kinh
tÕ thÕ giíi.
Theo thèng kª cña ICY 20022, tæng lîng Container cña c¸c c¶ng thÕ giíi
®¹t ®îc 198 triÖu TEU so víi 164 triÖu TEU cña n¨m 2000. C¸c c¶ng cña c¸c
níc Mü, Trung Quèc, Singapore vµ NhËt B¶n xÕp dì 47-48% tæng sè
Container cña thÕ giíi. Trong giai ®o¹n 1994-2002, tèc ®é t¨ng trëng b×nh
qu©n cña lîng Container lµ 9,9%. Trong ®ã cã 15 c¶ng cña Ch©u ¸ vµ 11 níc
lµ Ch©u ¸. Tèc ®é t¨ng trëng cña c¸c níc nµy trong giai ®o¹n tríc n¨m 2000 lµ
nguyªn nh©n chÝnh cho sù ph¸t triÓn ®ã. Xu thÕ nµy ch¾c vÉn cßn duy tr× trong
t¬ng lai do tèc ®é Container ho¸ cña hµng b¸ch ho¸ t¹i c¸c níc nh Trung
Quèc, Indonesia vµ ViÖt Nam ®ang t¨ng. Trong n¨m 2000, 46% lîng hµng
Container tËp trung t¹i c¸c c¶ng Ch©u ¸, 22,6% cña Ch©u ¢u vµ 15,7% t¹i
Ch©u Mü.
Lîng hµng Container cña c¸c c¶ng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¶ng Container
chÝnh, bao gåm c¶ Container vËn chuyÓn vµ Container chuyÓn t¶i còng t¨ng
nhanh. Tû lÖ Container chuyÓn t¶i cã thÓ chiÕm tíi 20% vµ sÏ t¨ng lªn trong t¬ng lai do nh÷ng xu thÕ vËn chuyÓn ®êng biÓn Container b»ng tµu lín vµ chØ
rÏ vµo xÕp dì Container ë mét vµi c¶ng lín sau ®ã sÏ chuyÓn Container cho
c¸c tµu Feeder vµ tiÕp tôc vËn chuyÓn. Lîng Container vËn chuyÓn trong khu
vùc, ®Æc biÕt chiÕm vÞ trÝ quan träng ®èi víi c¸c c¶ng Ch©u ¸ vµ Ch©u ¢u. Lý
do chñ yÕu lµ cêng ®é bu«n b¸n trong khu vùc vµ khèi lîng rÊt lín cña
Container chuyÓn t¶i ®îc xÕp dì t¹i c¸c c¶ng chÝnh trong khu vùc. Trong n¨m
2001, lîng Container bu«n b¸n trong vïng Ch©u ¢u lµ 30%, trong khi ®ã c¸c
c¶ng chñ yÕu cña Ch©u ¸ lµ 60%.
TÇm quan träng cña vËn chuyÓn Container ®èi víi vËn chuyÓn hµng b»ng
®êng biÓn vµ ®èi víi c¸c c¶ng chñ yÕu cña thÕ giíi cã thÓ thÊy qua møc ®é
2
International Containerisation Yearbook-2002, tr.8
14
Container ho¸, tøc lµ lîng hµng b¸ch ho¸ ®îc vËn chuyÓn b»ng Container.
Trong n¨m 2001, c¸c c¶ng Ch©u Mü cã møc ®é Container ho¸ cao nhÊt, lµ
96,5%, sau ®ã lµ c¶ng Singapore – 91,5% vµ Oakland – 90,8%.
3. S¶n lîng hµng ho¸
Tæng khèi lîng hµng ho¸ vËn chuyÓn Container ®êng biÓn thÕ giíi n¨m
2004 ®¹t 91,7 triÖu TEU (t¨ng 8,4% so víi n¨m tríc). Trong ®ã 73,7% khèi lîng nµy ®îc chë b»ng c¸c tµu Container chuyªn dông hoµn toµn, cßn l¹i
26,3% lµ chë bëi c¸c tµu b¸n chuyªn dông vµ c¸c tµu ®a chøc n¨ng.
