LỜI MỞ ĐẦU
Kinh doanh cµ phª lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ cã vÞ trÝ quan träng trªn ph¹m
vi toµn thÕ giíi. Theo tæ chøc cµ phª thÕ giíi (ICO) vµ Trung t©m Th¬ng m¹i
quèc tÕ (ITC), gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña CP trªn thÕ giíi ®· vît lªn so víi chÌ, cao su,
ca cao, g¹o,... hay bÊt kú mét s¶n phÈm n«ng nghiÖp nµo kh¸c. §èi víi c¸c níc
®ang ph¸t triÓn, cµ phª lµ mét mÆt hµng cã gi¸ trÞ th¬ng m¹i rÊt lín, t¹o ra nhiÒu
viÖc lµm vµ ngo¹i tÖ m¹nh.
ë ViÖt Nam, s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª lµ nguån thu ngo¹i tÖ quan träng
trong c¸c lo¹i n«ng s¶n xuÊt khÈu. S¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ph¸t triÓn ®· t¹o ra viÖc
lµm cho ngêi lao ®éng, gãp phÇn æn ®Þnh s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng vµ t¨ng tÝch
luü cho ng©n s¸ch Nhµ níc. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m qua, ngµnh cµ phª ngoµi
nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng ghi nhËn gãp phÇn ®em l¹i nguån ngo¹i tÖ kh«ng nhá cho
®Êt níc. ViÖc s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò bøc xóc, cha tËn dông
cã hiÖu qu¶ nguån lùc cña ®Êt níc ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, c¸c chÝnh
s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc cha ®ång bé, cha hîp lý nªn dÉn ®Õn hiÖu qu¶
s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cha cao, cha t¹o ra nguån thu ngo¹i tÖ lín cho ng©n s¸ch,
cha cã t¸c dông ph¸t triÓn v÷ng ch¾c ngµnh cµ phª ViÖt Nam.
NhËn thøc râ tÇm quan träng cña s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cµ phª ®èi víi sù t¨ng
trëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc kinh tÕ c¬ b¶n ®· ®îc häc ë trêng §H Kinh tÕ Quèc d©n, cïng víi thùc tiÔn kh¸ch quan trong thêi gian
thùc tËp t¹i Vô KÕ ho¹ch - Thèng kª, Bé Th¬ng m¹i, em ®· chän ®Ò tµi:
“Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu
cµ phª ViÖt Nam giai ®o¹n 2002-2010”
Môc ®Ých cña Chuyªn ®Ò lµ, trªn c¬ së tæng kÕt nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ho¹t
®éng ngo¹i th¬ng, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª
cña ViÖt Nam thêi gian võa qua, nh»m t×m ra nh÷ng mÆt m¹nh vµ nh÷ng mÆt cßn
yÕu kÐm cïng víi nguyªn nh©n cña nã ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p
c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª giai ®o¹n 2002-2010.
Néi dung cña b¸o c¸o chia lµm ba phÇn chÝnh nh sau:
PhÇn thø nhÊt:
Vai trß cña xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu cµ phª trong ho¹t
®éng ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam.
PhÇn thø hai:
Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam
trong thêi gian qua.
PhÇn thø ba:
Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cµ
phª cña ViÖt Nam giai ®o¹n 2002-2010.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn bµi viÕt nµy, em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì nhiÖt t×nh
cña c¸c c«, chó trong Vô KH-TK, Bé Th¬ng m¹i ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o, Nh©n dÞp
1
nµy em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ®Õn c¸c thÇy c«, cïng c¸c chuyªn viªn trong Vô
KH-TK ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh tèt bµi viÕt nµy.
2
phÇn thø nhÊt
vai trß cña xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu cµ phª trong
ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña ViÖt Nam
I-/
C¬ së lý luËn cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
1-/ Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
Ngo¹i th¬ng lµ mét kh©u quan träng trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña
mçi quèc gia. Ho¹t ®éng th¬ng m¹i ra ®êi tõ rÊt sím, ban ®Çu chØ lµ sù trao ®æi
rÊt ®¬n gi¶n díi h×nh thøc hµng ®æi hµng gi÷a c¸c th¬ng nh©n cña c¸c quèc gia
kh¸c nhau. §iÒu nµy thÓ hiÖn sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi
s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia.
