Ch¬ng I :
Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n cña ho¹t ®éng
kinh doanh nhËp khÈu
I. NhËp khÈu hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng:
1. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu hµng ho¸:
Theo C¸c M¸c, th¬ng m¹i quèc tÕ lµ sù më réng ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ra
khái ph¹m vi mét níc, lµ sù trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô gi÷a c¸c níc th«ng qua
hµnh vi mua b¸n. Sù trao ®æi ®ã lµ mét h×nh thøc cña mèi quan hÖ x· héi vµ
ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸
riªng biÖt cña c¸c quèc gia.
Kinh doanh nhËp khÈu lµ sù më réng cña c¸c quan hÖ mua b¸n trong níc
ra níc ngoµi. Tríc ®©y khi cha cã quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ th× c¸ nh©n mçi con
ngêi còng nh mçi quèc gia ®Òu ph¶i tù tho¶ m·n lÊy nhu cÇu cña m×nh, do ®ã
nhu cÇu bÞ h¹n chÕ.
Quan hÖ mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ xuÊt hiÖn trªn c¬ së cña qu¸ tr×nh
ph©n c«ng lao ®éng x· héi, sù chuyªn m«n hãa vµ së h÷u c¸ nh©n vÒ t liÖu s¶n
xuÊt. Cïng víi sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµ c¸c t¸c ®éng cña quy luËt
kinh tÕ kh¸ch quan lµm cho ph¹m vi chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng x·
héi ngµy cµng më réng vµ sù phô thuéc gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng lín.
Ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu ®îc thùc hiÖn bëi c¸c th¬ng nh©n ViÖt
Nam ®îc phÐp kinh doanh nhËp khÈu trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ víi th¬ng nh©n
cña c¸c níc kh¸c. Kinh doanh nhËp khÈu kh¸c so víi kinh doanh néi ®Þa ë chç:
Thø nhÊt, hµng ho¸ kinh doanh ®îc ®a ra khái biªn giíi cña mét níc; thø hai,
viÖc mua b¸n ®îc thùc hiÖn bëi hai th¬ng nh©n cã quèc tÞch kh¸c nhau; thø ba,
®ång tiÒn dïng ®Ó thanh to¸n lµ ®ång tiÒn ngo¹i tÖ ®èi víi Ýt nhÊt lµ mét bªn
1
hoÆc c¶ hai bªn. ChÝnh v× vËy, c«ng viÖc kinh doanh nhËp khÈu lµ mét c«ng viÖc
khã kh¨n, phøc t¹p vµ chÞu nhiÒu rñi ro.
Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu nhËp khÈu kh«ng
chØ ph¶n ¸nh sù tiÕn ho¸ cña c¸c h×nh th¸i nhu cÇu phôc vô s¶n xuÊt vµ tiªu dïng
trong ph¹m vi tõng quèc gia, mµ cßn ph¶n ¸nh sù ph©n bè l¹i n¨ng lùc s¶n xuÊt
trªn ph¹m vi toµn cÇu. ChÝnh v× vËy, c«ng nghiÖp ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu lµ mét
®Þnh híng v« cïng quan träng ®a nÒn kinh tÕ ®Êt níc ®Õn thµnh c«ng.
2. Vai trß cña ho¹t ®éng nhËp khÈu hµng ho¸:
NhËp khÈu hµng ho¸ lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n th¬ng m¹i ë ph¹m
vi quèc tÕ, nhËp khÈu thÓ hiÖn nhu cÇu vÒ hµng ngo¹i cña quèc gia chñ thÓ. Sù
chuyÓn dÞch c¬ cÊu nhËp khÈu gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ chung c¶ níc do hai chøc n¨ng c¬ b¶n cña nã lµ: Lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu
®Çu t vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.
NhËp khÈu cã nh÷ng vai trß sau:
* §¸p øng ®îc nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n vÒ c¸c mÆt hµng tiªu dïng
mµ trong níc cha s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt nhng cha ®ñ.
* §¶m b¶o c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho s¶n xuÊt trong níc (c¸c yÕu tè nµy
trong níc kh«ng cã hoÆc cã nhng h¹n chÕ hoÆc chi phÝ ®¾t h¬n).
* T¹o ra thÞ trêng trao ®æi réng lín, t¹o ra sù c¹nh tranh gi÷a s¶n xuÊt
trong níc vµ s¶n xuÊt ngoµi níc buéc c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ph¶i ho¹t
®éng cã hiÖu qu¶ h¬n.
* Lµm t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ Níc.
* Lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i.
* T¸c ®éng tÝch cùc tíi gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng
cña nh©n d©n.
Theo quan ®iÓm cña §¶ng ta th× ph¸t triÓn kinh tÕ ngo¹i th¬ng nh»m kh¾c
phôc t×nh tr¹ng tù cÊp, tù tóc cña nÒn kinh tÕ, ®a ®Êt níc ta tõng bíc héi nhËp vµo
nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ
h¬n thÕ n÷a gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi quan träng cña ®Êt n2
íc: vèn, c«ng nghÖ, sö dông tµi nguyªn cã hiÖu qu¶. ChÝnh v× vËy trong kÕ ho¹ch
ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 1997 - 2001, mét trong nh÷ng môc tiªu mµ §¶ng ®Ò ra
lµ: "Më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i, më réng thÞ trêng xuÊt
nhËp khÈu, t¨ng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng ®· qua chÕ biÕn s©u,... Kim ng¹ch xuÊt
khÈu b×nh qu©n n¨m t¨ng 24%-28%, n©ng møc xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ngêi
n¨m 2001 lªn kho¶ng 170 USD; Ph¸t triÓn m¹nh du lÞch vµ c¸c dÞch vô thu
ngo¹i tÖ, kim ng¹ch nhËp khÈu t¨ng b×nh qu©n n¨m 22% - 24%”.
II. HiÖu qu¶ vµ c¸c hÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nhËp
khÈu:
1. Quan niÖm vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh:
HiÖu qu¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é sö dông nguån nh©n
tµi vËt lùc cña doanh nghiÖp, ®ång thêi lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p, chÞu ¶nh hëng cña
nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan vµ chñ quan. BÊt kú mét nhµ doanh nghiÖp nµo trong
qu¸ tr×nh kinh doanh còng ®Òu híng tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ, hä ®Òu cã mét môc ®Ých
chung lµ lµm thÕ nµo ®Ó mét ®ång vèn bá ra kinh doanh mang l¹i hiÖu qu¶ cao
nhÊt víi møc sinh l·i nhiÒu nhÊt.
