Tài liệu Luận văn thực trạng và giải pháp để hạn chế những tranh chấp khi thực hiện hợp đồng xuất khẩu mặt hàng nông sản tại công ty xnk và đầu tư hà nội

Lêi Më §Çu Trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y , nÒn kinh tÕ níc ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín , cïng víi viÖc gia nhËp vµo ASEAN ®a nÒn kinh tÕ níc ta s¸nh vai cïng c¸c nÒn kinh tÕ kh¸c trong khu vùc . ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· ký kÕt rÊt nhiÒu hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i song ph¬ng víi c¸c níc trªn thÕ giíi , kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ . HiÖn nay , ViÖt Nam ®ang nç lùc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp tæ chøc WTO. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶ , ®· ®em vÒ cho ViÖt Nam mét nguån ngo¹i tÖ lín ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc , gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc CNH – H§H ®Êt níc . Hîp ®ång ngo¹i th¬ng ®îc ký kÕt gi÷a c¸c th¬ng nh©n ViÖt Nam víi c¸c th¬ng nh©n níc ngoµi ngµy cµng phong phó vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i hµng ho¸ , lín vÒ gi¸ trÞ hîp ®ång . Tuy nhiªn do sù xa c¸ch vÒ ®Þa lý,kh¸c biÖt vÒ phong tôc tËp qu¸n bu«n b¸n còng nh sù bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷ nªn trong khi ký kÕt hîp ®ång còng nh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång thêng x¶y ra tranh chÊp gi÷a c¸c bªn . Gi¶i quyÕt tranh chÊp nãi chung vµ tranh chÊp trong th¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng ®Òu dÉn ®Õn sù hao phÝ vÒ thêi gian , tiÒn b¹c , søc lùc cña c¸c bªn do vËy h¹n chÕ tranh chÊp lu«n lµ sù mong muèn cña c¸c th¬ng gia ch©n chÝnh . Ngêi ViÖt Nam ta thêng nãi “ Phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh ” , c©u thµnh ng÷ nµy ®· cho chóng ta mét bµi häc quÝ b¸u , trong cuéc sèng hµng ngµy nãi chung vµ trong kinh doanh nãi riªng , cã c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa tranh chÊp x¶y ra th× bao giê còng tèt h¬n lµ ®Ó tranh chÊp x¶y ra råi t×m c¸ch gi¶i quyÕt tèn kÐm cho c¶ hai bªn mµ “ TiÒn mÊt , tËt mang ” . V× lý do trªn mµ em ®· chän ®Ò tµi “ Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ®Ó h¹n chÕ nh÷ng tranh chÊp khi thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu mÆt hµng n«ng s¶n t¹i C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi . “ §Ò tµi nµy ®îc chän víi môc ®Ých gióp cho c¸c th¬ng nh©n cña ViÖt Nam n¾m b¾t ®îc c¸c lo¹i tranh chÊp cã thÓ ph¸t sinh tõ hîp ®ång ngo¹i th¬ng , vµ nguyªn nh©n ph¸t sinh c¸c tranh chÊp nµy ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p gióp c¸c th¬ng nh©n cã thÓ h¹n chÕ c¸c tranh chÊp nµy . LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu c¸c h×nh thøc cña tranh chÊp cã thÓ x¶y ra trong quan hÖ kinh doanh gi÷a ngêi xuÊt khÈu vµ ngêi nhËp khÈu . Tõ c¸c tranh chÊp nµy sÏ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cã thÓ ¸p dông ®Ó h¹n chÕ , ng¨n chÆn c¸c tranh chÊp mét c¸ch cã hiÖu qu¶ . LuËn v¨n ¸p dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu duy vËt biÖn chøng , ®©y lµ mét ph¬ng ph¸p chung nhÊt cã tÝnh bao trïm . Ph¬ng ph¸p cô thÓ bao gåm : tiÕn hµnh kh¶o s¸t thùc tÕ qua c¸c b¸o c¸o t×nh h×nh kinh doanh , b¸o c¸o tµi chÝnh cña C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi , t×m hiÓu qua s¸ch vë ... Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn th× luËn v¨n ®îc kÕt cÊu thµnh 3 ch¬ng : 1 Ch¬ng I C¬ së lý luËn chung Ch¬ng II Thùc tr¹ng vÒ c«ng t¸c thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu n«ng s¶n t¹i C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi Ch¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ c¸c tranh chÊp khi thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu n«ng s¶n t¹i C«ng ty Do thêi gian cã h¹n còng nh tr×nh ®é nhËn thøc cßn nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ , v× vËy bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt . Em rÊt mong nhËn ®îc sù th«ng c¶m vµ sù híng dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o còng nh sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c b¹n . Qua ®©y , em còng xin göi lêi c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn thÇy gi¸o NguyÔn §øc Khiªn cïng c¸c c« chó trong Phßng kinh doanh 2 vµ Phßng Qu¶n trÞ hµnh chÝnh cña C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t Hµ Néi ®· tËn t×nh chØ b¶o , t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh bµi luËn v¨n nµy . Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ./. Sinh viªn Phã ThÞ Minh Tó Ch¬ng I C¬ së lý luËn chung I. Kh¸i qu¸t vÒ hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu : 1. Kh¸i niÖm , ®Æc ®iÓm hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu 1.1 Kh¸i niÖm : Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c ®¬ng sù cã trô së kinh doanh ë c¸c quèc gia kh¸c nhau , theo ®ã mét bªn gäi lµ bªn b¸n (bªn xuÊt khÈu) cã nghÜa vô chuyÓn quyÒn së h÷u cho mét bªn kh¸c gäi lµ bªn mua (bªn nhËp khÈu ) mét tµi s¶n nhÊt ®Þnh gäi lµ hµng ho¸ . Bªn mua cã nghÜa vô tr¶ tiÒn vµ nhËn hµng . Theo ®iÒu 1 cña c«ng íc Lahaye - 1964 vÒ mua b¸n Quèc tÕ ®éng s¶n h÷u h×nh cã kh¸i niÖm vÒ hîp ®ång nh sau : “ Hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua b¸n ®îc ký kÕt gi÷a c¸c bªn cã trô së th¬ng m¹i ë c¸c níc kh¸c nhau , hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn qua biªn giíi cña mét níc hoÆc lµ viÖc trao ®æi ý chÝ ®Ó ký kÕt hîp ®ång gi÷a c¸c bªn ®îc lËp ë c¸c níc kh¸c nhau .” Theo quy ®Þnh cña LuËt th¬ng m¹i ViÖt Nam ban hµnh ngµy 10-5-1997 th× hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu ®ã lµ : 2 “Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng lµ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®îc ký kÕt gi÷a mét bªn lµ th¬ng nh©n ViÖt Nam víi mét bªn lµ th¬ng nh©n níc ngoµi .” 1.2 §Æc ®iÓm : - Hîp ®ång XNK lµ hîp ®ång mua b¸n : thÓ hiÖn ë 4 ®Æc ®iÓm + Hîp ®ång ng thuËn : thÓ hiÖn ý chÝ muèn ký kÕt hîp ®ång cña c¸c chñ thÓ hîp ®ång . + Hîp ®ång song vô : hai bªn ®Òu cã nghÜa vô song song nhau. + Hîp ®ång ®Òn bï : bªn b¸n giao hµng ho¸ cho bªn mua , bªn mua cã nghÜa vô tr¶ tiÒn hay giao hµng ho¸ t¬ng ®¬ng. + Cã sù di chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸. - Hîp ®ång XNK cã yÕu tè quèc tÕ : thÓ hiÖn ë 3 ®Æc ®iÓm + Hai bªn mua b¸n cã trô së kinh doanh ë hai níc kh¸c nhau(®©y lµ yÕu tè x¸c ®Þnh quan träng nhÊt ). + §ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ víi Ýt nhÊt mét trong hai níc. + Hµng ho¸ cã thÓ ®îc di chuyÓn qua khái biªn giíi cña mét níc. 2. Ph©n lo¹i hîp ®ång : Tõ kh¸i niÖm cña hîp ®ång XNK nh trªn th× ta cã thÓ ph©n lo¹i hîp ®ång XNK nh sau : * Theo thêi gian thùc hiÖn hîp ®ång : - Hîp ®ång ng¾n h¹n cã thêi gian thùc hiÖn t¬ng ®èi ng¾n , thêng lµ díi mét n¨m. - Hîp ®ång dµi h¹n cã thêi gian thùc hiÖn t¬ng ®èi dµi , thêng lµ trªn mét n¨m . * Theo néi dung quan hÖ kinh doanh : - Hîp ®ång xuÊt khÈu lµ hîp ®ång b¸n hµng cho th¬ng nh©n níc ngoµi vµ nhËn tiÒn. - Hîp ®ång nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua hµng cña th¬ng nh©n níc ngoµi vµ tr¶ tiÒn. - Hîp ®ång t¸i xuÊt khÈu lµ hîp ®ång xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ mµ tríc kia ®· nhËp tõ níc ngoµi ,kh«ng qua t¸i chÕ hay s¶n xuÊt g× trong níc . - Hîp ®ång t¸i nhËp khÈu lµ hîp ®ång mua nh÷ng hµng ho¸ do níc m×nh s¶n xuÊt ®· b¸n ra níc ngoµi vµ cha qua chÕ biÕn hay s¶n xuÊt g× ë níc ngoµi . - Hîp ®ång gia c«ng hµng xuÊt khÈu lµ hîp ®ång thÓ hiÖn mét bªn trong níc nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ bªn níc ngoµi ®Ó l¾p r¸p , gia c«ng , hoÆc chÕ biÕn thµnh s¶n phÈm råi xuÊt sang níc ®ã , chø kh«ng tiªu thô trong níc . 