Tài liệu Luận văn thực trạng phát triển của thuỷ sản việt nam và tiến trình hội nhập wto

Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong xu thÕ khu vùc ho¸, quèc tÕ ho¸,nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang tõng bíc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ héi nhËp vµo tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi nãi riªng lµ mét tÊt yÕu kh¸c quan. V× vËy, mçi nÒn kinh tÕ quèc gia ®Òu ph¶i tÝch cùc héi nhËp ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ trong níc, t¨ng cêng quan hÖ ngo¹i th¬ng víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.Tõ ®ã ®Ó cñng cè vµ n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trªn trêng quèc tÕ. §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: "tiÕp tôc më cöa nÒn, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ thÞ trßng, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinnh tÕ víi c¸c níc trªn thÕ gií". Cïng víi xu thÕ ®ã, ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®Ó ®i ®Õn héi nhËp vµo Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) . do thêi gian cã h¹n nªn em chØ xin ®ãng gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu chung víi ®Ò tµi: Thuû S¶n ViÖt Nam Víi TiÕn Tr×nh Ra NhËp tæ Chøc Thong M¹i ThÕ Giíi (WTO) Nh ta ®· biÕt,Thuû S¶n lµ nghµnh hµng cã vÞ trÝ quan trängtrong nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. §èi víi níc ta, Thuû S¶n hiÖn ®ang cung cÊp mét nguån thùc phÈm quan träng cho chi tiªu dïng trong níc vµ gãp phÇn kh«ng nhá trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña níc nhµ. Víi tiÒm n¨ng to lín ®Ó ph¸t triÓn Thuû S¶n, cïng víi viÖc chñ ®éng tiÕp cËn thÞ trêng, thùc hiÖn c«ng cuéc " ®æi míi" trong qu¶n lý vµ kinh doanh Thuû S¶n, chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸nh khÝch lÖ, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt Thuû S¶n ®· vît qua ngìng 2 tû ®« la vµo cuèi n¨m 2002, tiÕp tôc ®øng vÞ trÝ thø 3 vÒ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®Êt níc, ngµy cµng t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn t¹o bé mÆt cho n«ng th«n ven biÓn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc cha t¬ng xøng víi víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña nã. §èi víi thÞ trêng quèc tÕ Thuû S¶n ®ang tõng bíc kh¼ng ®Þnh Hµng Thuû S¶n ViÖt Nam ngµy cµng cã vÞ thÕ trªn trêng quèc tÕ. Theo c«ng bè cña FAO, xuÊt khÈu Thuû S¶n cña ViÖt Nam ®¹t møc t¨ng trëng kû lôc tíi 64,4%, tõ vÞ trÝ thø 19 n¨m 1999, ®· vît qua 8 bËc lªn vÞ trÝ thø 11 trªn thÕ giíi vµo n¨m 2000. §Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh th¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay, th¬ng m¹i Thuû S¶n ®ang ph¶i c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t vµ lµ mét trong nh÷ng ngµnh hµng lu«n ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rµo c¶n th¬ng m¹i, kÓ c¶ nh÷ng rµo c¶n tr¸ h×nh. 1 V× vËy, ®Ó Thuû S¶n ngµy cµng ph¸t triÓn trong xu thÕ héi nhËp, nhÊt lµ khi ViÖt Nam ra nhËp WTO, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ bíc ®i thÝch hîp. 2. Môc nghiªn cøu cña ®Ò tµi -Nghiªn cøu vÒ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi - Nghiªn cøu vÒ qu¸ tr×nh xuÊt khÈu Thuû S¶n vµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO -§Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh xuÊt khÈu Thuû S¶n vµ nhanh chãng cïng nÒn kinh tÕ níc nhµ héi nhËp. 3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi 3.1. §èi tîng nghiªn cøu vÒ thùc tiÔn liªn quan ®Õn viÖc t¨ng cêng xuÊt khÈu ®Ó nhanh chãng gia nhËp WTO . 3.2.Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi -Nghiªn cøu s¬ lîc vÒ WTO -Nghiªn cøu mÆt hµng Thuû S¶n chñ yÕu xuÊt khÈu -Nghiªn cøu thÞ trêng xuÊt khÈu 4. ph¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph©n tÝch thèng kª, ®¸nh gi¸ tæng hîp, so s¸nh, ph¬ng ph¸p tham kh¶o tµi liÖu kiÓm tra vµ ph©n tÝch theo môc ®Ých cña ®Ò tµi 2 5. KÕt cÊu ®Ò tµi §Ò tµi bao gåm 3 ch¬ng nh sau: Ch¬ng mét: Lý luËn chung vÒ WTO Ch¬ng hai: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña Thuû S¶n ViÖt Nam vµ tiÕn tr×nh héi nhËp WTO Ch¬ng ba: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO Ch¬ng mét: Lý luËn chung vÒ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) I- Kh¸i qu¸t chung vÒ WTO 1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh WTO 1.1. GATT Giê ®©y chóng ta cã WTO nh mét ®Þnh chÕ chñ ®¹o trong th¬ng m¹i quèc tÕ, thÕ nhng ®Ó hiÓu ®îc ®Þnh chÕ nµy, nhÊt thiÕt chóng ta còng ph¶i hiÓu râ ®«i ®iÒu vÒ " tiÒn th©n" cña nã, tøc lµ GATT 3 §Çu thËp kû 30 cña thÕ kû xx, lÞc sö ®· chøng kiÕn cuéc khñng ho¶ng, tr× trÖ nghiªm träng cña nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi. Ngêi ta nhËn thÊy, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trªn lµ chÝnh s¸ch b¶o hé th¸i qu¸ cña mçi quèc gia, v× nh÷ng lîi Ých riªng ®· cè thi hµnh bÊt chÊp ¶nh hëng ®Õn th¬ng m¹i chung. §iÒu nµy c¶n trë nghiªm träng sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i hµng ho¸, t¸c ®éng xÊu ®Õn nÒn kinh tÕ toµn cÇu vµ do ®ã k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng quèc gia. Nh»m nhanh chãng kh¾c phôc nh÷ng thiÕu sãt lín cña c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ®· gãp phÇn ®Èy nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµo cuéc suy tho¸i trÇm träng trong thêi gian ®ã, 23 níc thµnh viªn thuéc héi ®ång kinh tÕ vµ x· héi Liªn HiÖp Quèc (ECOSOC) ®· tiÕn hµnh c¸c