ThÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n , Thùc tr¹ng vµ biÖn ph¸p
ph¸t triÓn.
Môc lôc
Më ®Çu
PhÇn I : ThÞ trêng vµ vai trß cña nã ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña
doanh ngiÖp
I/Kh¸i niÖm thÞ trêng
1/ Kh¸i niÖm thÞ trêng
2/ c¬ së h×nh thµnh thÞ trêng
3/ M« t¶ thÞ trêng
II/ Vai trß cña thÞ trêng ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nhiÖp
PhÇn II : Thùc tr¹ng thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m ®æi míi võa qua
I/ Tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi
gian qua
1/T×nh h×nh xuÊt khÈu ViÖt nam thêi gian qua
2/ ThÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi gian qua
II/ ThÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian qua
1/ §Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n
2/ Thùc tr¹ng thÞ trêng thuû s¶n ViÖt nam
3/ §¸nh gi¸ thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam thêi gian qua
PhÇn III Mét sè biÖn Ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n
I/ Quan ®iÓm ph¸t triÓn thuû s¶n
II/ §Þnh híng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n
III/ Mét sè biÖn Ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n
KÕt LuËn
Më ®Çu
LÞch sö ph¸t triÓn cho thÊy kh«ng mét quèc gia nµo tù m×nh gi¶i quyÕt mäi
vÊn ®Ò, hay nãi c¸ch kh¸c tiÒm lùc cña c¸c quèc gia ®Òu cã h¹ng. ChÝnh v× vËy
dï sím hay muén hä còng ph¶i kh¬i th«ng, më cöa nh»m mét mÆt hä khai th¸c
hiÖu qu¶ nh÷ng g× hä s½n cã mÆt kh¸c hä sÏ tËn dông nh÷ng g× mµ nh÷ng níc
kh¸c cã mµ hä kh«ng cã. Chóng ta tõ khi giµnh ®éc lËp thèng nhÊt ®Êt níc, giai
®o¹n ®Çu víi ham muèn tù ta ta ®i lªn, tù ta t¹o ra mäi thø, ta ®ãng cöa l¹i råi
ph©n giíi c¸c vïng, mçi vïng còng l¹i tù lùc c¸nh sinh kh«ng ®îc dùa dÉm vµo
vïng kh¸c. Kh«ng cã sù giao th¬ng gi÷a c¸c vïng dÉn ®Õn vïng th× d thõa, vïng
th× thiÕu thèn, dÇn dÇn chóng ta c«ng nhËn ra vµ còng ®· ph¸ vì ranh giíi ®ã nhng còng l¹i n»m trong vßng trãi, chóng ta l¹i thùc hiÖn c¬ chÕ tù cung tù cÊp,
mäi kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu lµm theo chØ tiªu ph¸p lÖnh, giao chØ tiªu
ho¹t ®éng thùc hiÖn nh mÖnh lÖnh trong qu©n ®éi. Víi chØ tiªu cÊp ph¸t ban ph¸t
ngêi d©n chØ ®îc nhËn trong chØ tiªu ®ã chø kh«ng cã quyÒn nhiÒu h¬n. Mét thêi
kú mµ chóng ta chØ ®îc quyÒn ¨n ®Ó tån t¹i chø kh«ng cã quyÒn ¨n ®Ó tho¶ m·n.
Nhng cïng thêi gian víi tóng thiÕu vµ nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c n÷a mµ chóng ta kh«ng
lµm næi, chóng ta nhËn ®Þnh nh÷ng viÖc lµm tríc ®ã lµ sai tr¸i, kh«ng phï hîp.
§Õn §¹i héi VI cña §¶ng n¨m 1986 chóng ta m¹nh d¹n tiÕn hµnh ®æi míi, cïng
thêi gian mäi thø còng thay ®æi cña c¶i vËt chÊt t¹o ra nhiÒu , ®êi sèng cña ngêi
d©n ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, thùc tÕ ®· cho thÊy ®iÒu ®ã. Trong tÊt
c¶ c¸c vÊn ®Ò ®æi míi th× híng ngo¹i lu«n ®îc §¶ng vµ nhµ níc ta chó träng,
bëi §¶ng nhËn ®Þnh më cöa híng ngo¹i mét mÆt gióp ta khai th¸c mét c¸ch cã
lîi thÕ tiÒm lùc cña ta, mÆt kh¸c ta tËn dông nh÷ng kh¶ n¨ng bªn ngoµi tõ ®ã
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn gãp phÇn ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸ tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. Qua ph¸t triÓn ®ã cho ta thÊy r»ng, mçi níc ®Òu cã
mét thÕ m¹nh riªng, lîi thÕ riªng mµ níc kh¸c kh«ng cã, hoÆc cã mµ nÕu tham
gia khai th¸c th× sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶. Chóng ta lµ mét níc n«ng nghiÖp , rÊt cã
tiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, nh «ng cha ta thêng nãi “ rõng vµng biÓn
b¹c” ®ã lµ nh÷ng g× chóng ta cã lîi thÕ nÕu tËp trung khai th¸c ch¾c ch¾n sÏ ®em
l¹i hiÖu qu¶ cao. Trong tÊt c¶ c¸c tiÒm n¨ng ®ã th× tiÒm n¨ng thuû s¶n gi÷ vÞ trÝ
quan trong trong qu¸ tr×nh khai th¸c vµ ph¸t triÓn chóng ta biÕn thuû s¶n trë
thµnh mÆt hµng mòi nhän. Cïng víi nã nhu cÇu thuû s¶n ngµy cµng lín kh«ng
chØ trong níc, mµ trªn toµn thÕ giíi. Khi thÊy ®îc tiÒm n¨ng to lín cña thuû s¶n,
c¸c níc trung khu vùc còng nh trªn thÕ giíi ®· tËp trung khai th¸c, vµ ®Çu t
kh«ng nhá vÒ lÜnh vùc nµy. Trong thêi gian qua cã nh÷ng thuËn lîi cho ta tiÕp
cËn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ gi¬Ý nh n¨m 1995 Mü gì bá cÊm vËn, ChÝnh phñ
chñ ®éng quan hÖ víi c¸c níc, tham gia ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, tham gia
2
vµ trë thµnh thµnh viªn cña APEC, ASEAN... xu híng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸
còng t¹o ra nhiÒu thuËn lîi cho viÖc më réng thÞ trêng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ngµy
cµng ®îc ®æi míi vµ th«ng tho¸ng dÇn. ChÝnh phñ chñ ®éng cö c¸c ®oµn ®i kh¶o
s¸t thÞ trêng, t×m hiÓu nhu cÇu cña c¸c níc...Tuy nhiªn, chóng ta l¹i gÆp kh«ng Ýt
khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn, më réng, t×m hiÓu vµ tËn dông c¬ héi thÞ trêng, ®Òu
®¸ng nãi ë ®©y lµ c¸c doanh nghiÖp thiÕu tÝnh chñ ®éng trong tiÕp cËn thÞ trêng,
hä chØ s¶n xuÊt theo phong trµo manh món, nhá lÎ. §Çu t cho khai th¸c,t¹o
nguån thuû s¶n cßn thÊp, cha chó träng thÝch ®¸ng, viÖc tao ra mÆt hµng thuû s¶n
cã ch¸t lîng ®¸p øng tiªu chuÈn quèc tÕ cßn thÊp,lÎ tÎ. §Çu t c«ng nghÖ cho chÕ
biÕn hµng thuû s¶n ë c¸c doanh nghiÖp cha ®îc quan t©m, ®a sè lµ c«ng nghÖ l¹c
hËu, hiÖu suÊt thÊp, chñ yÕu s¶n phÈm cßn ë d¹ng th«...
Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vµ h¹n chÕ ®ã cña mÆt hµng thuû s¶n viÖc t×m kiÕm thÞ
trêng, n¾m b¾t nhu cÇu thÞ trêng cho mÆt hµng thuû s¶n lµ cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch.
Nh»m t×m lèi ra phï hîp cho mÆt hµng thuû s¶n, trªn c¬ së ®ã thóc ®Èy ®Çu t,
ph¸t triÓn, kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia khai th¸c tiÒm n¨ng cña
mÆt hµng nµy. §ång thêi cã ®Þnh híng còng nh gi¶i ph¸p cho viÖc ®Çu t khai
th¸c, chÕ biÕn mÆt hµng nµy phï hîp, tõ ®ã më réng nhu cÇu dÉn ®Õn t¨ng qui
m« thÞ trêng. ViÖc t×m kiÕm thÞ trêng cho mÆt hµng thuû s¶n kh«ng chØ trong níc, mµ víi xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ th× viÖc t×m kiÕm thÞ trêng tÇm cë
quèc tÕ míi ®em l¹i gÝa trÞ lín cho thu nhËp quèc d©n, míi thu hót ®îc vèn ®Çu
t còng nh c¸c nguån lùc kh¸c cho viÖc khai th¸c tiÒm lùc nµy. Nghiªn cøu ®Ò tµi
nµy mét mÆt cho em biÕt ®îc tiÒm n¨ng to lín cña mÆt hµng nµy, nh÷ng ®Æc
®iÓm còng nh nh÷ng lîi Ých mµ nã mang l¹i cho ngêi d©n vµ ®Êt níc, mÆt kh¸c
biÕt ®îc nhu cÇu cña thÞ trêng vÒ mÆt hµng nµy, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng xuÊt khÈu, tõ
®ã cã thÓ gãp mét phÇn nhá nµo trong ®Þnh híng ph¸t triÓn ngµnh hµng thuû s¶n.