3 * Theo c¸ch thøc thµnh lËp hîp ®ång : - Hîp ®ång mét v¨n b¶n. - Hîp ®ång nhiÒu v¨n b¶n . * Theo h×nh thøc cña hîp ®ång : - H×nh thøc b»ng v¨n b¶n. - H×nh thøc b»ng lêi nãi. - H×nh thøc mÆc nhiªn. Theo kho¶n 4 ®iÒu 81 LuËt th¬ng m¹i ViÖt nam quy ®Þnh hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ víi th¬ng nh©n níc ngoµi ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n. 3. §iÒu kiÖn cã hiÖu lùc vµ nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ 3.1 §iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ : Theo LuËt th¬ng m¹i ViÖt nam th× hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ cã hiÖu lùc khi cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau : - Chñ thÓ cña hîp ®ång lµ bªn mua vµ bªn b¸n ph¶i cã t c¸ch ph¸p lý . Chñ thÓ bªn níc ngoµi lµ th¬ng nh©n vµ t c¸ch ph¸p lý cña hä ®îc x¸c ®Þnh c¨n cø theo luËt ph¸p cña hä . Chñ thÓ bªn ViÖt nam ph¶i lµ th¬ng nh©n ®îc phÐp ho¹t ®éng th¬ng m¹i trùc tiÕp víi níc ngoµi . - Hµng ho¸ theo hîp ®ång lµ hµng ho¸ ®îc phÐp mua b¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cña níc bªn mua vµ níc bªn b¸n .C¸c th¬ng nh©n ViÖt nam ®îc phÐp xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo quyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg . - Hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i cã néi dung chñ yÕu cña hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ . C¸c néi dung chñ yÕu bao gåm : tªn hµng , sè lîng , quy c¸ch phÈm chÊt , gi¸ c¶ , ph¬ng thøc thanh to¸n, thêi h¹n giao nhËn hµng - Hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ph¶i ®îc lËp thµnh v¨n b¶n. 3.2 Nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ : * §iÒu íc quèc tÕ bao gåm: c¸c ®iÒu íc quèc tÕ gi¸n tiÕp ®iÒu chØnh c¸c hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ (VÝ dô c¸c hiÖp íc th¬ng m¹i hµng h¶i - Merchant navigation treaty; HiÖp ®Þnh GATT/ WTO ) vµ c¸c ®iÒu íc quèc tÕ trùc tiÕp ®iÒu chØnh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÒn h¹n, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn trong viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ (VÝ dô nh C«ng íc Vienne 1980 , c«ng íc Hamburg vÒ mua b¸n vµ vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng biÓn, quy t¾c Hague - Visby, ...). * LuËt quèc gia ë ®©y cã thÓ lµ luËt cña níc ngêi b¸n hay luËt cña níc ngêi mua hoÆc luËt cña bÊt kú níc thø 3 nµo kh¸c cã liªn quan tíi hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ. LuËt quèc gia sÏ trë thµnh luËt ¸p dông cho hîp ®ång trong trêng hîp c¸c bªn tho¶ thuËn trong ®iÒu kho¶n vÒ luËt ¸p dông cho hîp ®ång hoÆc ®iÒu 4 kho¶n vÒ luËt ¸p dông cho hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ ®îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu íc quèc tÕ liªn quan. * TËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ lµ nh÷ng thãi quen th¬ng m¹i phæ biÕn ®îc ¸p dông thêng xuyªn trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ ®îc h×nh thµnh tõ l©u ®êi (VÝ dô nh: INCOTERM 2000 , UCP 500) nÕu ®îc c¸c bªn tham gia hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ chÊp nhËn sÏ trë thµnh nguån luËt ®iÒu chØnh hîp ®ång th¬ng m¹i quèc tÕ. * TiÒn lÖ bu«n b¸n lµ nh÷ng thãi quen, nh÷ng quy ®Þnh quen thuéc ®· ®îc hai bªn tham gia hîp ®ång thiÕt lËp tõ tríc, vµ trong nh÷ng giao dÞch sau nµy hai bªn cã thÓ dùa vµo ®ã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp x¶y ra, mÆc dï trong hîp ®ång cã thÓ kh«ng quy ®Þnh râ ®iÒu nµy. 4. 4.1 CÊu tróc mét hîp ®ång vµ quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XK : CÊu tróc mét hîp ®ång : 4.1.1 Nhãm ®iÒu kho¶n chung : - Sè hiÖu cña hîp ®ång : ®©y kh«ng ph¶i lµ néi dung ph¸p lý b¾t buéc cña hîp ®ång . - §Þa ®iÓm vµ ngµy th¸ng ký kÕt hîp ®ång : nÕu nh trong hîp ®ång kh«ng cã nh÷ng tháa thuËn g× thªm th× hîp ®ång sÏ cã hiÖu lùc ph¸p lý kÓ tõ ngµy ký kÕt . - Tªn vµ ®Þa chØ cña c¸c bªn tham gia ký kÕt hîp ®ång : ®©y lµ phÇn chØ râ c¸c chñ thÓ cña hîp ®ång nªn ph¶i nªu ®Çy ®ñ , râ rµng . - C¸c ®Þnh nghÜa dïng trong hîp ®ång : ®Ó tr¸nh sù hiÓu lÇm khi sö dông c¸c thuËt ng÷ th× nh÷ng thuËt ng÷ nµy ph¶i ®îc ®Þnh nghÜa. - C¬ së ph¸p lý ®Ó ký kÕt hîp ®ång : ®©y cã thÓ lµ c¸c HiÖp ®Þnh ChÝnh phñ ®· ký kÕt , hoÆc c¸c NghÞ ®Þnh th ký kÕt gi÷a c¸c Bé ë c¸c quèc gia , hoÆc nªu ra sù tù nguyÖn thùc sù cña hai bªn ký kÕt hîp ®ång. 4.1.2 C¸c nhãm ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång : - §iÒu kho¶n th¬ng phÈm häc : tªn hµng hãa , sè lîng hµng hãa , quy c¸ch bao b× ®ãng gãi , m· hiÖu , quy c¸ch phÈm chÊt. - §iÒu kho¶n tµi chÝnh : gi¸ c¶ , c¬ së tÝnh gi¸ ,®ång tiÒn thanh to¸n , ph¬ng thøc thanh to¸n , thêi gian thanh to¸n , chøng tõ thanh to¸n . - §iÒu kho¶n vËn t¶i : thêi gian giao hµng , ®Þa ®iÓm giao hµng , ph¬ng thøc chuyªn chë , th«ng b¸o göi hµng , ®iÒu kiÖn vËn chuyÓn . - §iÒu kho¶n ph¸p lý : luËt ¸p dông vµo hîp ®ång , khiÕu n¹i , bÊt kh¶ kh¸ng , ph¹t vµ båi thêng thiÖt h¹i , träng tµi , thêi gian , hiÖu lùc cña hîp ®ång 4.2 Quy tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XK : Ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu 5 Giôc ngêi mua më L/C ,kiÓm tra L/C ChuÈn bÞ hµng ®Ó giao theo hîp ®ång Thuª ph¬ng tiÖn vËn t¶i . KiÓm tra hµng ho¸ Lµm thñ tôc h¶i quan ®Ó xuÊt hµng Giao hµng Mua b¶o hiÓm cho hµng ho¸ Thanh to¸n KhiÕu n¹i vµ gi¶i quyÕt khiÕu n¹i (nÕu cã ) II . C¸c h×nh thøc tranh chÊp thêng ph¸t sinh sau khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt khÈu 1. Tranh chÊp liªn quan ®Õn hiÖu lùc ph¸p lý cña ®¬n chµo hµng vµ thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång . Khi c¸c bªn giao dÞch kh«ng trùc tiÕp gÆp ®îc nhau ®Ó ®µm ph¸n ký kÕt hîp ®ång th× cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p ®µm ph¸n th«ng qua th tÝn ®Ó ký kÕt hîp ®ång .§¬n chµo hµng lµ h×nh thøc phæ biÕn nhÊt trong ph¬ng ph¸p ®µm ph¸n qua th tÝn .