cuéc ®µm ph¸n th¬ng lîng vÒ thÕu vµo n¨m 1946. C¸c cuéc th¬ng lîng nµy ®· dÉn ®Õn 45.000 sù nhîng bé vÒ thÕu g¾n víi 10 tû USD gi¸ trÞ hµng ho¸, chiÕm kho¶ng 1/5 tæng gi¸ trÞ th¬ng m¹i toµn cÇu t¹i thêi ®iÓm ®ã. NhËn thÊy lîi Ých to lín mµ c¸c cuéc nhîng bé vÒ thuÕ nµy ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ngµy 30 th¸ng 10 n¨m 1947, 23 níc nµy ®· ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ký kÕt hiÖp ®Þn chung vÒ thuÕ quan vµ mËu dÞch (gäi t¾t lµ GATT). GATT ®îc ký t¹i Gªneva vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1948. Ho¹t ®éng cña GATT chñ yÕu th«ng qua c¸c vßng ®µm ph¸n lín, mçi vßng kÐo dµi qua nhiÒu n¨m, vßng ®µm ph¸n sau cã néi dung phong phó vµ kÐo dµi h¬n vßng ®µm ph¸n tríc. Cã thÓ nãi trong lÞch sö 50 n¨m tån t¹i cña m×nh, thµnh qu¶ cña GATT ®¹t ®îc mµ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®îc ®ã lµ viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu. Møc ®é c¾t gi¶m nhiÒu tíi møc c¸c nhµ kinh tÕ häc c¶m thÊy r»ng thuÕ quan dêng nh kh«ng cßn lµ hµng rµo b¶o hé cã ý nghÜa n÷a. MÆc dï c¸c vßng ®µm ph¸n cña GATT diÔn ra trong bèi c¶nh lÞch sö, kinh tÕ vµ chÝnh trÞ kh¸c nhau nhng ®Òu nh»m vµo nh÷ng môc ®Ých chung lµ t¹o ra m«i trêng quèc tÕ an toµn vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i trªn toµn thÕ giíi. GATT ®· trë thµnh " n«i ®µm ph¸n" cña mËu dÞch quèc tÕ, ph¸t ®éng vµ thóc ®Èy tiÕn tr×nh tù do ho¸ mËu dÞch gi÷a c¸c níc; GATT còng trë thµnh n¬i gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp mËu dÞch quèc tÕ, ®iÒu hoµ nh÷ng m©u thuÉn vµ va ch¹m vÒ mËu dÞch quèc tÕ gi÷a c¸c nø¬c. §ång thêi, GATT còng th«ng qua nh÷ng chÕ ®é vµ c¬ chÕ vÒ mËu dÞch cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, cã t¸c dông nhÊt ®Þnh trong viÖc thóc sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ vµ mËu dÞch cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. 4 1.2. Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi vµ vßng Uruguay(vßng ®µm ph¸n cuèi cïng cña GATT). Vßng Uruguay ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1986, tuy nhiªn ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1990, nhiÒu vÊn ®Ò vÉn ®îc bµn luËn v× Mü vµ mét sè níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn muèn ®a thªm vµo ch¬ng tr×nh nghÞ sù nh÷ng vÊn ®Ò míi nh: trao ®æi dÞch vô quèc tÕ, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, ®Çu t, lao ®éng,.. Bªn c¹nh ®ã, th¾ng lîi cña GATT trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ cïng mét lo¹i nh©n nhîng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m 70, 80 cña thÕ kû xx ®· khiÕn chÝnh phñ c¸c níc ®a ra mét lo¹t nh÷ng h×nh thøc b¶o hé kh¸c nh: tù nguyÖn h¹n chÕ xuÊt khÈu, t¨ng cêng c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch, n©ng cao tiªu chuÈn nhËp khÈu… chÝnh v× vËy mµ th¬ng m¹i thÕ giíi ®· trë nªn phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi nh÷ng n¨m GATT míi h×nh thµnh. Ngay c¶ ®èi víi th¬ng m¹i hµng ho¸, nhiÒub lÜnh vùc tuy ®· ®îc GATT xem xÐt nhng vÉn cßn nhiÒu lç hæng, cha hîp lý, ®Æc biÖt nh hiÖp ®Þnh vÒ th¬ng m¹i hµng n«ng s¶n vµ hµng dÖt may chñ yÕu chØ mang l¹i lîi Ých cho c¸c níc ph¸t triÓn. ThÓ chÕ cña GATT vµ hÖ thèng gi¶i quyÕt tranh chÊp còng bÞ mét sè níc thµnh viªn chØ trÝch. H¬n n÷a thÕ giíi ®· chuyÓn tõ xu thÕ " ®èi ®Çu" sang " ®èi tho¹i", thùc hiÖn më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ. T×nh h×nh kinh tÕ, th¬ng m¹i thÕ giíi cã nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng vµ s©u s¾c díi t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ sù ph¸t triÓn vît bËc cña th«ng tin liªn l¹c. Do ®ã, nhiÒu vÊn ®Ò míi trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ph¸t sinh vît xa khu«n khæ cña GATT, ®ßi hái c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i xem xÐt l¹i xø m¹ng cña GATT. Cuèi cïng ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ néi t¹i kh«ng thÓ gi¶i quÕt cña GATT vµ ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn toµn cÇu hãa mËu dÞch vµ kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng phøc t¹p, c¸c bªn tham gia vßng ®µm ph¸n Uruguay ®· quyÕt ®Þnh thiÕt lËp mét thÓ chÕ mËu dÞch ®a ph¬ng míi tiÕp tôc GATT vµ thay thÕ cho GATT, ®ã lµ Tæ Th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµo ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 1995. RA ®êi vµo ngµy 1/1/1995, WTO lµ tæ chøc quèc tÕ lín nhÊt ®Çu tiªn trong viÖc thiÕt lËp c¸c tho¶ thuËn vµ cam kÕt chung trªn quy m« toµn cÇu trong lÜnh vùc th¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. WTO ho¹t ®éng dùa trªn 3 môc tiªu chÝnh sau: -Thóc ®Èy t¨ng trëng thong m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÕ giíi, phôc vô cho sù ph¸t triÓnn æn ®Þnh, bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i trêng; 5 -Thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c thÓ chÕ thÞ trêng, gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång tranh chÊp th¬ng m¹i gi÷a c¸c thµnh viªn trong khu«n khæ cña hÖ thèng th¬ng m¹i ®a ph¬ng, phï hîp víi nguyªn t¾c c¬ b¶n cña c«ng ph¸p quèc tÕ, ®¶m b¶o cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt lµ c¸c níc kÐm ph¸t triÓn nhÊt ®îc hëng nh÷ng lîi Ých thùc sù tõ sù t¨ng trëng cña th¬ng m¹i quèc tÕ vµ khuyÕn khÝch c¸c níc nµy ngµy cµng héi nhËp s©u réng h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi; -N©ng cao møc sèng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµmcho ngêi d©n c¸c