Ho¹t ®éng th¬ng m¹i ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña v¨n minh loµi ngêi.
Tõ h×nh thøc trao ®æi gi¶n ®¬n ®· ph¸t triÓn h×nh thµnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i tinh vi
so víi ho¹t ®éng th¬ng m¹i trong níc th× ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ kh«ng chØ bã
hÑp trong néi bé kinh tÕ mµ cßn vît ra khái biªn giíi quèc gia, g¾n liÒn víi viÖc sö
dông ®ång tiÒn quèc tÕ. Ho¹t ®éng bu«n b¸n diÔn ra bÊt chÊp sù bÊt ®ång vÒ ng«n
ng÷, phong tôc tËp qu¸, v¨n ho¸ x· héi,...
Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong sù ph¸t triÓn cña
mét quèc gia kinh nghiÖm cho thÊy cha cã mét níc nµo cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
mµ l¹i kh«ng dùa vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Mét quèc gia còng nh mét c¸ nh©n
kh«ng thÓ sèng riªng rÏ, biÖt lËp mµ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. B»ng kh¶ n¨ng vµ
nguån lùc cña m×nh chóng ta kh«ng thÓ cã tÊt c¶ nh÷ng g× thËt tèt. §ã chÝnh lµ
sù h¹n chÕ vÒ nguån lùc buéc chóng ta ph¶i tiÕn hµnh më cöa héi nhËp víi bªn
ngoµi.
Ngoµi ra, ho¹t ®éng th¬ng m¹i cßn lµm t¨ng kh¶ n¨ng th¬ng m¹i cña mét
quèc gia. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi mµ mçi quèc
gia cã nh÷ng lîi thÕ riªng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÒ nh©n lùc, vÒ vèn,... sù
kh¸c nhau nµy ®· dÉn ®Õn sù chªnh lÖch lín trong chi phÝ s¶n xuÊt ra cïng lo¹i
s¶n phÈm vµ ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn ho¹t ®éng th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc víi nhau theo nguyªn t¾c hai bªn cïng cã lîi. H¬n thÕ ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn
gãp phÇn më réng thÞ trêng, ph¸t triÓn thÞ hiÕu cña nh©n d©n th«ng qua viÖc trao
®æi s¶n phÈm gi÷a c¸c níc trªn thÕ giíi.
Qua ph©n tÝch trªn ta cã thÓ thÊy, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ ho¹t ®éng trao
®æi, mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô gi÷a c¸c quèc gia, lÊy tiÒn tÖ lµm m«i giíi
theo nguyªn t¾c ngang gi¸, ®îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu
hµng ho¸ vµ dÞch vô. Trong ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc hiÓu lµ viÖc mang nh÷ng
hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra níc ngoµi ®Ó thu hót tiÒn hay hµng ho¸ vÒ, cßn ho¹t
®éng nhËp khÈu lµ viÖc mang nh÷ng hµng ho¸ vµ dÞch vô mua tõ níc ngoµi vÒ ®îc tr¶ b»ng tiÒn hay hµng ho¸ trong níc.
Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng so víi ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n trong níc cã
3
nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt sau:
Mét lµ, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ ho¹t ®éng bu«n b¸n vît ra ngoµi biªn giíi
quèc gia. Hµng ho¸ cã thÓ di chuyÓn tõ níc nµy qua níc kh¸c nÕu cã nhu cÇu.
Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng chÞu sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t cña c¸c ®¬n vÞ h¶i quan, cöa
khÈu cña c¸c quèc gia cïng tham gia kinh doanh.
Hai lµ, ®èi tîng tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ nh÷ng c¸ nh©n, tæ
chøc cã quèc tÞch kh¸c nhau.
Ba lµ, ®ång tiÒn thanh to¸n lµ ngo¹i tÖ ®èi víi mét bªn hoÆc c¶ hai bªn.
2-/ C¬ së cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng.