Víi thêi gian còng nh tr×nh ®é cã h¹n ®Ò tµi kh«ng tr¸nh kh¶i nhòng thiÕu sãt,
bëi vËy em xin sù gãp ý cña C« ®Ó lÇn nghiªn cøu tiÕp theo ®Ò tµi cña em ®îc
hoµn thiÖn h¬n.
3
PhÇn I: THÞ TR¦êng vµ vai trß cña nã ®èi víi ho¹t ®éng kinh
doanh cña c¸c doanh nghiÖp
Tõ gãc ®é cña chuyªn ®Ò nghiªn cøu viÖc hiÓu thÕ nµo lµ thÞ trêng, vai trß cña
nã ®èi víi ho¹t ®«ng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã ý nghÜa trong viÖc gi¶i
quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cña chuyªn ®Ò. Cã thÓ ®îc tr×nh bµy nh sau:
I/ Kh¸i qu¸t thÞ trêng:
1/Kh¸i niÖm thÞ trêng
Tuú theo gãc ®é tiÕp cËn mµ ngêi ta ®a ra kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ thÞ trêng. Cã
ngêi cho r»ng thÞ trêng lµ c¸i chî, lµ n¬i mua b¸n hµng ho¸. Héi qu¶n trÞ Hoa Kú
coi:” ThÞ trêng lµ tæng hîp c¸c lùc lîng vµ c¸c ®IÒu kiÖn, trong ®ã ngêi mua vµ
ngêi b¸n thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ ngêi b¸n sang
ngêi mua”. Cã nhµ kinh tÕ l¹i quan niÖm :”ThÞ trêng lµ lÜnh vùc trao ®æi mµ ë ®ã
ngêi mua ngêi b¸n c¹nh tranh víi nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dich vô”,
hay lµ mét c¸ch ®¬n gi¶n : thÞ trêng lµ tæng hîp c¸c sè céng cña ngêi vÒ mét s¶n
phÈm hµng ho¸ hay dÞch vô. Cã nhµ kinh tÕ l¹i ®Þnh nghÜa :” ThÞ trêng lµ n¬i
mua b¸n hµng ho¸, lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ngêi mua vµ ngêi b¸n mét thø
hµng ho¸ t¸c ®éng qua l¹i nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ c¶ vµ sè lîng hµng, lµ n¬i diÔn ra
c¸c ho¹t ®éng mua b¸n b»ng tiÒn trong mét thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh”.
ThÞ trêng lµ n¬i diÔn ra c¸c quan hÖ trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ vµ thÞ trêng ®îc
vÝ nh lµ mét “c¸i chî”. V× thÕ biÕt ®îc thÞ trêng vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ dung
lîng.
C¸c ®Þnh nghÜa trªn ®©y vÒ thÞ trßng cã thÓ nhÊn m¹nh ë ®Þa ®iÓm mua b¸n,
vai trß cña ngêi mua, ngêi b¸n hoÆc chØ ngêi mua, coi ngêi mua gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh trong thÞ trêng, chø kh«ng ph¶i nguêi b¸n , nÕu kh«ng cã ngêi b¸n,
kh«ng cã ngêi mua, kh«ng cã hµng ho¸ vµ dÞch vô, kh«ng cã tho¶ thuËn thanh
to¸n b»ng tiÒn hoÆc hµng, th× kh«ng thÓ cã thÞ trêng. Nh vËy thÞ trêng ®îc nghiªn
cøu díi nhiÒu gi¸c ®é kh¸c nhau. Sù ph©n lo¹i thÞ trêng cã nghÜa lý luËn vµ thùc
tiÔn s©u s¾c. Mét sè tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i thÞ trêng nh sau:
-Theo gi¸c ®é tæng hîp, thÞ trêng ®îc ph©n ra thµnh hai lo¹i:
+ ThÞ trêng hµng ho¸ bao gåm s¶n phÈm hµng ho¸, søc lao ®éng vµ dÞch vô.
+ ThÞ trêng tiÒn tÖ bao gåm thÞ trêng chøng kho¸n, thÞ trêng vèn...
-C¨n cø vµo sè lîng nguêi mua b¸n trªn thÞ trêng, cã thÞ trêng c¹nh tranh hoµn
h¶o, thÞ trêng c¹nh tranh ®éc quyÒn, thÞ trêng ®éc quyÒn.
-C¨n cø vµo ph¹m vi ®Þa lý cã thÞ trßng quèc gia, thÞ trêng khu vùc, thÞ trêng thÕ
giíi.
4
-C¨n cø voµ lo¹i hµng ho¸ mua b¸n trªn thÞ trêng cã rÊt nhiÒu d¹ng thÞ trêng,
mçi s¶n phÈm hµng ho¸ ®Òu cã thÞ trêng riªng cña m×nh: ThÞ trêng g¹o, thÞ trêng
kim lo¹i, thÞ trêng thuû s¶n...
- C¨n cø vµo c«ng dông cña s¶n phÈm hµn ho¸, cã thÞ trêng yÕu tè s¶n xuÊt vµ thÞ
trêng s¶n phÈm tiªu dïng.
2/C¬ së h×nh thµnh thÞ trêng:
C¸c kh¸i niÖm vÒ thÞ trêng nh ®· nãi ë trªn, ®Òu thÓ hiÖn sù cã mÆt cña ngêi
mua, ngêi b¸n, hµng ho¸ cïng víi sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¸c yÕu tè ®ã h×nh
thµnh nªn gi¸ c¶, sù c¹nh tranh. Theo lÞch sö ph¸t triÓn, ë giai ®o¹n ®Çu con ngêi
chØ lµm ra nh÷ng thø ®ñ nu«i sèng m×nh , hä sèng tù lµm tù cung cÊp cho cuéc
sèng hä råi ®Õn nh÷ng thµnh viªn trong mét gia ®×nh, tõng gia ®×nh vµ tõng bé
téc còng tù lµm, tù t¹o ra nh÷ng c¸i phôc vô cho cuéc sèng cña hä. Hä tù cung,
tù cÊp trong giíi h¹n vÒ ®èi tîng, thêi gian vµ kh«ng gian ®ã. Nhng ®Õn lóc c¸i
mµ hä t¹o ra hµng ngµy lín h¬n møc sö dông hµng ngµy cña hä ®èi víi thø ®ã
dÉn ®Õn d thõa, mçi ngêi, mçi bé téc ®Òu cã sù d thõa vÒ c¸i hµng ngµy hä thêng
lµm ra. Ngêi nµy, bé téc nµy cã c¸i nµy nhng kh«ng cã c¸i kia vµ ngîc l¹i, tõ ®ã
hä gÆp nhau trao ®æi nh÷ng thø mµ hä thiÕu, vµ tõ thuë s¬ khai ®ã thÞ trêng ®îc
h×nh thµnh, hä chØ trao ®æi víi nhau theo ph¬ng thøc hµng ®æi hµng. Qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña con ngêi ®· tr·i qua nhiÒu ph¬ng thøc s¶n xuÊt, ph¬ng thøc s¶n
xuÊt sau kÕ thõa vµ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao h¬n ph¬ng thóc s¶n xuÊt tríc. Mçi
mét giai ®o¹n lÞch sö ®ã tr×nh ®é s¶n xuÊt ®îc c¶i tiÕn vµ n©ng cao t¹o ra cµng
nhiÒu cña c¶i vËt chÊt, nh vËy thÞ trêng h×nh thµnh khi cã s¶n xuÊt hµng ho¸,
chõng nµo cßn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× chõng ®ã thÞ trêng vÉn cßn tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cïng víi ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
Ngµy nay, ph©n c«ng lao ®éng diÔn ra gay g¾t, kh«ng chØ trong ph¹m vi cña mét
níc mµ trªn toµn thÕ giíi dÉn ®Õn chuyªn m«n ho¸ s©u s¾c, viÖc chuyªn m«n ho¸
kh«ng chØ trong ph¹m vi c¸c ngµnh mµ diÔn ra ngay trong néi bé ngµnh, ®Õn
tõng chi tiÕt nhá cña s¶n phÈm. Mét s¶n phÈm t¹o ra mét c¸ch hoµn thiÖn ngµy
nay kh«ng ph¶i do mét c«ng ty mµ do nhiÒu c«ng ty, mÆt kh¸c kh«ng ph¶i trong
ph¹m vi cña mét níc mµ do nhiÒu níc. Vµ ®Òu ®ã cÇn ®Õn thÞ trêng h¬n bao giê
hÕt, cã thÞ trêng hä míi tiÕn hµnh trao ®æi, vµ s¶n xuÊt cïng nhau ®îc.
3/M« t¶ thÞ trêng: ThÞ trêng ®îc m« t¶ qua c¸c yÕu tè cÊu thµnh nªn thÞ trêng ®ã
lµ cung, cÇu, gi¸ c¶ vµ sù c¹nh tranh. Cô thÓ lµ, cung lµ tæng khèi lîng hµng ho¸
®îc cung øng ra trªn thÞ trêng ë mét møc gi¸ trong ®iÒu kiÖn thêi gian, kh«ng
gian nhÊt ®Þnh. Lîng cung ®îc ®¸nh gi¸ do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cung øng
ra trªn thÞ trêng, quy luËt cña cung cho biÕt khi gi¸ c¶ hµng ho¸ trªn thÞ trêng
5
t¨ng th× cung t¨ng vµ ngîc l¹i khi gi¸ c¶ hµng ho¸ gi¶m th× cung gi¶m. Tuy
nhiªn, viÖc cung nhiÒu hay Ýt ngoµi yÕu tè gi¸ ra cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè
kh¸c nh yÕu tè ®Çu vµo, c«ng nghÖ, nguån lao ®«ng... Víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng
nh ngµy nay, phÇn lín c¸c mÆt hµng ®Òu cã cung lín h¬n cÇu, hµng ho¸ tao ra
nhiÒu do tr×nh ®é c«ng nghÖ c¸c yÕu tè kh¸c lµm t¨ng hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt.
