Tài liệu Luận văn nâng cao hiệu quả kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hoá của công ty cung ứng nhân lực quốc tế và thương mại sona

LỜI MỞ ĐẦU XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ lµ lÜnh vùc kinh doanh bu«n b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi nh»m thu ®îc lîi nhuËn vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao nhÊt. §Æc biÖt lµ lÜnh vùc ho¹t ®éng xuÊt khÈu tõ l©u ®· chiÕm vÞ trÝ quan träng hµng ®Çu trong sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mäi quèc gia. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, xu híng quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c níc ngµy cµng ph¸t triÓn. §¹i bé phËn c¸c doanh nghiÖp, c«ng ty hiÖn nay trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Òu cã liªn quan ®Õn giao dÞch th¬ng m¹i quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, c¸c quan hÖ giao dÞch th¬ng m¹i gi÷a ViÖt nam vµ c¸c níc Mü, NhËt, T©y ¢u ... ngµy cµng t¨ng cêng; vµ c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ c¸c níc nµy sÏ cã t¸c ®éng lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc. Mét sè doanh nghiÖp, Ng©n hµng, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm , c«ng ty cæ phÇn mÆc dï kh«ng liªn quan trùc tiÕp ®Õn bu«n b¸n quèc tÕ, song vÉn cã nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh vÒ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. ViÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ më vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, cïng víi ®ã lµ sù ph¸t triÓn cña hµng lo¹t c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp míi: doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn.. vµ kÐo theo sù s«i ®éng cña mét thÞ trêng trµn ngËp hµng ho¸. V× vËy,khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang ®Çy tÝnh c¹nh tranh th× kh«ng cã con ®êng nµo kh¸c lµ ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh qua viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy cµng mang tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Th«ng qua xuÊt nhËp khÈu chóng ta cã ®iÒu kiÖn n¾m b¾t vµ tiÕp cËn nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt trªn thÕ giíi, thóc ®Èy s¶n xuÊt trong níc ngµy cµng ph¸t triÓn, kÝch thÝch vµ më réng nhu cÇu trong níc, ®a cuéc sèng con ngêi ngµy cµng v¨n minh hiÖn ®¹i, khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña ®Êt níc vµ thÕ giíi trªn c¬ së ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ quèc tÕ. XuÊt nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó ®em l¹i lîi nhuËn lín, lµ ph¬ng tiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. Më réng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng thu ngo¹i tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhËp khÈu vµ c¬ së h¹ tÇng. Nhµ níc ta lu«n lu«n coi träng vµ thóc ®Èy c¸c ngµnh kinh tÕ híng theo xuÊt khÈu khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ më réng xuÊt khÈu ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ sù phøc t¹p vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, ®ång thêi tríc ®ßi hái thùc tÕ cña viÖc hoµn thiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ nãi chung, cïng víi lîng kiÕn thøc cña m×nh em chän ®Ò tµi: "Mét sè biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña C«ng ty Cung øng nh©n lùc Quèc tÕ vµ Th¬ng m¹i (SONA)" lµm chuyªn ®Ò cña m×nh. 1 Bè côc cña chuyªn ®Ò gåm c¸c phÇn: Lêi nãi ®Çu. Ch¬ng I : C¬ së lý luËn vÒ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng Ch¬ng II : Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ë C«ng ty SONA Ch¬ng III : C¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña C«ng ty Cung øng nh©n lùc Quèc tÕ vµ Th¬ng m¹i (SONA) KÕt luËn. Qua ®©y t«i xin ch©n thµnh biÕt ¬n sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o híng dÉn NguyÔn V¨n TuÊn. §ång thêi còng xin ®îc göi lêi biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c c¸n bé Phßng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ c¸c Phßng kh¸c cña C«ng ty SONA ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh thùc tËp vµ nghiªn cøu, hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Tuy nhiªn, do thêi gian cã h¹n vµ lîng kiÕn thøc cßn h¹n hÑp nªn t«i kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt trong khi lµm chuyªn ®Ò, rÊt mong nhËn ®îc sù c¶m th«ng vµ ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c«, b¹n bÌ vµ ®ång nghiÖp ®èi víi chuyªn ®Ò nµy. 2 Ch¬ng I C¬ së lý luËn vÒ kinh doanh xuÊt khÈu hµng ho¸ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng I- tæng quan vÒ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña th¬ng m¹i quèc tÕ (TMQT): XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ lµ lÜnh vùc kinh doanh bu«n b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô víi níc ngoµi nh»m thu ®îc lîi nhuËn vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao nhÊt. Bu«n b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ mét h×nh thøc cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ - x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ nãi riªng cña c¸c quèc gia nãi chung. XuÊt nhËp khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµm giµu cho ®Êt níc. XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña t¨ng trëng kinh tÕ vµ do ®ã nã gãp phÇn quyÕt ®Þnh sù th¾ng b¹i cña mét ®êng lèi c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn còng nh cña ViÖt Nam. XuÊt nhËp khÈu lµ mét néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ lµ ho¹t ®éng quan träng cña th¬ng m¹i quèc tÕ. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TMQT g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Víi sù tiÕn bé khoa häc kü thuËt ph¹m vi chuyªn m«n ho¸ ngµy mét t¨ng. Sè s¶n phÈm cïng dÞch vô ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi ngµy mét dåi dµo. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c níc ngµy cµng t¨ng. TMQT còng v× thÕ mµ ngµy cµng ph¸t triÓn më réng vµ phøc t¹p. Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th¬ng th× mçi níc muèn ®¹t ®îc sù thÞnh vîng ph¶i gia t¨ng khèi lîng tiÒn tÖ. Muèn cã cña c¶i, c¸c níc ph¶i ph¸t triÓn bu«n b¸n víi níc ngoµi. Lý thuyÕt träng th¬ng chØ ra r»ng lîi nhuËn bu«n b¸n lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi kh«ng ngang gi¸ vµ lõa g¹t gi÷a c¸c quèc gia, TMQT chØ cã lîi cho mét bªn vµ g©y ra thiÖt h¹i cho bªn kia. §Õn giai ®o¹n cuèi hä cho r»ng cã thÓ t¨ng cêng nhËp khÈu nÕu qua ®ã ®Èy m¹nh ®îc xuÊt khÈu, c¸n c©n th¬ng m¹i vÉn nghiªng vÒ phÝa xuÊt khÈu. Sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi gi÷a c¸c quèc gia lµ c¬ së xuÊt hiÖn TMQT. ChÝnh sù kh¸c nhau ®ã mµ mçi níc cã lîi thÕ riªng lµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cô thÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh ®Ó nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ cÇn thiÕt kh¸c mµ trong níc cha cã ®iÒu kiÖn ®Ó s¶n xuÊt hay s¶n xuÊt víi chi phÝ lín kh«ng hiÖu qu¶. §iÒu quan träng ë ®©y lµ mçi quèc gia ph¶i tù x¸c ®Þnh cho ®îc nh÷ng mÆt hµng nµo mµ níc m×nh cã lîi nhÊt trªn thÞ trêng c¹nh tranh quèc tÕ. Sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt còng gi¶i thÝch ®îc lý do bu«n b¸n gi÷a c¸c níc vÒ nh÷ng mÆt hµng nh dÇu löa, l¬ng thùc, dÞch vô du lÞch,... Do ®ã ®· nhiÒu c©u hái ®îc ®Æt ra lµ: T¹i sao Mü l¹i nhËp cµ phª vµ xuÊt khÈu l¬ng thùc? T¹i sao NhËt B¶n l¹i xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp vµ chi nhËp khÈu nguyªn liÖu th«? T¹i sao mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh ViÖt Nam l¹i cã thÓ hy väng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu?... Lý thuyÕt lîi thÕ so s¸nh cña nhµ kinh tÕ häc David Ricardo (1817) ®· phÇn nµo gi¶i thÝch mét c¸ch c¨n b¶n vµ cã hÖ thèng nh÷ng c©u hái nµy. Quy luËt lîi thÕ t¬ng ®èi nhÊn m¹nh sù kh¸c nhau vÒ chi phÝ s¶n xuÊt, coi ®ã lµ ch×a kho¸ cña c¸c ph¬ng thøc th¬ng m¹i. Lý thuyÕt nµy kh¼ng ®Þnh nÕu mçi níc chuyªn m«n ho¸ vµo c¸c s¶n phÈm mµ níc ®ã cã lîi thÕ t¬ng ®èi (hay cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt so s¸nh cao nhÊt) th× th¬ng m¹i sÏ cã lîi cho c¶ hai bªn. ThËm chÝ nÕu mét 3 quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp h¬n so víi c¸c quèc gia kh¸c trong s¶n xuÊt hÇu hÕt c¸c lo¹i s¶n phÈm th× quèc gia ®ã vÉn cã thÓ tham gia vµo TMQT ®Ó t¹o ra lîi Ých cho m×nh. Khi tham gia vµo TMQT, quèc gia cã hiÖu qu¶ thÊp trong s¶n xuÊt tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ sÏ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt, xuÊt khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt chóng Ýt bÊt lîi nhÊt vµ nhËp khÈu c¸c hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt chóng bÊt lîi lín nhÊt. Tuy nhiªn, ngêi ta còng thÊy r»ng TMQT vÉn diÔn ra do sù chªnh lÖch gi÷a c¸c níc vÒ chi phÝ c¬ héi cña hµng ho¸ t¹o ra trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸ gièng nhau. Ch¼ng h¹n nh, mét nÒn kinh tÕ khÐp kÝn cã c¸c nguån lùc nhÊt ®Þnh cã thÓ lµm ra m¸y video vµ ¸o s¬ mi. Cµng dïng nhiÒu nguån lùc vµo viÖc lµm ra m¸y video, th× cµng Ýt nguån lùc cã thÓ dïng lµm ¸o s¬ mi. Chi phÝ c¬ héi cña m¸y video lµ lîng ¸o s¬ mi bÞ hy sinh do dïng c¸c nguån lùc vµo viÖc lµm ra c¸c m¸y video thay cho c¸c ¸o s¬ mi. Còng nh sù trao ®æi bu«n b¸n « t« lµ kh¸ ph¸t triÓn gi÷a Mü vµ NhËt B¶n; ®iÒu t¬ng tù còng x¶y ra ®èi víi c¸c mÆt hµng ®iÖn tö gi÷a c¸c níc T©y ¢u. Râ rµng lµ, kh«ng cã thÕ lùc nµo b¾t buéc hai níc ph¶i bu«n b¸n víi nhau nÕu mét níc kh«ng cã lîi. C¸c quèc gia hoµn toµn tù do trong viÖc lùa chän mÆt hµng còng nh ®èi t¸c bu«n b¸n cã kh¶ n¨ng ®em l¹i lîi Ých cao cho hä. Do vËy, sù chªnh lÖch gi÷a c¸c níc vÒ chi phÝ t¬ng ®èi trong s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh ph¬ng thøc TMQT. VËy TMQT b¾t nguån tõ ®©u: Mét lµ, TMQT xuÊt hiÖn tõ sù ®a d¹ng vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña s¶n xuÊt gi÷a c¸c níc, nªn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng cã lîi thÕ vµ nhËp khÈu c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ viÖc s¶n xuÊt chóng bÊt lîi lín nhÊt th× ch¾c ch¾n ®em l¹i lîi nhuËn lín h¬n. Nguån lùc tù nhiªn gåm: ®Êt ®ai, thêi tiÕt, khÝ hËu, vÞ trÝ ®Þa lý. Nguån tµi nguyªn ¶nh hëng tíi TMQT lµ rÊt râ, nã gi¶i thÝch t¹i sao mét níc kinh doanh xuÊt khÈu n«ng s¶n, l¬ng thùc, dÇu löa, dÞch vô du lÞch,... Nguån nh©n lùc lµ lùc lîng con ngêi trong mét quèc gia. §©y lµ lùc lîng trùc tiÕp s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nªn nã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ lao ®éng cã kü n¨ng cao. Lùc lîng lao ®éng cña mét níc cµng cã kü n¨ng cao th× níc ®ã cµng cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó trë thµnh níc xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm cã hµm lîng kü thuËt cao gi¸ c¶ ph¶i ch¨ng trªn thÞ trêng thÕ giíi. Nh÷ng thËp kû qua ®· nãi lªn ®iÒu nµy, nhê dùa vµo lùc lîng lao ®éng dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ m¹t mµ c¸c níc §«ng Nam ¸ ®· thµnh c«ng chiÕn lîc híng vµo xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm cã sö dông nhiÒu lao ®éng. H¹ tÇng c¬ së cña mét níc nh: giao th«ng vËn t¶i víi truyÒn th«ng, hÖ thèng cung cÊp ®iÖn n¨ng vµ c¸c ph¬ng tiÖn c«ng céng ®ãng mét vai trß quan träng vÒ viÖc cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn th¬ng m¹i cña mét níc ®ã ®èi víi thÕ giíi. VÝ dô nh ®êng s¸, bÕn c¶ng kh«ng thÝch hîp cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ lu th«ng hµng ho¸, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô. Ngîc l¹i, c¬ së h¹ tÇng tèt lµ mét nguån lùc phôc vô cho xuÊt khÈu, nh hÖ thèng truyÒn th«ng tin ph¸t triÓn gióp cho c¸c bªn liªn l¹c trao ®æi dÔ dµng, nhanh, xóc tiÕn qu¸ tr×nh th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc. Hai lµ, hiÖu qu¶ kinh tÕ theo qui m«, nghÜa lµ hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra ®¾t h¬n khi s¶n xuÊt víi khèi lîng nhá, vµ trë nªn rÎ h¬n khi qui m« s¶n xuÊt t¨ng lªn. Do vËy mµ mét nÒn s¶n xuÊt cã qui m« lín ngêi ta cã thÓ tiÕt kiÖm trong viÖc sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu. H¬n n÷a, do sù ph©n c«ng c«ng viÖc ra gi÷a nhiÒu ngêi kh¸c nhau, mçi ngêi cã thÓ trë thµnh chuyªn gia trong mét lÜnh vùc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th«ng qua kinh nghiÖm vµ ®µo t¹o chuyªn m«n. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo qui m« cã ý nghÜa quan träng cho lÜnh vùc TMQT cña c¸c níc nhá, vµ bÞ giíi 4 h¹n nhiÒu h¬n so víi c¸c níc lín. §iÒu nµy cho thÊy t¹i sao c¸c níc nhá thêng më réng th¬ng m¹i h¬n so víi c¸c níc lín (khi ®o lêng, ch¼ng h¹n b»ng tû lÖ xuÊt khÈu/GDP). §èi víi c¸c níc nhá viÖc cè g¾ng ®Ó s¶n xuÊt ra mäi hµng ho¸ trong níc ch¾c ch¾n lµ phi hiÖu qu¶. HiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« lµ lý do quan träng gi¶i thÝch TMQT vÒ nh÷ng hµng ho¸ nhÊt ®Þnh nµo ®ã. Ba lµ, sù kh¸c nhau vÒ thÞ hiÕu, së thÝch, phong tôc tËp qu¸n, sù ®éc quyÒn vÒ b¶n quyÒn, b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, tri thøc chuyªn m«n cña mét sè ngêi. ThÞ hiÕu rÊt kh¸c nhau c¶ gi÷a c¸c níc vµ mäi ngêi. §iÒu nµy nãi lªn viÖc bu«n b¸n c¸c s¶n phÈm rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c níc t¬ng tù. Mét t¸c ®éng kh¸c lµ sù tån t¹i nh÷ng b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ, quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. C«ng ty cã quyÒn së h÷u vÒ mét ph¸t minh s¸ng chÕ cã thÓ tõ chèi cÊp giÊy phÐp s¶n xuÊt hoÆc gia c«ng chÕ biÕn ®èi víi c¸c c«ng ty ë níc kh¸c hoÆc chØ cho phÐp víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c s¶n phÈm Êy kh«ng ®îc xuÊt khÈu. §iÒu nµy t¹o cho níc së h÷u ph¸t minh cã mét sù ®éc quyÒn thùc sù vÒ lo¹i s¶n phÈm nµy. Trªn thÞ trêng thÕ giíi. Cuèi cïng lµ, do nhu cÇu kinh tÕ hay së thÝch lµm giÇu mµ bÊt cø mét quèc gia nµo trªn thÕ giíi còng muèn. Muèn ®Êt níc giµu cã th× TMQT ph¶i ph¸t triÓn. Nh÷ng lîi Ých mµ TMQT ®em l¹i ®· lµm cho th¬ng m¹i vµ thÞ trêng thÕ giíi trë thµnh nguån lùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ nh©n tè kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, cña khoa häc c«ng nghÖ, lµ mét ph¬ng tiÖn ®Ó thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ. TMQT võa lµ cÇu nèi kinh tÕ cña mçi quèc gia víi c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi, võa lµ nguån hËu cÇn cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña toµn x· héi v¨n minh h¬n, thÞnh v îng h¬n. Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i kh«ng mét quèc gia nµo b»ng chÝnh s¸ch "®ãng cöa víi níc ngoµi l¹i ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ trong níc". Muèn ph¸t triÓn nhanh, mçi níc kh«ng thÓ ®¬n ®éc dùa vµo nguån lùc cña m×nh mµ ph¶i tËn dông cã hiÖu qu¶ tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, khoa häc kü thuËt cña loµi ngêi ®· ®¹t ®îc. NÒn kinh tÕ "më cöa" sÏ më ra nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã cña mét níc nh»m sö dông sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mét c¸ch cã lîi nhÊt. NhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nµy, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã nh÷ng bíc ®i ®óng ®¾n trong ®êng lèi ®èi ngo¹i cña m×nh. Víi chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ, më cöa vµ híng m¹nh ra xuÊt khÈu ®· lµm cho nÒn kinh tÕ níc ta sèng dËy, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng trong 10 n¨m ®æi míi ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ ë níc ta kh«ng ngõng gia t¨ng, tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1996 trung b×nh hµng n¨m t¨ng 25-27% ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc. Do vËy, t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh: "TiÕp tôc thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, më réng, ®a ph¬ng ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i víi tinh thÇn ViÖt Nam muèn lµm b¹n cña tÊt c¶ c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. Hîp t¸c nhiÒu mÆt song ph¬ng vµ ®a ph¬ng víi c¸c níc c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò tån t¹i vµ tranh chÊp b»ng th¬ng lîng. 2. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i h×nh kinh doanh xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu. 2.1. Kh¸i niÖm 5 Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ sù trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô gi÷a c¸c níc th«ng qua hµnh vi mua b¸n. Sù trao ®æi ®ã lµ mét h×nh thøc cña mèi quan hÖ x· héi vµ ph¶n ¸nh sù phô thuéc lÉn nhau vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ riªng biÖt cña c¸c quèc gia. Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ sù më réng cña c¸c quan hÖ mua b¸n trong níc vµ ngoµi níc. Tríc ®©y, khi cha cã quan hÖ trao ®æi hµng ho¸, c¸ nh©n mçi con ngêi còng nh mçi quèc gia ®Òu tù tho¶ m·n lÊy c¸c nhu cÇu cña m×nh, lóc ®ã mäi nhu cÇu cña con ngêi còng nh cña quèc gia bÞ h¹n chÕ. Quan hÖ mua b¸n trao ®æi hµng ho¸ xuÊt hiÖn khi cã sù ra ®êi cu¶ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸, së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Cïng víi sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt vµ t¸c ®éng cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan, ph¹m vi chuyªn m«n hãa vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng réng, nã vît ra khái mét níc vµ h×nh thµnh nªn c¸c mèi quan hÖ giao dÞch quèc tÕ. Chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cµng s©u s¾c, c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ cµng ®îc më réng, c¸c níc cµng cã sù phô thuéc lÉn nhau vµ h×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ bu«n b¸n víi nhau. Tãm l¹i kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ qu¸ tr×nh bu«n b¸n gi÷a c¸c níc víi nhau, lµ lÜnh vùc ph©n phèi, lu th«ng hµng ho¸ víi níc ngoµi . 2.2. C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu, nhËp khÈu chñ yÕu a/ C¸c h×nh thøc nhËp khÈu - NhËp khÈu uû th¸c - NhËp khÈu trùc tiÕp - NhËp khÈu hµng ®æi hµng - T¸i nhËp khÈu - T¹m nhËp, t¸i xuÊt b/ C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu - XuÊt khÈu hµng ho¸ díi c¸c h×nh thøc trao ®æi hµng ho¸, hîp t¸c s¶n xuÊt vµ gia c«ng quèc tÕ. - XuÊt khÈu trùc tiÕp. - XuÊt khÈu thiÕt bÞ toµn bé, thiÕt bÞ lÎ, vËt t phô tïng cho s¶n xuÊt. 6 - ChuyÓn khÈu- t¹m nhËp t¸i xuÊt. - T¸i xuÊt khÈu. - C¸c dÞch vô xuÊt khÈu nh lµm ®¹i lý, uû th¸c cho c¸c tæ chøc níc ngoµi. - Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ViÖt Nam ë níc ngoµi. 3. Néi dung c«ng t¸c kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ë c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu . 3.1 Néi dung ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu . Th«ng thêng néi dung ho¹t ®éng bao gåm c¸c néi dung sau: 3.1.1. Nghiªn cøu thÞ trêng VÊn ®Ò nghiªn cøu thÞ trêng lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt ®Çu tiªn víi bÊt cø c«ng ty nµo muèn tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi. Nghiªn cøu thÞ trêng theo nghÜa réng lµ qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®Ó t×m triÓn väng b¸n hµng cho mét s¶n phÈm cô thÓ hay mét nhãm s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu thÞ trêng lµ qu¸ tr×nh thu thËp th«ng tin, sè liÖu vÒ thÞ trêng, so s¸nh ph©n tÝch nh÷ng sè liÖu ®ã vµ rót ra kÕt luËn ®Ó lËp kÕ ho¹ch marketing. Khi nghiªn cøu thÞ trêng ph¶i t×m hiÓu níc nµo lµ thÞ trêng cã triÓn väng nhÊt ®èi víi s¶n phÈm cña c«ng ty? Kh¶ n¨ng sè lîng b¸n ra ®îc bao nhiªu? S¶n phÈm cÇn cã nh÷ng thÝch øng g× tríc nh÷ng ®ßi hái cña thÞ trêng? Nªn chän ph¬ng ph¸p b¸n hµng nµo cho phï hîp. a/ Nghiªn cøu thÞ trêng trong níc Tríc hÕt doanh nghiÖp ph¶i n¾m ch¾c t×nh h×nh trong níc vÒ c¸c mÆt cã liªn quan ®Õn viÖc xuÊt nhËp khÈu - NhËn biÕt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu - Doanh nghiÖp n¾m ch¾c c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é tËp qu¸n cña níc liªn quan ®Õn viÖc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. b/ Nghiªn cøu thÞ trêng níc ngoµi Nghiªn cøu thÞ trêng níc ngoµi theo c¸c khÝa c¹nh chñ yÕu: ®Æc tÝnh hµng ho¸, thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, chÝnh s¸ch tËp qu¸n th¬ng m¹i, t×nh h×nh tµi chÝnh, tÝn 7 dông, ®iÒu kiÖn chuyªn chë vµ bèc xÕp, n¾m ch¾c c¸c ®iÒu kiÖn vÒ phÈm chÊt vµ chñng lo¹i hµng, ®Æc tÝnh thÞ trêng nh dung lîng thÞ trêng, gi¸ thÞ trêng. c/ Lùa chän ®èi tîng giao dÞch. Trªn cïng mét thÞ trêng, cïng mét lo¹i hµng cã rÊt nhiÒu nhµ kinh doanh kh¸c nhau, v× vËy khi lùa chän cÇn t×m hiÓu vÒ: th¸i ®é chÝnh trÞ cña ®èi tîng giao dÞch, kh¶ n¨ng kinh tÕ , lo¹i h×nh doanh nghiÖp, ph¹m vi kinh doanh, vèn vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ®èi t¸c , uy tÝn cña ®èi t¸c trªn thÞ trêng ®ã. Lùa chän ®èi tîng giao dÞch nªn dïng c¸c ph¬ng ph¸p nh qua s¸ch b¸o, tµi liÖu, qua t vÊn cña nhµ níc , qua ®iÒu tra trùc tiÕp hoÆc bu«n b¸n thö ®Ó t×m hiÓu dÇn. 3.1.2. C¸c bíc giao dÞch Sau giai ®o¹n nghiªn cøu tiÕp cËn thÞ trêng lµ giai ®o¹n giao dÞch, th¬ng lîng víi nhau vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®i ®Õn ký kÕt hîp ®ång. LËp kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng giao dÞch gåm nhiÒu chi tiÕt trong ®ã cã c¸c vÊn ®Ò sau: - Hái gi¸: Ngêi mua ®Ò nghÞ ngêi b¸n b¸o cho m×nh biÕt gi¸ c¶ vµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó mua hµng. Néi dung cña môc hái gi¸ gåm: Tªn hµng, quy c¸ch, phÈm chÊt, sè lîng, thêi gian giao hµng. - Chµo hµng: Trong chµo hµng nªu râ: Tªn hµng, quy c¸ch phÈm chÊt, sè lîng, gi¸ c¶, ®iÒu kiÖn c¬ së