§¬n chµo hµng lµ mét ®Ò nghÞ ký kÕt hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ ®îc chuyÓn cho mét ngêi hay nhiÒu ngêi x¸c ®Þnh .Néi dung c¬ b¶n cña mét ®¬n chµo hµng bao gåm : Tªn hµng , sè lîng , quy c¸ch phÈm chÊt , gi¸ 6 c¶ , ph¬ng thøc thanh to¸n , ®Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao nhËn hµng , cïng mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c nh bao b× , ký m· hiÖu... Trong bu«n b¸n quèc tÕ , ngêi ta ph©n biÖt hai lo¹i chµo hµng chÝnh ,®ã lµ: - Chµo hµng cè ®Þnh : lµ viÖc chµo hµng hoÆc chµo b¸n mét l« hµng nhÊt ®Þnh cho mét ngêi x¸c ®Þnh , cã nªu thêi gian mµ ngêi chµo hµng bÞ rµng buéc tr¸ch nhiÖm vµo lêi ®Ò nghÞ cña m×nh .Theo LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam , nÕu kh«ng x¸c ®Þnh thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng , th× thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng lµ 30 ngµy kÓ tõ ngµy ®¬n chµo hµng ®îc chuyÓn ®i cho bªn ®îc chµo hµng . Chµo hµng cè ®Þnh thÓ hiÖn râ ý ®Þnh muèn ký kÕt hîp ®ång cña ngêi chµo hµng nªn ®îc ngêi nhËn chµo hµng quan t©m xem xÐt , vµ nÕu ®îc ngêi nhËn chµo hµng chÊp nhËn hoµn toµn trong thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng th× hîp ®ång coi nh ®îc ký kÕt vµ ngêi chµo hµng kh«ng cã quyÒn thay ®æi . Cho nªn khi ®a ra c¸c néi dung cña chµo hµng , ngêi chµo hµng ph¶i xem xÐt , ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thËn träng , ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng mÆt hµng “nh¹y c¶m ”®Ó tr¸nh rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh . - Chµo hµng tù do : lµ lo¹i chµo hµng kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña ngêi chµo hµng . Trong chµo hµng tù do cÇn ghi râ “ chµo hµng kh«ng cam kÕt ” . Chµo hµng tù do kh«ng cÇn x¸c ®Þnh thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng , cïng mét l« hµng cã thÓ chµo hµng b¸n tíi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng , ngêi nhËn chµo hµng chÊp nhËn hoµn toµn néi dung cña chµo hµng tù do kh«ng cã nghÜa lµ hîp ®ång ®· ®îc ký kÕt , vµ ngêi nhËn chµo hµng kh«ng thÓ tr¸ch cø ngêi chµo hµng . Chµo hµng tù do trë thµnh hîp ®ång khi cã sù chÊp nhËn cña ngêi nhËn chµo hµng vµ sù x¸c nhËn trë l¹i cña ngêi chµo hµng nµy. Do chµo hµng tù do kh«ng rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cho nªn nã Ýt ®îc ngêi nhËn chµo hµng quan t©m . Nh vËy mét chµo hµng muèn cã hiÖu lùc ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c ®iÒu kiÖn sau : + ThÓ hiÖn ý muèn ký kÕt hîp ®ång cña ngêi chµo hµng . + §¬n chµo hµng cã néi dung x¸c thùc gåm ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña hîp ®ång . + §¬n chµo hµng ph¶i ®îc chuyÓn tíi tËn tay ngêi nhËn chµo hµng trong thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng. HiÖn nay trong quan hÖ giao dÞch bu«n b¸n quèc tÕ th× ngêi ta hay dïng ®¬n chµo hµng cè ®Þnh do vËy viÖc chÊp nhËn ®¬n chµo hµng ®îc coi nh ®· ký kÕt hîp ®ång .Tuy nhiªn , khi ngêi ®îc chµo hµng chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn néi dung ®¬n chµo hµng trong thêi gian quy ®Þnh cña ®¬n chµo hµng th× lóc ®ã hîp ®ång míi thùc sù ®îc ký kÕt . C«ng íc Vienne 1980 cho phÐp viÖc söa ®æi , bæ sung víi ®iÒu kiÖn sù söa ®æi bæ sung ®ã kh«ng lµm thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n néi dung cña ®¬n chµo hµng. Cßn nÕu sù söa ®æi bæ sung lµm thay ®æi néi dung c¬ b¶n cña ®¬n chµo hµng th× chÊp nhËn ®ã trë thµnh ®¬n chµo hµng míi . 7 Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ký kÕt hîp ®ång còng lµ vÊn ®Ò quan träng v× nã liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông luËt cho hîp ®ång khi cã tranh chÊp ph¸t sinh . Trong tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay cã hai thuyÕt thêng ®îc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy lµ thuyÕt tèng ph¸t vµ thuyÕt tiÕp thu . ThuyÕt tèng ph¸t x¸c ®Þnh thêi ®iÓm hîp ®ång cã hiÖu lùc theo thêi ®iÓm ngêi ®îc chµo hµng göi ®i lêi chÊp nhËn chµo hµng , c¸c níc Anh , Mü ,NhËt ñng hé quan ®iÓm nµy. ThuyÕt tiÕp thu x¸c ®Þnh hîp ®ång mua b¸n ®îc coi lµ ký kÕt kÓ tõ thêi ®iÓm bªn chµo hµng nhËn ®îc th«ng b¸o chÊp nhËn toµn bé c¸c ®iÒu kiÖn ®· ghi trong ®¬n chµo hµng trong thêi gian hiÖu lùc cña chµo hµng cô thÓ .LuËt th¬ng m¹i ViÖt nam quy ®Þnh theo thuyÕt tiÕp thu nµy . §©y lµ mét ®iÓm quan träng mµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam cÇn n¾m ®îc ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c hiÖu lùc cña ®¬n chµo hµng còng nh thêi ®iÓm hîp ®ång ®îc coi lµ ®· ký kÕt khi giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c nh Anh ,Mü, NhËt... 2. Tranh chÊp liªn quan ®Õn c¬ së ph¸p lý cña hîp ®ång vµ ®Þa vÞ ph¸p lý cña chñ thÓ hîp ®ång. 2.1 C¬ së ph¸p lý cña hîp ®ång C¸c chñ thÓ khi ký kÕt hîp ®ång th× ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c ký kÕt hîp ®ång, ®ã lµ nh÷ng t tëng chØ ®¹o ®îc ph¸p luËt ghi nhËn mµ khi ký kÕt hîp ®ång c¸c chñ thÓ ph¶i tu©n theo : - Nguyªn t¾c tù nguyÖn : Nguyªn t¾c nµy cho phÐp c¸c chñ thÓ cã thÓ tù quyÕt ®Þnh tham gia hay kh«ng vµo hîp ®ång vµ khi ký kÕt hîp ®ång th× ®îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh néi dung giao dÞch cô thÓ trong hîp ®ång, thËm chÝ cã thÓ tù nguyÖn tho¶ thuËn söa ®æi , bæ sung hay huû bá nh÷ng cam kÕt cña m×nh . Nguyªn t¾c tù nguyÖn ®ßi hái c¸c chñ thÓ tõ chèi mäi sù can thiÖp tõ bªn ngoµi tuy nhiªn sù tù nguyÖn lùa chän tham gia hîp ®ång vµ quyÕt ®Þnh néi dung cña hîp ®ång chØ cã giíi h¹n theo luËt ®Þnh . - Nguyªn t¾c cïng cã lîi : Nguyªn t¾c nµy ®Ò cao lîi Ých cña c¸c bªn chñ thÓ trong giao dÞch , ®ßi hái c¸c chñ thÓ ph¶i tÝnh to¸n kÜ lìng tríc khi ký kÕt hîp ®ång , b¶o ®¶m lîi Ých cña c¸c chñ thÓ trong giao kÕt . - Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng : Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c chñ thÓ khi ®· ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp quan hÖ hîp ®ång víi nhau th× lu«n b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô nh nhau , tÊt nhiªn ®©y lµ sù b×nh ®¼ng vÒ mÆt ph¸p luËt chø kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ kinh tÕ . - Nguyªn t¾c trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tµi s¶n vµ kh«ng tr¸i ph¸p luËt : Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái c¸c bªn chñ thÓ ph¶i dïng chÝnh tµi s¶n cña m×nh ®Ó ký kÕt vµ khi vi ph¹m hîp ®ång g©y thiÖt h¹i th× ph¶i trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm do m×nh g©y ra b»ng c¸c tµi s¶n cña m×nh . Nguyªn t¾c nµy ®Ò cao tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn , g¾n lîi Ých tµi s¶n víi viÖc thùc hiÖn hîp ®ång ®· ký kÕt .Nguyªn t¾c nµy còng ®ßi hái ®èi tîng cña hîp ®ång , mäi ®iÒu kho¶n tho¶ thuËn trong néi dung hîp ®ång ph¶i hîp ph¸p . 