ChÝnh v× vËy ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng d thõa, ø ®äng cã thÓ x¶y ra th× cÇn ph¶i xem xÐt
nhu cÇu thÞ trêng, tõ ®ã tao ra nh÷ng s¶n phÈm phï hîp vÒ sè lîng, chÊt lîng nhu
cÇu... Hay lµ phï hîp víi dung lîng thÞ trêng cña mÆt hµng ®ã.
CÇu hµng ho¸ lµ sè lîng hµng ho¸ mµ ngêi mua muèn vµ cã kh¶ n¨ng mua
theo møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Gi¸ thÞ tr¬ng cña c¸c hµng ho¸ mµ chóng ta cÇn mua
cµng t¨ng th× chóng ta sÏ gi¶m khèi lîng mua hµng ho¸ ®ã hoÆc gi¶m khãi lîng
mua cña c¸c mÆt hµng kh¸c. Ngîc l¹i, gi¸ thÞ trêng gi¶m th× chóng ta sÏ nhiÒu
mÆt hµng ®ã h¬n hoÆc lµ mua thªm c¸c mÆt hµng kk¸c. Gi¸ c¶ hµng ho¸ cao th×
chi phÝ c¬ héi cµng cao, mµ chi phÝ c¬ héi quyÕt ®Þnh ngêi ta cã thÓ mua ®îc
nh÷ng g×. §ã lµ nh÷ng néi dung cña quy luËt vÒ cÇu: Gi¸ thÞ trêng cµng cao th×
nhu cÇu cµng thÊp vµ ngîc l¹i gi¸ cµng thÊp th× nhu cÇu cµng cao. Vµ nh vËy vÒ
cÇu ®îc gi¶i thÝch b»ng chi phÝ c¬ héi hoÆc chi phÝ lùa chän.
Nh trªn quy luËt vÒ cung cho ta biÕt, ë mÆt b»ng gi¸ nhÊt ®Þnh cã bao nhiªu s¶n
phÈm sÏ ®îc ®a ra b¸n ë trªn thÞ trêng, cßn quy luËt vÒ cÇu l¹i cho biÕt víi gi¸
nh vËy th× sÏ cã bao nhiªu s¶n phÈm ®îc ngêi tiªu dïng chÊp nhËn mua...
Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a cung vµ cÇu h×nh thµnh nªn gi¸ c¶ thÞ trêng, tuú theo
sù biÕn ®éng cña quy luËt cung vµ cÇu mµ møc gi¸ cã sù biÕn ®éng t¬ng øng.
Theo quy luËt cung cÇu th× mét hµng ho¸ sÏ ®îc b¸n theo møc gi¸ võa phï hîp
víi cung l¹i võa phï hîp víi cÇu, tøc lµ ë ®ã cung vµ cÇu gÆp nhau.
ThÞ trêng còng ®îc thÓ hiÖn qua sù c¹nh tranh, c¹nh tranh lµ bÊt kh¶ kh¸ng, lµ
linh hån cña c¬ chÕ thÞ trêng. Trong c¬ chÕ thÞ trêng tån t¹i c¶ ba tr¹ng th¸i c¹nh
tranh : C¹nh tranh gi÷a ngêi b¸n víi nhau, c¹nh tranh gi÷a ngêi mua víi nhau vµ
c¹nh tranh gi÷a ngêi mua víi ngêi b¸n.
II/ vai trß cña thÞ trêng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp.
Nh trªn ®· tr×nh bµy, thÞ trêng lµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong s¶n xuÊt hµng ho¸,
nã b¶o ®¶m vµ thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ngõng, ®Òu ®ã ®îc thÓ hiÖn ë
mét sè vai trß cña thÞ trêng sau:
1/ThÞ trêng lµ sèng cßn ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Môc
®Ých s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp lµ t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ ®Ó b¸n,
®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ngêi kh¸c tõ ®ã thu lîi nhuËn. Víi tr×nh ®é ph¸t triÓn
trong s¶n xuÊt, n¨ng suÊt cao s¶n phÈm to¹ ra víi sè lîng lín vµ phong phó, cung
6
lín h¬n cÇu, b¸n khã h¬n mua theo M¸c :” B¸n lµ bíc nh¶y chÕt ngêi”. B¸n lµ bíc nh¶y nguy hiÓm, cã nhiÒu rñi ro. Do ®ã cßn thÞ trêng th× cßn s¶n xuÊt kinh
doanh, mÊt thÞ trêng th× s¶n xuÊt kinh doanh bÞ ®×nh trÖ.
2/ThÞ trêng ph¸ vì ranh giíi s¶n xuÊt tù nhiªn, tù cÊp tù tóc ®Ó t¹o thµnh thÓ
thèng nhÊt trong toµn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Khi mµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn cña c¶i
t¹o ra ngµy cµng nhiÒu mäi vïng, mäi quèc gia ý thøc ®îc r»ng hä ®· ý thøc ®îc
r»ng ph¶i ph¸t triÓn dùa trªn lîi thÕ riªng cã cña hä, mçi vïng quèc gia ®Òu cã
lîi thÕ riªng vÒ nguån lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn.. .Hä tËp trung vµo khai th¸c
thÕ m¹nh ®ã nh»m tao ra cña c¶i vËt chÊt cã gi¸ trÞ x· héi cao víi chi phÝ thÊp
nhÊt. Nhng ph¶i cã thÞ trêng hä míi tiÕn hµnh trao ®æi mua b¸n víi nhau ®îc mµ
tõ ®ã míi cã thÓ biÕn kiÓu tæ chøc s¶n xuÊt khÐp kÝn thµnh c¸c vïng chuyªn m«n
ho¸ s¶n xuÊt hµng ho¸ liªn kÕt víi nhau, chuyÓn kinh tÕ tù nhiªn thµnh kinh tÕ
hµng ho¸.
3/ThÞ trêng híng dÉn s¶n xuÊt kinh doanh. ThËt vËy, cã thÞ trêng míi cã ngêi
mua, ngêi b¸n vµ hµng ho¸. Th«ng qua cung cÇu, gi¸ c¶ thÞ trêng mµ c¸c nhµ s¶n
xuÊt quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g× ? Bao nhiªu ? Cho ai ? Ngµy nay thÞ trêng thuéc
vÒ ngêi mua, mçi ngêi mua nh lµ mét cñ tri bá phiÕu cho sù tån t¹i cña doanh
nghiÖp th«ng qua l¸ phiÕu b»ng tiÒn. Th«ng qua thÞ trêng doanh nghiÖp míi biÕt
®îc nhu cÇu cña ngêi mua nh thÕ nµo tõ ®ã t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ nh»m tho¶
m·n nhu cÇu ®ã trªn c¬ së ®ã doanh nghiÖp míi cã kh¶ n¨ng tån t¹i ph¸t triÓn.
4/ThÞ trêng ph¶n chiÕu t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng qua thÞ trêng doanh
nghiÖp míi biÕt ®îc s¶n phÈm cña hä t¹o ra cã phï hîp víi nhu cÇu cña kh¸ch
hµng kh«ng, tèc ®é kinh doanh, hiÖu qu¶ kinh doanh, thÞ trêng nh lµ tÊm g¬ng
ph¶n chiÕu qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp tõ ®ã doanh nghiÖp
míi cã c¬ së söa ch÷a, ®iÒu chØnh nh÷ng phÇn kh«ng phï hîp, kÐm hiÖu qu¶
nh»m lµm cho doanh nghiÖp ®¹t ®îc tèc ®é, tr×nh ®é vµ qui m« s¶n xuÊt theo
môc tiªu ®· ®Ò ra.
5/ThÞ trêng lµ n¬i quan träng ®Ó ®¸nh gi¸, kiÓm nghiÖm, chøng minh tÝnh ®óng
®¾n cña c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ cña c¸c c¬ quan nhµ níc,
c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. ThÞ trêng cßn ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ x· héi, hµnh vi
giao tiÕp cña con ngêi, ®µo t¹o vµ båi dìng c¸n bé qu¶n lý, nhµ doanh nghiÖp.
7
PhÇn II: Thùc tr¹ng thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam
trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua
Qua viÖc nhËn biÕt vÒ thÞ trêng còng nh c¸c vÊn ®Ò liªn quan , viÖc ®a nh÷ng
nhËn biÕt ®ã vµo quan s¸t, nghiªn cøu diÔn biÕn cña vÊn ®Ò thùc tiÔn cã ý nghÜa
thiÕt thùc ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò thÞ trêng xuÊt khÈu nãi chung vµ thÞ trêng xuÊt khÈu
thuû s¶n nãi riªng. §Òu ®ã ®îc thÓ hiÖn nh sau:
I/Tæng quan vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu vµ thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi
gian qua
1/T×nh h×nh xuÊt khÈu cña viÖt nam thêi gian qua:
Tõ khi ®æi míi n¨m 1986 ®Õn ®¹i héi §¶ng VII mét trong ba ch¬ng tr×nh ph¸t
triÓn kinh tÕ lµ ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu tõ ®ã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña ta
kh«ng ngõng ®îc ph¸t triÓn. Trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu trong thêi gian qua
®Æc biÖt tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y lu«n lu«n ®îc t¨ng cao, ®Òu nay ®îc thÓ hiÖn
qua c¸c chØ tiªu sau:
a)Kim ng¹ch xuÊt khÈu chung 1991 – 2000:
Sè liÖu thèng kª vÒ xuÊt khÈu nãi chung so víi tèc ®é t¨ng GDP thêi kú 1991 – 2000 nh
sau:
N¨m
Tèc ®é t¨ng GDP
XuÊt khÈu
(%)
TrÞ gi¸
Tèc
(TriÖu
USD)
1991
6
2.087,0
-13,2
1992
8,6
2.581,0
23,7
1993
8,1
2.985,0
15,5
1994
8,8
4.054,0
35,8
1995
9,5
5.419,0
34,1
1996
1997
8,2
9.185,0
26,6
1998
5,8
9.361,0
1,9
1999
4,8
11.540,0 23,3
2000
6,76
14.449.0 25,2
(Tµi liÖu Bé Th¬nng m¹i)
Qua b¶ng thèng kª trªn cã thÓ thÊy : Quy m« xuÊt khÈu ®· t¨ng 6,9 lÇn, b×nh
qu©n hµng n¨m lµ 19,21%, tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi t¨ng tõ 30 USD n¨m 1991
lªn gÇn 200 USD n¨m 2000.