Theo c¸c chuyªn gia cña C«ng ty T vÊn Hµng h¶i Econship, ranh giíi
gi÷a vËn t¶i hµng kh« rêi vµ vËn t¶i Container ®ang dÇn bÞ ph¸ vì do mét sè
yÕu tè khai th¸c míi. Thø nhÊt lµ gi¸ cíc vËn t¶i hµng kh« rêi thêi gian võa
qua l¹i t¨ng lªn mét møc cao míi víi kho¶ng 30 USD/tÊn hµng nguyªn liÖu
th«. §iÒu nµy t¹o c¬ héi cho c¸c h·ng Container tËn dông cho chiªu Ýt hµng tõ
Mü ®i Trung Quèc vµ còng lµ xu híng chung ®èi víi c¸c khu vùc kh¸c nh
Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü Latinh. Mét khi c¸c thÞ trêng nµy tiÕn triÓn mét c¸ch râ
rÖt (mµ ®iÒu nµy lµ ch¾c ch¾n v× nhu cÇu nhËp khÈu cña Trung Quèc ®ang
t¨ng) th× sù c©n b»ng trong c¸c chiªu hµng Container sÏ ®îc c¶i thiÖn-lµ vÊn
®Ò g©y tèn kÐm nhiÒu nhÊt trong suèt thËp kØ qua. Ngêi ta sÏ thÊy r»ng trong
thËp kØ tíi tèc ®é t¨ng trëng kû lôc cña vËn t¶i Container sÏ thÊp ®i nhng tÝnh
lîi nhuËn sÏ ®îc c¶i thiÖn mét c¸ch c¨n b¶n. Theo «ng Balling, chuyªn gia cña
c«ng ty, “yÕu tè Trung Quèc” t¹o ra mét sù chuyÓn ®éng nhiÒu ý nghÜa cho
bøc tranh ”Container ho¸ hµng kh« rêi” bëi v× khi so s¸nh hai con sè thèng kª
th× thÊy r»ng xuÊt nhËp khÈu cña Trung Quèc ®· gÇn ®¹t tû lÖ 50/50 vµ cã xu
híng nhËp ®ang cao h¬n xuÊt.
4. C¸c luång tuyÕn
Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 tuyÕn ®êng vËn t¶i Container chñ yÕu sau:
4.1. Tõ ViÔn §«ng (kÓ c¶ NhËt) ®i ch©u ¢u / vïng §Þa Trung H¶i (Far East
/ Europe – Mediteranean route)
§©y lµ tuyÕn ®êng ®Çu tiªn khai më lÞch sö vËn chuyÓn Container vµo
n¨m 1966. TuyÕn nµy bao gåm hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn tõ c¸c c¶ng Tokyo,
Kobe, Yokohama, Nagoya, Kaoshung, Keelung, Hong Kong, Singapore,
Shanghai ®Õn c¸c c¶ng ch©u ¢u: Le Harve, Hamburg, Rotterdam, Antwerp,
Barcelona…do ®ã, khèi lîng vËn chuyÓn t¬ng ®èi lín chiÕm trªn 80% tæng
khèi lîng hµng ho¸ trao ®æi gi÷a hai khu vùc kinh tÕ quan träng nhÊt cña thÕ
giíi. NhiÒu c«ng ty vËn t¶i Container, c«ng héi hµng h¶i vµ cong-xooc-xiom
15
vËn t¶i cì lín cña thÕ giíi tham gia kinh doanh vµ c¹nh tranh lÉn nhaukh¸ gay
g¾t: C«ng ty APL, US Lines, Sea Land, Lykes, Maersk, Hapag Lloyd, Ne®lloy,
CGM, ACL, GCL,…TuyÕn nµy ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh víi sù trçi dËy
cña bèn con rång ch©u ¸: NhËt, Th¸i Lan, Indonesia, Malayxia.