níc thµnh viªn, ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ tiªu chuÈn lao ®éng tèi thiÓu ®îc t«n träng; Tãm l¹i, Tæ chøc thÕ giíi ra ®êi ®· ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña mét thÓ chÕ mËu dÞch quèc tÕ ®· bíc vµo mét thêi ®¹i míi - thêi ®¹i cña WTO. 2. Nh÷ng lîi Ých vµ nghÜa vô cña ViÖt Nam víi t c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO - ViÖt Nam trë thµnh viªn WTO sÏ ®Èy m¹nh th¬ng m¹ivµ c¸c quan hÖ ViÖt Nam víi c¸c thµnh viªn kh¸c trong WTO -B·i bá HiÖp ®Þnh ®a sîi MFA sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc xuÊt khÈu - T×m kiÕm ®îc nhiÒu thÞ trêng h¬n -ViÖt Nam sÏ cã lîi do viÖc c¾t gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cÇn nhiÒu nh©n c«ng - ViÖt Nam sÏ nhËn ®îc mét sè u ®·i ®Æc biÖt víi nh÷ng nguyªn t¾c cña WTO ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn Bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých mµ ViÖt Nam sÏ cã khi lµ thµnh viªn cña WTO, ViÖt Nam còng sÏ ®îc cam kÕt thùc hiÖn mét lo¹t c¸c nghÜa vô bao gåm : thuÕ thÊp cho c¸c mÆt hµng nhËp khÈu, më cöa thÞ trêng dÞch vô, cung cÊp sù b¶o vÖ phï hîp vµ hiÖu qu¶ cho sö h÷u trÝ tuÖ, thiÕt lËp chÝnh s¸ch cho ®Çu t níc ngoµi vµ tiÕp tôc c¶i c¸ch kinh tÕ theo yªu cÇu cña WTO,… 3.- Nh÷ng yªu cÇu vµ lé tr×nh cam kÕt trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¸c ®éng ®Õn kinh tÕ Thuû S¶n 3.1ThuÕu quan Ngay khi tham gia héi nhËp kinh tÕ khu vùc, Thuû S¶n ®· chñ ®éng x¸c ®Þnh lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ theo yªu cÇu cña CEPT nh sau: N¨m Thuû S¶n t¬i sèng 1998 15 Thuû S¶n chÕ biÕn 40 1999 15 40 2000 10 35 2001 2002 10 10 20 20 2003 5 20 2004 2005 5 5 15 10 2006 5 5 Do thùc tÕ nhËp khÈu Thuû S¶n cña ta thÊp, trong ®ã cã nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn t¸i xuÊt do n¨ng lùc chÕ biÕn mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao cña ta ngµy cµng t¨ng vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ ngµy mét tiÕp cËn ®îc tr×nh ®é 6 khu vùc vµ thÕ giíi, ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng thÕ giíi kÓ c¶ thÞ trêng khã tÝnh nh ( Mü, EU) vµ ®Ó phÇn nµo ®iÒu hoµ nguyªn do t¸c ®éng cña tÝnh mµu vô cao trong nu«i trång vµ khai th¸c h¶i s¶n. Tuy nhiªn, khi thu nhËp cña ngêi d©n ViÖt Nam t¨ng lªn th× nhu cÇu vÒ hµng thuû h¶i s¶n gi¸ trÞ cao ®a d¹ng nhÊt lµ nh÷ng lo¹i mµ viÖt Nam cha cã sÏ t¨ng lªn. V× vËy, Bé Thuû S¶n ®· lùa chän ph¬ng ¸n c¾t gi¶m thuÕ nh trªn, trong ®ã c¾t gi¶m nhanh thuÕ nhËp khÈu nguyªn vËt liÖu nh»m khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn t¸i xuÊt vµ h¹n chÕ nhËp khÈu thµnh phÈm ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. §èi víi WTO: còng gièng quan ®iÓm c¾t gi¶m thuÕ quan nh ®èi víi CEPT lµ b¶o hé s¶n xuÊt trong níc ®èi víi s¶n phÈm Thuû S¶n chÕ biÕn vµ khuyÕn khÝch nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn t¸i xuÊt. V× vËy ph¬ng ¸n c¾t gi¶m thuÕ trong cam kÕt gia nhËp WTO thÓ hiÖn thuÕ nhËp khÈu c¾t gi¶m thuÕ víi møc cao h¬n vµ nhanh chãng h¬n Thuû S¶n chÕ. 3.2. Phi thuÕ quan 3.2.1. Trî cÊp nhµ níc Theo quy ®Þnh cña WTO ®èi víi ngµnh Thuû S¶n, c¸c hç trî cña nhµ níc nh»m t¨ng cêng qu¶n lý nghÒ c¸ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë møc ®é quèc gia bao gåm ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, nghiªn cøu, ®µo t¹o, khuyÕn ng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng kh«ng bÞ coi lµ trî cÊp cña nhµ níc . HoÆc c¸c hç trî cña nhµ níc nhng kh«ng v× môc tiªu b¶o hé s¶n xuÊt trong níc hoÆc bãm mÐo th¬ng m¹i th× kh«ng ®îc coi lµ trî cÊp. Thùc tÕ tµi trî tµi chÝnh cho nghÒ c¸ cña níc ta trong thêi gian qua chñ yÕu tËp chung vµo c¬ së h¹ tÇng nghÒ c¸: c¶ng c¸, khu neo ®Ëu tró b·o; ®Çu t gièng quèc gia phôc vô cho nghiªn cøu vµ b¶o tån gièng gèc; khuyÕn ng; … Tuy nhiªn, møc ®é tµi trî hµng n¨m cho nh÷ng dù ¸n trªn cßn thÊp, kh«ng phï hîp víi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh. ch¼ng h¹n, ®Ó thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång Thuû S¶n , nh÷ng n¨m qua cÇn ®Çu t 500-700 tû ®ång mçi n¨m cho thuû lîi phôc vô nu«i trån, nhng thùc tÕ nhµ níc chØ c©n ®èi ®ùoc 150-180 tû. Bªn c¹nh nh÷ng néi dung tµi trî tõ nguån ng©n s¸ch nhµ níc nãi trªn, tõ n¨m 1997 chÝnh phñ cã ch¬ng tr×nh cho vay vèn tÝn dông u ®·i ®ãng vµ c¶i ho¸n tµu ®¸nh c¸ xa bê vµ tõ n¨m 2000 cã c¬ chÕ cho vay vèn u ®·i nu«i trång Thuû S¶n theo ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång Thuû S¶n, nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt nghÒ c¸ theo híng ph¸t triÓn bÒn v÷ng: chuyÓn dÞch hîp lý khai th¸c gÇn bê sang khai th¸c xa bê, chuyÓn mét bé phËn lao ®éng tõ khai 7 th¸c h¶i s¶n ven bê sang nu«i trång Thuû S¶n , chÕ biÕn vµ dÞch vô hËu cÇn cho nghÒ c¸, gãp phÇn t¹o viÖc lµm vµ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n. Víi nh÷ng môc ®Ých nh vËy, hoµn toµn kh«ng lµm bãp mÐo th¬ng m¹i, phï hîp víi quy ®Þnh. Tuy nhiªn, viÖc cho vay tÝn dông u ®·i ®Ó ®ãng gãp c¶i ho¸n tµu ®¸nh c¸ xa bê trong vµi n¨m gÇn ®©y kh«ng ®îc tiÕp tôc thùc hiÖn do hiÖu qu¶ cña mét sè dù ¸n ®Çu t lo¹i nµy, mÆt kh¸c do ngêi vay kh«ng chÞu tr¶ vèn vay ¶nh hëng ®Õn viÖc thu håi c«ng nîcña ®¬n vÞ cho vay nªn hÇu hÕt c¸c ®Þa ph¬ng kh«ng ®îc tiÕp tôc vay vèn theo ch¬ng tr×nh nµy ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng Thuû S¶n ViÖt Nam. Trong khi ®ã c¸c níc ph¸t triÓn thêng sö dông trî cÊp nh mét biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt trong