Tuy nhiªn vÒ cô thÓ mét sè mÆt hµng t×nh h×nh xuÊt khÈu trong mét vµi n¨m gÇn
®©y(n¨m 2000) lµ:
§¬n vÞ : Ngh×n tÊn, triÖu USD
Lîng
Gi¸ trÞ
Khu vùc kinh tÕ trong
5465
níc
Khu vùc cã vèn ®Çu t n4894
8
íc ngoµi
DÇu th«
C¸c s¶n phÈm kh¸c
MÆt hµng chñ yÕu
DÇu th«
DÖt, may
Giµy dÐp
H¶i s¶n
§iÖn tö, m¸y tÝnh
Cµ phª
G¹o
Thñ c«ng mü nghÖ
H¹t tiªu
Cao su
H¹t ®iÒu
Than ®¸
Rau qu¶
ChÌ
L¹c
2475
2422
11165
2472
1356
1063
1018
580
384
531
185
137
112
93
65
149
36
35,2
493
2765
34,2
184
18,3
2149
31
66
(Bé th¬ng m¹i)
Nh vËy nh×n vµo b¶ng sè liÖu c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu n¨m 2000 ta thÊy gi¸
trÞ xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao, ®Òu nµy chøng tá nhu cÇu cña thÞ trêng xuÊt khÈu c¸c
mÆt hµng nµy ®· ®îc tin cËy vµ më réng.
b)Tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu vît xa tèc ®é t¨ng GDP
Nh b¶n sè liÖu trªn cho thÊy,thêi kú 1991 – 1995 còng nh 2 n¨m 1996 – 1997
tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu cao gÊp 3 – 4 lÇn tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, ®Òu nµy ®·
®em l¹i nh÷ng ý nghÜa nh sau:
Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ chÝnh phñ më réng quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i víi c¸c níc ®· ®a l¹i kÕt qu¶ to lín, t¹o c¬ së vµ khuyÕn khÝch c¸c níc hîp t¸c kinh tÕ vµ
®Çu t vµo ViÖt Nam. XuÊt khÈu t¨ng nhanh ®· t¹o thÞ trêng tiªu thô, thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn trong níc, gióp h×nh thµnh nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt, nhiÒu ®¬n vÞ s¶n xuÊt
míi, t¹o thªm viÖc lµm cho ngêi lao ®éng vµ ®ãng gãp trùc tiÕp vµo ng©n s¸ch
vµ GDP. T¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc dÇn dÇn thanh to¸n nî níc ngoµi. Kim ng¹ch
xuÊt khÈu t¨ng nhanh ®· t¹o thªm kh¶ n¨ng thanh to¸n ®Ó t¨ng kim ng¹ch nhËp
khÈu hµng ho¸ thiÕt yÕu phôc vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®êi s«ng nh©n
d©n.
c)C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu chuyÓn dÞch tÝch cùc: Hµng nguyªn liÖu th« n¨m 1991
chiÕm trªn 92% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®Õn nay chØ cßn kho¶n 60%. Hµng
chÕ biÕn vµ chÕ biÕn s©u (trong ®ã cã hµng chÕ t¹o) n¨m 1991 chØ chiÕm kho¶n
8%, n¨m 1999 ®· lªn kho¶n 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nhãm hµng n«ng,
l©m, thuû s¶n n¨m 1991 chiÕm tû träng 53% tæng kim ng¹ch ®Õn nay xuèng cßn
kho¶n 36,5%; nhãm hµng c«ng nghiÖp, tiÓu hñ c«ng nghiÖp n¨m 1991 chiÕm
9
47% th× n¨m 1999 ®· t¨ng lªn 63,5%. §· h×nh thµnh mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu
chñ kùc: N¨m 1991 míi cã 4 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc(®¹t kim ng¹ch 100
triÖu USD trë lªn) lµ dÇu tho, thuû s¶n, g¹o, dÖt may; mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch
coa nhÊt lµ dÇu th« còng chØ ®¹t 581 triÖu USD. §Õn n¨m 1997, ®· t¨ng thªm 8
mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc míi lµ cµ phª, cao su, ®iÒu, giÇy dÐp, than ®¸, hµng
®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶; trong sè c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ
lùc th× cã mét sè mÆt hµng ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu cao lµ cao su, giÇy dÐp,
hµng ®iÖn tö, nh©n ®iÒu, chÌ, g¹o... Cã mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cã
kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi thÞ trêng khu vùc vµ thÞ trêng thÕ giíi lµ g¹o xuÊt khÈu
®øng thø hai thÕ giíi ( sau Th¸i Lan), nh©n ®iÒu ®øng thø hai thÕ giíi ( sau Ên
§é), cµ phª ®øng thø t thÕ giíi (sau Brazin, Colombia, Mexico). NÕu chØ tÝnh
riªng cµ phª robusta th× ViÖt Nam ®øng sè 1 ë ch©u ¸ vµ thÕ giíi.
d)ChÊt lîng hµng xuÊt ®· n©ng lªn ®¸ng kÓ: Bíc ®Çu t¹o ra søc c¹nh tranh cña
hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr¬ng thÕ giíi, ®«ng thêi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chÊt lîng
s¶n phÈm trong níc. HiÖn nay g¹o, dÇu th«, thuû s¶n, hang dÖt may, giÇy dÐp, cµ
phª, nh©n ®iÒu, h¹t tiªu... xuÊt khÈu tõ ViÖt nam ®· ®îc thõa nhËn ®¹t chÊt lîng
quèc tÕ. C¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc ®· chó träng ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng
cao chÊt lîng s¶n phÈm, nhiÒu hµng néi ®· cã chÊt lîng kh«ng thua kÐm hµng
ngo¹i nh: xi m¨ng, thÐp, ®êng, xe ®¹p, qu¹t ®iÖn, phÝch níc, bãng ®iÖn...
e)XuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t, liªn doanh níc ngoµi t¨ng
nhanh: Tuy míi tham gia vµo tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, nhng lo¹i
h×nh nµy ®· cã møc t¨ng trëng nhanh. Nõu nh thêi kú 1988 – 1991 cha tÝnh kim
ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« th× míi chØ xuÊt khÈu ®îc 52 triÖu USD, n¨m 1992 lªn
112 triÖu ód, n¨m 1995 lªn 440 triÖu USD, n¨m 1996: 786 triÖu USD th× n¨m
1997 ®· d¹t 1,5 tû USD, n¨m 1998: 1,982 tû USD, n¨m 1999: 2,45 tû USD.
Kho¶n 75% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy lµ c¸c hµng
chÕ biÕn s©u, dïng lao ®éng, c«ng nghÖ t¹o ra gi¸ trÞ míi trong ®ã giÇy dÐp vµ
dÖt may chiÕm kho¶ng 35% vµ ®· cã mét sè mÆt hµng chóa hµm lîng kû thuËt
cao nh hµng ®iÖn tö, may vµ khÝ cô c«ng nghÖp...
VÒ t×nh h×nh nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 c¸c mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu
t¨ng lµ cµ phª ( t¨ng 50%), thuñy s¶n (t¨ng 30%), cao su (t¨ng 20%), rau
qu¶( t¨ng 15%) ... nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng
sau lu«n cao h¬n th¸ng tríc vµ th¸ng 7 lµ ®Ønh ®iÓm cña 9 th¸ng ®Çu n¨m;
th¸ng 8 gi¶m so víi th¸ng 7 vµ íc th¸ng 9 gi¶m so víi th¸ng 8. §Òu ®ã thÓ
hiÖn qua b¶ng sè liÖu th«ng kª sau:
10
§¬n vi: ngh×n tÊn,triÖu
USD
Thùc hiÖn 6 th¸ng n¨m2001
Lîng
Khu vùc kinh
tÕ trong níc
Khu vùc cã
vèn ®Çu t níc
ngoµi
MÆt hµng chñ yÕu
DÇu th«
8694
DÖt, may
Giµy dÐp
Thuû s¶n
®iÖn tö, m¸y
tÝnh
Cµ phª
547
G¹o
2180
Gi¸ trÞ
4133
6 th¸ng n¨m 2001 so víi
cïng kú n¨m 2000(%)
Lîng
Gi¸ trÞ
116,8
3452
112,5
1771
931
747
826
307
123,2
119,0
112,7
96,3
146,7
79,5
254
341
151,1
134,5
84,8
106,3
Thñ c«ng mü
118
86,8
nghÖ
H¹t tiªu
43,7
71
140,2
55,8
Cao su
118
67,5
108,3
100,7
H¹t ®iÒu
15,7
60
116,5
86,0
Than ®¸
2014
49
134,3
109,6
Rau qu¶
167
216,9
ChÌ
14,8
16,6
74,0
67,7
L¹c
19,5
10
68,7
65,1
(Sè liÖu tæng côc thèng kª)
- So s¸nh kÕt qu¶ xuÊt khÈu c¸c th¸ng ®Çu n¨m 2001 víi c¸c th¸ng cïng kú n¨m
2000 cho thÊy xu híng biÕn ®éng tèc ®é t¨ng trëng t¬ng ®èi gièng nhau, cô thÓ
lµ th¸ng 7 ®Òu cã kim ng¹ch cao nhÊt, th¸ng 4 cïng t¨ng trëng chËm so víi
th¸ng 3, tõ th¸ng 8 b¾t ®Çu gi¶m t¨ng trëng vµ ®Õn th¸ng 9 cïng lµ møc thÊp nhÊt
kÓ tõ th¸ng 6. B×nh qu©n xuÊt khÈu 9 th¸ng xuÊt khÈu hµng ho¸ ®¹t 1.295 triÖu
USD/th¸ng, ®©y lµ møc cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay (b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m
2000 ®¹t 1.151 triÖu USD/th¸ng vµ n¨m 1999 ®¹t 910 triÖu USD/th¸ng).