4.2. Tõ ViÔn §«ng ®i B¾c Mü (Far East / North America route)
TuyÕn ®êng nµy ®îc më tríc tiªn ®i California (USA) n¨m 1967, kÕ ®ã
®Õn c¸c c¶ng Los Angeles, Long Beach, San Francisco, Oakland, bªn bê Nam
Th¸i B×nh D¬ng tiÕp ®Õn c¸c c¶ng Seattle, Vancouver bªn bê B¾c Th¸i B×nh D¬ng…
4.3. Tõ ViÔn §«ng ®i Trung §«ng
N¨m 1978, c¸c c«ng ty vËn t¶i NhËt gåm Mitsui OSK, Line, YS Line
NYK, Shown Line…më ®êng vËn chuyÓn tõ c¸c c¶ng NhËt qua mét sè c¶ng
däc ®êng Hongkong, Singapore ë §«ng Nam ¸ vµ Colombo, Bombay, Aden ë
Nam ¸ ®Õn c¶ng khÈu vïng Trung §«ng; Istanbul, Jebel Dahna, Shuaiba,
Teherran…
Tham gia kinh doanh chuyªn chë trªn tuyÕn ®êng nµy gåm cã c¸c c«ng
ty vËn t¶i lín nhÊt cña NhËt, c¸c níc ch©u ¢u vµ mét sè níc Ch©u ¸ (C«ng ty
NOL, Neptune Orient Line cña Singapore; C«ng ty Cho Yang cña TriÒu Tiªn,
C«ng ty Evergreen…). HiÖn nay, m¹ng líi vËn chuyÓn më réng ®Õn c¸c vïng
Ca-ri-bª Trung Mü vµ Nam Mü, ®Õn bê §«ng,T©y vµ Nam Ch©u Phi. Tuy
nhiªn khèi lîng hµng vËn chuyÓn b»ng Container trªn c¸c tuyÕn ®êng nµy cßn
nhá bÐ v× cßn nhiÒu trë ng¹i: kinh tÕ ph¸t triÓn chËm, ®êi sèng nh©n d©n thÊp,
hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ hµng rêi gåm nguyªn nhiªn liÖu; ë mét sè níc, sù
bÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ g©y bÊt lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ…V× nh÷ng lÝ do trªn,
nªn c¸c c«ng ty vËn t¶i kh«ng thÓ ®a c¸c con tµu Container hiÖn ®¹i ®Õn khai
th¸c mµ ph¶i sö dông tµu nöa-Container , tµu Ro-Ro Container hoÆc tµu
Container nhá (Feeder Ship) cã träng t¶i võa vµ nhá, phï hîp víi t×nh h×nh
c¶ng khÈu trang bÞ cßn yÕu kÐm vµ víi ®Æc ®iÓm cña c¬ cÊu hµng ho¸ hiÖn
nay.
Ngoµi ba tuyÕn chñ yÕu trªn, cßn cã c¸c tuyÕn vËn chuyÓn Container ®Õn
c¸c c¶ng chÝnh cña Ch©u §¹i D¬ng (óc, New Zealand) nh: Brisbane,
Melbourne, Nuckland, Wellington víi khèi lîng hµng ho¸ lín gåm s÷a, h¶i
s¶n, may mÆc, chñ yÕu lµ hµng xuÊt nhËp khÈu cña óc vµ New Zealand.
HiÖn nay, luång vËn chuyÓn ®îc h×nh thµnh mét c¸ch râ nÐt. 85% lîng
hµng bu«n b¸n vµ vËn chuyÓn b»ng ®êng biÓn lµ luång §«ng - T©y; trong ®ã
xuyªn Th¸i B×nh D¬ng 15%. HiÖn nay chØ cã 15% lîng hµng ®îc vËn chuyÓn
16
trªn luång tuyÕn B¾c – Nam. Nh vËy, luång tuyÕn §«ng-T©y ®ãng vai trß
quan träng trong th¬ng m¹i thÕ giíi vµ thÞ trêng hµng h¶i thÕ giíi. §©y lµ mét
®Æc ®iÓm ®Ó c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¶ng biÓn ph¶i quan
t©m.