VÊn ®Ò hiÖu qu¶ kh«ng ph¶i chØ lµ môc ®Ých theo ®uæi cña c¸c nhµ doanh
nghiÖp, mµ ngay c¶ ®èi víi mét quèc gia vÊn ®Ò hiÖu qu¶ còng ®îc ®Æt lªn hµng
®Çu. §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n coi träng hiÖu qu¶ trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i
nãi chung, kinh tÕ ngo¹i th¬ng nãi riªng vµ nhÊn m¹nh: “NhiÖm vô æn ®Þnh vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh sù nghiÖp ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghiÖp
ho¸ cña níc ta tiÕn hµnh nhanh hay chËm, ®iÒu ®ã phô thuéc mét phÇn vµo viÖc
më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi ngo¹i” (V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn thø
6 ).
VËy hiÖu qu¶ lµ g×? Nh thÕ nµo lµ cã hiÖu qu¶?
Cã thÓ hiÓu râ vÒ b¶n th©n ph¹m trï hiÖu qu¶, b¶n chÊt vµ biÓu hiÖn cña nã
chóng ta míi ®a ra ®îc nh÷ng nhËn ®Þnh ®óng ®¾n vÒ ho¹t ®éng cña mét doanh
nghiÖp, mét nÒn kinh tÕ hay mét ph¬ng ¸n kinh doanh lµ cã hiÖu qu¶ hay kh«ng?
3
Cã nªn tiÕp tôc hay chÊm døt mét ho¹t ®éng kinh doanh nµo ®ã? Nªn ®a ra c¸c
gi¶i ph¸p ®Ó tiÕp tôc duy tr× hay ®æi míi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶.
Nh vËy, cã thÓ nãi thiÖu qu¶ lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng híng
ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung.
XÐt vÒ b¶n chÊt cña ph¹m trï hiÖu qu¶, trong nh÷ng h×nh th¸i x· héi cã
quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c nhau mang b¶n chÊt kh¸c nhau.
§èi víi x· héi t b¶n, quyÒn së h÷u t liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ giai cÊp t b¶n
nªn mäi quyÒn lîi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi,... ®Òu dµnh cho nhµ t b¶n. ChÝnh
v× vËy, viÖc phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ thùc chÊt lµ nh»m ®em l¹i lîi nhuËn
nhiÒu h¬n cho nhµ t b¶n, cßn ®êi sèng cña ngêi lao ®éng kh«ng v× thÕ mµ ®îc
n©ng cao.
Trong x· héi X· héi Chñ nghÜa, quyÒn së h÷u t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu thuéc
vÒ nh©n d©n nªn viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ nh»m ®em l¹i cho mäi ngêi
d©n trong x· héi cuéc sèng Êm no vµ tèt ®Ñp h¬n.
XÐt vÒ néi dung cña ph¹m trï, cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau:
Theo kh¸i niÖm réng, hiÖu qu¶ lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ mèi quan hÖ gi÷a
kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chñ thÓ vµ chi phÝ mµ chñ thÓ bá ra ®Ó cã kÕt
qu¶ ®ã trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
NÕu ký hiÖu K lµ kÕt qu¶ nhËn ®îc theo híng môc tiªu ®o b»ng c¸c ®¬n vÞ
kh¸c nhau.
C lµ chi phÝ bá ra ®îc ®o b»ng c¸c ®¬n vÞ kh¸c nhau.
E lµ hiÖu qu¶.
Ta cã c«ng thøc hiÖu qu¶ chung lµ:
E = K-C
(1) HiÖu qu¶ tuyÖt ®èi
K
E = ------(2) HiÖu qu¶ t¬ng ®èi
C
Mét c¸ch chung nhÊt, kÕt qu¶ (K) mµ chñ thÓ nhËn ®îc theo híng môc tiªu
ho¹t ®éng cña m×nh cµng lín h¬n chi phÝ (C) bao nhiªu th× cµng cã lîi bÊy nhiªu.
Tuú tõng gãc ®é cã nh÷ng kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ kh¸c nhau:
4
* HiÖu qu¶ tæng hîp: Lµ hiÖu qu¶ chung ph¶n ¸nh kÕt qu¶ thùc hiÖn mäi
môc tiªu mµ chñ thÓ ®Æt ra trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh trong quan hÖ víi chi
phÝ ®Ó cã ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®ã. HiÖu qu¶ tæng hîp cßn ®îc gäi lµ hiÖu qu¶ kinh
tÕ- x· héi bao gåm:
+ HiÖu qu¶ kinh tÕ: ChØ xÐt trªn khÝa c¹nh kinh tÕ cña vÊn ®Ò, m« t¶ mèi
quan hÖ gi÷a lîi Ých kinh tÕ mµ chñ thÓ nhËn ®îc vµ chi phÝ bá ra ®Ó nhËn ®îc lîi
Ých kinh tÕ ®ã.
+ HiÖu qu¶ chÝnh trÞ x· héi: Lµ hiÖu qu¶ mµ chñ thÓ nhËn ®îc trong viÖc
thùc hiÖn c¸c môc tiªu chÝnh trÞ x· héi nh gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, c«ng b»ng
x· héi, vÊn ®Ò m«i trêng,...
§«i khi hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi m©u thuÉn víi nhau. VÝ dô nh
trong mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã nh÷ng ph¬ng ¸n s¶n xuÊt mang l¹i lîi nhuËn
cao, nhng nÕu xÐt díi gãc ®é ¶nh hëng ®Õn m«i trêng sinh th¸i th× cã thÓ nã
kh«ng ®îc chÊp nhËn.
* HiÖu qu¶ trùc tiÕp: Lµ hiÖu qu¶ ®îc xem xÐt trong ph¹m vi mét ®èi tîng
cô thÓ. VÝ dô mét doanh nghiÖp.
* HiÖu qu¶ gi¸n tiÕp - HiÖu qu¶ t¬ng ®èi: Lµ hai h×nh thøc biÓu hiÖn mèi
quan hÖ gi÷a hiÖu qu¶ vµ chi phÝ. Trong ®ã, hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi ®îc ®o b»ng hiÖu
sè gi÷a kÕt qu¶ vµ chi phÝ, cßn hiÖu qu¶ t¬ng ®èi ®îc ®o b»ng tû sè gi÷a kÕt qu¶
vµ chi phÝ.