8 2.2 §Þa vÞ ph¸p lý cña chñ thÓ hîp ®ång Chñ thÓ cña hîp ®ång cã thÓ lµ c¸ nh©n hay c¸c ph¸p nh©n cã trô së kinh doanh ë c¸c níc kh¸c nhau, tuy nhiªn theo luËt cña c¸c quèc gia kh¸c nhau th× cã quy ®Þnh kh¸c nhau vÒ ®Þa lý ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ . Do vËy tríc khi ký kÕt hîp ®ång th× c¸c bªn cÇn x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c ®èi t¸c , xem ®èi t¸c cã ®ñ t c¸ch ®Ó ký kÕt hîp ®ång theo luËt ®Þnh hay kh«ng . C¸ nh©n hay cßn gäi lµ tù nhiªn nh©n muèn tham gia quan hÖ hîp ®ång XNK ph¶i cã n¨ng lùc ph¸p luËt vµ n¨ng lùc hµnh vi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. N¨ng lùc ph¸p luËt cña c¸ nh©n thêng b¾t ®Çu tõ khi sinh ra vµ chØ kÕt thóc khi hä chÕt ®i .Cßn n¨ng lùc hµnh vi cña c¸ nh©n chØ b¾t ®Çu ph¸t sinh khi c«ng d©n ®Õn tuæi thµnh niªn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt . Ph¸p nh©n lµ mét tæ chøc thµnh lËp theo luËt ph¸p vµ ®îc dïng danh nghÜa riªng cña m×nh trong quan hÖ kinh doanh . Th«ng thêng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× mét tæ chøc muèn ®îc thõa nhËn lµ ph¸p nh©n ph¶i cã ®ñ 4 ®iÒu kiÖn sau ®©y : - Ph¶i lµ tæ chøc do Nhµ níc thµnh lËp hoÆc ®îc Nhµ níc thõa nhËn . - Tæ chøc ®ã ph¶i cã tµi s¶n riªng . - Tæ chøc ®ã ph¶i cã kh¶ n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm ®éc lËp b»ng tµi s¶n riªng cña m×nh . - Tæ chøc ®ã ph¶i cã quyÒn hµnh ®éng víi danh nghÜa riªng cña m×nh , cã thÓ ra tríc toµ víi t c¸ch nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n . Khi cã ®ñ 4 ®iÒu kiÖn trªn th× c¸c ph¸p nh©n ®îc coi lµ cã n¨ng lùc chñ thÓ ®Ó ký kÕt c¸c hîp ®ång XNK . Nh vËy cã thÓ nãi viÖc x¸c ®Þnh t c¸ch ph¸p lý cña c¸c bªn ký kÕt cã gi¸ trÞ quan träng ë chç nÕu c¸c chñ thÓ cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p lý vµ n¨ng lùc hµnh vi th× hîp ®ång sau khi ký kÕt míi cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ nÕu tranh chÊp x¶y ra th× míi cã thÓ khiÕu n¹i hoÆc tè tông tríc toµ ¸n hay träng tµi th¬ng m¹i . 3. Tranh chÊp liªn quan ®Õn néi dung cña hîp ®ång Néi dung cña hîp ®ång chÝnh lµ sù tho¶ thuËn cô thÓ vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn thÓ hiÖn th«ng qua c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång . Néi dung cña hîp ®ång ®îc chia ra lµm : * §iÒu kho¶n chñ yÕu : lµ ®iÒu kho¶n quan träng nhÊt trong hîp ®ång , b¾t buéc c¸c bªn ph¶i tho¶ thuËn vµ ghi vµo v¨n b¶n hîp ®ång .NÕu thiÕu ®iÒu kho¶n chñ yÕu th× coi nh hîp ®ång cha ®îc x¸c lËp . Theo ®iÒu 50 cña LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam ban hµnh n¨m 1997 th× c¸c ®iÒu kho¶n chñ yÕu cña mét hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu bao gåm : - Tªn hµng - Sè lîng - Quy c¸ch , chÊt lîng - Gi¸ c¶ - Ph¬ng thøc thanh to¸n 9 - §Þa ®iÓm vµ thêi h¹n giao hµng - C¸c ®iÒu kho¶n kh¸c : lµ c¸c ®iÒu kho¶n cÇn thiÕt cho mét hîp ®ång , nhng nÕu kh«ng cã nã th× hîp ®ång vÉn cã gi¸ trÞ ph¸p lý. Néi dung c¬ b¶n c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång : - §iÒu kho¶n vÒ tªn hµng : ®iÒu kho¶n nµy chØ râ ®èi tîng cÇn giao dÞch , cÇn ph¶i dïng c¸c ph¬ng ph¸p quy ®Þnh chÝnh x¸c tªn hµng . - §iÒu kho¶n vÒ chÊt lîng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh chÊt lîng cña hµng ho¸ giao nhËn , ®ång thêi nã còng lµ c¬ së ®Ó giao nhËn chÊt lîng hµng ho¸ . Tuú tõng mÆt hµng mµ cã ph¬ng ph¸p quy ®Þnh chÊt lîng cho chÝnh x¸c , phï hîp , tèi u . - §iÒu kho¶n sè lîng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh sè lîng hµng ho¸ giao nhËn , ®¬n vÞ tÝnh , ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh träng lîng . - §iÒu kho¶n bao b× ,kÝ m· hiÖu : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh lo¹i bao b× , h×nh d¸ng , kÝch thíc , sè líp bao b× , chÊt lîng bao b× , ph¬ng thøc cung cÊp bao b× .Quy ®Þnh vÒ néi dung vµ chÊt lîng cña kÝ m· hiÖu . - §iÒu kho¶n gi¸ c¶ : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c ®ång tiÒn thanh to¸n , tÝnh gi¸ vµ quy t¾c gi¶m gi¸ (nÕu cã) . - §iÒu kho¶n thanh to¸n : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh : ph¬ng thøc thanh to¸n, ®ång tiÒn thanh to¸n , thêi h¹n thanh to¸n , ®Þa ®iÓm thanh to¸n , bé chøng tõ dïng trong thanh to¸n . - §iÒu kho¶n giao hµng : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh sè lÇn giao hµng , thêi gian giao hµng , ®Þa ®iÓm giao hµng ®i , ®Õn , th«ng qua , ph¬ng thøc giao nhËn , th«ng b¸o giao hµng ( sè lÇn th«ng b¸o , thêi ®iÓm th«ng b¸o , néi dung th«ng b¸o ) vµ mét sè quy ®Þnh kh¸c vÒ thêi ®iÓm giao hµng . - §iÒu kho¶n vÒ trêng hîp miÔn tr¸ch : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh nh÷ng trêng hîp ®îc miÔn hoÆc ho·n thùc hiÖn c¸c nghÜa vô hîp ®ång . - §iÒu kho¶n khiÕu n¹i : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i , thÓ thøc khiÕu n¹i , nghÜa vô cña c¸c bªn khi khiÕu n¹i . - §iÒu kho¶n b¶o hµnh : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh thêi h¹n b¶o hµnh , ®Þa ®iÓm b¶o hµnh , tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn trong mçi néi dung b¶o hµnh . - §iÒu kho¶n ph¹t vµ båi thêng thiÖt h¹i : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh c¸c trêng hîp ph¹t vµ båi thêng , trÞ gi¸ ph¹t vµ båi thêng , c¸ch thøc ph¹t vµ båi thêng . 10 - §iÒu kho¶n träng tµi : ®iÒu kho¶n nµy quy ®Þnh : ai lµ ngêi ®øng ra ph©n xö , luËt ¸p dông vµo viÖc xÐt xö , ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh träng tµi , cam kÕt chÊp hµnh tµi quyÕt vµ ph©n chia chi phÝ träng tµi . * Hîp ®ång cßn cã thÓ cã thªm ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm , vËn t¶i , ®iÒu kho¶n cÊm chuyÓn b¸n... Theo quy ®Þnh cña LuËt Th¬ng m¹i ViÖt nam th× néi dung cña mét hîp ®ång XNK b¾t buéc ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh trªn cho dï hîp ®ång ®ã ®îc ký kÕt víi bÊt kú th¬ng nh©n thuéc quèc gia nµo . 4. Tranh chÊp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång XNK 4.1 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi b¸n vi ph¹m vµ c¸ch gi¶i quyÕt : Trong hîp ®ång XNK th× nghÜa vô cña ngêi b¸n lµ ph¶i giao hµng vµ bé chøng tõ cã liªn quan theo ®óng thêi gian , ph¬ng thøc vµ ®Þa ®iÓm quy ®Þnh trong hîp ®ång ,nhng trong thùc tÕ x¶y ra rÊt nhiÒu trêng hîp ngêi b¸n l¹i vi ph¹m cam kÕt ( cè ý hay v« ý) ,do vËy c¸c tranh chÊp sau thêng hay x¶y ra : 4.1.1 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi b¸n kh«ng giao hµng vµ c¸ch gi¶i quyÕt : Theo quy ®Þnh cña hîp ®ång XNK th× ngêi b¸n ph¶i giao hµng ®óng theo thêi h¹n ®· tho¶ thuËn .Thêi h¹n nµy cã thÓ lµ mét ngµy cô thÓ hoÆc mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh . Do vËy nÕu ngêi b¸n kh«ng giao hµng ®óng thêi h¹n th× gi÷a c¸c bªn dÔ x¶y ra tranh chÊp .Khi x¶y ra tranh chÊp th× tríc tiªn ngêi mua cã quyÒn ®ßi hái ngêi b¸n ph¶i giao hµng trong mét thêi h¹n bæ xung theo tho¶ thuËn .NÕu qu¸ thêi h¹n nµy mµ ngêi b¸n vÉn kh«ng giao hµng hoÆc tuyªn bè kh«ng giao hµng th× ngêi mua cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång , ®ßi båi thêng thiÖt h¹i .Tuy nhiªn ,nÕu thêi h¹n giao hµng trong hîp ®ång lµ cè ®Þnh th× ngêi mua cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång ngay mµ kh«ng cÇn gia h¹n . 4.1.2 Tranh chÊp do ngêi b¸n giao hµng kÐm phÈm chÊt : Theo quy ®Þnh trong hîp ®ång th× ngêi b¸n cã nghÜa vô giao hµng phï hîp víi phÈm chÊt ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång . NÕu ®èi tîng lµ hµng ®Æc ®Þnh th× ngêi b¸n ph¶i giao hµng cã phÈm chÊt hoµn toµn phï hîp víi quy ®Þnh cña hîp ®ång , mäi sù kh¸c biÖt vÒ phÈm chÊt ®Òu bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång . Khi ®ã ngêi mua cã c¸ch gi¶i quyÕt sau : yªu cÇu ngêi b¸n giao hµng ®óng theo quy ®Þnh cña hîp ®ång hoÆc tuyªn bè huû hîp ®ång vµ ®ßi båi thêng thiÖt h¹i (nÕu cã). NÕu ®èi tîng lµ hµng ®ång lo¹i th× tuú thuéc c¸c chØ tiªu chÊt lîng trong hîp ®ång ®Ó xem xÐt ngêi b¸n cã giao hµng ®óng chÊt lîng kh«ng .NÕu ngêi b¸n cung cÊp hµng sai biÖt vÒ phÈm chÊt so víi quy ®Þnh trong hîp ®ång mµ sù sai biÖt ®ã lµm cho ngêi mua kh«ng thÓ sö dông hµng ho¸ theo môc ®Ých ®· ®Þnh th× coi nh hµng ho¸ kh«ng phï hîp víi hîp ®ång vÒ mÆt phÈm chÊt , khi nµy ngêi mua cã quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n huû hîp ®ång vµ båi thêng thiÖt h¹i ph¸t sinh .Cßn nÕu sù sai biÖt ®ã cho phÐp ngêi mua sö dông ®îc hµng hãa theo môc ®Ých ®· ®Þnh nhng hiÖu qña kh«ng cao nh mong ®îi hoÆc kh«ng lµm thay ®æi tÝnh chÊt c¬ b¶n cña hµng ho¸ th× ngêi mua cã thÓ nhËn hµng nhng cã quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n gi¶m gi¸ hµng cho phï hîp víi thùc tÕ phÈm chÊt hµng hãa . Trong nghÜa vô giao hµng cña ngêi b¸n , ph¶i kÓ ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra sù phï hîp vÒ phÈm chÊt vµ sè lîng cña hµng ho¸ thùc tÕ ®· giao víi c¸c quy ®Þnh cña hîp ®ång .Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , c¶ ngêi b¸n vµ ngêi mua ®Òu cã thÓ tiÕn 11 hµnh kiÓm tra hµng t¹i n¬i ®Õn hay n¬i ®i nhng ph¶i x¸c ®Þnh ®îc kÕt qu¶ kiÓm tra ë ®©u lµ cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng .Th«ng thêng kÕt qu¶ kiÓm tra ®îc thÓ hiÖn qua “ GiÊy chøng nhËn phÈm chÊt vµ sè lîng .” vµ nã ®îc coi lµ hîp ph¸p khi nã ph¶n ¸nh râ rµng , trung thùc vÒ hµng giao thùc tÕ , nã ®îc x¸c ®Þnh bëi tæ chøc kiÓm tra - gi¸m ®Þnh cã thÈm quyÒn vµ viÖc kiÓm tra ®îc tiÕn hµnh ®óng thêi gian , ®Þa ®iÓm ,néi dung vµ ph¬ng ph¸p do hai bªn tháa thuËn ghi râ trong hîp ®ång . GiÊy chøng nhËn phï hîp thêng cã hai lo¹i : - GiÊy chøng nhËn sù phï hîp kh«ng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh , nã kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng ( nhng nã ph¶i cã ®Ó x¸c ®Þnh sù phï hîp vÒ sè lîng , chÊt lîng cña hµng so víi hîp ®ång, nÕu ngêi mua ph¸t hiÖn cã ®iÒu g× vÒ hµng ho¸ th× sÏ yªu cÇu ngêi b¸n kh¾c phôc ngay .) - GiÊy chøng nhËn sù phï hîp cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh , nã cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng vµ nã ph¶i ®îc thÓ hiÖn trong hîp ®ång , cã sù rµng buéc tr¸ch nhiÖm cña c¶ hai bªn . Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , ngêi b¸n lu«n muèn viÖc kiÓm tra ë n¬i ®i cã tÝnh quyÕt ®Þnh v× khi ®ã hä sÏ hÕt tr¸ch nhiÖm vÒ sù phï hîp hµng ho¸ ë n¬i ®Õn , ®iÒu nµy cã lîi cho ngêi b¸n v× trong bu«n b¸n quèc tÕ hµng ho¸ lu«n ph¶i vËn chuyÓn dµi ngµy , qua nhiÒu vïng khÝ hËu kh¸c nhau nªn hµng ho¸ rÊt dÔ bÞ tæn thÊt . Tuy nhiªn sù miÔn tr¸ch cña ngêi b¸n vÒ sù phï hîp cña hµng ho¸ còng chØ cã tÝnh t¬ng ®èi ,ngêi mua cã quyÒn chøng minh ngîc l¹i khi thÊy kh«ng tin tëng . Kh«ng nh ngêi b¸n , ngêi mua lu«n muèn viÖc kiÓm tra ë n¬i ®Õn cã tÝnh quyÕt ®Þnh v× khi ®ã ngêi b¸n sÏ ph¶i chÞu rñi ro vÒ sù thay ®æi phÈm chÊt cña hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn . Quan ®iÓm cña c¶ hai bªn vÒ vÊn ®Ò nµy kh«ng gièng nhau nªn dÔ x¶y ra tranh chÊp , ®Æc biÖt lµ trong trêng hîp mµ hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh râ rµng vÒ gi¸ trÞ cña giÊy chøng nhËn phÈm chÊt ë n¬i ®i hay n¬i ®Õn lµ cã gi¸ trÞ ph¸p lý cuèi cïng . 4.1.3 Tranh chÊp do ngêi b¸n giao hµng kh«ng ®óng sè lîng theo hîp ®ång : Khi thùc hiÖn hîp ®ång , ngêi b¸n ph¶i giao ®óng sè lîng theo hîp ®ång. Ngêi b¸n bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång khi chØ giao sè lîng hµng thùc tÕ Ýt h¬n sè lîng quy ®Þnh trong hîp ®ång .Ngêi mua còng cã quyÒn tõ chèi nhËn phÇn d ra khi ngêi b¸n giao qu¸ sè lîng hîp ®ång quy ®Þnh .Theo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ , ngêi b¸n ph¶i tu©n thñ ®óng sè lîng theo hîp ®ång trong trêng hîp hµng ho¸ lµ c¸ biÖt , ®Æc ®Þnh hay lµ c¸c mÆt hµng sè lîng nhá víi ®¬n vÞ lµ c¸i , chiÕc...®èi víi trêng hîp hµng ho¸ lµ hµng ®ång lo¹i , sè lîng lín vµ ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c ®¬n vÞ ®o träng lîng , khèi lîng , dung tÝch , vµ hîp ®ång cã quy ®Þnh mét sè lîng íc chõng th× ngêi b¸n cã quyÒn giao víi sè lîng chªnh lÖch trong tû lÖ dung sai quy ®Þnh . Do ®ã , khi ngêi b¸n giao thiÕu hµng vît qu¸ møc dung sai cho phÐp th× ngêi mua cã c¸c c¸ch sau : - Yªu cÇu ngêi b¸n tiÕp tôc giao phÇn hµng cßn thiÕu . - Ngêi mua tiÕn hµnh mua hµng cña ngêi kh¸c vµ yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i chÞu mäi chi phÝ ph¸t sinh . 12 - Yªu cÇu ngêi b¸n tr¶ l¹i sè tiÒn t¬ng øng víi phÇn giao thiÕu , nÕu ngêi mua kh«ng cßn cÇn ®Õn phÇn hµng giao thiÕu hoÆc ngêi mua vÉn cÇn nhng ngêi b¸n kh«ng cßn hµng ®Ó giao . §i kÌm víi c¸c biÖn ph¸p trªn th× ngêi mua cßn cã quyÒn ®ßi ngêi b¸n nép ph¹t nÕu hîp ®ång quy ®Þnh hay ®ßi båi thêng thiÖt h¹i (nÕu cã). 4.1.4 Tranh chÊp do ngêi b¸n vi ph¹m nghÜa vô cung cÊp chøng tõ ho¸ ®¬n Chøng tõ ho¸ ®¬n cã c«ng dông nãi râ ®Æc ®iÓm vÒ gi¸ trÞ , chÊt lîng , sè lîng cña hµng hãa . C¸c chøng tõ do ngêi b¸n xuÊt tr×nh vµ ngêi mua sÏ thanh to¸n tiÒn hµng khi nhËn ®îc c¸c chøng tõ nµy. Ngoµi c¸c chøng tõ chñ yÕu mµ ngêi b¸n ph¶i giao cho ngêi mua bao gåm : vËn ®¬n , ho¸ ®¬n th¬ng m¹i ,phiÕu ®ãng gãi ,b¶ng kª chi tiÕt ,giÊy chøng nhËn sè lîng ,th× hîp ®ång cã thÓ quy ®Þnh thªm c¸c chøng tõ kh¸c nh lµ hîp ®ång b¶o hiÓm, giÊy chøng nhËn kiÓm dÞch... VËn ®¬n lµ mét chøng tõ quan träng do ngêi chuyªn chë cÊp cho ngêi göi hµng ( thêng lµ ngêi b¸n ) vµ ngêi nµy ph¶i göi nã cho ngêi mua ®Ó nhËn hµng .ViÖc göi vËn ®¬n gèc liªn quan mËt thiÕt ®Õn viÖc nhËn hµng cña ngêi mua . Khi x¶y ra tranh chÊp do göi chøng tõ chËm , thiÕu chøng tõ ®Æc biÖt lµ vËn ®¬n g©y trë ng¹i cho ngêi mua th× ngêi mua ®îc quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i giao ngay bé chøng tõ hîp lÖ . Khi ngêi b¸n ®· nhËn ®îc th«ng b¸o mµ vÉn kh«ng giao bé chøng tõ th× ngêi mua cã quyÒn tuyªn bè víi ngêi b¸n lµ huû hîp ®ång .Cßn nÕu ngêi b¸n giao chËm th× tuú thuéc quy ®Þnh cña hîp ®ång mµ ngêi mua cã thÓ ®ßi tiÒn ph¹t chËm giao chøng tõ hoÆc ®ßi båi thêng thiÖt h¹i mµ hä ph¶i g¸nh chÞu(nÕu cã). 4.1.5 Tranh chÊp do ngêi b¸n tõ chèi thùc hiÖn nghÜa vô sau b¸n Sau khi tiÕn hµnh giao hµng cho ngêi mua th× ngêi b¸n cã thÓ ph¶i thùc hiÖn mét sè nghÜa vô nh b¶o hµnh , híng dÉn sö dông ,vËn hµnh m¸y mãc thiÕt bÞ . Trong ®iÒu kho¶n b¶o hµnh quy ®Þnh ngêi b¸n cã nghÜa vô ®¶m b¶o kh¶ n¨ng lµm viÖc b×nh thêng cña hµng ho¸ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ,phï hîp víi nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång .C¸c nghÜa vô nµy cã thÓ ®îc quy ®Þnh râ trong hîp ®ång , còng cã thÓ ®îc quy ®Þnh trong c¸c ®iÒu íc quèc tÕ hay trong c¸c nguån luËt cã liªn quan . Do vËy, khi ngêi b¸n kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nghÜa vô nµy th× ngêi mua cã quyÒn yªu cÇu ngêi b¸n ph¶i lµm trßn nghÜa vô. NÕu ®· yªu cÇu mµ ngêi b¸n vÉn kh«ng thùc hiÖn ®óng th× ngêi mua cã quyÒn ®ßi tiÒn ph¹t , ®ßi båi thêng thiÖt h¹i , thËm chÝ cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång tuú theo møc ®é vi ph¹m cña ngêi b¸n . 