Tài liệu Luận văn hiệu quả sử dụng vốn tại công ty tnhh thương mại kỹ thuật tpcom

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG --- o0o --- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN THƯƠNG MẠI KỸ THUẬT TPCOM SINH VIÊN THỰC HIỆN : ĐÀO QUANG VŨ MÃ SINH VIÊN : A18656 CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH HÀ NỘI – 2015 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG --- o0o --- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN THƯƠNG MẠI KỸ THUẬT TPCOM Giáo viên hướng dẫn : TS. Trần Đình Toàn Sinh viên thực hiện : Đào Quang Vũ Mã sinh viên : A18656 Chuyên ngành : Tài chính HÀ NỘI – 2015 Thang Long University Library LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Hà Nội, ngày 30 tháng 3 năm 2015 Sinh viên Đào Quang Vũ LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận này, trước tiên tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến thầy giáo – TS. Trần Đình Toàn, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô trong khoa Tài chính – Ngân hàng cùng các thầy cô đã giảng dạy tôi tại trường Đại học Thăng Long đã tận tình truyền đạt kiến thức trong gần 4 năm học tập. Vốn kiến thức được tiếp thu trong quá trình học không chỉ là nền tảng cho quá trình nghiên cứu Khóa luận mà còn là hành trang quí báu để tôi bước vào đời một cách vững chắc và tự tin. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, phòng Kinh doanh, các anh chị cán bộ công nhân viên Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Kỹ thuật TPCom đã cho phép, cung cấp tài liệu và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng do thời gian có hạn, trình độ, kỹ năng của bản thân còn nhiều hạn chế nên chắc chắn đề tài khóa luận tốt nghiệp của tôi không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Rất mong được sự đóng góp, chỉ bảo, bổ sung thêm của các thầy cô. Hà Nội, tháng 3 năm 2015 Sinh viên Đào Quang Vũ Thang Long University Library MỤC LỤC CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ VỐN VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TRONG DOANH NGHIỆP ................................................................................1 1.1. Tổng quan về vốn trong doanh nghiệp ............................................................... 1 1.1.1. Khái niệm và phân loại doanh nghiệp.............................................................. 1 1.1.2. Khái niệm vốn trong doanh nghiệp .................................................................. 1 1.1.3. Đặc trưng cơ bản của vốn ................................................................................. 2 1.1.4. Vai trò của vốn đối với doanh nghiệp ............................................................... 2 1.1.5. Phân loại vốn ..................................................................................................... 3 1.2. Quản lý vốn trong doanh nghiệp ......................................................................... 6 1.2.1. Quản lý vốn cố định .......................................................................................... 6 1.2.2. Quản lý vốn lưu động ........................................................................................ 7 1.3. Hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp ...................................................... 10 1.3.1. Khái niệm Hiệu quả ........................................................................................ 10 1.3.2. Khái niệm hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp .................................. 10 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn ...................................... 11 1.3.4. Các phương pháp phân tích hiệu quả sử dụng vốn ....................................... 16 1.3.5. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp .......... 16 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TẠI CÔNG TY TNHH TMKT TPCOM ..............................................................................................20 2.1. Khái quát về Công ty TNHH MTKT TPCom.................................................. 20 2.1.1. Sơ lược về Công ty TNHH MTKT TPCom .................................................... 20 2.1.2. Cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của từng bộ phận tại Công ty TNHH TMKT TPCom .................................................................................................. 