* HiÖu qu¶ kinh doanh: cña mét doanh nghiÖp lµ mét ®¹i lîng so s¸nh
gi÷a ®Çu vµo vµ ®Çu ra, so s¸nh gi÷a chi phÝ kinh doanh bá ra vµ kÕt qu¶ kinh
doanh thu ®îc. Ph¶n ¸nh lîi Ých kinh tÕ mµ doanh nghiÖp thu ®îc trong ho¹t ®éng
kinh doanh cña m×nh. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh nµo ®ã ®Òu cã tÝnh hai
mÆt: HiÖu qu¶ c¸ biÖt ®øng trªn gãc ®é vi m« mét doanh nghiÖp vµ hiÖu qu¶ vÒ
mÆt kinh tÕ - x· héi ®øng trªn gãc ®é vÜ m« tøc lµ xem xÐt møc ®é ®ãng gãp cña
doanh nghiÖp vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhng ®èi víi mét doanh nghiÖp cô thÓ
th× chñ yÕu quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ vÒ mÆt tµi chÝnh tøc lµ doanh lîi ®¹t ®îc cña
tõng th¬ng vô, tõng mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu, cã thÓ cã nh÷ng doanh nghiÖp lµm
¨n cã hiÖu qu¶, cã l·i nÕu xÐt trªn khÝa c¹nh tµi chÝnh. Nhng nÕu xÐt trªn khÝa
c¹nh kinh tÕ - x· héi nh vÊn ®Ò m«i trêng, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, tÝch luü
5
ngo¹i tÖ cho ®Êt níc, gãp phÇn ®æi míi c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng thu cho ng©n s¸ch
Nhµ níc... th× cã thÓ kh«ng ®em l¹i lîi Ých g× cã khi cßn bÊt lîi. §øng trªn gãc ®é
cña mét nhµ qu¶n lý tham gia vµo ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ th× khi ®¸nh gi¸
xem xÐt hiªô qu¶ ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp hay bÊt kú lÜnh vùc nµo còng
ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ- x· héi tríc khi ®a ra quyÕt ®Þnh v× "hiÖu qu¶ kinh
tÕ - x· héi lµ tiªu chuÈn quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn". §Ó cho c¸c nhµ
doanh nghiÖp quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi chung th× Nhµ níc cÇn cã
nh÷ng chÝnh s¸ch ®¶m b¶o kÕt hîp hµi hoµ lîi Ých cña x· héi víi lîi Ých cña
doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ngêi lao ®éng.
Cã thÓ biÓu diÔn kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp b»ng
c«ng thøc sau:
Lîi Ých thu ®îc = TiÒn b¸n ra - TiÒn chÝ phÝ
TiÒn b¸n ra
HoÆc lîi Ých thu ®îc = -----------------TiÒn chi phÝ
ë ®©y, ta cÇn ph©n biÖt gi÷a kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp. KÕt qu¶ lµ tr¹ng th¸i cuèi cïng cña mét ho¹t ®éng nµo ®ã, bÊt kú mét
ho¹t ®éng nµo bao giê còng ®em l¹i mét hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. Nhng kh«ng ph¶i
kÕt qu¶ nµo còng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho doanh nghiÖp, chØ cã nh÷ng kÕt qu¶
®¹t ®îc víi møc chi phÝ hîp lý, tiÕt kiÖm nhÊt vµ ®¸p øng ®îc nh÷ng môc tiªu ®Æt
ra míi ®îc coi lµ hiÖu qu¶. Nh vËy, cã thÓ nãi kÕt qu¶ lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt lîng
cña ho¹t ®éng kinh doanh (vÝ dô doanh thu), cßn hiÖu qu¶ biÓu hiÖn vÒ mÆt chÊt
lîng cña ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ ®ã. VÝ dô, ®èi víi mét doanh
nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ch¼ng h¹n vÊn ®Ò kh«ng ph¶i chØ lµ xuÊt nhËp
khÈu ®îc bao nhiªu tû ®ång hµng ho¸, mµ cßn lµ víi chi phÝ bao nhiªu ®Ó cã ®îc
kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nh vËy. B¶n chÊt cña hiÖu qu¶ lµ ph¶i ®¹t ®îc lîi Ých
cao nhÊt víi chi phÝ thÊp nhÊt. Tøc lµ:
TiÒn b¸n ra
- TiÒn chi phÝ
6
= Lîi nhuËn (KÕt qu¶ )
TiÒn b¸n ra nhiÒu h¬n
- TiÒn chi phÝ
= Lîi nhuËn nhiÒu h¬n
TiÒn b¸n ra ®îc cµng nhiÒu - Chi phÝ bá ra cµng nhá = Lîi nhuËn cµng cao h¬n
NÕu theo nghÜa réng, kinh doanh lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p gåm nhiÒu
kh©u tõ nghiªn cøu n¾m b¾t nhu cÇu thÞ trêng, quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n kinh doanh,
chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh
s¶n phÈm, dÞch vô ®ã cho ®Õn kh©u ph©n phèi, tiªu thô chóng sao cho cã hiÖu
qu¶ nhÊt. Cßn hiÓu theo nghÜa hÑp, kinh doanh lµ qu¸ tr×nh bá vèn vµo lÜnh vùc
s¶n xuÊt, lu th«ng hoÆc dÞch vô ®Ó sau mét thêi gian cã thÓ thu håi ®îc mét lîng
vèn lín h¬n lîng vèn bá ra ban ®Çu. Nh vËy, khi nãi ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña
doanh nghiÖp lµ ph¶i nãi ®Õn hiÖu qu¶ trªn tõng kh©u, tõng c«ng ®o¹n cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ
n©ng cao hiÖu qu¶ tõng bé phËn, tõng kh©u. HiÖu qu¶ lµ chØ tiªu dïng ®Ó x¸c
®Þnh ph¬ng ¸n kinh doanh: S¶n xuÊt, kinh doanh c¸i g×? Khèi lîng bao nhiªu?
S¶n xuÊt kinh doanh nh thÕ nµo? Ph©n phèi vµ b¸n cho ai?.
Trong mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i cô thÓ th× hiÖu qu¶ kinh doanh chÝnh lµ
lîi nhuËn ®¹t ®îc víi chi phÝ thÊp nhÊt tøc lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ
chi phÝ; lµ viÖc sö dông hîp lý nguån vèn kinh doanh; còng cã thÓ lµ møc chiÕm
lÜnh thÞ trêng cña doanh nghiÖp, uy tÝn cña doanh nghiÖp. YÕu tè t¹o thµnh hiÖu
qu¶ kinh doanh cña mét doanh nghiÖp th¬ng m¹i kh¸c so víi yÕu tè t¹o thµnh
hiÖu qu¶ cña mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× hiÖu
qu¶ kinh doanh cã ®îc chi phÝ s¶n xuÊt c¸ biÖt cña mét s¶n phÈm, dÞch vô nhá
h¬n chi phÝ x· héi trung b×nh cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, dÞch vô ®ã.