Víi môc tiªu kÕ ho¹ch xuÊt khÈu 13%, ®Ó hoµn thµnh kÕ ho¹ch 2001 th× quÝ IV
ph¶i phÊn ®Êu xuÊt khÈu 4.694 triÖu USD, tøc lµ b×nh qu©n mçi th¸ng ph¶i ®¹t
11
1.565 triÖu USD, t¨ng 270 triÖu USD so víi b×nh qu©n 9 th¸ng ®Çu n¨m vµ t¨ng
264 triÖu USD so víi cïng kú n¨m 2000, ®©y lµ møc rÊt cao víi t×nh h×nh xuÊt
khÈu hiÖn nay (gi¸ tÊt c¶ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc liªn tôc gi¶m hoÆc
®øng ë møc thÊp, thÞ trêng thÕ giíi biÕn ®éng kh«ng lîi víi xuÊt khÈu cña ta,
nhÊt lµ sau vô khñng bè 11/9 ë Hoa Kú), ®ßi hái c¸c nhµ kinh doanh vµ c¸c c¬
quan qu¶n lý ph¶i phÊn ®Êu quyÕt liÖt míi cã thÓ hoµn thµnh ®îc.
Ngîc l¹i víi quy luËt hµng n¨m, 9 th¸ng ®Çu n¨m nay tèc ®é t¨ng trëng xuÊt
khÈu cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (gåm c¶ dÇu th«) lu«n thÊp h¬n
c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong níc, cô thÓ lµ b×nh qu©n mçi th¸ng n¨m 2000
c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi t¨ng 3,8% vµ c¸c doanh nghiÖp 100%
vèn trong níc t¨ng 1%, trong khi ®ã 9 th¸ng ®Çu n¨m c¸c doanh nghiÖp cã vèn
®Çu t níc ngoµi t¨ng 0,9% vµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn trong níc t¨ng 1,4 %.
T¨ng trëng xuÊt khÈu cña thÞ trêng chñ yÕu.
So víi cïng kú n¨m 2000, xuÊt khÈu sang mét sè thÞ trêng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é
t¨ng trëng chung (10,5%) lµ: Ailen, ¸o, Ba Lan, BØ, c¸c TiÓu V¬ng quèc ¶ RËp
Thèng nhÊt, Hµn Quèc, Mexic«, Hoa Kú, Nga, Ph¸p, Trung Quèc, Ucraina vµ
mét sè thÞ trêng kÐm h¬n cïng kú n¨m 2000 lµ: Na Uy, New Zealand, NhËt B¶n,
óc, PhÇn Lan, Philippin, SÐc, T©y Ban Nha, Th¸i Lan, Thæ NhÜ Kú, Thuþ §iÓn,
Thuþ Sü.
T¨ng trëng xuÊt khÈu cña c¸c nhãm hµng chñ yÕu
- Nhãm n«ng l©m, thuû s¶n: 9 th¸ng ®Çu n¨m xuÊt khÈu t¨ng 10,6% so víi cïng
kú n¨m 2000 (9 th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng 7%), do khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng
30,6%, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 774 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 15,3%, lµm
gi¶m kim ng¹ch kho¶ng 506 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× nhãm nµy
t¨ng trëng 30,6%).
MÆt hµng cã khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng nhanh lµ: h¹t tiªu (51,4%), cµ phª
(40,4%), g¹o (16,5%), h¹t ®iÒu nh©n (21,5%).
MÆt hµng cã gi¸ xuÊt khÈu gi¶m m¹nh lµ: cµ phª, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu nh©n, g¹o,
chÌ.
- Nhãm c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n: 9 th¸ng ®Çu n¨m t¨ng 6,6% (9 th¸ng
®Çu n¨m 2000 t¨ng 81%), do khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng 17,8%, lµm t¨ng kim
ng¹ch kho¶ng 455 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 9,4%, lµm gi¶m kim ng¹ch kho¶ng
286 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× nhãm nµy t¨ng trëng 17,8%). Nhãm
nµy cã dÇu th« t¨ng khèi lîng xuÊt 17,1% vµ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m 9,5%; than ®¸
t¨ng khèi lîng xuÊt 40,3% vµ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m 7,6%.
12
- Nhãm c«ng nghiÖp nhÑ vµ thñ c«ng nghiÖp: 9 th¸ng ®Çu n¨m t¨ng 0,7% (9
th¸ng ®Çu n¨m 2000 t¨ng 15,7%), do khèi lîng xuÊt khÈu t¨ng 7,7%, lµm t¨ng
kim ng¹ch kho¶ng 252 triÖu USD vµ do gi¸ gi¶m 7%, lµm gi¶m kim ng¹ch
kho¶ng 230 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng gi¶m th× nhãm nµy t¨ng trëng 7,7%).
Nhãm nµy cã hµng linh kiÖn ®iÖn tö gi¶m 18,8%, hµng dÖt may gi¶m 8,7%, c¸c
mÆt hµng kh¸c cã t¨ng trëng nhng kh«ng nhiÒu.
Tãm l¹i, xuÊt khÈu 9 th¸ng ®Çu n¨m so víi cïng kú n¨m 2000 t¨ng 18% vÒ khèi
lîng, lµm t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 1.897 triÖu USD vµ gi¸ gi¶m 6,4% lµm gi¶m
kim ng¹ch kho¶ng 793 triÖu USD (nÕu gi¸ kh«ng bÞ gi¶m th× xuÊt khÈu 9 th¸ng
®Çu n¨m 2001 t¨ng 18%).
Nguyªn nh©n chñ yÕu lµm t¨ng xuÊt khÈu
-Nhµ níc vµ doanh nghiÖp ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p xóc tiÕn th¬ng m¹i, ph¸t triÓn
thÞ trêng, t×nh h×nh biÕn ®éng sè lîng thÞ trêng xuÊt khÈu 8 th¸ng ®Çu n¨m 2000
(theo thèng kª H¶i quan) cña n«ng s¶n chñ lùc nh sau:
S MÆt hµng
Sè lîng thÞ trêng xuÊt khÈu
T¨ng
(+),
TT
gi¶m (-)
N¨m 2000
8 th¸ng 2001
1 Thuû s¶n
31
39
+8
2 G¹o
25
37
+12
3 Cµ phª
31
41
+10
4 Rau qu¶
28
40
+12
5 Cao su
24
33
+9
6 H¹t tiªu
33
41
+8
7 H¹t ®iÒu nh©n
13
25
+12
8 ChÌ
22
28
+6
9 L¹c nh©n
12
20
+8
- 9 th¸ng ®Çu n¨m ®Òu t¨ng so víi cïng kú n¨m 2000, nhiÒu thÞ trêng t¨ng trëng
nhanh vÒ tèc ®é vµ tû träng; nhiÒu mÆt hµng chñ lùc t¨ng khèi lîng xuÊt khÈu
(nh ®· nªu trªn); vÒ nhãm hµng kh¸c cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gi¸ t¨ng c¶ gi¸ vµ
khèi lîng xuÊt khÈu (gi¸ t¨ng kho¶ng 9%, khèi lîng t¨ng kho¶ng 19%).
- Tõ th¸ng 7 ®Õn nay, tû gi¸ VN§/USD t¨ng so víi c¸c th¸ng tríc, cã lîi cho
xuÊt khÈu. Sau ngµy 11/9( khñng bè ë Mü) ®Õn nay, USD mÊt gi¸ kho¶ng 0,25%
®· lµm c¸c doanh nghiÖp thiÖt h¹i kh«ng nhá.
- ChÝnh phñ vµ c¸c Bé/ngµnh cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh: t¨ng cêng tæ chøc c¸c §oµn ®i níc ngoµi ®µm ph¸n më réng thÞ trêng; tæ chøc c¸c
§oµn ®i c¸c n¬i träng ®iÓm, gi¶i quyÕt c¸c yªu cÇu cña ®Þa ph¬ng; tæ chøc héi
nghÞ víi c¸c doanh nghiÖp, tËp hîp ph¶n ¶nh c¸c khã kh¨n ®Ó th¸o gì kÞp thêi;
ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p, t¹o m«i trêng thuËn lîi cho doanh nghiÖp
®Èy m¹nh xuÊt khÈu, trong ®ã næi bËt lµ:
13
+ Trao ®æi, ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Chi lª, Peru, Modava, estoni,
Bungari, Pakistan, Nigeria, Ma Rèc, Hoa Kú vµ ®ang xóc tiÕn ®µm ph¸n HiÖp
®Þnh th¬ng m¹i víi Bruney, NewZealand, Tanzania, Zimbabuª, Sip.