17
Ch ¬ng II: Thùc tr¹ng vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt
nhËp khÈu ®êng biÓn b»ng Container ë ViÖt
Nam
I. Thùc tr¹ng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt
1. §éi tµu Container
1.1. S¬ lîc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam
§éi tµu biÓn ViÖt Nam ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ n¨m 1965-1970 do
nhu cÇu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x©y dùng x· héi chñ nghÜa ë
miÒn B¾c vµ nhu cÇu chi viÖn cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc ë miÒn
Nam, tiÕn tíi thèng nhÊt ®Êt níc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn ViÖt Nam
cã thÓ tÝnh tõ ngµy 01/07/1970 vµ ®îc thÓ hiÖn qua c¸c giai ®o¹n sau:
Giai ®o¹n 1970-1975: Sù ra ®êi cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam
§©y lµ giai ®o¹n ra ®êi cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam. Ngay tõ nh÷ng n¨m
cßn chiÕn tranh §¶ng vµ Nhµ níc ®· quyÕt ®Þnh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®éi tµu
biÓn ViÖt Nam. Ngµy 01/07/1970 Bé giao th«ng vËn t¶i quyÕt ®Þnh thµnh lËp
c«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam, nhiÖm vô chñ yÕu cña ®éi tµu trong giai ®o¹n
nµy lµ vËn chuyÓn hµng qu©n sù, l¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c yÕu phÈm kh¸c
phôc vô cho chiÕn trêng miÒn Nam chñ yÕu lµ c¸c tµu cã träng t¶i rÊt nhá vµ
lµ hµng tµu rêi.
Giai ®o¹n 1976-1985
Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü kÐo dµi ®· chÊm døt song nÒn kinh tÕ bÞ tµn
ph¸ nÆng nÒ. NhiÖm vô chÝnh trong giai ®o¹n nµy lµ kh«i phôc, ph¸t triÓn kinh
tÕ, t¨ng cêng kh¶ n¨ng quèc phßng ®Ó gi÷ hßa b×nh vµ x©y dùng ®Êt níc.
NhiÖm vô cña ngµnh vËn t¶i biÓn trong giai ®o¹n nµy lµ ®¶m b¶o nhu cÇu cÊp
thiÕt cho ®Êt níc nh l¬ng thùc, x¨ng dÇu, ph©n bãn, xi m¨ng, m¸y mãc, thiÕt
bÞ…hç trî ngµnh ngo¹i th¬ng bu«n b¸n, xuÊt nhËp khÈu. §éi tµu trong giai
®o¹n nµy còng ®îc t¨ng cêng kh¸ nhiÒu chñ yÕu lµ tµu hµng rêi tõ cì nhá cho
®Õn 15.210 DWT vµ mét sè tµu dÇu. Duy nhÊt n¨m 1977 ®éi tµu biÓn ®îc bæ
sung tµu HËu Giang träng t¶i 12.000 DWT ®ãng t¹i §an M¹ch, ®©y lµ tµu míi
hiÖn ®¹i nhÊt tõ tríc ®Õn nay do ChÝnh Phñ §an M¹ch tµi trî nguån vèn ®ãng
tµu, tr¶ chËm th«ng qua ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam. §©y lµ lo¹i tµu chë
®îc Container víi søc chë kho¶ng 400 TEU nhng trong thêi kú nµy chóng ta
kh«ng sö dông ®Ó chë hµng hãa b»ng Container mµ sö dông chë hµng hãa rêi.
Trong giai ®o¹n nµy, nh×n chung hµng hãa vËn chuyÓn b»ng Container lµ
18
kh«ng cã trong tiÒm thøc cña c¸c nhµ vËn t¶i biÓn ViÖt Nam, còng cã xuÊt
hiÖn mét sè hµng hãa ®îc göi vÒ b»ng Container nhng chñ yÕu ®îc xÕp ghÐp
trªn mét sè tµu hµng rêi.
Giai ®o¹n1986-1995
§©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn g¾n liÒn víi thêi kú tr¨n trë ®æi míi cña ®Êt níc. N¨m 1986 lµ n¨m khëi ®Çu cña thêi kú ®æi míi. NÒn kinh tÕ ®Êt níc b¾t
®Çu chuyÓn híng tõ c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng.