Chi phÝ c¸ biÖt << Chi phÝ x· héi trung b×nh cÇn thiÕt Cã hiÖu qu¶ cao.
Chi phÝ c¸ biÖt = Chi phÝ x· héi trung b×nh cÇn thiÕt Kh«ng cã hiÖu qu¶.
Chi phÝ c¸ biÖt > Chi phÝ x· héi trung b×nh cÇn thiÕt Lç.
7
Chi phÝ c¸ biÖt cña mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt phô thuéc vµo tr×nh ®é
trang bÞ kü thuËt, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý lao ®éng, tr×nh ®é qu¶n lý s¶n xuÊt,...
Cßn ®èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i kinh doanh xuÊt nhËp khÈu th× chi phÝ bá ra
®Ó kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cã thÓ gåm c¸c lo¹i chi phÝ sau:
§èi víi hµng xuÊt khÈu (Thêng b¸n theo gi¸ FOB).
1. Gi¸ thu mua ë n¬i s¶n xuÊt.
2. C¸c s¾c thuÕ gi¸n thu trõ thuÕ xuÊt nhËp khÈu.
3. PhÝ bao b× vµ kÎ ký m· hiÖu.
4. TiÒn vËn chuyÓn tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn cöa khÈu.
5. PhÝ gi¸m ®Þnh (KiÓm tra chÊt lîng, sè lîng, bao b×).
6. PhÝ kiÓm dÞch (NÕu hµng xuÊt khÈu lµ ®éng thùc vËt).
7. PhÝ h¶i quan.
8. PhÝ bèc dì hµng lªn tµu.
9. PhÝ lÊy giÊy chøng nhËn xuÊt xø (C/O).
10. PhÝ lÊy vËn ®¬n.
11. ThuÕ xuÊt khÈu.
12. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (Tõ 01/01/2000).
13. TrÝch quü dù phßng (tøc quü dù tr÷ ®Ó trang tr¶i nh÷ng rñi ro th¬ng m¹i, thêng 3% doanh sè b¸n).
14. L·i tiÒn vay (NÕu doanh nghiÖp ®i vay vèn).
15. Nh÷ng chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh giao nhËn, vËn chuyÓn, lËp vµ
thu chøng tõ.
16. Chi phÝ giao dÞch ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång.
17. TiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng cho c¸n bé giao dÞch cña th¬ng vô cã liªn quan.
Chi phÝ nhËp khÈu ph¶i bao gåm c¸c chi phÝ sau:
1. Gi¸ mua theo ®iÒu kiÖn CIF (chiÕm tû lÖ chñ yÕu).
2. PhÝ qua kho (lµm thñ tôc) ë c¶ng.
3. PhÝ dì hµng lªn bê.
4. PhÝ thñ tôc h¶i quan.
5. ThuÕ nhËp khÈu.
6. ThuÕ thu thËp doanh nghiÖp.
7. PhÝ giao dÞch ®µm ph¸n.
8
8. L·i vay ng©n hµng (NÕu doanh nghiÖp vay vèn).
9. TiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng cho c¸n bé, c«ng nh©n viªn giao dÞch trùc tiÕp ®Õn th¬ng vô ®ã.
Trong viÖc s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu
nãi riªng viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ c¸c lo¹i chi phÝ cã vai trß rÊt quan träng trong
viÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®ã. V×
nh÷ng tÝnh to¸n sai lÇm sÏ dÉn ®Õn nh÷ng ¶o tëng vÒ kÕt qu¶ kinh doanh nghÜa lµ
b¶n chÊt lç l¹i hiÓu nhÇm thµnh l·i vµ ngîc l¹i, dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm
trong ph¬ng ¸n kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Ngoµi ra, khi xem xÐt ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp cÇn
xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ mÆt kh«ng gian vµ thêi gian trong mèi quan hÖ
víi hiÖu qu¶ chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n.
VÒ mÆt thêi gian, hiÖu qu¶ mµ doanh nghiÖp ®¹t ®îc tríc m¾t kh«ng ®îc
lµm gi¶m sót hiÖu qu¶ cña c¸c giai ®o¹n, c¸c thêi kú kinh doanh tiÕp theo. HoÆc
nÕu hiÖu qu¶ tríc m¾t thÊp nhng vÒ l©u dµi cã lîi th× kh«ng nªn bá qua.
VÒ mÆt kh«ng gian, hiÖu qu¶ kinh doanh chØ ®¹t ®îc mét c¸ch hoµn thiÖn
khi ho¹t ®éng cña tõng bé phËn, tõng kh©u mang l¹i hiÖu qu¶ vµ kh«ng lµm ¶nh
hëng ®Õn hiÖu qu¶ chung.
2. Sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh:
HiÖu qu¶ vµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ lµ môc tiªu kh«ng chØ cña c¸c doanh
nghiÖp mµ cßn lµ môc tiªu cña c¶ nÒn kinh tÕ. BiÓu hiÖn cô thÓ cña hiÖu qu¶ vµ
n©ng cao hiÖu qu¶ trong mét doanh nghiÖp lµ ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n chi phÝ thÊp
h¬n, nghÜa lµ víi mét ®ång vèn nhÊt ®Þnh lîi nhuËn thu ®îc cao nhÊt. Cßn ®èi víi
nÒn kinh tÕ, viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ biÓu hiÖn ra lµ: Sö dông hîp lý c¸c nguån lùc
(vèn, lao ®éng, tµi nguyªn,...); t¨ng trëng kinh tÕ cao, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cao, thÊt nghiÖp gi¶m, m«i trêng ®îc b¶o vÖ...
9
Môc tiªu cña doanh nghiÖp nãi chung lµ lîi nhuËn. V× vËy viÖc n©ng cao
hiÖu qu¶ kinh doanh, n©ng cao lîi nhuËn lµ vÊn ®Ò mang ý nghÜa sèng cßn ®èi víi
doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Çy c¹nh tranh.
Thø nhÊt, cã thÓ nãi r»ng cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ lµ do sù khan
hiÕm vÒ nguån lùc. §èi víi nÒn kinh tÕ, do c¸c yÕu tè vÒ vËt chÊt nh vèn, nguån
tµi nguyªn vµ yÕu tè con ngêi lµ cã h¹n. Cßn ®èi víi mét doanh nghiÖp th× cã sù
h¹n chÕ ë nguån vèn kinh doanh, h¹n chÕ do yÕu tè vÒ con ngêi hay h¹n chÕ do
yÕu tè thêi gian.