Ngµy nay, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nh lµ mét yÕu tè thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn. TÊt c¶ c¸c níc ®Òu tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ ®Òu cã lîi vÊn
®Ò ®Æt ra lµ t¹i sao tÊt c¶ c¸c níc tham gia vµo ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ®Òu cã lîi.
§Ó xem xÐt vÊn ®Ò nµy chóng ta sÏ ®i nghiªn cøu c¸c c¬ së lý luËn cña ho¹t ®éng
ngo¹i th¬ng.
2.1. Lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith.
Theo quan ®iÓm vÒ lîi thÕ tuyÖt ®èi cña A.Smith th× mét níc chØ s¶n xuÊt c¸c
lo¹i hµng ho¸ sö dông tèt nhÊt c¸c lo¹i tµi nguyªn cña níc m×nh. §©y lµ c¸ch lý
gi¶i ®¬n gi¶n nhÊt vÒ nguyªn nh©n cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Lîi thÕ tuyÖt ®èi
cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ lîi Ých thu ®îc do sù chªnh lÖch vÒ chi phÝ s¶n xuÊt
gi÷a c¸c quèc gia s¶n xuÊt cïng mét lo¹i s¶n phÈm nµo ®ã, khi ®ã níc s¶n xuÊt cã
chi phÝ cao sÏ nhËp khÈu s¶n phÈm ®ã tõ níc cã chi phÝ thÊp h¬n.
Lîi thÕ nµy ®îc xem xÐt tõ hai phÝa, ®èi víi níc s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi
phÝ thÊp sÏ thu ®îc lîi nhuËn nhiÒu h¬n khi b¸n s¶n phÈm trªn thÞ trêng quèc tÕ.
Cßn ®èi víi níc s¶n xuÊt s¶n phÈm cã chi phÝ cao sÏ cã ®îc s¶n phÈm mµ trong
níc kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt kh«ng ®em l¹i lîi nhuËn, ngêi ta
gäi ®iÒu nµy lµ sù bï ®¾p ®îc ®îc sù yÕu kÐm vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong níc.
Ngµy nay, ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn viÖc khai th¸c lîi thÕ tuyÖt ®èi, vÉn
cßn cã ý nghÜa quan träng khi cha cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mét sè lo¹i s¶n phÈm
®Æc biÖt lµ t liÖu s¶n xuÊt víi chi phÝ cã thÓ chÊp nhËn ®îc. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn
tÝch luü thÊp lµ do c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cßn ph¶i nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ.
V× vËy mµ c¸c kho¶n tiÕt kiÖm cha thÓ trë thµnh vèn ®Çu t. Khi tiÕn hµnh nhËp
khÈu nh÷ng m¸y mãc thiÕt bÞ tõ c¸c níc ph¸t triÓn, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn sÏ
kh¾c phôc ®îc nh÷ng yÕu kÐm cña m×nh vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt
còng nh nh÷ng yÕu kÐm vÒ kiÕn thøc c«ng nghÖ.
2.2. Lîi thÕ t¬ng ®èi cña D.Ricacdo.
Trong khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng th¬ng m¹i c¸c quèc gia cã thÓ ®îc lîi tõ
nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a hä b»ng c¸ch ®¹t tíi mét sù dµn xÕ theo ®ã mçi níc sÏ lµm
nh÷ng g× mµ xÐt mét c¸ch t¬ng ®èi níc ®ã lµm tèt h¬n. Theo lý thuyÕt nµy, mét
quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong viÖc s¶n xuÊt tÊt c¶
c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc gia ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó
t¹o ra lîi Ých.
4
Nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó cã lîi thÕ t¬ng ®èi chÝnh lµ viÖc thùc hiÖn c¸ch m¹ng
ho¸ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm cã chi phÝ s¶n xuÊt t¬ng ®èi thÊp h¬n
so víi c¸c níc kh¸c. Lîi thÕ t¬ng ®èi cho phÐp bÊt kú níc nµo còng cã thÓ tham
gia vµo th¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó gia t¨ng thu nhËp.