+ QuyÕt ®Þnh sè 46/2001/Q§-TTg, ngµy 4/4/2001 vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp
khÈu hµng ho¸ thêi kú 2001 - 2005; NghÞ quyÕt 05/2001/NQ, ngµy 24/5/2001 vÒ
bæ sung gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh kÕ ho¹ch kinh tÕ n¨m 2001; Th«ng b¸o sè 58/TBVPCP vÒ viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ qu¶n lý nhËp khÈu; c«ng bè kÕt qu¶ thëng
xuÊt khÈu n¨m 2000 vµ triÓn khai thëng xuÊt khÈu n¨m 2001, trong ®ã bæ sung
thªm mét sè n«ng s¶n, thùc phÈm...
Nguyªn nh©n chñ yÕu h¹n chÕ xuÊt khÈu
Thø nhÊt, 9 th¸ng ®Çu n¨m gi¸ c¸c mÆt hµng chñ lùc gi¶m 10,4% so víi cïng kú
n¨m 2000 (gåm toµn bé n«ng s¶n xuÊt khÈu chñ lùc, dÇu th«, hµng dÖt may, giµy
dÐp, hµng ®iÖn tö, linh kiÖn m¸y tÝnh...) ®· lµm kim ng¹ch xuÊt khÈu gi¶m
kho¶ng 1.023 triÖu USD.
Thø hai, tõ th¸ng 4 ®Õn nay nhËp khÈu t¨ng trëng chËm, nhiÒu chuyªn gia ph©n
tÝch mèi quan hÖ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu cho r»ng ®©y còng lµ yÕu tè h¹n chÕ
xuÊt khÈu.
Thø ba, 9 th¸ng ®Çu n¨m kinh tÕ Hoa kú, NhËt B¶n, EU vµ mét sè nÒn kinh tÕ
lín kh¸c t¨ng trëng chËm, thËm chÝ cã dÊu hiÖu suy tho¸i, néi tÖ suy gi¶m, søc
mua cña d©n c gi¶m sót... ®· gãp phÇn lµm gi¶m kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña ta, nhÊt
lµ víi c¸c mÆt hµng chñ lùc nh hµng dÖt may, giµy dÐp, hµng ®iÖn tö. Sau sù kiÖn
11/9 t¹i Hoa kú, thÞ trêng thÕ giíi biÕn ®éng t¨ng thªm bÊt lîi cho xuÊt khÈu cña
ta (riªng th¸ng 9 gi¶m so víi dù kiÕn ®Çu th¸ng kho¶ng 11%).
Thø t, ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i nh×n chung vÉn cha ®¸p øng yªu cÇu ph¸t
triÓn cña xuÊt, nhËp khÈu, nhÊt lµ viÖc hç trî th«ng tin cho s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng
cã kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ trêng, giíi thiÖu, khuyÕch tr¬ng th¬ng hiÖu ViÖt
Nam trªn thÞ trêng...v× vËy, tû träng thÞ trêng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu t¨ng
trëng chËm (nh ®· nªu trªn) vµ thÞ trêng míi kh«ng nhiÒu.
Thø n¨m, HiÖp §Þnh Th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cha ®îc phª chuÈn.
2)ThÞ trêng xuÊt khÈu cña viÖt nam thêi gian qua:
ThÞ trêng hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi lín trong thêi kú 1991
– 1999, b¶o ®¶m ®îc tiªu thô hµng ho¸ cña viÖt nam khi thÞ trêng truyÒn thèng
lµ Liªn X«(cò) vµ c¸c nãc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u tan r·. Vµo n¨m 1985 khu
vùc Liªn X«(cò) vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u cßn chiÕm tíi 57% tæng
kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nhng ®Õn n¨m 1990 tû lÖ nµy xuèng cßn kho¶ng
42,4%; n¨m 1991 gi¶m m¹nh, chØ cßn 11,1%, n¨m 1995 cßn 2,5% Vµ tõ n¨m
14
1998 ®Õn nay chØ cßn chiÕm xÊp xØ 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Sau khi hÖ thèng
x· héi chñ nghÜa tan r·, c¸c níc ch©u ¸ nhanh chãng trë thµnh thÞ trêng xuÊt
khÈu chÝnh cña ta, n¨m 1991 ®· vät lªn gÇn 77% nhng nhngx n¨m sau nµy, nhê
nç lùc khai th«ng hai thÞ trêng míi lµ Ch©u ¢u vµ B¾c Mü, tû träng ch©u ¸ gi¶m
dÇn nhng vÉn cßn rÊt cao(h¬n 61,5% vµo n¨m 1998 vµ n¨m 1999 lµ 57,7%), vÞ
trÝ cña thÞ trêng EU t¨ng ®¸ng kÓ.
a)Trong c¸c níc Ch©u ¸ th× NhËt B¶n vµ ASEAN ®ãng vai trß to lín: Trong thêi
kú 1991 – 1995, NhËt B¶n thêng xuyªn chiÕm trªn 30% tæng kim ng¹ch xuÊt
khÈu cña ta nhng ®Õn n¨m 1999 chØ cßn 21,3%. Tû träng cña ASEAN chØ cã sù
thay ®æ lín khi xem xÐt c¶ kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. NÕu xÐt theo tiªu
chÝ nµy th× tû träng ASEAN t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Cô thÓ, n¨m 1985 khèi nµy
míi chiÕm 2,4% kim ng¹ch xuÊt – nhËp khÈu cña ta nhng tíi n¨m 1990 ®· t¨ng
®Õn thµnh 16,5%, n¨m 1995 lµ 24% vµ tíi n¨m 1998 ®· lµ 27,6%.
b)Tû träng cña EU nãi riªng vµ cña Ch©u ©u nãi chung t¨ng kh¸ ®Òu trong thêi
gian qua: Cô thÓ, n¨m 1991 EU míi chiÕm 5,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nhng tíi n¨m 1999 ®· chiÕm tíi 21,7% gãp phÇn ®a tû träng cña ch©u ©u lªn tíi
gÇn 28%. Bíc ®ét biÕn trong quan hª th¬ng m¹i víi EU ®Õn vµo n¨m 1992, Khi
ta ký víi EU HiÖp ®Þnh khung vÒ bu«n b¸n hµng dÖt may. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
sang EU ®· t¨ng rÊt nhanh trong thêi gian sau ®ã(n¨m 1990 ta míi xuÊt ®îc147
triÖu USD sang EU th× n¨m 1995 ®· t¨ng lªn thµnh 672 triÖu USD vµ tíi n¨m
1998 ®· lµ 2.116 triÖu USD vµ n¨m 1999 ®¹t 2.499 triÖu USD). §Æc biÖt, ®©y lµ
thÞ trêng mµ ta thêng xuyªn xuÊt siªu.
c)Quan hÖ th¬ng m¹i víi B¾c Mü, trong ®ã chñ yÕu lµ Mü, ®· cã bíc ph¸t triÓn
nhanh khi ViÖt nam vµ Mü b×nh thêng hoµ quan hÖ vµo n¨m 1995: Tríc n¨m
1995, ViÖt nam hÇu nh kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo mü. Tíi n¨m 1995,
n¨m ®Çu tiªn b×nh thêng ho¸ uan hÖ, kim ng¹ch xuÊt lh Èu vµo Mü ®· ®¹t 170
triÖu USD, ®a tû träng cña Mü tõ 0% lªn 3,1%. §Õn n¨m 1998, dï cha ký ®îc
hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i vµ hµng xu©t cña ta cßn gÆp nhiÒu khè kh¨n trªn thÞ trêng
Mü do cha hëng qui chÕ MFN, kim ng¹ch xuÊt kh Èu sang Mü vÉn ®¹t 469 triÖu
USD, chiÕm 5% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ n¨m 1999 ®¹t 504 triÖu USD chiÕm tû
träng 4,4%. §©y còng lµ thÞ trêng mµ ta thêng xuyªn xuÊt siªu, nÕu hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ®îc ký kÕt th× xuÊt siªu vÉn cßn t¨ng. Cã thÓ nãi Mü lµ mét thÞ trêng
khæng lå víi søc mua lín, nhu cÇu ®a d¹ng. §©y lµ mét thÞ trêng xuÊt khÈu ®Çy
tiÒm n¨ng ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi, trong ®ã cã chóng ta. Hµng ho¸
tiªu thô t¹i Mü rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i phï hîp víi c¸c tÇng líp ngêi tiªu dïng
theu kiÓu “ tiÒn nµo cña Êy” víi nh÷ng hÖ thèng cöa hµng phôc vô ngêi giµu,
15
trung lu vµ ngêi nghÌo. Mü cã nhiÒu quy ®Þnh ph¸p luËt chÆt chÏ vµ chi tiÕt trong
mua b¸n, c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt lîng, kû thuËt...V× thÕ, khi c¸c nhµ xuÊt khÈu cha
n¾m râ hÖ thèng qui ®Þnh vÒ luËt lÖ ë Mü thêng c¶m thÊy khã kh¨n lµm ¨n t¹i thÞ
trêng nµy. Mét lu ý ®a ra ë ®©y, ®ã lµ c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt nam cÇn nhí lµ s¶n
phÈm xuÊ khÈu sang Mü thêng ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu rÊt ®Æc biÖt, v× vËy
nhµ xuÊt khÈu viÖt nam kh«ng nªn tin r»ng chØ cÇn xuÊt khÈu sang ®îc Ch©u ¢u
lµ cã thÓ xuÊt sang Mü theo ph¬ng thøc t¬ng tù. Th«ng lÖ nhËp hµng ho¸ sang
Mü còng cÇn ®îc c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt nam nghiªn cøu vµ lµm quen. Nh÷ng
vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ nhËp khÈu Mü hy väng nhµ xuÊt khÈu ViÖt nam lµm lµ qui
tr×nh c¬ b¶n nhËp khÈu hµng ho¸ vµo Mü, nh÷ng ®iÒu cÇn ghi trªn ho¸ ®¬n th¬ng
m¹i mµ nhµ s¶n xuÊt cña ta cung cÊp cho ngêi mua ë Mü. §¸nh dÊu xuÊt xø
hµng ho¸, ph©n lo¹i h¶i quan, lu gi÷ hå s¬, ®¸nh gi¸, ®iÒu kiÖn nhËp khÈu ®Æc
biÖt
d)ThÞ trêng Ch©u §¹i D¬ng( chñ yÕu lµ Austalia) còng ®· cã bíc ph¸t triÓn trong
thêi gian qua:Tû träng cña thÞ trêng nµy trong xuÊt khÈu cña viÖt nam ®· t¨ng tõ
0,2% vµo n¨m 1991 lªn 5,3% vµo n¨m 1998 vµ nm 1999. ThÞ trêng Ch©u phi vµ
nam Mü kh«ng cã biÕn chuyÓn râ rÖt trong thêi gian qua, n¨m 1999 vÉn chiÕm
cha ®Çy 1% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta. ThÞ trêng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña
ta ®· bÞ c¹nh tranh gay g¾t l¹i diÔn ra quyÕt liÖt h¬n khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng
tµi chÝnh tiÒn tÖ ë c¸c níc trong khu vùc, mÆt hµng ta l¹i t¬ng tù víi hµng xuÊt
khÈu cña c¸c níc nµy. Gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n cña hÇu hÕt n«ng s¶n chñ yÕu
®Òu gi¶m gi¸. Sù t¨ng trëng xuÊt khÈu vµo ch©u ¢u, B¾c mü... ®· bï ®¾p ®îc cho
sù sôt gi¶m kim ng¹ch trªn thÞ trêng ch©u ¸ vµ gi÷ cho kim ng¹ch xuÊt khÈu
chung trong n¨m 1998 t¨ng ®îc 2,4% so víi n¨m 1997. §©y lµ thµnh c«ng
kh«ng nhá, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh c¸c níc xung quanh chØ t¨ng chÝt Ýt hoÆc
kh«ng t¨ng thËm chÝ cßn gi¶m.