Thø hai, do sù c¹nh tranh trong kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp
ph¶i n¨ng ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶. ChØ cã nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã
hiÖu qu¶ míi ®ñ søc c¹nh tranh víi ®èi thñ, ®îc ngêi tiªu dïng chÊp nhËn vµ do
®ã tån t¹i ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
Thø ba, do yÕu tè luËt ph¸p, nÕu mét doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng cã hiÖu
qu¶ thua lç th× cã thÓ bÞ gi¶i thÓ theo luËt ph¸ s¶n vµ gi¶i thÓ doanh nghiÖp. Nªn
c¸c doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng, n¨ng ®éng trong viÖc t×m híng kinh doanh nh»m
n©ng cao hiÖu qu¶. Mét doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× uy tÝn trªn thÞ trêng
sÏ cao, kh¶ n¨ng huy ®éng vèn (vay vèn Ng©n hµng, thu hót vèn cæ ®«ng,...) vµo
kinh doanh sÏ dÔ dµng h¬n.
Thø t, lîi Ých cña tõng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp phô thuéc vµo
kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. NÕu kÕt qu¶ cµng cao th× lîi Ých
thu ®îc cµng lín, nghÜa lµ lîi Ých cña tõng ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp phô
thuéc vµo chÝnh hiÖu qu¶ mµ hä ®¹t ®îc.
Thø n¨m, do sù më cöa héi nhËp cña nÒn kinh tÕ níc ta vµo khu vùc vµ thÕ
giíi ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n.
3. C¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh NK:
NhËp khÈu lµ viÖc trao ®æi hµng ho¸ víi níc ngoµi nh»m ph¸t triÓn s¶n
xuÊt trong níc vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng cao cu¶ ngêi d©n. Song
10
viÖc mua b¸n trao ®æi ë ®©y cã nh÷ng nÐt riªng, phøc t¹p h¬n mua b¸n trong níc:
B¹n hµng trong giao dÞch mua b¸n lµ nh÷ng ngêi cã quèc tÞch kh¸c nhau; thÞ trêng th× réng lín rÊt khã kiÓm so¸t; mua b¸n trung gian chiÕm tû träng lín; ®ång
tiÒn thanh to¸n thêng lµ ®ång tiÒn m¹nh; hµng ho¸ ph¶i vËn chuyÓn qua biªn giíi,
cöa khÈu c¸c quèc gia kh¸c;... ChÝnh v× thÕ mµ ho¹t ®éng nµy chÞu ¶nh hëng cña
nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, chóng ta cã thÓ kÓ ra mét sè yÕu tè chÝnh sau:
- C¸c yÕu tè thuéc vÒ m«i trêng:
+YÕu tè luËt ph¸p:
Mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng bé luËt riªng chi phèi ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ
cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Riªng trong lÜnh vùc kinh doanh nhËp khÈu th× ph¶i chÞu
sù chi phèi kh«ng chØ luËt ph¸p trong níc mµ cßn ph¶i tu©n theo luËt ph¸p cña níc b¹n hµng vµ luËt ph¸p quèc tÕ quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng nhËp khÈu.
Dï c¸c quèc gia cã theo hÖ thèng luËt ph¸p nµo ®i ch¨ng n÷a nhng tùu
chung l¹i c¸c yÕu tè luËt ph¸p ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng nhËp khÈu trªn c¸c mÆt
sau:
. Quy ®Þnh vÒ b¹n hµng ®îc phÐp kinh doanh nhËp khÈu.
. Quy ®Þnh vÒ giao dÞch, hîp ®ång, vÒ b¶o hé quyÒn t¸c gi¶, quyÒn së
h÷u trÝ tuÖ.
. Quy ®Þnh vÒ gi¸ c¶, c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu.
. Quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i trêng, tiªu chuÈn chÊt lîng, bao b×, m·
ký hiÖu,...
. Quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò tù do mËu dÞch hay b¶o hé mËu dÞch.
Nh vËy, mét mÆt c¸c yÕu tè luËt ph¸p cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh
nghiÖp më réng thÞ trêng, t¨ng doanh sè b¸n, t¨ng lîi nhuËn kinh doanh. Nhng
mÆt kh¸c cã thÓ t¹o ra nh÷ng rµo ch¾n ®Ó ng¨n c¶n vµ h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña
doanh nghiÖp trong viÖc khai th¸c c¬ héi kinh doanh vµ më réng ho¹t ®éng kinh
doanh.
+ YÕu tè kinh tÕ:
11
Thùc tÕ lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ Nhµ níc sö dông ®Ó t¸c ®éng lªn toµn
bé nÒn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng kinh doanh nhËp khÈu cña doanh nghiÖp. Cã thÓ lµ
c¸c chÝnh s¸ch sau:
. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh: Chñ yÕu lµ thuÕ vµ c¸c u ®·i cña Nhµ níc vÒ vèn.
. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ: Chñ yÕu lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch dù tr÷ ngo¹i
tÖ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i.
. YÕu tè l¹m ph¸t vµ mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c.
C¸c c«ng cô kinh tÕ mµ Nhµ níc sö dông ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng nhËp khÈu
cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp.
VÝ dô, nh c¸c c«ng cô thuÕ quan (TBs) vµ phi thuÕ quan (NTBs). ThuÕ quan lµ
lo¹i thuÕ ®¸nh vµo mét ®¬n vÞ hµng ho¸ nhËp khÈu nh»m môc ®Ých ®iÒu tiÕt lîng
hµng xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu, ®iÒu tiÕt cung-cÇu ®èi víi hµng ho¸ ®ã trong níc; h¹n chÕ hay khuyÕn khÝch xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cô thÓ. §èi víi chÝnh
s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i còng cã ¶nh hëng lín ®Õn xuÊt nhËp khÈu: Khi tû gi¸ hèi
®o¸i xuèng thÊp nghÜa lµ ®ång b¶n tÖ cã gi¸ trÞ t¨ng lªn so víi ®ång ngo¹i tÖ sÏ
cã t¸c dông khuyÕn khÝch nhËp khÈu. Tr¸i l¹i, khi tû gi¸ thÊp sÏ g©y nhiÒu bÊt lîi
cho xuÊt khÈu v× hµng xuÊt khÈu trë nªn ®¾t khã b¸n ra níc ngoµi, kh«ng c¹nh
tranh ®îc víi c¸c níc cã cïng mÆt hµng xuÊt khÈu; §ång thêi còng g©y bÊt lîi
cho viÖc thu vÒ ngo¹i tÖ do kh«ng xuÊt khÈu ®îc, khèi lîng ngo¹i tÖ ngµy cµng bÞ
xãi mßn do khuynh híng gia t¨ng nhËp khÈu ®Ó cã lîi nhuËn. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i
lªn, t×nh h×nh diÔn biÕn ngîc l¹i thuËn lîi cho xuÊt khÈu vµ bÊt lîi cho nhËp
khÈu. Do ®ã, vÊn ®Ò lµ Nhµ níc cÇn ph¶i can thiÖp ®Ó b×nh qu©n tû gi¸ hoÆc ®Ó
cho thÞ trêng th¶ næi tù ®Þnh ®o¹t tû gi¸ mét c¸ch tù do.