giao hµng, thêi h¹n giao hµng, ®iÒu kiÖn thanh to¸n, bao b×, ký m· hiÖu, thÓ thøc giao nhËn hµng... trêng hîp hai bªn ®· cã quan hÖ mua b¸n víi nhau hoÆc cã ®iÒu kiÖn chung giao hµng ®iÒu chØnh th× chµo hµng cã khi nªu nh÷ng néi dung cÇn thiÕt cho lÇn giao dÞch ®ã nh tªn hµng, quy c¸ch, phÈm chÊt, sè lîng, gi¸, thêi h¹n giao hµng. Nh÷ng ®iÒu kiÖn cßn l¹i sÏ ¸p dông nh nh÷ng hîp ®ång ®· ký tríc ®ã hoÆc theo ®iÒu kiÖn chung giao hµng gi÷a hai bªn. - §Æt hµng: Trong ®Æt hµng, ngêi mua nªu cô thÓ vÒ hµng ho¸ ®Þnh mua vµ tÊt c¶ nh÷ng néi dung cÇn thiÕt cho viÖc ký kÕt hîp ®ång. - Hoµn gi¸: Khi ngêi nhËn ®îc chµo hµng (hoÆc ®Æt hµng) kh«ng chÊp nhËn hoµn toµn chµo hµng ( ®Æt hµng), mµ ®a ra mét ®Ò nghÞ míi th× ®Ò nghÞ míi nµy lµ hoµn gi¸. Khi cã hoµn gi¸, chµo hµng tríc coi nh huû bá. Trong bu«n b¸n quèc tÕ, mçi lÇn giao dÞch thêng tr¶i qua nhiÒu lÇn hoµn gi¸ míi ®i ®Õn kÕt thóc. 8 - ChÊp nhËn: Lµ sù ®ång ý hoµn toµn tÊt c¶ mäi ®iÒu kiÖn cña chµo hµng (hoÆc ®Æt hµng) mµ phÝa bªn kia ®a ra. Khi ®ã hîp ®ång ®îc thµnh lËp. - X¸c nhËn: Hai bªn mua vµ b¸n, sau khi ®· thèng nhÊt tho¶ thuËn víi nhau vÒ ®iÒu kiÖn giao dÞch, cã khi cÈn thËn ghi l¹i mäi ®iÒu ®· tho¶ thuËn, göi ®èi ph¬ng. §ã lµ v¨n kiÖn x¸c nhËn. V¨n kiÖn do bªn b¸n göi thêng gäi lµ giÊy x¸c nhËn b¸n hµng, do bªn mua göi lµ giÊy x¸c nhËn mua hµng. 3.1.3. Giao dÞch, ®µm ph¸n tríc khi ký kÕt hîp ®ång. - §µm ph¸n giao dÞch qua th tÝn. - §µm ph¸n giao dÞch qua ®iÖn tho¹i. - Giao dÞch ®µm ph¸n b»ng c¸ch gÆp gì trùc tiÕp. 3.1.4. Ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖc giao dÞch ®µm ph¸n nÕu cã kÕt qu¶ sÏ dÉn tíi viÖc ký kÕt hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th¬ng. H×nh thøc v¨n b¶n cña hîp ®ång lµ b¾t buéc ®èi víi c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu cña níc ta trong quan hÖ víi níc ngoµi 3.1.5. Tæ chøc thùc hiÖn hîp ®ångxuÊt nhËp khÈu Sau khi ®· ký kÕt hîp ®ång, c¸c bªn cã nghÜa vô thùc hiÖn hîp ®ång theo ®óng nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ký trong hîp ®ång. 9 10 3.2. Tr×nh tù thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. * Tr×nh tù thùc hiÖn hîp ®ång xuÊt khÈu hµng ho¸ bao gåm c¸c bíc sau: Ký hîp ®ång xuÊt khÈu KiÓm tra L/C Xin giÊy phÐp xuÊt khÈu ChuÈn bÞ hµng xuÊt khÈu Uû th¸c thuª tµu KiÓm nghiÖm hµng ho¸ Lµm thñ tôc h¶i quan Giao hµng lªn tµu Mua b¶o hiÓm Lµm thñ tôc thanh to¸n Gi¶i quyÕt khiÕu n¹i 11 * Tr×nh tù nhËp khÈu hµng ho¸ bao gåm c¸c bíc sau: Ký kÕt kinh doanh nhËp khÈu Xin giÊy phÐp nhËp khÈu Më L/C khi bªn b¸n b¸o §«n ®èc bªn b¸n giao hµng Thuª tµu Mua b¶o hiÓm hµng ho¸ Lµm thñ tôc h¶i quan NhËn hµng KiÓm tra hµng ho¸ Giao hµng cho ®¬n vÞ ®Æt hµng Lµm thñ tôc thanh to¸n KhiÕu n¹i vÒ hµng ho¸ (nÕu cã) 4. Vai trß cña xuÊt nhËp khÈu . XuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ lµ mét ho¹t ®éng n»m trong lÜnh vùc ph©n phèi vµ lu th«ng hµng ho¸ cña mét qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng nh»m môc ®Ých liªn kÕt s¶n 12 xuÊt víi tiªu dïng cña níc nµy víi níc kh¸c. Ho¹t ®éng ®ã kh«ng chØ diÔn ra gi÷a c¸c c¸ thÓ riªng biÖt mµ lµ cã sù tham gia cña toµn bé hÖ thèng kinh tÕ víi sù ®iÒu hµnh cña Nhµ níc. ChÝnh v× vËy, xuÊt nhËp khÈu cã vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. NÒn s¶n xuÊt x· héi mét níc ph¸t triÓn nh thÕ nµo phô thuéc rÊt lín vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh nµy. Th«ng qua xuÊt nhËp khÈu cã thÓ lµm t¨ng ngo¹i tÖ thu ®îc, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, t¨ng thu cho ng©n s¸ch nhµ níc, kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ, tiÕp cËn ®îc ph¬ng thøc qu¶n lý vµ kinh doanh míi, c¶i biÕn c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, t¹o sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ néi vµ ngo¹i, n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n. §èi víi nh÷ng níc mµ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp nh níc ta, nh÷ng nh©n tè tiÒm n¨ng : tµi nguyªn thiªn nhiªn, lao ®éng. Nh÷ng yÕu tè thiÕu hôt : vèn, kü thuËt, thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý. ChiÕn lîc xuÊt nhËp khÈu cã vai trß quan träng ®èi víi níc ta, ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸- hiÖn ®¹i ho¸ hiÖn nay. VÒ thùc chÊt chiÕn lîc nµy lµ gi¶i ph¸p më cöa nÒn kinh tÕ nh»m tranh thñ vèn vµ kü thuËt cña níc ngoµi, kÕt hîp chóng víi tiÒm n¨ng trong níc vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó t¹o ra sù t¨ng trëng m¹nh cho nÒn kinh tÕ gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch víi c¸c níc giµu. Víi ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ th¬ng m¹i nãi riªng ph¶i ®îc coi lµ mét chÝnh s¸ch c¬ cÊu cã tÇm quan träng chiÕn lîc nh»m phôc vô qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu ph¶i tranh thñ ®îc tíi møc cao nhÊt nguån vèn kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. II- nh÷ng nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn xuÊt nhËp khÈu A. C¸c nh©n tè thuéc m«i trêng bªn ngoµi. 