4.2 Tranh chÊp ph¸t sinh do ngêi mua vi ph¹m vµ c¸ch gi¶i quyÕt Trong hîp ®ång XNK , ngêi mua còng nh ngêi b¸n ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ vµ ®óng c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt trong hîp ®ång . VÒ c¬ b¶n nghÜa vô cña ngêi mua bao gåm nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng vµ nghÜa vô nhËn hµng. NghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng bao gåm viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vµ tu©n thñ c¸c thñ tôc mµ hîp ®ång hay luËt lÖ yªu cÇu ®Ó cã thÓ thùc hiÖn ®îc viÖc thanh to¸n tiÒn hµng. HiÖn nay , trong quan hÖ thanh to¸n hµng XNK víi ®èi t¸c níc ngoµi th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam hay ¸p dông ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ L/C . 13 Do vËy tranh chÊp phæ biÕn ph¸t sinh tõ nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng cña ngêi mua liªn quan chñ yÕu ®Õn th tÝn dông L/C . 4.2.1 Tranh chÊp do ngêi mua kh«ng më L/C : NÕu trong hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng L/C th× nghÜa vô quan träng ®Çu tiªn cña ngêi mua lµ ph¶i më L/C theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång ,viÖc ngêi mua kh«ng më L/C ®ång thêi víi viÖc ngêi mua kh«ng thanh to¸n tiÒn hµng . Th«ng thêng ,khi ngêi mua kh«ng më L/C cho ngêi b¸n hëng lîi th× râ rµng lµ ngêi mua ®· vi ph¹m hîp ®ång vµ ®¸p l¹i th× ngêi b¸n sÏ kh«ng ph¶i thùc hiÖn giao hµng , lóc ®ã ngêi mua kh«ng ®îc yªu cÇu ngêi b¸n giao hµng. H¬n n÷a do ngêi mua kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô cña m×nh th× ngêi b¸n cã quyÒn ®ßi ngêi mua nép ph¹t nÕu hîp ®ång quy ®Þnh hoÆc båi thêng c¸c thiÖt h¹i ph¸t sinh vµ thËm chÝ cã thÓ huû hîp ®ång . 4.2.2 Tranh chÊp do ngêi mua chËm më L/C NÕu ngêi mua chËm më L/C th× bÞ coi lµ ngêi mua chËm thanh to¸n , khi ®ã ngêi mua còng bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi sù vi ph¹m nµy . Tuy nhiªn ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ chËm më L/C ®«i khi kh«ng ®¬n gi¶n . Tèt nhÊt lµ trong hîp ®ång nªn quy ®Þnh cô thÓ thêi h¹n më L/C ,nÕu kh«ng rÊt dÔ dÉn ®Õn tranh chÊp do khi thùc hiÖn hîp ®ång th× ngêi b¸n muèn më L/C sím nhng ngêi mua l¹i kh«ng thÓ më L/C sím ®îc v× mét lý do nµo ®ã. Khi ngêi mua chËm më L/C th× ngêi b¸n cã thÓ ¸p dông c¸c chÕ tµi ®ßi båi thêng , ph¹t hay huû hîp ®ång . Tuy nhiªn ngêi mua lu«n muèn gi¶m nhÑ h×nh thøc tr¸ch nhiÖm cßn ngêi b¸n muèn ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm nÆng h¬n . Do ®ã trong trêng hîp nµy cã thÓ ph¸t sinh 3 lo¹i tranh chÊp : - Tranh chÊp do hîp ®ång kh«ng quy ®Þnh thêi h¹n më L/C - Tranh chÊp do hîp ®ång quy ®Þnh kh«ng râ rµng thêi h¹n më L/C - Tranh chÊp vÒ viÖc ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm khi ngêi mua chËm më L/C Th«ng thêng khi s¾p ®Õn h¹n mµ ngêi b¸n cha nhËn ®îc L/C th× ngêi b¸n sÏ th«ng b¸o cho ngêi mua vµ giôc ngêi mua mau chãng më L/C theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång . NÕu ®Õn h¹n më L/C mµ ngêi mua vÉn cha më th× ngêi b¸n vÉn cã thÓ gia h¹n thªm cho ngêi mua mét thêi h¹n bæ xung , nÕu trong thêi h¹n ®ã mµ ngêi mua tiÕn hµnh më L/C th× ngêi b¸n kh«ng cã quyÒn huû hîp ®ång nhng vÉn cã thÓ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c thiÖt h¹i ph¸t sinh do chËm më L/C . Cßn nÕu sau thêi gian ®ã mµ ngêi mua míi më L/C th× ngêi b¸n cã quyÒn huû hîp ®ång vµ ¸p dông chÕ tµi ph¹t , båi thêng v× ngêi mua bÞ coi lµ vi ph¹m hîp ®ång : chËm më L/C trong khi ngêi b¸n ®· chÊp nhËn cho ngêi mua mét thêi h¹n bæ xung . V× vËy nÕu hÕt thêi h¹n më L/C mµ ngêi mua cha më L/C th× ngêi b¸n kh«ng nªn tuyªn bè huû hîp ®ång ngay , tuy nhiªn ngêi b¸n cã thÓ ngng giao hµng vµ 14 hái ý kiÕn ngêi mua . NÕu ngêi mua kh«ng tr¶ lêi trong mét thêi gian hîp lý hoÆc tr¶ lêi hä sÏ kh«ng më L/C th× ngêi b¸n cã quyÒn huû hîp ®ång. 4.2.3 Tranh chÊp do ngêi mua më L/C kh«ng ®óng víi hîp ®ång Khi hîp ®ång quy ®Þnh h×nh thøc thanh to¸n b»ng L/C th× trong ®iÒu kho¶n thanh to¸n thêng ph¶i quy ®Þnh chi tiÕt c¸c vÊn ®Ò nh : ng©n hµng ph¸t hµnh L/C , thêi h¹n më L/C , thêi h¹n tr¶ tiÒn, c¸c chøng tõ ph¶i xuÊt tr×nh , c¸c yªu cÇu ®Æc biÖt cña ngêi mua (nÕu cã). C¸c chi tiÕt nµy th«ng thêng sÏ ®îc ghi vµo ®¬n xin më L/C cña ngêi mua , sau ®ã ghi vµo L/C më cho ngêi b¸n .Trong thùc tÕ , ngêi b¸n l¹i nhËn ®îc L/C cã thªm nh÷ng ®iÒu kho¶n do ngêi mua tù ý thªm vµo hoÆc c¸c quy ®Þnh trong L/C kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh trong hîp ®ång , tõ ®ã n¶y sinh ra tranh chÊp . Khi ph¸t hiÖn ra L/C cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸c víi hîp ®ång hoÆc cã c¸c quy ®Þnh mµ kh«ng cã trong hîp ®ång th× sÏ x¶y ra 2 trêng hîp : - NÕu ngêi b¸n kh«ng khiÕu n¹i ngêi mua vµ kh«ng yªu cÇu söa L/C th× ®¬ng nhiªn ngêi b¸n ®îc coi lµ chÊp nhËn L/C ®ã vµ sÏ ph¶i thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong L/C ®ã ®Ó lÊy ®îc tiÒn hµng .VÒ sau ,ngêi b¸n kh«ng thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh trong L/C th× kh«ng lÊy ®îc tiÒn hµngvµ còng sÏ kh«ng cã quyÒn khiÕu n¹i ngêi mua vi ph¹m nghÜa vô më L/C kh«ng ®óng theo hîp ®ång. - Ngêi b¸n cã thÓ yªu cÇu ngêi mua söa ®æi L/C nÕu thÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn mµ L/C quy ®Þnh cã thÓ ¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi cña m×nh. Tranh chÊp sÏ chÊm døt khi ngêi mua ®ång ý söa ®æi theo ý ngêi b¸nvµ söa ®æi cã tÝnh x¸c thùc . NÕu ngêi mua kh«ng ®ång ý söa ®æi th× tranh chÊp cã thÓ gi¶i quyÕt theo c¸ch sau : nÕu nh÷ng yªu cÇu söa ®æi cña ngêi b¸n lµ phï hîp víi quy ®Þnh ,mµ ngêi mua kh«ng ®ång ý söa ®æi chøng tá ngêi mua ®· vi ph¹m hîp ®ång . Do ®ã ngêi b¸n cã quyÒn kh«ng giao hµng vµ ®ång thêi khiÕu n¹i ngêi mua vi ph¹m hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua hoÆc lµ söa ®æi L/C hoÆc lµ båi thêng c¸c chi phÝ ph¸t sinh t¬ng tù nh trêng hîp ngêi mua kh«ng më L/C . Trong trêng hîp mµ hîp ®ång quy ®Þnh thanh to¸n b»ng ph¬ng thøc nhê thu kÌm chøng tõ th× nghÜa vô cña ngêi mua lµ ph¶i tr¶ tiÒn hoÆc ph¶i chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu do ngêi b¸n ký ph¸t . V× vËy nÕu ngêi mua chËm tr¶ tiÒn hèi phiÕu hoÆc kh«ng chÊp nhËn tr¶ tiÒn hèi phiÕu sÏ dÉn ®Õn tranh chÊp gi÷a hai bªn . Trong trêng hîp nµy ngêi b¸n cã thÓ yªu cÇu ngêi mua thanh to¸n tiÒn hµng trong thêi h¹n bæ xung hîp lý , nÕu qu¸ thêi h¹n nµy mµ ngêi mua vÉn kh«ng thanh to¸n th× ngêi b¸n cã thÓ ®ßi huû hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c thiÖt h¹i ph¸t sinh hoÆc ®ßi tiÒn ph¹t hîp ®ång nÕu cã quy ®Þnh. 4.2.4 Tranh chÊp do ngêi mua vi ph¹m nghÜa vô nhËn hµng theo quy ®Þnh cña hîp ®ång. Theo quy ®Þnh cña hîp ®ång XNK th× ®i cïng víi nghÜa vô thanh to¸n tiÒn hµng th× ngêi mua ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nhËn hµng mét c¸ch kÞp thêi vµ ®Çy 15 ®ñ .Mäi sù vi ph¹m nghÜa vô nµy cña ngêi mua ®Òu cã thÓ g©y tæn thÊt cho ngêi b¸n vµ dÉn ®Õn tranh chÊp . Trong trêng hîp ngêi mua chËm trÔ hay kh«ng thùc hiÖn viÖc nhËn hµng mét c¸ch kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ th× ngêi b¸n nªn yªu cÇu ngêi mua khÈn tr¬ng nhËn hµng ®Ó tr¸nh c¸c tæn thÊt cã thÓ ph¸t sinh. NÕu ngêi mua cè ý kh«ng nhËn hµng khi ngêi b¸n giao theo ®óng quy ®Þnh cña hîp ®ång th× ngêi b¸n cã thÓ tuyªn bè huû hîp ®ång vµ ®ßi ngêi mua båi thêng c¸c tæn thÊt ph¸t sinh. 4.3 ThÓ thøc vµ hå s¬ khiÕu n¹i khi tranh chÊp x¶y ra gi÷a ngêi xuÊt khÈu vµ ngêi nhËp khÈu. 4.3.1 Khi nµo khiÕu n¹i ®èi t¸c : Muèn biÕt khi nµo cã quyÒn khiÕu n¹i ®èi t¸c th× ph¶i dùa vµo nh÷ng c¬ së sau : - Dùa vµo hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng .Trong hîp ®ång quy ®Þnh râ quyÒn lîi vµ nghÜa vô c¸c bªn .Do ®ã ,khi quyÒn lîi ghi trong hîp ®ång bÞ vi ph¹m th× cã quyÒn khiÕu n¹i . - Dùa vµo ®iÒu íc quèc tÕ ®iÒu chØnh hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng .Khi quyÒn lîi ghi trong ®iÒu íc quèc tÕ bÞ vi ph¹m th× cã quyÒn khiÕu n¹i . - Dùa vµo luËt quèc gia ¸p dông cho quan hÖ hîp ®ång . - Dùa vµo tËp qu¸n th¬ng m¹i quèc tÕ . 