+ C¸c yÕu tè vÒ khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i trêng sinh th¸i: Khoa häc
c«ng nghÖ ph¸t triÓn, quy m« s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸
®îc më réng do ®ã chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®îc ®¸nh gi¸ díi h×nh thøc nguån lùc
huy ®éng sÏ gi¶m xuèng khi quy m« s¶n xuÊt t¨ng. NghÜa lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ
rÎ h¬n, chÊt lîng cao h¬n nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ
trêng. §èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i kinh doanh nhËp khÈu nhê viÖc sö dông
nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc cã thÓ t×m hiÓu vµ n¾m b¾t chÝnh x¸c h¬n c¸c
th«ng tin vÒ thÞ trêng, vÒ b¹n hµng, vÒ ®èi thñ c¹nh tranh. H¬n n÷a, c¸c doanh
nghiÖp cã thÓ sö dông chóng vµo viÖc ph©n tÝch vµ dù ®o¸n xu híng biÕn ®éng
cña thÞ trêng vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
12
+ YÕu tè chÝnh trÞ: Sù cÊm vËn kinh tÕ cña mét sè níc lín ®èi víi c¸c níc nhá, chiÕn tranh s¾c téc, néi chiÕn, sù bÊt æn vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ,... ®Òu ¶nh
hëng ®Õn quan hÖ ngo¹i giao gi÷a c¸c níc vµ ¶nh hëng ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña
c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nhËp khÈu.
+ YÕu tè m«i trêng c¹nh tranh: C¹nh tranh mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho
c¸c doanh nghiÖp ®éng lùc v¬n lªn b»ng c¸ch ®Çu t c¸c ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, n©ng
cao hiÖu qu¶ ®Ó gi¶m chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Nhng mÆt kh¸c nã dÔ dµng ®Èy lïi c¸c
doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¶n øng hoÆc ph¶n øng rÊt chËm víi sù thay
®æi cña m«i trêng kinh doanh. Nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn m«i trêng c¹nh tranh
nh kh¸ch hµng, ®èi thñ c¹nh tranh, b¹n hµng...
+ YÕu tè thuéc vÒ ®ång tiÒn thanh to¸n: Trong bu«n b¸n quèc tÕ ®ång
tiÒn thanh to¸n thêng lµ ngo¹i tÖ ®èi víi mét trong hai bªn tham gia (cã khi lµ
ngo¹i tÖ ®èi víi c¶ hai bªn). ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy mµ khi ®ång tiÒn ®îc sö dông
lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n biÕn ®éng th× lîi Ých cña mét trong hai bªn sÏ bÞ tæn
h¹i. Do vËy, trong thanh to¸n quèc tÕ hai bªn ®Òu quy ®Þnh thèng nhÊt víi nhau
vÒ lo¹i ®ång tiÒn thanh to¸n vµ thêng lµ nh÷ng ngo¹i tÖ m¹nh, æn ®Þnh nh USD,
B¶ng Anh, Yªn NhËt,...
- YÕu tè thuéc vÒ doanh nghiÖp: NÕu nh c¸c yÕu tè thuéc vÒ m«i trêng
¶nh hëng mét c¸ch gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vµ n»m ngoµi tÇm
kiÓm so¸t th× c¸c yÕu tè thuéc vÒ doanh nghiÖp l¹i ¶nh hëng mét c¸ch trùc tiÕp vµ
trong tÇm kiÓm so¸t cña doanh nghiÖp. Bao gåm:
+ Ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp: Lµ bé phÇn ®Çu n·o cña doanh nghiÖp,
lµ n¬i x©y dùng chiÕn lîc kinh doanh cho doanh nghiÖp, ®Ò ra môc tiªu, ®ång
thêi gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ vµ ®iÓu chØnh qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
Tr×nh ®é cña Ban l·nh ®¹o ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn toµn bé ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp.
+ C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y: H×nh thøc tæ chøc bé m¸y ¶nh hëng ®Õn qu¸
tr×nh truyÒn ®¹t vµ thu nhËn th«ng tin tõ Ban l·nh ®aä ®Õn ngêi cã liªn quan. Mét
13
c¬ cÊu tæ chøc hîp lý sÏ lo¹i trõ ®îc nh÷ng mÐo mã vµ nhiÔu trong qu¸ tr×nh
truyÒn tin.
+ C¸c nguån lùc trong doanh nghiÖp:
Con ngêi: §éi ngò c¸n bé kinh doanh xÐt vÒ mÆt sè lîng vµ chÊt lîng lµ
nguån lùc quan träng nhÊt, bëi ho¹t ®éng nhËp khÈu chØ cã thÓ ®îc tiÕn hµnh
th«ng qua nh÷ng c¸n bé kinh doanh nhËp khÈu cô thÓ.
Vèn kinh doanh: Cho thÊy quy m« ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, víi vèn
kinh doanh lín doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh kinh doanh ®a d¹ng c¸c mÆt hµng.
C¸c nguån lùc kh¸c: HÖ thèng c¬ së vËt chÊt ®îc sö dông vµo viÖc qu¶n lý
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nh: v¨n phßng, trang thiÕt bÞ v¨n phßng (m¸y tÝnh,
®iÖn tho¹i, fax...).
3.2. C¸c yÕu tè ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nhËp khÈu:
X¸c ®Þnh ®îc ®óng ®¾n c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng nhËp
khÈu cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp. Trªn c¬ së ®ã ngêi qu¶n lý cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng lªn c¸c
yÕu tè nµy ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶.
C¸c yÕu tè ¶nh hëng bao gåm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau: Cã yÕu tè ¶nh hëng
t¨ng, cã yÕu tè ¶nh hëng gi¶m, cã yÕu tè chñ quan, cã yÕu tè thuéc vÒ kh¸ch
quan.
C¸c yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng nhËp khÈu cña
doanh nghiÖp nh ®· nªu ë trªn tÊt nhiªn còng ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
nhËp khÈu cña doanh nghiÖp.
§èi víi mét doanh nghiÖp kinh doanh th× khi nãi ®Õn hiÖu qu¶, chñ yÕu ®Ò
cËp ®Õn lîi nhuËn mµ nã thu ®îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh. Lîi nhuËn lµ phÇn
chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vµ chi phÝ bá ra ®Ó cã ®îc kho¶n thu nhËp ®ã.