níc. Ch¼n h¹n, trî gióp cña EU víi nghÒ c¸ cua rtoµn khèi nh sau: -Tµi trî trong lÜnh vùc khai th¸c Thuû S¶n thêi kú 1994-1999 lµ 1,84 tû USD, tËp trung vµo tèi u ho¸ t¨ng cêng ®é khai th¸c 837,1 triÖu USD chiÕm 26,7%, ®æi míi hiÖn ®¹i ho¸ h¹m tµu , b¶o vÖ nguån Thuû S¶n, c¶ng c¸. - tµi trî cho nu«i trång Thuû S¶n , tËp trung vµo quy ho¹ch mÆt níc nu«i, s¶n xuÊt con gièng, marketing, m«i trêng… TRong kú tíi EU quyÕt ®Þnh sÏ t¨ng møc tµi chÝnh lªn cao h¬n. tõ n¨m2001, hµng n¨m sÏ trî cÊp 1 tû USD, t¨ng gÇn 2 lÇn so víi tríc… Ngay trong khu vùc, mét sè níc còng cã nh÷ng ch¬ng tr×nh trî cÊp cho nhÒ c¸, theo tµi liÖu do c¸c níc cung cÊp t¹i héi nghÞ" c¸ cho mäi ngêi" tæ chøc t¹i Th¸i Lan n¨m 2001 cho thÊy: Malayxi, trî cÊp gia nguyªn liÖu cho nghÒ c¸ n¨m 1999-2000 víi møc trî gi¸ kho¶ng 11,3 triÖu USD, trî cÊp hç trî kho¶n vay theo tû gi¸ thÞ trêng cho hîp t¸c khai th¸c c¸ ngõ biÓn s©u, kho¶ng 1,3 triÖu USD… ChÝnh do trî cÊp cña c¸c níc ph¸t triÓn cho nghÒ c¸ qu¸ lín ®· t¹o c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng trªn trêng quèc tÕ, vµ ngêi khã kh¨n vÉn lµ c¸c níc chËm ph¸t triÓn vµ c¸c nø¬c ®ang ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, thùc tÕ l¹i hay tr¸i ngîc c¸c níc ®ang ph¸t triÓn l¹i hay bÞ kiÖ lµ b¸n ph¸ gi¸ hoÆc trî gi¸ khi s¶n phÈm cña hä xuÊt nhiÒu vµo c¸c níc m¹nh. Vô kiÖn doanh nghiÖp ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ da tr¬n lµ mét vÝ dô. 3.2.2. th¬ng m¹i Thuû S¶n víi vÊn ®Ò nguån lîi, m«i trêng NhËn thøc râ ph¸t triÓn Thuû S¶n ph¶i ®i ®«i víi c«ng t¸c qu¶n lý, b¶o vÖ nguån lîi vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i míi ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng, Bé Thuû S¶n ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËtliªn quan ®Õn 8 viÖc b¶o vÖ nguån lîi, m«i trêng. §ång thêi trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, vÊn ®Ò nµy lu«n ®îc quan t©m. cô thÓ trong c¸c lÜnh vùc sau: -Trong khai th¸c h¶i s¶n: ®· cã c¸c quy ®Þnh cÊm khai th¸c h¶i s¶n b»ng c¸c nghÒ cã tÝnh huû diÖt nguån lîi; ®¨ng ký vµ cÊp phÐp ho¹t ®éng cho tµu c¸ trong ®ã quy ®Þnh lo¹i ng cô ®îc sö dông, khu vùc vµ thêi gian ®¸nh b¾t ®Ó tr¸nh khai th¸c h¶i s¶n vµo mïa sinh s¶n, cÊm sö dông chÊt næ, sóng ®iÖn ®Ó khai th¸c h¶i s¶n,,… §ång thêi tæ chøc th¶ gièng t«m, c¸ ra biÓn ®Ó t¸i t¹o nguån lîi, tuyªn truyÒn cho n«ng ng d©n hiÓu râ viÖc cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi. Thùc hiÖn quy chÕ khai th¸c h¶i s¶n cã tr¸ch nhiÖm cña FAO vµ ký tho¶ thuËn b¶o vÖ Rïa biÓn víi c¸c níc trong khèi Asean. Tuy nhiªn, c¸c biÖn ph¸p vÒ qu¶n lý, b¶o vÖ t¸i t¹o nguån lîi h¶i s¶n hiÖn nay cha thu ®îc hiÖu qu¶ cao, mét mÆt do tr×nh ®é d©n trÝ cña ng d©n cßn thÊp, thu nhËp vµ ®êi sèng cña hä cßn khã kh¨n nªn hä thiÕu tù gi¸c trong viÖc thùc thi c¸c quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ nguån Thuû S¶n . MÆt kh¸c, do hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cha ®ång bé, ph¬ng ph¸p qu¶n lý cßn bÊt cËp trong khi kinh phÝ cho c«ng t¸c cßn h¹n hÑp, thiÕu trang thiÕt bÞ tiªn tiÕn phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý còng nh ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. §èi víi nu«i trång Thuû S¶n , bªn c¹nh viÖc ph¸t triÓn nu«i Thuû S¶n theo ph¬ng thøc th©m canh, b¸n th©m canh, cßn quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn nu«i sinh th¸i kÕt hîp t«m-rõng ngËp mÆn, t«m -lóa.tõng bíc thùc hiÖn quy ph¹m nu«i Thuû S¶n cña FAO. §èi víi Thuû S¶n lång bÌ, Bé Thuû S¶n ®· ban hµnh tiªu chuÈn quy ®Þnh kho¶ng c¸ch, kÝch cì lång bÌ vµ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÖ sinh, m«i trêng. -ViÖt Nam ®· tham gia c«ng íc quèc tÕ vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· trong ®ã cã c¸c lo¹i Thuû S¶n quý hiÕm cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng. Ban hµnh danh môc nh÷ng loµi Thuû S¶n ph¶i ®¸p øng vÒ ®iÒu kiÖn kÝch cì míi ®îc khai th¸c vµ xuÊt khÈu . 3.2.3.VÖ sinh an toµn thùc phÈm Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 ngµnh Thuû S¶n ®· quan t©m ®Õn viÖc ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ trêng vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. n¨m 1990 cö ngêi ®i häc HACCP ë Ên §é, n¨m 1991 häc ë TH¸i Lan… Tõ n¨m 1994 ®· nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh cña EU ®Ó ®iÒu chØnh, bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh Thuû S¶n cña ViÖt nam cho phï hîpvíi yªu cÇu cña EU. n¨m 1997 tiÐp tôc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi yªu cÇu cña Mü. 9 §Ó theo kÞp xu thÕ cña thÕ giíi qu¶n lý an toµn vÖ sinh "tõ ao nu«i ®Õn bµn ¨n", Bé Thuû S¶n ®· ban hµnh hµng lo¹t c¸c tiªu chuÈn ngµnh vÒ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vÒ sinh an toµn cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ c¬ së dÞch vô nghÒ c¸ nh: tµu c¸, c¶ng c¸, chî c¸,,.. §· ban hµnh quy chÕ vµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh kiÓm so¸t chÊt ®éc tè sinh häc cña vïng thu ho¹ch nhuyÔn thÓ.. Ngoµi ra nhiÒu tiªu chuÈn ngµnh nghÒ vÒ phô gia, ghi nh·n, bao gãi vµ ph¬ng ph¸p kiÓm nghiÖm ®· vµ ®ang ®îc ban hµnh nh tiªu chuÈn vÒ hµm lîng c¸c chÊt ®éc tè, tiªu chuÈn vÒ kim lo¹i nÆng, quy ®Þnh sö dông chÊt phô gia thùc pham trong chÕ biÕn… Bíc ®Çu thùc hiÖn ph¬ng ph¸p kiÓm so¸t hÖ thèng mµ c¸c níc tiªn tiÕn ®ang ¸p dông. MÆt kh¸c, híng dÉn c¸c doanh nghiÖp ®îc híng dÉn n©ng cÊp nhµ xëng, ®Çu t chiÒu s©u trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ ¸p dông HACCP. NhiÒu líp ®µo t¹o vÒ HACCP ®· ®îc tæ chøc cho c¸n bé qu¶n lý nhµ níc còng nh c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé thùc hµnh cña doanh nghiÖp. Nhê sù tÝch cùc chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn t¬ng ®¬ng, n¨m 1999 ViÖt Nam ®· ®îc vµo danh s¸ch I xuÊt khÈu Thuû S¶n vµo EU. §ång thêi EU còng c«ng nhËn ch¬ng tr×nh kiÓm so¸t an toµn vÖ sinh ®èi víi nhuyÔn thÓ vµ Thuû S¶n nu«i. Tuy nhiªn, ta l¹i cha cã kinh nghiÖm vÒ thiÕt lËp c¬ chÕ còng nh ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng hÖ thèng kiÓm tra, kiÓm so¸t vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi Thuû S¶n nhËp khÈu theo SPS, nªn hiÖn nay hµng Thuû S¶n nhËp khÈu ®ang th¶ næi, kh«ng cã sù kiÓm so¸t. Mét mÆt do ph©n c«ng thùc hiÖn gi÷a c¸c Bé, ngµnh cßn trång chÐo võa cã chç trèng. MÆt kh¸c, cßn thiÕu sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý liªn quan. 3.2.4. C¹nh tranh th¬ng m¹i b×nh ®¼ng Nguyªn t¾c cña WTO lµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng th¬ng m¹i hµng ho¸ còng nh th¬ng m¹i dÞch vô. C¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Thuû S¶n ®Õn nay ®Çy ®ñ yªu cÇu nµy. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ do xuÊt khÈu hµng Thuû S¶n cña ta t¨ng nhanh trong thêi gian qua, nªn c¸c níc lín ®a ra cac hµng rµo nh»m h¹n chÕ xuÊt khÈu cña Thuû S¶n ViÖt Nam. Næi bËt lµ nh÷ng quy chÕ d lîng kh¸ng sinh qu¸ møc cÇn thiÕt vµ kh«ng cã c¬ së khoa häc. H¬n n÷a EU cßn ®èt c¸c l« hµng bÞ nhiÔm kh¸ng sinh cña ta dï møc ®é nhiÔm rÊt nhá. T¬ng tù c¸c níc Mü, Canada còng ®· ¸p dông quy chÕ cña EU. §iÒu nµy g©y khã kh¨n lín cho xuÊt khÈu Thuû S¶n ViÖt Nam. 10 ViÖc g©y khã khn ®èi víi viÖc xuÊt c¸ tra, ba sa sang Mü còng lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. Khi c¸ da tr¬n cña ta xuÊt vµo Mü t¨ng lªn HiÖp héi c¸ nheo cña Mü (CFA) t×m mäi c¸ch ®Ó h¹n chÕ xuÊt khÈu cña ta. Víi nh÷ng ®éng th¸i trªn, c¸c doanh nghiÖp Thuû S¶n cña ta kh«ng khái lo l¾ng, ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc më réng s¶n xuÊt, c«ng ¨n viÖc lµm cña ngêi lao ®éng. V× thùc tÕ Thuû S¶n kh«ng ®îc trî cÊp, c¸c doanh nghiÖp kh«ng b¸n ph¸ gi¸, chÊt lîng hµng cña ta tèt, chóng ta ®· thùc hiÖn tèt nh÷ng quy ®Þnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, nhng ta vÉn bÞ ®èi xö kh«ng b×nh ®¼ng. II- Bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam 1. Bµi häc cña Trung Quèc -Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi lµ nh÷ng kinh nghiÖm gîi më ®¸ng tham kh¶o trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cña c¸c níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn gÇn nhau trong khèi ASEAN nh ViÖt Nam -§óng nh ngµi Magorinot, ngêi ®øng ®Çu tæ chøc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Liªn hiÖp quèc t¹i lÔ khai m¹c " diÔn ®µn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng t¹i Thîng H¶i n¨m 2002" ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO kh«ng nh÷ng lµm thay ®æi Trung Quèc, mµ cßn lµm thay ®æi c¶ tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi , cã ý nghÜa s©u xa víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn… 11 ch¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña Thuû S¶n ViÖt Nam víi tiÕn tr×nh gia nhËp WTO I- T×nh h×nh ph¸t triÓn cña Thuû S¶n ViÖt Nam H¬n 20 n¨m qua, kÓ tõ khi nhµ níc cho ngµnh Thuû S¶n thö nghiÖm c¬ chÕ "tù c©n ®èi, tù trang tr¶i" ®Õn thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ trêng nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu b¶n th©n bé ngµnh, ngµnh Thuû S¶n ®· kh¶ng ®Þnh b»ng c¸c chØ sè liªn tôc ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ cao, liªn tôc trong 2 thËp kû thÓ hiÖn qua sè liÖu sau: B¶ng 1: T×nh h×nh ph¸t triÓn n¨ng lùc, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu Thuû S¶n 1.s¶n lîng Thuû S¶n (tÊn) trong ®ã: -khai th¸c h¶i s¶n -nu«i trång Thuû S¶n 2.xuÊt khÈu: -gi¸ trÞ(triÖu USD) -s¶n phÈm xuÊt khÈu (tÊn) 3.sè lîng tµu thuyÒn(ch) c«ng suÊt(cv) 4.sè nhµ m¸y chÕ biÕn ®«ng l¹nh(chiÕc) c«ng suÊt(tÊn/ngµy) N¨m So s¸nh 1998 1990 2000 2002 2000/98 558.600 978.880 2.003.700 2.410.900 358,7 2002/2000 120,3 402.300 672.130 156.360 306.750 1.280.590 1.434.800 318,3 723.110 976.100 562,3 112,0 135,0 11,3 2.720 1,475 291.922 205 49.332 2.014 444.034 13.053 136,5 10.732,4 152,1 48.844 72.328 453.871 727.585 79.017 81.800 161,7 3.204.998 4.038.365 706,14 103,5 126,0 30 99 240 800 97.92 180 580 2780 1.544,4 113,2 235 3.147 Nguån :Bé Thuû S¶n 12 NhËn xÐt: Qua sè liÖu vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn n¨ng lùc.xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu Thuû S¶n ta thÊy : Ngµnh Thuû S¶n qua 2 thËp kû h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®· tù kh¶ng ®Þnh m×nh. b»ng chøng ®îc chøng minh b»ng nh÷ng con sè cô thÓ ë b¶ng trªn: s¶n lîng Thuû S¶n t¨ng lªn râ r»ng ,t¨ng 358,7% tõ n¨m 2000 so víi n¨m 1980, vµ ®Õn n¨m 2002 t¨ng 120,3% so víi n¨m 2000 VÒ xuÊt khÈu còng t¨ng nhanh n¨m 1980 gi¸ trÞ xuÊt khÈu chØ ®¹t 11,3 triÖu USD ®Õn n¨m 2000 ®· lªn tíi 1.475 triÖu USD vµ ®Õn n¨m 2002 ;ªn tíi 2.014 triÖu USD Sè lîng tµu thuyÒn, sè nhµ m¸y chÕ biÕn ®«ng l¹nh còng t¨ng nhanh  Cô thÓ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt nh sau: 1. VÒ khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi Thuû S¶n: -Nguån Thuû S¶n níc ta mÆc dï rÊt phong phó song nÕu kh«ng kÕt hîp gi÷a khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån nµy