4.3.2 ThÓ thøc vµ hå s¬ khiÕu n¹i : KhiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng h×nh thøc v¨n b¶n ,®©y lµ yªu cÇu b¾t buéc .H×nh thøc v¨n b¶n cã thÓ lµ th , th b¶o ®¶m ,®iÖn b¸o , ®iÖn ch÷ (telex).NÕu dïng ®iÖn b¸o hay telex th× sau ®ã ph¶i cã th b¶o ®¶m x¸c nhËn . - §¬n khiÕu n¹i : §¬n khiÕu n¹i göi cho ngêi b¸n ph¶i ®îc viÕt râ rµng s¹ch sÏ , c©u v¨n lÞch sù , kÓ c¶ më ®Çu vµ kÕt thóc. §¬n khiÕu n¹i ph¶i hîp lÖ nghÜa lµ ph¶i cã ®Çy ®ñ néi dung . Th«ng thêng néi dung cña ®¬n khiÕu n¹i bao gåm : + Tªn , ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i vµ bªn bÞ khiÕu n¹i . + Sè hîp ®ång . + Sè lîng hµng ho¸ bÞ khiÕu n¹i . + Néi dung khiÕu n¹i vµ lý lÏ khiÕu n¹i . + Yªu cÇu cô thÓ víi bªn vi ph¹m . Chøng tõ kÌm theo ®¬n khiÕu n¹i bao gåm : - Hîp ®ång mua b¸n : cã thÓ sao c¶ hîp ®ång råi g¹ch ch©n nh÷ng ®iÒu kho¶n lµm c¨n cø khiÕu n¹i , hoÆc trÝch nh÷ng ®iÒu kho¶n cã liªn quan lµm c¨n cø khiÕu n¹i . - VËn ®¬n. - Biªn b¶n gi¸m ®Þnh ( gi¸m ®Þnh träng lîng ,gi¸m ®Þnh phÈm chÊt ) . 4.3.3 Thêi h¹n khiÕu n¹i Thêi h¹n khiÕu n¹i lµ mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh dµnh cho viÖc khiÕu n¹i .Thêi h¹n khiÕu n¹i chia lµm hai lo¹i : thêi h¹n khiÕu n¹i theo luËt ®Þnh vµ thêi h¹n khiÕu n¹i theo quy íc . 16 - Thêi h¹n khÝÕu n¹i theo luËt ®Þnh lµ thêi h¹n khiÕu n¹i ®îc quy íc tríc trong luËt mµ c¸c bªn ph¶i tu©n theo . - Thêi h¹n khiÕu n¹i theo quy íc lµ thêi h¹n do c¸c bªn ®¬ng sù quy ®Þnh trong hîp ®ång .Thêi h¹n khiÕu n¹i nµy thêng ®îc quy ®Þnh trong c¸c hîp ®ång mua b¸n ký víi kh¸ch hµng t b¶n chñ nghÜa ,c¸c níc ®ang ph¸t triÓn Thêi h¹n khiÕu n¹i quy íc thêng ng¾n h¬n thêi h¹n khiÕu n¹i do luËt ®Þnh CÇn lu ý r»ng quy ®Þnh thêi h¹n khiÕu n¹i cµng ng¾n cµng tèt ®èi víi c¸c tæ chøc ngo¹i th¬ng ViÖt nam thùc hiÖn ho¹t ®éng XK . Bªn khiÕu n¹i ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt thêi h¹n khiÕu n¹i , nÕu bá qua thêi h¹n khiÕu n¹i råi míi khiÕu n¹i th× sÏ kh«ng ®îc tháa m·n khiÕu n¹i vµ còng mÊt lu«n quyÒn ®i kiÖn. 4.4 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn ®èi t¸c thø ba 4.4.1 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn ngêi chuyªn chë hµng hãa Trong th¬ng m¹i quèc tÕ , viÖc ký kÕt hîp ®ång vËn chuyÓn lµ rÊt quan träng do nã ¶nh hëng ®Õn viÖc thùc hiÖn hîp ®ång XNK .§Æc ®iÓm cña mua b¸n quèc tÕ lµ ngêi mua vµ ngêi b¸n ë xa nhau .Cã thÓ coi hîp ®ång mua b¸n lµ hîp ®ång chuyÓn giao quyÒn së h÷u hµng ho¸ tõ ngêi nµy sang ngêi kia cßn hîp ®ång vËn t¶i lµ hîp ®ång thùc hiÖn viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u hµng ho¸ ®ã Hîp ®ång vËn t¶i lµ hîp ®ång cã sau khi hîp ®ång XNK ®îc ký kÕt . Do ®ã khi ký kÕt hîp ®ång vËn t¶i, ngêi ta ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång mua b¸n ®Ó ký cho phï hîp . Trong c¸c ph¬ng thøc chuyªn chë trong th¬ng m¹i quèc tÕ th× vËn t¶i ®êng biÓn chiÕm h¬n 90% . Ký hîp ®ång vËn t¶i ®Ó chuyªn chë hµng ho¸ trong hîp ®ång mua b¸n ph¶i c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kho¶n ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång : lo¹i hµng , sè lîng , bao b× ,kÝ m· hiÖu , n¬i ®i , n¬i ®Õn ,thêi gian giao hµng ...®©y còng lµ lý do dÉn ®Õn tranh chÊp. * C¬ së khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë : Muèn biÕt khi nµo khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× ph¶i c¨n cø vµo hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ ,®iÒu íc quèc tÕ cã liªn quan , luËt quèc gia ®îc ®em ¸p dông cho hîp ®ång .Th«ng thêng khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë khi ngêi chuyªn chë vi ph¹m hîp ®ång . Trong qu¸ tr×nh khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× c¸c bªn bÞ chi phèi bëi nguyªn t¾c suy ®o¸n tr¸ch nhiÖm . Néi dung cña nguyªn t¾c nµy bao gåm hai giai ®o¹n : - T¹i n¬i xÕp hµng : Sau khi xÕp hµng lªn ph¬ng tiÖn vËn t¶i , nÕu ngêi chuyªn chë cÊp vËn ®¬n s¹ch th× ngêi chuyªn chë bÞ suy ®o¸n lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ho¸ sau nµy . NÕu trong vËn ®¬n ghi nh÷ng ®iÒu kho¶n miÔn tr¸ch th× ngêi chuyªn chë ®îc hëng quyÒn suy ®o¸n lµ kh«ng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt h háng hµng sau nµy do nh÷ng nguyªn nh©n nh ®· nªu trong ®iÒu kho¶n miÔn tr¸ch . - T¹i n¬i dì hµng : Khi nhËn hµng nÕu ngêi nhËn hµng kh«ng cã th«ng b¸o g× cho ngêi chuyªn chë vÒ vÊn ®Ò h háng tæn thÊt hµng ho¸ th× ngêi chuyªn chë ®îc hëng quyÒn suy ®o¸n lµ giao hµng ho¸ ®óng vËn ®¬n . Sau nµy, ngêi nhËn hµng muèn quy tr¸ch nhiÖm cho ngêi chuyªn chë th× ph¶i chøng minh lçi cña ngêi chuyªn chë . NÕu ngêi nhËn hµng cã th«ng b¸o kÞp thêi cho ngêi chuyªn chë vÒ tæn thÊt , h háng 17 hµng ho¸ th× ngêi chuyªn chë bÞ suy ®o¸n lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm , muèn tho¸t khái tr¸ch nhiÖm th× ngêi chuyªn chë ph¶i chøng minh lµ m×nh kh«ng cã lçi . * Hå s¬ khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë : bao gåm ®¬n khiÕu n¹i vµ chøng tõ kÌm theo . §¬n khiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n . Néi dung ®¬n khiÕu n¹i gåm : - Tªn vµ ®Þa chØ cña bªn khiÕu n¹i - Sè hîp ®ång - Lý do khiÕu n¹i - Yªu cÇu cô thÓ NÕu thiÕu mét trong c¸c chi tiÕt trªn th× ®¬n khiÕu n¹i coi nh kh«ng hîp lÖ . Chøng tõ kÌm theo ®¬n khiÕu n¹i gåm : - Hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ hoÆc trÝch sao nh÷ng ®iÒu kho¶n cã liªn quan - VËn ®¬n - PhiÕu kiÓm nghiÖm cña bªn giao hµng vµ bªn nhËn hµng - Biªn b¶n kÕt to¸n * Thêi h¹n khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë §Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn ph¶i qua hai bíc : khiÕu n¹i vµ ®i kiÖn . Nhng trong luËt vÒ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn kh«ng quy ®Þnh riªng biÖt thêi h¹n khiÕu n¹i vµ thêi h¹n tè tông .Trong luËt cña c¸c níc còng nh trong ®iÒu íc quèc tÕ vÒ chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng biÓn chØ quy ®Þnh thêi h¹n tè tông ,nhng trong thêi h¹n tè tông ®ã ngêi nhËn hµng cã quyÒn khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë tríc khi ®i kiÖn .Nh vËy ,ngêi nhËn hµng khi cã ý ®Þnh khiÕu n¹i ngêi chuyªn chë th× ph¶i khiÕu n¹i ngay ®Ó cßn kÞp thêi gian ®i kiÖn nÕu nh kh«ng tho¶ m·n khiÕu n¹i . Tãm l¹i ,®Ó ®¶m b¶o khiÕu n¹i cã thÓ ®¹t ®îc kÕt qu¶ tríc hÕt ph¶i t¹m thêi x¸c ®Þnh viÖc thiÕu hôt , tæn thÊt ,h háng hµng ho¸ cã thuéc tr¸ch nhiÖm cña ngêi chuyªn chë hay kh«ng , ph¶i cã th«ng b¸o tæn thÊt kÞp thêi cho ngêi chuyªn chë , ph¶i lËp bé hå s¬ khiÕu n¹i ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ ,®ång thêi ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt thêi h¹n khiÕu n¹i . 