XuÊt ph¸t tõ c«ng thøc tÝnh lîi nhuËn thu ®îc tõ tiªu thô s¶n phÈm hµng
ho¸:
Lîi nhuËn kinh doanh tríc thuÕ = L·i gép - Chi phÝ lu th«ng
14
= Tæng doanh thu - Tæng chi phÝ kinh doanh
+ L·i phô
= Tæng doanh thu - (Gi¸ vèn + Chi phÝ lu
th«ng + ThuÕ gi¸n thu ) + L·i phô
Cho thÊy, c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn kinh doanh cña doanh nghiÖp
th¬ng m¹i: Khèi lîng hµng ho¸ tiªu thô thùc tÕ, kÕt cÊu s¶n lîng hµng ho¸ b¸n ra,
gi¸ b¸n hµng ho¸, gi¸ vèn, chi phÝ lu th«ng, chi phÝ b¸n hµng... V× vËy, ®Ó n©ng
cao lîi nhuËn kinh doanh hay hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp nhÊt thiÕt ph¶i t¨ng
khèi lîng hµng tiªu thô, t¨ng gi¸ b¸n vµ gi¶m chi phÝ (Chi phÝ thu mua, chi phÝ
b¸n hµng, chi phÝ lu th«ng,...), më réng m¹ng líi kinh doanh.
4. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kinh
doanh nhËp khÈu:
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh
c«ng t¸c h¹ch to¸n kinh doanh, tøc lµ x©y dùng mét hÖ thèng c¸c chØ tiªu hiÖu
qu¶. §¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ t×m ra nguyªn nh©n tÝch cùc, tiªu
cùc, tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh.
Trong chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy, khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp
kinh doanh nhËp khÈu ta xem xÐt trªn hai gãc ®é: HiÖu qu¶ tµi chÝnh cña ho¹t
®éng kinh doanh nhËp khÈu vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña ho¹t ®éng kinh
doanh nhËp khÈu.
4.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tµi chÝnh.
4.1.1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông vèn:
HÖ thèng chØ tiªu nµy cho thÊy tÝnh chÊt hîp lý cña viÖc sö dông vèn cña
doanh nghiÖp, víi sè vèn ®· cã doanh nghiÖp ph©n bæ ®· hîp lý cha? sù thay ®æi
kÕt cÊu c¸c lo¹i vèn cã ¶nh hëng g× ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh
nghiÖp? ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng tù tµi trî vèn, kh¶ n¨ng huy ®éng vèn còng nh hiÖu
qu¶ sö dông vèn.
15
VÒ t×nh h×nh ph©n bæ vèn ®îc ®¸nh gi¸ qua mét sè chØ tiªu sau:
+ So s¸nh gi÷a tæng tµi s¶n cuèi kú víi tæng tµi s¶n ®Çu kú cña doanh
nghiÖp xem viÖc t¨ng gi¶m ®· hîp lý cha.
+ Tû suÊt ®Çu t chung ph¶n ¸nh t×nh h×nh chung vÒ ®Çu t vèn cho viÖc
trang bÞ c¬ së vËt chÊp kü thuËt nh mua s¾m vµ x©y dùng tµi s¶n cè ®Þnh:
TrÞ gi¸ hiÖn cã + §Çu t tµi
+ Chi phÝ x©y
cña TSC§
chÝnh dµi h¹n
dùng c¬ b¶n
Tû suÊt
=-------------------------------------------------------------- x 100%
®Çu t chung
Tæng tµi s¶n
+ Tû suÊt ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh trang bÞ c¬ së vËt chÊt,
mua s¾m thiÕt bÞ vµ x©y dùng tµi s¶n cè ®Þnh.
TrÞ gi¸ hiÖn cã cña tµi s¶n cè ®Þnh
Tû suÊt ®Çu t = -------------------------------------------- x 100%
tµi s¶n cè ®Þnh
Tæng tµi s¶n
+ Tû suÊt ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n: Ph¶n ¸nh t×nh h×nh sö dông vèn ®Çu t
vµo liªn doanh, mua cæ phÇn, cæ phiÕu.
+ Xem xÐt sù t¨ng gi¶m cña tû träng tµi s¶n lu ®éng/Tæng tµi s¶n.
VÒ kÕt cÊu nguån vèn: Cho phÐp xem xÐt kh¶ n¨ng tù tµi trî vèn vµ kh¶ n¨ng
huy ®éng vèn.
+ So s¸nh tæng nguån vèn cuèi kú vµ tæng nguån vèn ®Çu kú.
+ X¸c ®Þnh tû träng tõng nguån vèn cô thÓ/ Tæng nguån vèn
+ Tû suÊt tù tµi trî: Cho thÊy kh¶ n¨ng tù chñ vÒ tµi chÝnh- kh¶ n¨ng tù b¶o
®¶m tµi chÝnh vµ tÝnh chñ ®éng trong kinh doanh.
16
Nguån vèn chñ së h÷u
Tû suÊt tù = ------------------------------- x 100%
tµi trî
Tæng nguån vèn
ChØ tiªu ph¶n ¸nh t×nh h×nh c«ng nî vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n.
+ So s¸nh gi÷a tæng ph¶i thu vµ tæng ph¶i tr¶: Cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a
chiÕm dông vèn vµ bÞ chiÕm dông vèn cña doanh nghiÖp. Thêng th× cµng chiÕm
dông ®îc nhiÒu vèn th× cµng cã lîi cho c«ng viÖc kinh doanh nhng l¹i ¶nh hëng
®Õn uy tÝn cña doanh nghiÖp.
+ Tû sè gi÷a tµi s¶n lu ®éng/ Nî ng¾n h¹n t¨ng cho thÊy kh¶ n¨ng thanh
to¸n tèt vµ ngîc l¹i.
Ngoµi ra cßn dïng mét sè chØ tiªu:
C¸c kho¶n cã thÓ sö dông ®Ó
thanh to¸n nhanh
HÖ sè thanh to¸n = -------------------------------------nhanh
C¸c kho¶n nî ng¾n h¹n
Gåm c¸c kho¶n: TiÒn mÆt, tiÒn göi ng©n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn, ®Çu t tµi chÝnh
ng¾n h¹n ®Õn h¹n, c¸c kho¶n ph¶i thu ®Õn h¹n.