th× t¬ng lai gi¸ trÞ cña nã sÏ mÊt dÇn ®i. V× vËy, cÇn ph¶i ®Çu t ®Ó ng d©n cã thÓ cã ®iÒu kiÖn ®¸nh b¾t xa bê vµ ph¸t triÓn nghÒ nu«i trång Thuû S¶n n©ng cao ®êi sèng cña hä. Cô thÓ lµ: Thùc hiÖn chñ tr¬ng h¹n chÕ khai th¸c h¶i s¶n ven bê, më réng khai th¸c h¶i s¶n xa bê nh»m b¶o vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi h¶i s¶n vïng ven bê do khai th¸c qu¸ møc, nªn sè lîng tµu thuyÒn nhá, díi 90CV kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng khai th¸c x· bê gi¶m m¹nh,trong khi ®ã sè tµu thuyÒn cã c«ng suÊt trªn 90 CV dÇn dÇn t¨ng lªn nhng chñ yÕu lµ do ®Çu t cña c¸c hé gia ®×nh, c¸c hîp t¸c x·. S¶n lîng khai th¸c h¶i s¶n tuy kh«ng t¨ng nhiÒu qua c¸c n¨m, nhng theo yªu cÇu vµ lîi Ých tõ thÞ trêng nhÊt lµ cho xuÊt khÈu , ng d©n ®· chuyÓn dÇn tõ viÖc khai th¸c theo sè lîng, khai th¸c ven bê, híng sang khai th¸c nh÷ng ®èi tîng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu , cã thÞ trêng tiªu thô vµ kkhai th¸c xa bê. -N¨ng suÊt ngµy cµng t¨ng lªn, dÞch vô nu«i trång Thuû S¶n ph¸t triÓn trong vµi n¨m gÇn ®©y 2. Ph¸t triÓn nu«i trång Thuû S¶n : Níc ta thuéc mét trong sè c¸c quèc gia giµu ®a d¹ng sinh häc, n¬i cã nhiÒu tiÒm n¨ng m«i trêng ph¸t triÓn vµ nu«i trång thuû s¶n. theo thèng kª cña tæ chøc n«ng nghiÖp vµ L¬ng thùc thÕ giíi (FAO) hiÖn nay ViÖt Nam lµ mét trong sè 20 níc cã s¶n lîng ®¸nh b¾t thñy s¶n lín vµ ®øng trong hµng ngò 25 níc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt thÕ giíi. 13 Víi 3260km bê biÓn,112 cöa s«ng, l¹ch, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ, kho¶ng 1 triÖu km2 vµ 4000 hßn ®¶o lín nhá ®· t¹o nªn nhiÒu vïng triÒu, vÞnh, eo biÓn vµ ®Çm ph¸ n«ng ven biÓn . C ã thÓ nãi ViÖt Nam cã mét tiÒm n¨ng vÒ nguån lîi tµi nguyªn sinh vËt biÓn hÕt søc phong phó, ®a d¹ng, võa cã nhiÒu thuû ®Æc s¶n quý gi¸ ®îc thÕ giíi a chuéng, võa cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hÇu hÕt c¸c ®èi tîng chñ lùc mµ thÕ giíi cÇn. Nh×n chung, víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý hÕt søc thuËn lîi ViÖt Nam cã thÕ ph¸t triÓn thuû s¶n kh¾p n¬i trªn toµn ®Êt níc, ë mçi vïng cã mét tiÒm n¨ng, ®Æc thï vµ s¶n vËt ®Æc s¾c riªng: B¾c Bé cã t«m he, c¸; Trung Bé cã t«m hïm, c¸; Nam Bé cã mùc. §Æc biÖt ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vïng sinh th¸i ®Êt thÊp v× vËy cã thÓ ®a níc mÆn vµo rÊt s©u t¹o thµnh vïng nu«i níc lî chuyªn nu«i trång thuû h¶i s¶n. §©y lµ nh÷ng lîi thÕ rÊt lín mµ tù nhiªn ®· u ®·i chóng ta, nhê tËn dông ®îc nh÷ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý khÝ hËu nµy mµ chóng ta cã thÓ gi¶m ®îc chi phÝ s¶n xuÊt, tõ ®ã n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu thuû s¶n níc ta víi c¸c níc kh¸c. DiÖn tÝch nu«i trång Thuû S¶n tÝnh ®Õn n¨m 2002 kho¶ng 1.700.000 ha. DiÖn tÝch c¸c lo¹i mÆt níc ®· sö dông n¨m 2002 lµ 955.000 ha, chiÕm 56,2% so víi diÖn tÝch c¸c lo¹i níc cã kh¶ n¨ng nu«i trång Thuû S¶n , t¨ng 52,8% so víi n¨m 1998. NhiÒu h×nh thøc nu«i trång Thuû S¶n ®îc ¸p dông nh nu«i th©m canh, nu«i lång bÌ, nu«i xen canh t«m-lóa, t«m-vên, t«m-rõng, nu«i t«m trªn c¸t,nu«i biÓn ®a s¶n lîng nu«i trång Thuû S¶n vµ khai th¸c Thuû S¶n vµ khai th¸c néi ®Þa n¨m 2002 lª 976.100 tÊn, t¨ng 67,5% so víi n¨m 1998 Víi ®Æc thï cña vïng biÓn ViÖt Nam lµ vïng biÓn nhiÖt ®íi , cã nguån thñy s¶n ®a d¹ng vµ phong phó vµ nhu cÇu cña thÞ trëng thÕ giíi ngµy cµng t¨ng m¹nh mµ ngµnh thñy s¶n cña níc ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ lµ ngµnh kinh tÕ then chèt. Nh×n chung , nguån h¶i s¶n ®¸nh b¾t cã xu híng t¨ng m¹nh, b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng kho¶ng 7,8%. §iÒu nµy còng cho thÊy tr÷ lîng ë bê biÓn níc ta vÉn cßn lµ mét tiÒm n¨ng lín, ®¸p øng cho nhu cÇu trong níc vµ nguån nguyªn liÖu ®Ó xuÊt khÈu ra thÞ trêng c¸c níc. MÆt kh¸c theo chñ tr¬ng cña ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊukinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp, nh©n d©n hÇu hÕt c¸c tØnh ven biÓn ®· tiÕn hµnh chuyÓn ®æi c¸c vïng ®Êt nhiÔm mÆn trång lóa, trång cãi, lµm muèi vµ vïng ®Êt c¸t kh« c»n sang nu«i trång thñy s¶n, mµ chñ yÕu lµ nu«i t«m. Tæng diÖn tÝch chuyÓn ®æi ë vïng ven biÓn ®· lªn tíi trªn 220.000 ha, diÖn tÝch chuyÓn 14 ®æi nµy gãp phµn quan träng trong tæng sè xÊp xØ 60 ngh×n tÊn t«m nu«i t¨ng thªm, n©ng tæng s¶n lîng t«m lªn gÇn 160 ngh×n tÊn,cao gÊp rìi so víi n¨m 2000. 15 KÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµng n¨m ngµnh thuû s¶n. N¨m 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Trong ®ã Tæng s¶n lîng thuû Gi¸ trÞ S¶n lîng S¶n lîng s¶n xuÊt khÈu khai th¸c nu«i trång (tÊn) (1.000USD) (tÊn) (tÊn) 978880 1062163 1097830 1116169 1211496 1344140 1373500 1570000 1668530 1827310 2003.700 2310000 2410900 672130 714253 746570 793324 878474 928860 962500 1062000 1130660 1212800 1280590 1490000 1434800 306.750 347910 351260 322845 333022 415280 411000 508000 537870 614510 723.110 820000 976100 205000 262234 305360 368435 458200 550100 670000 776000 858600 971120 1475000 1700000 2014000 DiÖn tÝch Tæng sè mÆt níc tµu nu«i trång thuyÒn thuû s¶n (chiÕc) (ha) 72328 491723 72043 489833 83972 577538 93147 600000 93672 576000 95700 581000 97700 585000 71500 600000 71799 626330 73397 630000 79.017 652000 74900 887500 81.800 955000 Nguån: Bé thñy s¶n Nh vËy , nu«i trång thñy s¶n ®· thùc sù trë thµnh mét c«ng cô quan träng ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng còng cã nghÜa lµ gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¨ng