21 2.1.3. Đặc điểm ngành nghề kinh doanh của Công ty TNHH TMKT TPCom ...... 23 2.1.4. Tình hình lao động tại Công ty TNHH TMKT TPCom ................................ 23 2.1.5. Kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty TNHH TMKT TPCom giai đoạn 2011 – 2013 ................................................................................................................... 24 2.2. Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHH TMKT TPComs ....... 27 2.2.1. Cơ cấu nguồn vốn và tài sản của Công ty TNHH TMKT TPCom ................. 27 2.2.1.1. Cơ cấu vốn lưu động của Công ty TNHH TMKT TPCom ...............................29 2.2.1.2. Cơ cấu vốn cố định của Công ty TNHH TMKT TPCom ..................................32 2.2.2. Hiệu quả sử dụng vốn của Công ty TNHH TMKT TPCom .......................... 33 2.2.3. Hiệu quả sử dụng vốn cố định của Công ty TNHH TMKT TPCom............. 35 2.2.4. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động ..................................................................... 38 CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TẠI CÔNG TY TNHH TMKT TPCOM...................................................................44 3.1. Định hướng phát triển của Công ty TNHH TMKT TPCom .......................... 44 3.1.1. Mục tiêu tổng quát ........................................................................................... 44 3.1.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................ 44 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHH TMKT TPCom .......................................................................................................................... 45 3.2.1. Giải pháp tái cơ cấu và nâng cao hiệu quả sử dụng tổng nguồn vốn .......... 45 3.2.2. Giải pháp quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn lưu động .................. 46 3.2.3. Một số giải pháp khác ..................................................................................... 49 Thang Long University Library DANH MỤC VIẾT TẮT Ký hiệu viết tắt Tên đầy đủ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TMKT Thương mại kỹ thuật BHYT Bảo hiểm y tế BHXH Bảo hiểm xã hội TSCĐ Tài sản cố định TSNH Tài sản ngắn hạn TSDH Tài sản dài hạn PTKH Phải thu khách hàng ĐTTCNH Đầu tư tài chính ngắn hạn BH&CCDV Bán hàng và cung cấp dịch vụ LNST Lợi nhuận sau thuế SXKD Sản xuất kinh doanh VCSH Vốn chủ sở hữu VCĐ Vốn cố định VLĐ Vốn lưu động DANH MỤC BẢNG BIỂU, ĐỒ THỊ Bảng 2.1. Tình hình lao động tại Công ty TPCom ........................................................23 Bảng 2.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty TPCom ..................................25 Bảng 2.3. Hiệu quả sử dụng vốn của Công ty TPCom..................................................34 Bảng 2.4. Hiệu quả sử dụng vốn cố định của Công ty TPCom ........................................37 Bảng 2.5. Hiệu quả sử dụng vốn lưu động của Công ty TPCom ..................................39 Bảng 2.6. Các chỉ tiêu về khả năng thanh toán của Công ty TPCom............................41 Sơ đồ 1. Cơ cấu tổ chức Công ty TPCom .....................................................................22 Biểu đồ 1. Cơ cấu tài sản của Công ty TPCom .............................................................27 Biểu đồ 2. Cơ cấu nguồn vốn của Công ty TPCom ......................................................28 Biểu đồ 3. Cơ cấu tài sản ngắn hạn của Công ty TPCom .............................................29 Biểu đồ 4. Cơ cấu Nợ ngắn hạn của Công ty TPCom ...................................................31 Biểu đồ 5. Cơ cấu vốn cố định của Công ty TPCom ....................................................32 Thang Long University Library PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Vốn đóng vai trò rất quan trọng đối với doanh nghiệp. Đây là yếu tố không thể thiếu để doanh nghiệp có thể duy trì và phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Vấn đề sử dụng vốn hiệu quả từ lâu nay vẫn là một đòi hỏi thiết yếu với các doanh nghiệp nói chung và đặc biệt là các nhà quản lý của doanh nghiệp nói riêng. Việc sử dụng vốn hiệu quả đòi hỏi doanh nghiệp phải tìm ra cho mình một cơ cấu vốn tối ưu và quản lý sử dụng vốn