4.4.2 Tranh chÊp ph¸t sinh liªn quan ®Õn c«ng ty b¶o hiÓm : * C¬ së khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm : Kh¸c víi viÖc khiÕu n¹i ngêi b¸n vµ ngêi chuyªn chë , viÖc khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng phô thuéc lçi cña c«ng ty . C«ng ty b¶o hiÓm sÏ bÞ khiÕu n¹i khi cã tæn thÊt hµng ho¸ x¶y ra trong ph¹m vi b¶o hiÓm ®· quy ®Þnh trong hîp ®ång b¶o hiÓm . Do vËy ,c¬ së khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm lµ hîp ®ång b¶o hiÓm vµ luËt b¶o hiÓm ®îc ®em ¸p dông, ®ång thêi ph¶i c¨n cø vµo quy t¾c b¶o hiÓm cña c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc hiÖp héi b¶o hiÓm . * Mét sè ®iÓm ngêi mua b¶o hiÓm cÇn chó ý tríc khi tiÕn hµnh khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm : - B¶o vÖ hµng ho¸ bÞ tæn thÊt vµ gi¸m ®Þnh tæn thÊt : Khi hµng bÞ tæn thÊt , ngêi mua b¶o hiÓm cã nghÜa vô ph¶i b¶o qu¶n hµng , t×m mäi c¸ch thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ hµng , ng¨n chÆn tæn thÊt lan réng ,bëi v× hµng ho¸ cßn thuéc quyÒn së h÷u cña ngêi mua b¶o hiÓm .H¬n n÷a cha x¸c ®Þnh ®îc 18 nguyªn nh©n tæn thÊt cã thuéc nh÷ng rñi ro ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång b¶o hiÓm hay kh«ng. Do vËy , tríc hÕt v× lîi Ých cña m×nh mµ ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i ch¨m sãc , cøu vít , b¶o vÖ hµng ho¸. Ngoµi ra , c«ng ty b¶o hiÓm sÏ kh«ng båi thêng nh÷ng tæn thÊt mµ ®¸ng lý ra ngêi mua b¶o hiÓm cã thÓ ng¨n chÆn ®îc , cho nªn ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o vÖ hµng , ng¨n chÆn tæn thÊt . Khi rñi ro g©y thiÖt h¹i cho hµng ho¸ , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¸o ngay cho c«ng ty b¶o hiÓm biÕt vÒ : th«ng b¸o vÒ diÔn biÕn rñi ro , thêi gian tån t¹i , møc thiÖt h¹i cña hµng . - Gi¸m ®Þnh tæn thÊt : Trong tÊt c¶ c¸c quy t¾c b¶o hiÓm , c«ng ty b¶o hiÓm ®Òu giµnh cho m×nh quyÒn gi¸m ®Þnh hµng ho¸ bÞ tæn thÊt .V× thÕ , khi cã tæn thÊt x¶y ra ®èi víi hµng ho¸ ®îc b¶o hiÓm , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i th«ng b¸o vµ yªu cÇu c«ng ty b¶o hiÓm chØ ®Þnh gi¸m chøng viªn .NÕu c«ng ty b¶o hiÓm kh«ng thùc hiÖn quyÒn nµy th× ngêi mua b¶o hiÓm sÏ mêi c¬ quan gi¸m ®Þnh , ®©y ph¶i lµ c¬ quan ®îc quy ®Þnh trong hîp ®ång b¶o hiÓm hoÆc c¬ quan ®îc c«ng ty b¶o hiÓm uû quyÒn ®Õn gi¸m ®Þnh tæn thÊt . - Ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o lu quyÒn ®ßi båi thêng cña c«ng ty b¶o hiÓm ®èi víi ngêi thø ba : Muèn ®îc c«ng ty b¶o hiÓm chÊp nhËn khiÕu n¹i vµ båi thêng tæn thÊt , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i b¶o lu quyÒn ®ßi båi thêng cña c«ng ty b¶o hiÓm ®èi víi ngêi thø ba .Cô thÓ , ngêi mua b¶o hiÓm ph¶i lµm ®èi tÞch víi ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn , lµm biªn b¶n gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ chuyÓn c¸c chøng tõ ®ã cho c«ng ty b¶o hiÓm. * Hå s¬ khiÕu n¹i c«ng ty b¶o hiÓm : bao gåm - §¬n khiÕu n¹i : §¬n khiÕu n¹i ph¶i lµm b»ng v¨n b¶n , cã néi dung cô thÓ , râ rµng . Néi dung bao gåm : + Bªn khiÕu n¹i + Bªn bÞ khiÕu n¹i + Sè hîp ®ång b¶o hiÓm + Tªn hµng + Sè hiÖu ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn + Ngµy ph¬ng tiÖn ®Õn + TrÞ gi¸ tæn thÊt + Chi phÝ gi¸m ®Þnh vµ c¸c chi phÝ kh¸c + Sè tiÒn yªu cÇu båi thêng - Ho¸ ®¬n th¬ng m¹i Hîp ®ång b¶o hiÓm VËn ®¬n Biªn b¶n gi¸m ®Þnh tæn thÊt hµng ho¸ thùc tÕ Biªn b¶n kÕt to¸n ,biªn b¶n hµng ®æ vì , h háng do tµu g©y ra , giÊy chøng nhËn hµng thiÕu , th dù kh¸ng. - Biªn b¶n quyÕt to¸n tiÒn ®ßi båi thên 19 * Thêi h¹n khiÕu n¹i : theo quy ®Þnh cña c«ng ty B¶o ViÖt ( ViÖt Nam ) Hå s¬ khiÕu n¹i ph¶i ®îc göi trùc tiÕp cho c«ng ty b¶o hiÓm hoÆc ®¹i lý cña c«ng ty b¶o hiÓm trong thêi gian sím nhÊt song kh«ng ®îc chËm qu¸ 9 th¸ng (nÕu khiÕu n¹i tæn thÊt cã lݪn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm ngêi thø ba ) kÓ tõ khi hµng ®îc dì ra khái ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn t¹i c¶ng (ga ) cã tªn ghi trong hîp ®ång b¶o hiÓm trõ khi cã tho¶ thuËn kh¸c . 4.4.3 Tranh chÊp liªn quan tíi ng©n hµng th«ng b¸o L/C víi ngêi b¸n Sau khi giao hµng vµ nhËn vËn ®¬n th× ngêi b¸n sÏ ph¶i lËp bé chøng tõ thanh to¸n theo ®óng quy ®Þnh cña L/C vµ xuÊt tr×nh cho ng©n hµng th«ng b¸o trong thêi h¹n quy ®Þnh . Cã hai kh¶ n¨ng tranh chÊp cã thÓ x¶y ra khi ngêi b¸n lËp bé chøng tõ thanh to¸n vµ c¸ch gi¶i quyÕt : - Khi ngêi b¸n xuÊt tr×nh bé chøng tõ göi hµng cho ng©n hµng chËm h¬n so víi thêi gian quy ®Þnh trong L/C : lóc nµy ngêi b¸n ph¶i ®iÖn yªu cÇu ngêi mua nhê ng©n hµng më L/C söa l¹i L/C ban ®Çu , b»ng c¸ch gia h¹n thªm thêi h¹n xuÊt tr×nh bé chøng tõ cho ngêi b¸n , ®Ó ngµy xuÊt tr×nh thùc tÕ cña ngêi b¸n phï hîp víi L/C söa ®æi ®ã . §iÒu nµy hoµn toµn phô thuéc vµo quan hÖ , thiÖn chÝ cña ngêi mua , sù tin cËy gi÷a hai bªn ...nhng dï sao th× ngêi b¸n vÉn nhËn ®îc tiÒn hµng . - Khi ngêi b¸n xuÊt tr×nh bé chøng tõ cã sai sãt : ng©n hµng sÏ th«ng b¸o yªu cÇu ngêi b¸n mang vÒ s÷a ch÷a l¹i cÈn thËn cho phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña L/C råi míi chuyÓn bé chøng tõ cho ng©n hµng më L/C . III. Nguyªn nh©n ph¸t sinh tranh chÊp tõ hîp ®ång XNK VÒ c¬ b¶n c¸c nguyªn nh©n ph¸t sinh tranh chÊp cã thÓ chia lµm hai nhãm : lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan . 1 . Nguyªn nh©n kh¸ch quan : ®©y lµ c¸c nguyªn nh©n n»m ngoµi ý muèn chñ quan cña ngêi xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu .Thêng bao gåm c¸c nguyªn nh©n sau : 1.1 . Do truyÒn thèng v¨n ho¸ cña c¸c níc cã sù kh¸c nhau : TruyÒn thèng v¨n ho¸ cña mçi níc , mçi d©n téc còng nh ®êi sèng v¨n ho¸ hiÖn t¹i cña hä ¶nh hëng rÊt lín ®Õn c¸ch nhËn thøc , hµnh vi vµ c¸ch øng xö cña con ngêi. Trong kinh doanh quèc tÕ còng vËy , c¸c nhµ kinh doanh thêng ë c¸ch xa nhau , Ýt cã ®iÒu kiÖn gÆp gì ,trao ®æi vµ khi gÆp nhau th× l¹i cã nh÷ng khã kh¨n vÒ v¨n hãa øng xö ng¨n trë . Kinh nghiÖm cña nhµ kinh doanh cho thÊy lêi høa trong kinh doanh cã møc ®é tin cËy kh¸c nhau tuú thuéc vµo nguån gèc v¨n ho¸ . 1.2 Do ng«n ng÷ cña c¸c níc kh¸c nhau : Sù bÊt ®ång vÒ ng«n ng÷ trong kinh doanh lµm cho sù hiÓu biÕt cña c¸c bªn kh«ng gièng nhau , lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c tranh chÊp . Trong kinh doanh quèc tÕ th× tiÕng Anh vµ Ph¸p ®îc sö dông nhiÒu nhÊt ®Ó lµm ng«n ng÷ trong kinh doanh . Vµ chÝnh ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho c¸c th¬ng nh©n v× viÖc sö dông c¸c ng«n ng÷ nµy trong giao tiÕp th«ng thêng nhiÒu khi còng g©y ra sù hiÓu lÇm mµ ®©y lµ trong kinh doanh cÇn ph¶i sö dông thø ng«n ng÷ th¬ng m¹i vµ cã tÝnh ph¸p lý chÆt chÏ , nhiÒu khi cßn cÇu kú ,khã hiÓu nh c¸c côm tõ chuyªn m«n ,thuËt ng÷ rót gän theo tËp qu¸n , c¸c tõ viÕt t¾t ...lµm cho c¸c th¬ng nh©n hiÓu kh«ng chÝnh x¸c néi dung giao dÞch . 1.3 Do sù kh¸c biÖt vÒ th«ng tin Th«ng tin mµ c¸c nhµ kinh doanh quan t©m lµ nh÷ng tin tøc vÒ thÞ trêng gi¸ c¶ , hµng ho¸ , kh¸ch hµng ...HiÖn nay ,th«ng tin kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò khã gi¶i 20