Sau ®©y, chóng ta sÏ chøng minh r»ng c¸c níc sÏ ®Òu thu ®îc lîi tõ ho¹t
®éng th¬ng m¹i b»ng sù c¸ch m¹ng ho¸ qua vÝ dô sau:
Gi¶ sö cã sè liÖu vÒ ngµy c«ng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hai s¶n phÈm
lµ thÐp vµ cµ phª cña hai níc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n.
Chi phÝ s¶n xuÊt (ngµy c«ng lao ®éng)
ViÖt Nam
NhËt B¶n
35
20
5
4
S¶n phÈm
ThÐp (tÊn)
Cµ phª (tÊn)
Nh vËy, nÕu xÐt vÒ chi phÝ s¶n xuÊt th× hao phÝ lao ®éng cña ViÖt Nam cao
h¬n NhËt B¶n trong c¶ hai mÆt hµng. Do ®ã theo lîi thÕ tuyÖt ®èi th× ViÖt Nam
kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm nµo sang NhËt B¶n.
NÕu xem xÐt dùa theo chi phÝ so s¸nh, ta cã:
Quèc gia
SP so s¸nh
ThÐp/Cµ phª
Cµ phª/ThÐp
ViÖt Nam
NhËt B¶n
7
1/7
5
1/5
Nh vËy, ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn thÐp ViÖt Nam cÇn 7 tÊn cµ phª hay ngîc l¹i
cÇn 1/7 tÊn thÐp ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn cµ phª. T¬ng tù ®èi víi phÝa NhËt B¶n cÇn 5
tÊn cµ phª ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn thÐp vµ ngîc l¹i cÇn 1/5 tÊn thÐp ®Ó s¶n xuÊt 1 tÊn cµ
phª. Nh vËy ta thÊy chi phÝ so s¸nh ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn cµ phª cña ViÖt Nam
thÊp h¬n cña NhËt B¶n vµ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra 1 tÊn thÐp cña NhËt B¶n thÊp
h¬n cña ViÖt Nam. Do ®ã, ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu cµ phª sang NhËt B¶n vµ
nhËp khÈu thÐp tõ NhËt B¶n vµ ngîc l¹i NhËt B¶n cã thÓ xuÊt khÈu thÐp sang
ViÖt Nam vµ nhËp khÈu cµ phª tõ ViÖt Nam. Trong mèi quan hÖ bu«n b¸n nµy cã
2 níc ViÖt Nam vµ NhËt B¶n ®Òu cã lîi, do ®ã ®Òu cïng muèn trao ®æi hµng ho¸
víi nhau.
- VÒ phÝa ViÖt Nam: khi cha cã ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ngêi s¶n xuÊt cµ phª
b¸n 7 tÊn cµ phª ®îc 1 tÊn thÐp, khi cã ngo¹i th¬ng hä chØ cÇn b¸n 5 tÊn cµ phª
sang NhËt B¶n lµ ®æi ®îc 1 tÊn thÐp vµ hä cßn l¹i 2 tÊn cµ phª ®Ó tiªu dïng, kÕt
qu¶ lµ ViÖt Nam cã thÓ tiªu dïng ngoµi ®êng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt.
Gi¶ sö: tû lÖ trao ®æi lµ 5,5 cµ phª=1 thÐp vµ ViÖt Nam mua 2 tÊn thÐp.
Gi¸ SS
7,0
S
5,5
P
5,0
2
5
Nhu cÇu
thÐp
S¬ ®å 1.1
Khi cã ngo¹i th¬ng, ®iÓm A ph¶n ¸nh ®ång thêi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ kh¶
n¨ng tiªu dïng cña 2 lo¹i hµng ho¸ lµ cµ phª vµ thÐp lµ (C a , Ta). Khi cã ngo¹i th¬ng ViÖt Nam tËp trung vµo s¶n xuÊt cµ phª nhiÒu h¬n, s¶n xuÊt thÐp Ýt ®i nªn
trªn ®êng giíi h¹n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt PPF, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ®îc
di chuyÓn tõ A ®Õn B víi sè lîng cµ phª nhiÒu h¬n (Cb>Ca) vµ lîng thÐp Ýt h¬n
(Tb
- Xem thêm -