thu nhËp cho nh©n d©n. 2.1. c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu Thuû S¶n chñ yÕu cña ViÖt Nam Nguyªn liÖu cña thuû s¶n chñ yÕu dùa vµo ®¸nh b¾t, khai th¸c tù nhiªn, mµ khai th¸c tù nhiªn phô thuéc rÊt lín vµo nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan. H¬n n÷a, sè lîng ngoµi tù nhiªn còng chØ cã h¹n , kh«ng thÓ coi khai th¸c tù nhiªn lµ nguån cung cÊp nguyªn liÖu chÝnh ®îc. Giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn nay s¶n lîng thuû s¶n nu«i trång ®ang t¨ng lªn vµ dÇn b¾t kÞp víi s¶n lîng ®¸nh b¾t tù nhiªn. Môc tiªu cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi lµ n©ng cao diÖn tÝch mÆt níc nu«i trång thuû s¶n vµ tiÕn tíi t¨ng s¶n lîng nu«i trång cao h¬n s¶n lîng khai th¸c ngoµi tù nhiªn. §èi tîng nu«i ®îc më réng, ngoµi c¸c lo¹i Thuû S¶n truyÒn th«ng nh:cua biÓn, c¸ ngõ, c¸ níc lî,… trong ®ã ®· chó ý nu«i c¸c ®èi tîng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu nh: t«m só, t«m hïm, t«m cµnh xanh, c¸ tra, ba sa, c¸ hång,ca song, …tuy nhiªn ®èi tîng chÝnh ®Ó xuÊt khÈu vÉn tËp trung vµo t«m só, c¸ tra, ba sa. c¸c ®èi tîng kh¸c chØ nu«i ë møc s¶n lîng thÊp cho tiªu dïng trong níc, gi¸ thµnh s¶n xuÊt cao. Ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n nh»m ®¶m b¶o an ninh thùc phÈm vµ t¹o nguån nguyªn liÖu chu yÕu cho xuÊt khÈu. PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 tæng sÈn lîng Nu«i trång thuû s¶n ®¹t trªn 2triÖu tÊn, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 16 trªn 2,5 tû USD, t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho kho¶ng 2 triÖu ngêi; gãp phÇn tÝch cùc vµo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Êt níc vµ an ninh ven biÓn. 2.2 Môc tiªu cô thÓ nh sau: PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®¹t c¸c chØ tiªu sau: VÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng víi tèc ®é trung b×nh kho¶ng 1015%/n¨m, trong giai ®o¹n 2000-2005 t¨ng kho¶ng 12-15%/n¨m, giai ®o¹n 2005-2010 lµ 10-12%/n¨m, gi¸ trÞ xu¸t khÈu t¬ng øng lµ 3-3,5 tû USD n¨m 2005 vµ 4,5-5 tû USD n¨m 2010. Sè lao ®éng trùc tiÕp vµ phôc vô cho nghÒ c¸ t¨ng trung b×nh 23%/n¨m; 3.500.000 lao ®éng (n¨m 2000), 4.200.000 lao ®éng (n¨m 2005) vµ 4.700.000 lao ®éng (n¨m 2010). Trong ®ã lao ®éng nu«i trång thuû s¶n vµ lao ®éng chÕ biÕn thuû s¶n t¨ng gÊp 2 lÇn so víi n¨m 2000. lao ®éng khai th¸c gi¶m nhÑ. Trong nu«i trång thuû s¶n 1. Nu«i t«m só 260.000 ha (trong ®ã 60.000 ha nu«i c«ng nghiÖp, 100.000 ha nu«i m« h×nh c©n b»ng sinh th¸i, nu«i lu©n canh, nu«i xen canh, 100.000 ha nu«i b¸n th©m canh) ®¹t s¶n lîng 360.000 tÊn. Gi¸ trÞ t«m xuÊt khÈu ®¹t1.400 triÖu USD. 2. Nu«i c¸ biÓn 40.000 ha vµ 40.000 l«ng bÌ, s¶n lîng ®¹t 200.000 tÊn. C¸c ®èi tîng nuoi chñ yÕu lµ: c¸ h«ng c¸ song, c¸ cam, c¸ vîc, c¸ mang. 3. Nu«i nhuyÔn thÕ 20.000 ha s¶n lîng ®¹t 380.000 tÊn. C¸c ®èi tîng chñ yÕu lµ: nghªu ngao, sß huyÕt, èc h¬ng, trai ngäc, ®iÖp, bµo ng, hÇu. 4. Trång rong biÓn 20.000 ha, s¶n lîng 50.000 tÊn kh« (550.000 tÊn t¬i). c¸c ®èi tîng trång chñ yÕu lµ:rong c©u chØ vµng, rong th¾t, cíc vµ rong sôn. 5. Nu«i t«m cµng xanh 32.000 ha, s¶n lîng ®¹t 60.000 tÊn . 6. Nu«i thuû s¶n ao hå nhá 100.000 ha, s¶n lîng ®¹t 480.000 tÊn. C¸c ®èi tîng nu«i chñ yÕu lµ: chÐp lai, r« phi, c¸ tra, tr¾ cá, c¸ tr«i, bèng tîng, tai tîng, mÌ vinh, c¸ trª, c¸ qu¶, sÆc rµn, c¸ mÌ, ba sa, l¬n, Õch 7. Nu«i thuû s¶n ruéng tròng 220.000 ha, s¶n lîng ®¹t 170.000 tÊn, c¸c ®èi tîng nu«i chñ yÕu lµ: c¸ chÐp, r« phi, sÆc r»n, c¸ lãc 8. Nu«i thuû s¶n hå chøa trªn diÖn tÝch 300.000 lång bÌ, s¶n lîng ®¹t 228.000 tÊn. C¸c ®èi tîng nu«i chñ yÕu lµ: c¸ ba sa, c¸ tra, bèng tîng r« phi, c¸ chÐp, tr«i, mÌ, tr¾m cá, r« hu. ChØ tiªu thÓ hiÖn b»ng nh÷ng con sè §Ò môc \ N¨m I.Tæng s¶n lîng(tÊn) Trong ®ã: 1.S¶n lîng nu«i(tÊn) -Thuû s¶n níc ngät 2001 2.256.941 2005 2.350.000 2010 3.400.000 879.548 567.294 1.150.000 600.000 2.000.000 870.000 17 -T«m -C¸ biÓn -NhuyÔn thÓ -Thuû s¶n kh¸c 2.S¶n lîng khai th¸c(tÊn) -Khai th¸c gÇn bê -Khai th¸c xa bê Bao gåm -S¶n lîng c¸ -S¶n lîng mùc -S¶n lîng t«m 158.755 5.000 108.454 40.045 1.367.393 917.393 450.000 225.000 56.000 185.000 84.000 1.400.000 700.000 700.000 420.000 200.000 380.000 130.000 1.400.000 700.000 700.000 1.101.661 179.599 86.133 1.230.000 120.000 50.000 1.230.000 120.000 50.000 Nguån: Bé Thuû S¶n 3. ChÕ biÕn vµ xuÊt khÈu Thuû S¶n Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn Thuû S¶n ngµy mét ph¸t triÓn c¶ vÒ c«ng suÊt vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn. tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2003 ®· cã trªn 300 c¬ së chÕ biÕn Thuû S¶n, trong ®ã cã kho¶ng 60% sè c¬ së chÕ biÕn ®· ®¹t tiªu chuÈn vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm, t¹o c¬ së cho viÖc më réng xuÊt khÈu sang thÞ trêng lín cã yªu cÇu cao vÒ chÊt lîng vµ an toµn vÖ sinh nh EU vµ B¾c Mü… t¹o thÕ chñ ®éng h¬n vÒ thÞ trêng, n©ng cao hiÖu qu¶ chÕ biÕn xuÊt khÈu Thuû S¶n V× vËy, ph¶i kÓ ®Õn lÜnh vùc ®Çu t cho ngµnh thñy s¶n. Trong 5 n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 kh«ng ngõng ®îc t¨ng lªn, tæng møc ®Çu t cña ngµnh thuû s¶n lµ: 9.185.640 triÖu ®ång, trong ®ã ®Çu t níc ngoµi lµ 545.000 triÖu ®ång (chiÕm 5,93%).vµ chñ yÕu lµ vËn ®éng néi lùc. So víi tæng møc ®Çu t cña nÒn kinh tÕ quèc d©n th× ®Çu t cho Ngµnh thñy s¶n míi chØ cã 1,83% nhng hiÖu qu¶ mµ ngµnh thñy s¶n ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ l¹i ®¹t tõ 3 ®Õn 3,2%.Tõ kÕt qu¶ ®ã cho thÊy viÖc ®Çu t vµo nu«i trång thñy s¶n lµ rÊt cã hiÖu qu¶.C¸c ch¬ng tr×nh ®Èu t chñ yÕu tËp trung vµo khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy s¶n. KÕt qu¶ ®¹t ®îc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nh sau : - Ngoµi ra, viÖc s¶n xuÊt thñy s¶n còng ph¶i tÝnh ®Õn c«ng nghÖ chÕ biÕn c¸c mÆt hµng thñy s¶n . Nã lµ mét kh©u quan träng trong s¶n xuÊt, nu«i trång vµ kinh doanh thñy s¶n. Theo Thø trëng Bé thuû s¶n- Bµ NguyÔn ThÞ Hång Minh, trong 3 n¨m qua tæng ®Çu t vµo lÜnh vùc chÕ biÕn thuû s¶n cña ViÖt Nam lµ trªn 2000 tû ®ång, trong ®ã nhiÒu c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n cña ta hiÖn ®· ngang víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña c¸c níc trong khu vùc vµ bíc ®Çu tiÕp cËn víi tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi. Nhê ®ã mµ trong 5 n¨m qua tèc ®é t¨ng trëng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam kh¸ cao so víi con sè hiÖn 18 thùc n¨m 1996. Trong n¨m 2000, tæng s¶n lîng khai th¸c ®¹t 1.280.590 tÊn t¨ng 33,05%, s¶n lîng nu«i trång ®¹t 723.110 tÊn t¨ng 75,94% víi kim ngµch xuÊt khÈu ®¹t 1,475 tû USD t¨ng tíi 120,14% so víi n¨m 1996. N¨m 2001 s¶n lîng khai th¸c ®¹t 1.347.800 tÊn, s¶n lîng nu«i trång ®¹t 879.100 tÊn víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1,75 tû USD t¨ng 19,32% so víi n¨m 2000. V× vËy víi kÕt qu¶ kh¶ quan nµy th× c¸c nhµ chuyªn gia cho biÕt , cÇn ph¶i ®Çu t nhiÒu cho lÜnh vùc chÕ biÕn thñy s¶n ®Ó cã thÓ tiÕp cËn s©u h¬n vµo thÞ tr êng níc ngoµi. Tuy nhiªn, víi nç lùc chung cña Bé thñy s¶n vµ c¸c ngµnh h÷u quan, c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c doanh nghiÖp trong níc chñ ®éng th©m nhËp thÞ trêng, tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, t¨ng cêng ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh chÊt lîng vµ ®Æc biÖt lµ tranh thñ c¸c c¬ héi ®Ó më thªm thÞ trêng míi , mÆt hµng míi. Vµ h¬n bao giê hÕt s¶n phÈm thñy s¶n cña Viªt Nam ®· ®îc thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ trªn thÞ trîng quèc tÕ. ChÝnh thµnh c«ng ®ã ®· t¹o niÒm tin ®Ó h×nh thµnh mét sù biÕn ®æi míi lín, tronghÇu hÕt c¸c c¬ së chÕ biÕn Thuû S¶n. Mét sè ®¬n vÞ kh¸ tßan diÖn ®îc c¬ quan h¶i s¶n cña Hoa Kú cÊp chøng chØ HACCP t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó trùc tiÕp xuÊt hµng vµo hÖ thèng c¸c siªu thÞ, nhµ hµng cña c¸c tËp ®oµn lín cña Mü nh Cootc, Sysco. Ngay tõ cuèi nh÷ng n¨m 1999, Thuû S¶n ViÖt Nam ®· ®îc vµo danh s¸ch xuÊt hµng vµo EU, víi 18 ®¬n vÞ. §Õn nay ®· n©ng lªn 68 doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch xuÊt khÈu ®i EU, chiÕm 26% trong tæng sè c¬ së chÕ biªn Thuû S¶n hiÖn cã., ®· ®Ò nghÞ bæ sung vµo danh s¸ch 32 ®¬n vÞ, ®ang chê EU c«ng nhËn 125 ®¬n vÞ ¸p dông HACCP, ®ñ tiªu chuÈn xuÊt hµng vµo Mü. Tríc yªu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ trêng, nhiÒu doanh nghiÖp ®· kÞp thêi n©ng c¬ së s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn tiªn tiÕn, tiÕp cËn ®îc víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cao cña khu vùc vµ thÕ giíi. Nhê ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn thÞ trêng c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu ®· thay ®æi tÝch cùc, tû träng s¶n phÈm ¨n liÒn (ready-to-eat), s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng (value-added) t¨ng tõ 17,5% lªn 35%, ®a gi¸ trÞ xuÊt khÈu b×nh qu©n t¨ng lªn qua c¸c n¨m, gãp phÇn ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu Thuû S¶n . Bªn c¹nh viÖc t¨ng cêng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng gi¸ trÞ gia t¨ng, c¸c doanh nghiÖp cßn quan t©m ®Õn ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu . Song song víi viÖc tiÕp tôc ph¸t triÓn tèt c¸c mÆt hµng chñ lùc, nhiÒu mÆt hµng míi ®· 19 xuÊt hiÖn ®¸p øng c¸c nhu cÇu tiªu dïng b×nh d©n ®Õn cao cÊp cña c¸c thÞ trêng kh¸c nhau. Trong ®ã, s¶n phÈm tõ t«m vÉn t¨ng vÒ s¶n lîng vµ gi÷ vÞ trÝ chñ lùc, vÒ gi¸ trÞ . TiÕp ®Õn lµ c¸c s¶n phÈm c¸ t¨ng nhanh qua c¸c n¨m. c¸c mÆt hµng cua, ghÑ, nhuyÔn thÓ, Thuû S¶n phèi chÕ còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. mÆt hµng kh« ®· cã sù gia t¨ng m¹nh mÏ vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n lîng C¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu ®îc thÓ hiÖn qua biÓu ®å sau: 3.1.1 BiÓu ®å 1:Tû träng c¸c mÆt hµng Thuû S¶n xuÊt khÈu theo gi¸ trÞ (n¨m 1998-2002) 60 50 40 t«m c¸ h¶i s¶n kh¸c Mùc vµ B¨ch tuéc Hµng kh« 30 20 10 0 N¨m N¨m N¨m n¨m N¨m 1998 1999 2000 2001 2002 Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, thuû s¶n ViÖt Nam cha h×nh thµnh nh÷ng vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ mét c¸ch râ rÖt cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu ®Çu vµo cho ngµnh chÕ biÕn mét c¸ch t¬ng ®èi æn ®Þnh. Do vËy xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam cha thùc sù t¨ng ®Òu vµ æn ®Þnh. NÕu nh nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt xuÊt khÈu kh¸c ®· cã nhng vïng chuyªn canh cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu ®Çu vµo t¬ng ®èi æn ®Þnh nh vïng chuyªn canh mÝa ®êng , vïng chuyªn canh c©y nguyªn liÖu cña ngµnh c«ng nghiÖp giÊy, vïng chuyªn canh chÌ, chuyªn canh b«ng, d©u t»m cho c«ng nghiÖp dÖt.... th× ngµnh thñy s¶n hiÖn nay vÉn cha cã, míi chØ cã huyÖn Hoµ Vang cña HuÕ míi bíc ®Çu h×nh thµnh mét vïng chuyªn canh nu«i trång thuû s¶n song ®©y vÉn cha thùc sù lµ mét vïng s¶n xuÊt hµng ho¸. 3.2..Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam 20