Còng trong giai ®o¹n nµy m« h×nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh
vµ lu«n lu«n t×m tßi thay ®æi thö nghiÖm ®Ó t×m ra m« h×nh phï hîp víi nhu
cÇu qu¶n lý trong níc, mÆt kh¸c ph¶i hßa nhËp vµ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn kinh tÕ trong khu vùc.
Trong 10 n¨m tõ 1986 ®Õn 1995 m« h×nh qu¶n lý ngµnh ®êng biÓn ®îc liªn
tôc thay ®æi tõ Côc ®êng biÓn ViÖt Nam sang Tæng côc ®êng biÓn, sau ®ã ®æi
thµnh liªn hiÖp hµng h¶i ViÖt Nam vµ tiÕp ®ã lµ Côc hµng h¶i ViÖt Nam. Cïng
víi sù chuyÓn m×nh cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc, ph¸t triÓn ®éi tµu biÓn vµ c¸c dÞch
vô hµng h¶i kh¸c lµ nhu cÇu kh¸ch quan. Trong khi ®ã ngµnh hµng h¶i trong
giai ®o¹n nµy ®ang ë trong t×nh tr¹ng tr× trÖ, cha tho¸t ra khái c¬ chÕ tËp trung
quan liªu bao cÊp ®Ó chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, phong c¸ch lµm viÖc
cßn mang nÆng tÝnh ®éc quyÒn vµ cöa quyÒn. V× vËy ngµnh hµng h¶i do Trung
¦¬ng qu¶n lý tõng bíc kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
còng nh ®ßi hái cña kh¸ch hµng. §©y lµ thêi ®iÓm ngµnh ®êng biÓn còng nh
c¸c ngµnh kh¸c b¾t ®Çu tôt hËu so víi khu vùc vµ thÕ giíi do cha t×m ra ®îc
m« h×nh qu¶n lý phï hîp. Mét nguyªn nh©n n÷a lµ do ®Êt níc phô thuéc qóa
nhiÒu vµo sù viÖn trî vµ trî gióp tõ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ®øng ®Çu lµ Liªn
X«, do vËy ®Õn n¨m 1991, hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa sôp ®æ cµng lµm
cho c¸c ngµnh kinh tÕ cña ®Êt níc khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. Ho¹t ®éng
cña ®éi tµu biÓn ngµy cµng sa sót, kÐm hiÖu qu¶.
Giai ®o¹n 1990-1995 lµ giai ®o¹n béc lé râ nhÊt sù ho¹t ®éng sa sót,
kÐm hiÖu qu¶ cña ®éi tµu biÓn ViÖt Nam kÓ c¶ ®éi tµu trung ¬ng vµ c¸c ®éi tµu
®Þa ph¬ng qu¶n lý.
+ §éi tµu do trung ¬ng qu¶n lý:
§iÒu ph¶i nãi ®Õn tríc hÕt lµ do tuæi tµu cña c¸c ®éi ngµy cµng cao mµ
hÇu nh kh«ng cã sù n©ng cÊp t¸i ®Çu t ®Ó bæ sung c¸c tµu trÎ h¬n thay thÕ. Gi¸
cíc vËn chuyÓn trong giai ®o¹n nµy ë trong t×nh tr¹ng thÊp, kinh doanh gÆp rÊt
nhiÒu khã kh¨n, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhiÒu c«ng ty ë trong t×nh tr¹ng thua lç
hoÆc c©n b»ng thu chi, hoÆc l·i tÝnh h×nh thøc.
19
Do ho¹t ®éng kinh tÕ ®¹t hiÖu qu¶ thÊp dÉn ®Õn kh«ng cã vèn ®Çu t ph¸t
triÓn, thªm vµo ®ã lµ nguån ngo¹i tÖ do Nhµ níc n¾m gi÷ trong bèi c¶nh lÖnh
cÊm vËn cña Mü vÉn cha ®îc hñy bá ®· g©y nhiÒu khã kh¨n cho viÖc cñng cè
vµ ph¸t triÓn ®éi tµu. Bªn c¹nh ®ã lµ tr×nh ®é qu¶n lý vµ tay nghÒ cña thuyÒn
viªn ngµy cµng l¹c hËu so víi tr×nh ®é cña c¸c ®éi tµu kh¸c trong khu vùc. C¸c
chñ tµu chØ lo chèng ®ì víi th¬ng trêng trong ®iÒu kiÖn tµi chÝnh khã kh¨n
nªn còng kh«ng chó ý vµ cµng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®µo t¹o míi, t¸i ®µo t¹o vµ
n©ng cao kh¶ n¨ng chuyªn m«n cho c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ thuyÒn viªn díi tµu.