II/ ThÞ trêng xuÊt khÈu Thuû s¶n cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua
Tõ t×nh h×nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nãi chung, qua ®ã cho thÊy tÝnh ®a d¹ng vµ
phong phó cña mÆt hµng xuÊt khÈu, còng nh thùc tr¹ng thÞ trêng xuÊt khÈu c¸c
mÆt hµng ®ã. Qua ®ã cho ta c¸i nh×n tæng thÓ vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu còng nh thÞ
trêng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nãi chung, tõ ®ã gióp cã c¬ së cho viÖc nghiªn cøu
thùc tr¹ng xuÊt khÈu còng nh thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng.
1/ §Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n vµ lîi thÕ cña ViÖt nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n.
a/§Æc ®iÓm mÆt hµng thuû s¶n
+) Lµ nhãm hµng thuéc ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt: Thùc vËy, ®Ó t¹o ra s¶n
phÈm tiªu thô ®îc ngay, vµ ®i vµo tiªu dïng ngay ngêi ta kh«ng ph¶i tæng hîp
16
ngay ban ®Çu c¸c yÕu tè ®Çu vµo víi mét c¬ cÊu t¬ng thÝch vµ hîp lý ®Ó t¹o ra
s¶n phÈm ®ã, mµ ®iÒu ®Æc biÖt vµ kh¸c so víi viÖc t¹o ra c¸c s¶n phÈm kh¸c lµ
ph¶i qua mét qu¸ tr×nh chän gièng vµ nu«i trång. Ban ®Çu ngêi ta chän gièng, tõ
gièng mÑ ngêi ta t¹o ra nhiÒu gièng con, qua qu¸ tr×nh nu«i, ch¨m sãc ®Õn mét
thêi gian khi mµ träng lîng cña chóng thÝch hîp cho tiªu thô, ngoµi ra ngêi ta
®¸nh b¾t trong tù nhiªn, ngêi ta kh«ng hao phÝ c«ng søc cho nu«i trång, còng nh
nh÷ng chi phÝ kh¸c ®Ó t¹o ra c¸c lo¹i thuû s¶n ®ã. Nãi chung s¶n phÈm mét m¨t
phô thîc vµo tù nhiªn, mÆt kh¸c phô thuéc vµo sù nu«i trång ch¨m sãc cña ta tõ
®ã t¹o ra khèi lîng thuû s¶n lín hay nhá trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ trêng. Chóng lµ mÆt hµng s¶n xuÊt vËt chÊt.
+) §a d¹ng vÒ chñng lo¹i : Thuû s¶n lµ thuËt ng÷ nãi chung cho toµn bé c¸c s¶n
phÈm sèng vµ tån t¹i trong m«i trêng níc, ®îc ph©n thµnh nhãm sèng ë m«i trêng níc ngät, nhãm sèng ë níc lî, nhãm sèng ë níc mÆn( biÓn). Mçi m«i trêng
níc cã nhiÒu chñng lo¹i sèng vµ tån t¹i kh¸c nhau, Nh ®· nãi ë trªn chóng ta cã
thÓ nu«i trång ®Ó t¹o ra, vµ còng cã thÓ ®¸nh b¾t do chÝnh m«i trêng ®ã t¹o ra.
Cô thÓ ë ®©y lµ nhãm c¸ nh : c¸ biÓn ( c¸ ngõ, c¸ song, c¸ mó...), c¸ níc ngät( c¸
qu¶, c¸ cá, c¸ mÌ, c¸ håi...), loµi th©n mÒm( hÕn, èc, s×a...), cua , ghÑ...TÊt c¶ c¸c
loµi ®ã mét m¨t cã s½n trong tù nhiªn mÆt kh¸c chóng ta còng cã thÓ nu«i t¹o
gièng ®Ó t¹o ra. Víi sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i ®ã, cho thÊy mÆt hµng nµy cã tiÒm
n¨ng rÊt lín , nÕu ®Çu t ph¸t triÓn mét c¸ch thÝch hîp sÏ gãp phÇn quan träng
trong ph¸t triÓn kinh tÕ.
+) Hµng chÕ biÕn cßn ë d¹ng th«: Do tr×nh ®é, còng nh sù quan tÈm trong khai
th¸c vµ chÕ biÕn mÆt hµng thuû s¶n, chóng ta phÇn lín ®ang cßn ë d¹ng th«,
d¹ng ban ®Çu lµ chñ yÕu, chóng ta xuÊt khÈu phÇn lín vÉn cßn ë d¹ng nh thÕ. Do
®ã gi¸ trÞ mÆt hµng ®em tiªu thô trªn thÞ trêng trong níc còng nh níc ngoµi chua
cao. §Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty ®«ng l¹nh chÕ biÕn thuû s¶n, c¸c c«ng ty chÕ biÕn
xuÊt khÈu thû s¶n phÇn lín c«ng nghÖ l¹c hËu, cha cã d©y chuyÒn chÕ biÕn thÝch
hîp , do ®ã hµng thuû s¶n t¹o ra cã gi¸ trÞ kh«ng cao, mÆt kh¸c tr×nh ®é c¸n bé
c«ng nh©n viªn cßn h¹n chÕ nªn ®· cã phÇn nµo g©y h¹n chÕ cho viÖc ®Çu t c«ng
nghÖ còng nh t×m ph¬ng ¸n tèt cho ciÖc t¹o ra mÆt hµng thuû s¶n cã gi¸ trÞ vÒ
mÆt thÞ trêng.
a/Lîi thÕ cña viÖt nam vÒ mÆt hµng thuû s¶n
+) Níc ta cã lîi thÕ ®a d¹ng sinh häc c¨n cø ®Ó ®Þnh ra ®èi tîng, mïa vô vµ ph¬ng thøc nu«i trång thuû s¶n: Nh «ng cha ta thêng nãi níc ta cã “ rõng vµng biÓn
b¹c” , níc ta cã ®Þa h×nh thuËn lîi cho c¸c loµi thuû s¶n quy tô vµ ph¸t triÓn. ThËt
vËy, níc ta lµ cuèi nguån cña nhiÒu con s«ng lín nh s«ng hång, s«ng mª k«ng...