Tæng tiÒn
ChØ sè thanh to¸n = -----------------------tøc thêi
Nî ng¾n h¹n
HÖ sè thanh to¸n
chung
Kh¶ n¨ng thanh to¸n
(Sè tiÒn cã thÓ dïng ®Ó thanh to¸n )
= ---------------------------------------------Sè tiÒn ph¶i thanh to¸n
17
HiÖu qu¶ cña vèn kinh doanh: Sè lîi nhuËn mµ doanh nghiÖp thu ®îc cha thÓ
®¸nh gi¸ ®óng ®¾n chÊt lîng kinh doanh cña doanh nghiÖp, kh«ng so s¸nh ®îc
hiÖu qu¶ kinh doanh ë c¸c doanh nghiÖp cã quy m« vèn kh¸c nhau.
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông cña vèn kinh doanh ngêi ta dïng c¸c chØ
tiªu sau:
+ HÖ sè sinh lêi cña tµi s¶n kinh doanh:
P
Tæng lîi nhuËn tõ kinh doanh
HKD = ------- = ---------------------------------------------C
Tæng sè tµi s¶n kinh doanh b×nh qu©n
+ Møc sinh lêi cña vèn lu ®éng ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông cña mét ®ång
vèn lu ®éng vµo kinh doanh.
Tæng l·i kinh doanh
Møc sinh lîi cña ®ång = ---------------------------------------vèn lu ®éng
Vèn cè ®Þnh b×nh qu©n n¨m
+ Thêi gian hoµn vèn: §èi víi nh÷ng th¬ng vô cã thêi gian dµi, doanh
nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh ®Õn thêi gian hoµn vèn.
C: Vèn kinh doanh, ®îc t¹o thµnh tõ nhiÒu nguån.
C
Tp: Thêi gian hoµn vèn, thêi gian cÇn thiÕt ®Ó tæng
Tp = --------doanh thu cã thÓ hoµn l¹i toµn bé vèn bá ra.
DT
DT: Doanh thu.
4.1.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh lêi:
Ho¹t ®éng kinh doanh khÈu vÒ c¬ b¶n lµ gièng c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
th«ng thêng kh¸c, nhng nã vÉn cã nh÷ng ®Æc trng kh¸c biÖt.
Trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã tÝn dông (Tøc lµ kh«ng tÝnh ®Õn yÕu tè gi¸ trÞ cña
®ång tiÒn theo thêi gian- L·i suÊt ).
ChØ tiªu tû suÊt ngo¹i tÖ.
Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu “kÕt qu¶” ®îc thÓ hiÖn b»ng sè ngo¹i tÖ thu ®îc
tõ xuÊt khÈu, vµ “chi phÝ” lµ sè tiÒn b¶n tÖ bá ra. Ngîc l¹i, trong ho¹t ®éng nhËp
18
khÈu “chi phÝ ®Çu vµo” lµ sè ngo¹i tÖ ph¶i chi ra ®Ó mua hµng, cßn “kÕt qu¶ ®Çu
ra” l¹i tÝnh b»ng b¶n tÖ. V× vËy, tû suÊt ngo¹i tÖ ®îc thÓ hiÖn b»ng hai ®¬n vÞ tiÒn
tÖ: Ngo¹i tÖ vµ b¶n tÖ. §¸nh gi¸ sè ®ång ngo¹i tÖ bá ra ®Ó cã ®îc mét lîng b¶n tÖ
®èi víi nhËp khÈu vµ sè ®ång b¶n tÖ bá ra ®Ó thu ®îc ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu.
DTXK(Ngo¹i tÖ )
+ Tû suÊt ngo¹i tÖ xuÊt khÈu: HXK = ---------------------------CPXK(B¶n tÖ )
DTNK(B¶n tÖ )
+ Tû suÊt ngo¹i tÖ nhËp khÈu:
HNK = ---------------------------PNK( Ngo¹i tÖ )
Môc tiªu lµ ph¶i tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ.
ChØ tiªu tû suÊt ngo¹i tÖ trong trêng hîp xuÊt nhËp khÈu liªn kÕt.
Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu liªn kÕt cßn gäi lµ bu«n b¸n ®èi lu gåm nh÷ng
ho¹t ®éng:
+ Hµng ®æi hµng (Barter )
+ Trao ®æi bï trõ (Compensation)
+ Mua b¸n ®èi lu (Counter Perchase)
+ Trao ®æi båi hoµn (offset)
+ Mua l¹i s¶n phÈm (Buy Back)
Trong nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®ång tiÒn cã vai trß rÊt h¹n chÕ chØ lµm c«ng
cô tÝnh to¸n gi¸ c¶ vµ lµm c«ng cô ghi chÐp. HiÖu qu¶ tµi chÝnh cña ho¹t ®éng
xuÊt nhËp khÈu liªn kÕt (Hlk) lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña hiÖu qu¶ tµi chÝnh xuÊt
khÈu vµ hiÖu qu¶ tµi chÝnh nhËp khÈu.
Do ®ã, HLK = HXK x HNK
DTXK
DTNK
Hay HLK = ----------- x ---------CPXK
CPNK
19
ChØ tiªu doanh thu: Lµ mét chØ tiªu tæng hîp thÓ hiÖn kÕt qu¶ kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
n
DT =
Gi¸ b¸n mÆt hµng (i) x Sè lîng mÆt hµng (i)
i=1
ChØ tiªu lîi nhuËn: Lîi nhuËn cao lµ môc tiªu cña doanh nghiÖp, ®èi víi
doanh nghiÖp th¬ng m¹i, lîi nhuËn lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a sè tiÒn thu vÒ lín
h¬n sè tiÒn chi phÝ bá ra. §îc biÓu hiÖn díi hai d¹ng: Sè tuyÖt ®èi vµ sè t¬ng ®èi.
+ D¹ng tuyÖt ®èi:
Lîi nhuËn = Doanh thu - Chi phÝ kinh doanh
+ D¹ng t¬ng ®èi lµ tû sè gi÷a doanh thu vµ chi phÝ bá ra kinh doanh.
Mét sè chØ tiªu t¬ng ®èi dïng ®Ó ®¸nh gi¸ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
. Tû suÊt lîi nhuËn theo doanh thu:
Lîi nhuËn kinh doanh
PDT =------------------------------ x 100 %
Tæng doanh thu
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh lîi nhuËn thu ®îc trªn mét ®¬n vÞ lu chuyÓn hµng ho¸. Do
vËy, tû suÊt lîi nhuËn nµy cµng lín kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cµng cao vµ ngîc l¹i. ViÖc sö dông tû lÖ nµy kh«ng cho phÐp so s¸nh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh
gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã quy m« kh¸c nhau.
.Tû suÊt lîi nhuËn theo vèn:
Lîi nhuËn kinh doanh
Pv = -------------------------------------------- x 100%
Vèn kinh doanh b×nh qu©n trong kú
20
- Xem thêm -
.DOC 
70 
70 
148 