1. Nh©n tè kinh tÕ - x· héi trong níc. Nh©n tè kinh tÕ - x· héi trong níc cã ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ë ®©y bao gåm tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ trong níc vµ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ níc. 1.1 Tr¹ng th¸i cña nÒn kinh tÕ trong níc. a/ Dung lîng s¶n xuÊt 13 Dung lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn sè lîng ®Çu mèi tham gia vµo s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu vµ víi sè lîng s¶n xuÊt lín th× nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong c«ng t¸c t¹o nguån hµng, song còng trong thuËn lîi ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ ph¶i ®¬ng ®Çu víi tÝnh c¹nh tranh cao h¬n trong viÖc t×m b¹n hµng xuÊt khÈu vµ nguy c¬ ph¸ gi¸ hµng ho¸ b¸n ra thÞ trêng thÕ giíi. b/ T×nh h×nh nh©n lùc. Mét níc cã nguån nh©n lùc dåi dµo lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp trong níc xóc tiÕn xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng cã sö dông søc lao ®éng. VÒ mÆt ng¾n h¹n, nguån nh©n lùc ®îc xem nh lµ kh«ng biÕn ®æi, v× vËy chóng Ýt t¸c ®éng tíi sù biÕn ®éng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Níc ta nguån nh©n lùc dåi dµo, gi¸ nh©n c«ng rÎ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng nh hµng thñ c«ng mü nghÖ, may mÆc ... vµ nhËp khÈu thiÕt bÞ, m¸y mãc kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn... c/ Nh©n tè c«ng nghÖ. Ngµy nay, khoa häc c«ng nghÖ t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ x· héi vµ mang l¹i nhiÒu lîi Ých, trong xuÊt nhËp khÈu nã còng mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Nhê sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng bu chÝnh viÔn th«ng, c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng cã thÓ ®µm tho¹i trùc tiÕp víi kh¸ch hµng qua telex, fax, ®iÖn tÝn... gi¶m bít nh÷ng chi phÝ ®i l¹i, xóc tiÕn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Gióp c¸c nhµ kinh doanh n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ diÔn biÕn thÞ trêng mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi. Bªn c¹nh ®ã, nhê cã xuÊt nhËp khÈu mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®îc tiÕp xóc víi c¸c thµnh tùu c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, thay thÕ, ®æi míi c«ng nghÖ trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. Khoa häc c«ng nghÖ cßn t¸c ®éng tíi c¸c lÜnh vùc nh vËn t¶i hµng ho¸, c¸c kü nghÖ nghiÖp vô trong ng©n hµng... §ã còng chÝnh lµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. d. C¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng tèt lµ mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu nh»m gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. C¬ së h¹ tÇng bao gåm: ®êng x¸, bÕn b·i, hÖ thèng vËn t¶i, hÖ thèng th«ng tin, hÖ thèng ng©n hµng... cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. NÕu c¸c ho¹t ®éng nµy lµ hiÖn ®¹i sÏ thóc ®Èy hiÖu qu¶ xuÊt nhËp khÈu, ngîc l¹i nã sÏ k×m h·m tiÕn tr×nh xuÊt nhËp khÈu. 14 1.2 C¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh cña Nhµ níc. Th«ng qua viÖc ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh, Nhµ níc thiÕt lËp m«i trêng ph¸p lý nh»m ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nªn nã cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Chóng ta cã thÓ xem xÐt t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã díi c¸c khÝa c¹nh sau. a/ Tû gi¸ hèi ®o¸i Tû gi¸ hèi ®o¸i lµ quan hÖ so s¸nh tû lÖ gi÷a gi¸ trÞ cña hai ®ång tiÒn cña hai n íc víi nhau. Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lµ nh©n tè quan träng thùc hiÖn chiÕn lîc híng ngo¹i, ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu. Mét tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc ®îc ®iÒu chØnh theo qu¸ tr×nh l¹m ph¸t cã liªn quan gäi lµ tû gi¸ hèi ®o¸i ® îc ®iÒu chØnh theo qu¸ tr×nh l¹m ph¸t cã liªn quan hay lµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ. Trong quan hÖ bu«n b¸n ngo¹i th¬ng, tû gi¸ hèi ®o¸i cã vai trß quan träng, t¸c ®éng lín tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng hay gi¶m sÏ lµm thay ®æi gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Cã thÓ ®a ra vÝ dô trong xuÊt khÈu nh: NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc lµ kh«ng ®æi vµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ t¨ng lªn th× c¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ, lµ ngêi b¸n theo møc gi¸ c¶ quèc tÕ n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña hä sÏ bÞ thiÖt. Hä ph¶i chÞu chi phÝ cao h¬n do l¹m ph¸t trong níc. Hµng xuÊt khÈu trë nªn kÐm sinh lîi do ngo¹i tÖ thu ®îc ph¶i b¸n víi tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc cè ®Þnh kh«ng ®îc t¨ng lªn ®Ó bï l¹i chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n. C¸c nhµ xu©t khÈu c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o cã thÓ lµm t¨ng gi¸ c¶ xuÊt khÈu cña hä ®Ó bï ®¾p l¹i chi phÝ néi ®Þa cao h¬n, nhng kÕt qu¶ kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ trêng sÏ gi¶m. Hä chØ cã thÓ gi÷ nguyªn møc gi¸ tÝnh theo ngo¹i hèi vµ lîi nhuËn thÊp. NÕu t×nh tr¹ng ngîc l¹i lµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ gi¶m so víi tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc, khi ®ã sÏ cã lîi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu nhng l¹i bÊt lîi cho c¸c nhµ nhËp khÈu. b/ ThuÕ quan vµ quota. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ quota. ThuÕ xuÊt khÈu cã xu thÕ lµm gi¶m xuÊt khÈu vµ do ®ã lµm gi¶m nguån thu ngo¹i tÖ cña ®Êt níc. Tuy nhiªn, ®èi víi níc ta hiÖn nay, thùc hiÖn chñ tr¬ng khuyÕn 15 khÝch xuÊt khÈu nªn hÇu hÕt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt c¸c mÆt hµng n«ng s¶n, kh«ng ph¶i chÞu thuÕ xuÊt khÈu. ThuÕ nhËp khÈu cã xu thÕ lµm gi¶m nhËp khÈu vµ do ®ã lµm t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ cña ®Êt níc. HiÖn nay ë níc ta, rÊt nhiÒu mÆt hµng ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu nh»m b¶o vÖ c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng ®ång nhÊt ë trong níc. Nhng b¾t ®Çu giai ®o¹n nµy, thùc hiÖn chñ tr¬ng héi nhËp víi thÕ giíi, tham gia vµo AFTA,níc ta ®ang tiÕn dÇn tíi viÖc xo¸ bá dÇn mét sè h×nh thøc b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu. Cßn quota lµ h×nh thøc h¹n chÕ vÒ sè lîng xuÊt nhËp khÈu, cã t¸c ®éng mét mÆt lµm gi¶m sè ®Çu mèi tham gia xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp, mÆt kh¸c t¹o c¬ héi thuËn lîi cho nh÷ng ngêi xin ®îc quota xuÊt nhËp khÈu. c/ C¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña Nhµ níc. C¸c chÝnh s¸ch kh¸c cña Nhµ níc nh x©y dùng c¸c mÆt hµng chñ lùc, trùc tiÕp gia c«ng xuÊt khÈu, ®Çu t cho xuÊt nhËp khÈu, lËp c¸c khu chÕ xuÊt, c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông xuÊt nhËp khÈu ... còng gãp phÇn to lín t¸c ®éng tíi t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña mét quèc gia. Tuú theo møc ®é can thiÖp, tÝnh chÊt vµ ph¬ng ph¸p sö dông c¸c chÝnh s¸ch trªn mµ hiÖu qu¶ vµ møc ®é ¶nh hëng cña nã tíi lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu sÏ nh thÕ nµo. Bªn c¹nh c¸c chÝnh s¸ch trªn, nhãm c¸c chÝnh s¸ch hç trî mang tÝnh thÓ chÕ - tæ chøc, c¸c khung ph¸p lý vµ hÖ thèng hµnh chÝnh còng lµ mét trong c¸c nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n trong qu¶n lý qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu cña Nhµ níc còng ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. §Æc biÖt lµ tõ khi ra ®êi NghÞ ®Þnh 57/1998N§-CP ngµy 31/7/1998 cña ChÝnh phñ vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh th× quyÒn tù do kinh doanh cña th¬ng nh©n ®îc më réng t¹o ra mét bíc tiÕn míi, hä ®îc quyÒn kinh doanh tÊt c¶ nh÷ng g× mµ ph¸p luËt cho phÐp, t¹o ra mét m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh cho c¸c doanh nghiÖp. Thñ tôc xin phÐp ®¨ng ký kinh doanh xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn rµng buéc vÒ vèn, tiªu chuÈn, nghiÖp vô... ®èi víi doanh nghiÖp ®· ®îc dì bá. Tõ khi thi hµnh nghÞ ®Þnh nµy ( 1/9/1998 ) níc ta ®· cã h¬n 30.000 doanh nghiÖp ®îc quyÒn tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, sù t¨ng lªn vÒ con sè nµy khã tr¸nh khái t×nh tr¹ng tranh mua, tranh b¸n, gi¸ c¶ c¹nh 16 tranh, Ðp gi¸, d×m gi¸ , lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp bíc ®Çu cha t×m ®îc lèi tho¸t nªn hiÖu qu¶ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cßn thÊp. Nh÷ng thay ®æi vÒ thñ tôc th«ng quan xuÊt nhËp khÈu hµng hãa t¹i c¸c cöa khÈu, viÖc ¸p dông c¸c luËt thuÕ míi ®èi víi hµng hãa xuÊt nhËp khÈu còng ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu. Nhµ níc lu«n lu«n t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó xóc tiÕn nhanh qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu nhng viÖc ¸p dông c¸c v¨n b¶n ®· ®îc ban hµnh xem ra vÉn cßn tån t¹i mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa gi÷a v¨n b¶n vµ thùc tÕ, gi÷a nãi vµ lµm, nhiÒu khi vÉn cßn x¶y ra " cuéc chiÕn " gi÷a " luËt vµ lÖ ". 2. Nh©n tè tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ ®Þa lý. Nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng lµm c¬ së cho quèc gia x©y dùng c¬ cÊu ngµnh vµ vïng ®Ó xuÊt nhËp khÈu. Nã gãp phÇn ¶nh hëng ®Õn lo¹i hµng, quy m« hµng xuÊt nhËp khÈu cña quèc gia. VÞ trÝ ®Þa lý cã vai trß nh lµ nh©n tè tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh xuÊt nhËp khÈu cña mét quèc gia. VÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi lµ ®iÒu kiÖn cho phÐp mét quèc gia tranh thñ ®îc ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, hoÆc thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu dÞch vô nh du lÞch, vËn t¶i, ng©n hµng... 3. ¶nh hëng cña t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi thÕ giíi. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ th× phô thuéc gi÷a c¸c níc ngµy cµng t¨ng, v× vËy mµ mçi sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ë níc ngoµi ®Òu cã nh÷ng ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc. LÜnh vùc ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ lÜnh vùc trùc tiÕp quan hÖ víi c¸c chñ thÓ ë níc ngoµi, chÞu sù chi phèi vµ t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ë níc ngoµi nªn nã l¹i cµng rÊt nh¹y c¶m. BÊt kú mét sù thay ®æi nµo vÒ chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu, t×nh h×nh l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp hay t¨ng trëng vµ suy tho¸i kinh tÕ... cña c¸c níc ®Òu ¶nh hëng tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ë níc ta. B. Nhãm nh©n tè thuéc b¶n th©n doanh nghiÖp. 1. Nh©n tè bé m¸y qu¶n lý Lµ sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña c¸c cÊp l·nh ®¹o xuèng c¸n bé c«ng nh©n viªn nh»m môc ®Ých buéc ph¶i thùc hiÖn mét ho¹t ®éng. §Ó qu¶n lý tËp trung thèng nhÊt ph¶i sö dông ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh. ViÖc thiÕt lËp c¬ cÊu tæ chøc cña bé m¸y doanh 17 nghiÖp còng nh c¸ch thøc ®iÒu hµnh cña c¸c cÊp l·nh ®¹o lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ trong kinh doanh. NÕu mét doanh nghiÖp cã c¬ cÊu tæ chøc hîp lý, c¸ch ®iÒu hµnh s¸ng suèt sÏ gãp phÇn thóc ®Èy hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, ngîc l¹i nÕu c¬ cÊu tæ chøc xÖch xo¹c, c¸ch ®iÒu hµnh kÐm cái sÏ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ thÊp trong ho¹t ®éng kinh doanh. 