17
lµ n¬i sinh s«i n¶y në cña nhiÒu lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ, m«i trêng thuËn lîi cho
chóng ph¸t triÓn. NhiÒu dßng níc ch¶y ®Æc biÖt lµm cho nhiÒu luång c¸ tõ nhiÒu
n¬i kh¸c ®Õn sèng vµ ph¸t triÓn, tõ ®ã t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng phong phó vÒ nhiÒu
lo¹i thuû s¶n . §ã lµ tiÒm n¨ng lín mµ nhiÒu níc kh¸c kh«ng cã
+) Cã lîi thÕ vÒ ®é lín vµ tÝnh ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh mÆt níc thuËn lîi cho ph¸t
triÓn nu«i trång thuû s¶n. Chóng ta cã tÝnh ®a d¹ng vÒ lo¹i h×nh mÆt níc nµo lµ
nguån níc mÆn, níc ngät vµ níc lî. Mçi vïng níc ®Òu cã sù ®a d¹ng vÒ chñng
lo¹i thuû s¶n, nhãm sèng ë m«i trêng níc ngät, lî , mÆn ®¸p øng ®a d¹ng nhu
cÇu tiªu thô. Ta cã däc chiÒu dµi ®Êt níc lµ biÓn, hÖ thèng s«ng ngßi dµy ®Æc, rÊt
nhiÒu loµi sinh sèng. BiÓn ®«ng tËp hîp nhiÒu lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao,
hangf n¨m khai th¸c víi khãi lîng lín mang thu nhËp lín ®Õn cho ngêi d©n còng
nh ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng nhá.N¨m 2001, diÖn tÝch nu«i thuû
s¶n ®¹t 1,9 triÖu hÐcta ( t¨ng 439 ngh×n hÐcta so víi n¨m 2000), nhê ®ã s¶n lîng
nu«i trång còng t¨ng lªn( riªng t«m 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®¹t 80 ngh×n tÊn, t¨ng
24%)
+) Xuyªn suèt chiÒu dµi ®Êt níc lµ biÓn tËp trung nhiÒu vïng träng ®iÓm vÒ thuû
s¶n: Däc chiÒu dµi ®Êt níc ®· tËp trung nhiÒu vïng ®¸nh b¾t träng ®iÓm, n¬i tõ
xa ®Õn nay lu«n tËp trung nhiÒu lo¹i thuû s¶n víi khèi lîng lín vµ cã gi¸ trÞ cao (
do ®Æc ®iÓm cña nguån níc) nh H¶i Phßng, Thanh Ho¸, ThuËn An (HuÕ), §µ
N½ng, Qu¶ng Nam, Dung QuÊt, quÇn ®¶o C¸t Bµ... N¬i hµng n¨m khai th¸c khèi
lîng lín c¸c lo¹i thuû s¶n cã gi¸ trÞ cao. §Æc biÖt, ë nh÷ng n¬i ®ã cã nhiÒu vïng
níc lî thuËn lîi cho viÖc nu«i trång thuû s¶n, hµng n¨m thu ho¹ch cña ngêi d©n
mang l¹i gi¸ trÞ kh«ng nhá.
Qua ®ã cho thÊy chóng ta cã lîi thÕ rÊt lín vÒ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n,
vµ còng lµ nguån tiÒm n¨ng lín mµ chóng ta ®· vµ ®ang khai th¸c, kh«ng nh÷ng
thÕ mµ ®Õn nay ®· trë thµnh ngµnh mòi nhän cho ph¸t triÓn ®Êt níc gãp phÇn ®Èy
nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
2/Thùc tr¹ng thÞ trßng xuÊt khÈu thuû s¶n
a)Tæng quan t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n
N¨m 1980, lÇn ®Çu tiªn ngµnh thuû s¶n ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 11,2 triÖu Róp
vµ còng chØ xuÊt khÈu sang khu vùc 1 ( c¸c níc x· héi chñ nghÜa). M·i 15 n¨m
sau thuû s¶n xuÊt khÈu míi ®¹t 500 triÖu USD vµ sang ®îc c¶ khu vùc 2 ( c¸c níc t b¶n chñ nghÜa). Nhng chØ sau 5 n¨m, ®Õn n¨m 2000 chóng ta ®· vît qua ngìng 1 tû USD. §©y kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn chØ lµ thóc ®Èy mÆt hµng thuû s¶n xuÊt
khÈu, mµ cßn lµ mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi tiªu thô vµ víi
thiªn nhiªn.
18
+) Kim ng¹ch xuÊt khÈu Thuû s¶n
§¬n vÞ : tû USD
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
0.239
0.2851
0.307
0.368
0.460
0.560
0.670
0.776
0.58
1
(Nguån: Bé thuû s¶n vµ niªn gi¸m thèng kª)
Qua b¶n sè liÖu trªn cho thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n ®· t¨ng
dÇn qua c¸c n¨m, nh vËy nhu cÇu vÒ mÆt hµng nµy ®· t¨ng, thÓ hiÖn sù chÊp nhËn
cña thÞ trêng vÒ mÆt hµng nµy. Víi ®Æc ®iÓm cña mÆt hµng, chøng tá tiÒm n¨ng
tiªu thô rÊt lín vµ kh«ng ngõng. Còng qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng thÕ m¹nh cho c¸c
doanh nghiÖp khi khai th¸c mÆt hµng nµy lµ rÊt lín.
Riªng n¨m 2001, chØ tÝnh 8 th¸ng ®Çu n¨m, s¶n lîng t«m ®«ng l¹nh ®· t¬ng ®¬ng møc cïng kú n¨m ngo¸i lµ 52%, c¸ 69%, t«m hïm 117%, mùc 45%. S¶n
phÈm nu«i vµ s¶n phÈm khai th¸c còng c©n b»ng nhau. Riªng mÊy ngµy ®Çu
th¸ng 8/2001 gi¸ trÞ hµng thuû s¶n xuÊt khÈu 55.661 USD. Trong th¸ng, gi¸ trÞ
xuÊt khÈu vÉn tiÕp tôc t¨ng m¹nh, íc tÝnh ®¹t møc 175.000 USD møc cao nhÊt tõ
tríc ®Õn nay. Bªn canh ®ã ViÖt Nam ®îc Uû ban EU c«ng nhËn ®a vµo danh s¸ch
1 c¸c níc ®îc nhËp khÈu thuû s¶n vµo EU, ®Æc biÖt lµ mÆt hµng xuÊt khÈu
nhuyÔn thÓ 2 man he vá vµo EU, ®ã lµ bíc tiÕn vît bËc cña ngµnh c«ng nghiÖp
chÕ biÕn thuû s¶n níc ta. Theo dù kiÕn ®Õn n¨m 2003, toµn bé c¸c doanh nghiÖp
chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ta sÏ ®Òu ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng an toµn thùc
phÈm cña EU, NhËt B¶n vµ Hoa Kú. §Òu ®ã sÏ t¹o ra bíc ®ét ph¸ cña ta trong
viÖc lÊy lßng tin vµ më réng thÞ trêng cña c¸c thÞ trêng khã tÝnh ®ã. HiÖn nay
nhu cÇu tiªu thô thuû s¶n, h¶i s¶n trªn thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng ë møc cao nh t¹i thÞ
truêng Hoa Kú, Hµn Quèc, NhËt B¶n vµ Trung Quèc.
Ta cã b¶n sè liÖu thèng kª vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm thuû s¶n xuÊt khÈu theo sè lîng
tÝnh ®Õn n¨m 1999 nh sau:
§¬n vÞ : %
T«m ®«ng l¹nh
66,2
C¸ ®«ng l¹nh
20,8
Mùc ®«ng l¹nh
6,9
C¸c s¶n phÈm kh«
5,1
S¶n phÈm kh¸c
1
19
( Nguån : Bé Thuû S¶n)
Nh vËy trong c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu vÒ khèi lîng t«m ®«ng l¹nh chiÕm tû träng
lín, ®ã lµ s¶n phÈm mµ hiÖn nay thu hót ngêi d©n nu«i trång rÊt lín, ch¬ng tr×nh
nu«i t«m cµng xanh xuÊt khÈu ®· ®îc Bé Thuû s¶n triÓn khai vµ ®i vµo ho¹t
®éng, hµng v¹n ha ®Êt ®· ®îc khai th¸c n¹o vÐt trë thµnh nh÷ng hå nu«i t«m.
VÒ mÆt gi¸ trÞ cña c¬ cÊu cña s¶n phÈm thû s¶n xuÊt khÈu cã thÓ tham kh¶o b¶ng
sè liÖu thèng kª sau:
§¬n vÞ : %
T«m ®«ng l¹nh
67,2
Mùc ®«ng l¹nh
5,6
C¸ ®«ng l¹nh
10,8
C¸c s¶n phÈm th«
11,8
S¶n phÈm kh¸c
4,6
( Nguån : Bé Thuû S¶n)
VÒ mÆt gi¸ trÞ th× t«m ®«ng l¹nh vÉn chiÕm tû träng lín, ®Òu ®ã chøng tá tiÒm
n¨ng cña mÆt hµng nµy rÊt lín, vµ viÖc ®Çu t ph¸t triÓn lµ híng ®i ®óng ®¾n cã
tÇm chiÕn lîc.
VÒ mÆt ChÊt lîng hµng thuû s¶n th× ®· cã bíc tiÕn ®¸ng kÓ, dÇn dÇn ®· ®îc c¸c
thÞ trêng khã tÝnh nh NhËt, EU vµ Hoa Kú chÊp nhËn, ®ã lµ bíc tiÕn lín cña ta
trong viÖc nhËn thøc t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ.
Ngµy nay, mÆt hµng nµy ®· thu hót nhiÒu doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh, hä ®· ®Çu t mét lîng vèn kh«ng nhá trong viÖc khai th¸c vµ
ph¸t triÓn ngµnh hµng nµy, nhiÒu doanh nghiÖp ®· giµu lªn nhanh chãng.
b)Thùc tr¹ng thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n
Tõ khi ®æi míi, ®Æc biÖt lµ Mü ®· bá cÊm vËn vµo n¨m 1995 thÞ trêng tiªu thô
mÆt hµn thuû s¶n ®· thay ®æi c¬ b¶n, nhu cÇu tiªu dïng kh«ng ngõng t¨ng lªn ë
thÞ trêng néi ®Þa còng nh thÞ trêng quèc tÕ. B¶n sè liÖu díi ®©y cho ta biÕt tû lÖ
thÞ trêng cña c¸c mÆt hµng thuû s¶n cô thÓ cña n¨m 1999 :
20
- Xem thêm -
.DOC 
32 
68 
126 