+ C¸c ®éi tµu do ®Þa ph¬ng qu¶n lý:
C¸c ®éi tµu do ®Þa ph¬ng qu¶n lý sau mét thêi gian kinh doanh s«i ®éng
bíc vµo thêi kú khã kh¨n ®· béc lé hÕt nh÷ng yÕu kÐm vÒ kh¶ n¨ng chuyªn
m«n vµ tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt, khai th¸c víi ®éng c¬ kh«ng ®óng ®¾n ngay
tõ khi míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn. §Õn giai ®o¹n 1990-1995 c¸c ®éi tµu nµy liªn
tôc bÞ thua lç vµ trë thµnh g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng nªn ®· tù m×nh
gi¶i thÓ hoÆc b¸n thanh lý dÇn c¸c tµu cña m×nh, chuyÓn híng ho¹t ®éng sang
xuÊt nhËp khÈu…§Õn nay, sè lîng c¸c c«ng ty vµ ®éi tµu ®Þa ph¬ng chØ cßn l¹i
rÊt Ýt, hÇu hÕt chØ ch¹y tuyÕn trong níc, chë hµng néi ®Þa ®Ó tËn dông n¨ng lùc
cßn l¹i cña ®éi tµu.
Trong khi ®ã nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc ta ®· vît qua giai ®o¹n khã kh¨n
nhÊt, b¾t ®Çu ®i vµo æn ®Þnh vµ tõng bíc ph¸t triÓn vµo nh÷ng n¨m 1990. Nhu
cÇu vËn t¶i néi ®Þa t¨ng dÇn theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Hµng hãa xuÊt
nhËp khÈu còng kh«ng ngõng t¨ng lªn c¶ vÒ khèi lîng vµ chñng lo¹i. §éi tµu
biÓn cña ta kh«ng ®îc chuÈn bÞ nªn kh«ng ®¸p øng ®îc ngay c¸c nhu cÇu míi
cña xuÊt nhËp khÈu. C¸c ®éi tµu cña c¸c níc lËp tøc nh¶y vµo chiÕm lÜnh thÞ
trêng, c¹nh tranh trùc tiÕp víi nhau vµ víi chÝnh ®éi tµu biÓn cña chóng ta.
Trong giai ®o¹n nµy viÖc ph¸t triÓn ®éi tµu Container gÇn nh lµ kh«ng
cã, chØ cã duy nhÊt C«ng ty vËn t¶i biÓn ViÖt Nam cã mua thªm ®îc mét tµu
HËu Giang 02, ®©y lµ lo¹i tµu hai boong, lµ lo¹i tµu semi – Container cã
träng t¶i 12.665 DWT cã thÓ chë ®îc 450 TEU.
Cã thÓ nãi ngµy 31/01/1989 lµ mét sù khëi ®Çu cña ViÖt Nam tham gia
vµo ph¬ng thøc vËn t¶i tiªn tiÕn trªn thÕ giíi- vËn t¶i Container. §ã lµ ngµy ra
®êi cña Liªn doanh vËn t¶i biÓn ViÖt – Ph¸p (GEMARTRANS). Tríc thêi
gian nµy ph¬ng thøc vËn chuyÓn Container chñ yÕu lµ hµng nhËp khÈu tõ níc
ngoµi vÒ díi h×nh thøc cña c¸c c¸ thÓ hoÆc cña mét sè Ýt c¸c doanh nghiÖp
trong vµ ngoµi níc, ®îc göi ghÐp trªn mét sè c¸c tµu hµng rêi chø cha ph¶i lµ
tµu Container chuyªn dông. Sau khi Germartrans ra ®êi, hµng lo¹t c¸c h·ng
20
- Xem thêm -
.DOC 
85 
100 
106 