2. Nh©n tè con ngêi. Con ngêi lu«n ®îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m cña mäi ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ ®Æc biÖt ph¶i nhÊn m¹nh ®Õn yÕu tè con ngêi bëi v× nã lµ chñ thÓ s¸ng t¹o vµ trùc tiÕp ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng ¶nh hëng cña nh©n tè nµy thÓ hiÖn qua hai chØ tiªu chñ yÕu nhÊt. §ã lµ tinh thÇn lµm viÖc vµ n¨ng lùc c«ng t¸c. Tinh thÇn lµm viÖc ®îc biÓu hiÖn bëi bÇu kh«ng khÝ trong doanh nghiÖp, t×nh ®oµn kÕt vµ ý chÝ phÊn ®Êu cho môc tiªu chung. N¨ng lùc cña nh©n viªn l¹i biÓu hiÖn qua kü n¨ng ®iÒu hµnh, c«ng t¸c nghiÖp vô cô thÓ vµ qua kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng. §Ó n©ng cao vai trß cña nh©n tè con ngêi, c¸c doanh nghiÖp mét mÆt ph¶i chó träng ®µo t¹o c¸n bé, c«ng nh©n viªn, båi dìng vµ n©ng cao nghiÖp vô cña hä, mÆt kh¸c, ph¶i quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn lîi Ých c¸ nh©n, bao gåm c¶ lîi Ých vËt chÊt lÉn lîi Ých tinh thÇn. 3. M¹ng líi kinh doanh cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th¬ng phô thuéc rÊt lín vµo hÖ thèng m¹ng líi kinh doanh cña nã. Mét m¹ng líi kinh doanh réng lín, víi c¸c ®iÓm kinh doanh ®îc bè trÝ hîp lý lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh t¹o nguån hµng, vËn chuyÓn, lµm ®¹i lý xuÊt nhËp khÈu ... mét c¸ch thuËn tiÖn h¬n vµ do ®ã gãp phÇn n©ng cao h¬n hiÖu qu¶ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. NÕu m¹ng líi kinh doanh lµ qu¸ thiÕu, hoÆc bè trÝ ë c¸c ®iÓm kh«ng hîp lý sÏ g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng kinh doanh lµm triÖt tiªu tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn th¬ng trêng. 4. Kh¶ n¨ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp nh vèn cè ®Þnh bao gåm c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ chÕ biÕn, hÖ thèng kho hµng, hÖ thèng ph¬ng tiÖn vËn t¶i, c¸c ®iÓm thu mua hµng, c¸c ®¹i lý, chi nh¸nh vµ trang thiÕt bÞ cña nã cïng víi vèn lu ®éng lµ c¬ së cho ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c kh¶ n¨ng nµy quy ®Þnh quy m«, tÝnh chÊt cña lÜnh vùc 18 ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, vµ v× vËy còng gãp phÇn quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh. III- C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña doanh nghiÖp. 1. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Khi xem xÐt hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp cÇn ph¶i dùa vµo hÖ thèng tiªu chuÈn sau: - Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ trêng nhng ph¶i tu©n thñ sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. - Ph¶i kÕt hîp hµi hoµ ba lîi Ých kinh tÕ: c¸ nh©n, tËp thÓ, nhµ níc. TuyÖt ®èi kh«ng v× lîi Ých c¸ nh©n lµm tæn h¹i lîi Ých tËp thÓ. - Lîi nhuËn doanh nghiÖp kiÕm ®îc ph¶i dùa trªn c¬ së vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o c¸c quy luËt cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. - Møc thu nhËp thuÇn tuý cña doanh nghiÖp trªn lao ®éng ph¶i thêng xuyªn t¨ng lªn. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ngêi ta thêng dùa vµo nhãm chØ tiªu sau: ChØ tiªu 19 C«ng thøc x¸c ®Þnh *Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng - N¨ng xuÊt lao ®éng - KÕt qu¶ s¶n xuÊt trªn mét ®ång chi phÝ tiÒn l¬ng - Lîi nhuËn b×nh qu©n tÝnh cho mét lao ®éng *Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh - Søc s¶n xuÊt cña vèn cè ®Þnh - Søc sinh lîi cña vèn cè ®Þnh HiÖu suet sö dông thêi gian lµm viÖc cña m¸y mãc thiÕt bÞ * Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vènlu ®éng - Søc s¶n xuÊt cña vèn lu ®éng - Søc sinh lîi cña vèn lu ®éng - Sè ngµy lu©n chuyÓn b×nh qu©n 1 vßng quay - HÖ sè ®¶m nhiÖm cña vèn lu ®éng Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú Tæng sè lao ®éng b×nh qu©n trong kú Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú Tæng sè lao ®éng b×nh qu©n trong kú Lîi nhuËn trong kú Tæng sè lao ®éng b×nh qu©n trong kú Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú Sè d b×nh qu©n vèn cè ®Þnh trong kú Lîi nhuËn trong kú Vèn cè ®Þnh b×nh qu©n trong kú Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña MMTB Thêi gian lµm viÖc theo thiÕt kÕ Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú Vèn lu ®éng b×nh qu©n trong kú Lîi nhuËn trong kú Vèn lu ®éng b×nh qu©n trong kú 365 ngµy Sè vßng quay vèn lu ®éng Vèn lu ®éng b×nh qu©n trong kú Doanh thu tiªu thô ( trõ thuÕ ) * Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ tæng hîp - Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trªn tæng chi Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô Tæng chi phÝ s¶n xuÊt vµ tiªu thô trong kú - Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trªn mét Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu trong kú ®ång vèn s¶n xuÊt Vèn kinh doanh b×nh qu©n trong kú - Doanh lîi theo chi phÝ Lîi nhuËn trong kú Tæng chi phÝ tiªu thô vµ s¶n xuÊt trong kú - Doanh lîi theo vèn s¶n xuÊt Lîi nhuËn trong kú Vèn kinh doanh b×nh qu©n trong kú - Doanh lîi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu Lîi nhuËn trong kú thuÇn Kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thuÇn 20