sao cho chi phí sử dụng vốn là thấp nhất qua đó góp phần làm giảm chi phí và tăng lợi nhuận. Thực tế cho thấy các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đang gặp phải khó khăn trong việc quản lý và sử dụng vốn, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Kỹ thuật TPCom cũng không phải là một ngoại lệ. Là doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực thiết bị y tế, công ty thực hiện nhập khẩu trực tiếp và phân phối trên phạm vi toàn quốc rất nhiều loại máy móc. Trong quá trình mở rộng và phát triển hoạt động kinh doanh, tại nhiều thời điểm công ty đã rơi vào tình trạng thiếu vốn và phải đi vay ngân hàng để đảm bảo vốn đáp ứng được nhu cầu kinh doanh của công ty. Công tác quản lý và sử dụng vốn của công ty vẫn còn một số tồn tại do đó hiệu quả sử dụng vốn của công ty chưa thực sự cao. Xuất phát từ những vấn đề còn tồn tại về hiệu quả sử dụng vốn của các doanh nghiệp hiện nay nói chung và của Công ty TNHH Thương mại Kỹ thuật TPCom nói riêng nói riêng tác giả quyết định chọn đề tài “Hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty Trách nhiệm hữu hạn Thương mại Kỹ thuật TPCom” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Tổng quan nghiên cứu Để hoàn thành khóa luận này, tác giả đã tham khảo một số bài khóa luận trước đó của trường Đại học Thăng Long, như là đề tài Vốn kinh doanh và một số giải pháp tài chính nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty Cổ phần May Vĩnh Phú của tác giả Nguyễn Hạnh Lê, hay đề tài Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHH Đầu tư & Xây dựng Thép Việt của tác giả Nguyễn Ngọc Lâm... cùng một số các tài liệu khác của các tác giả thuộc trường Đại học Thăng Long cũng như các tác giả khác sẽ đề cập tại phần Tài liệu tham khảo. Nhìn chung các đề tài nghiên cứu này viết theo hướng phân tích cơ cấu vốn và tình hình hoạt động của các doanh nghiệp, sau đó rút ra những nhận định và đánh giá về hiệu quả sử dụng vốn. Có thể thấy kết cấu của các khóa luận trên đều khá hợp lý và lôgic khi đi theo hướng phân tích số liệu thực tế và các chỉ tiêu tài chính để rút ra những đánh giá về hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp, những điểm đã đạt được và những điểm còn hạn chế. Tuy nhiên thì những giải pháp đưa ra đều khá chung chung và chưa sát với những điểm còn tồn tại trong quá trình sử dụng vốn của doanh nghiệp, khiến cho phần phân tích và giải pháp vẫn còn chưa có sự liên kết chặt chẽ. Hầu hết các tác giả đều tập trung trình bày khá nặng về các nội dung lý thuyết đơn thuần. Như vậy, trong khóa luận này, tác giả cũng sẽ đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp thông qua các phân tích về một số chỉ tiêu tài chính cũng như số liệu được cung cấp, rút ra những điểm còn tồn tại, từ đó đưa ra một số giải pháp khắc phục để bám sát tình hình thực tế. 3. Mục đích nghiên cứu - Khái quát những vấn đề cơ bản về vốn và hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp. - Phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHH Thương mại Kỹ thuật TPCom. - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHH Thương mại Kỹ thuật TPCom. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Hiệu quả sử dụng vốn của Công ty TNHH Thương mại Kỹ thuật TPCom, từ năm 2011 đến năm 2013. 5. Phương pháp nghiên cứu - Để thực hiện khóa luận này tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích kết hợp với phương pháp thống kê, đối chiếu so sánh. 6. Kết cấu của khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo khóa luận được trình bày thành 3 chương bao gồm: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về vốn và hiệu quả sử dụng vốn trong DN Chương 2: Thực trạng hiệu quả sử dụng vốn tại Công ty TNHHTMKT TPCom Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ở Công ty TNHH TMKT TPCom Thang Long University Library CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ VỐN VÀ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG VỐN TRONG DOANH NGHIỆP 1.1. Tổng quan về vốn trong doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm và phân loại doanh nghiệp 1.1.1.1. Khái niệm doanh nghiệp Theo Luật Doanh nghiệp (2005):“Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh”. [3, Tr.1] Ngoài ra, trong các tài liệu khác nhau cũng có rất nhiều quan điểm về doanh nghiệp. Nhưng tựu chung lại, doanh nghiệp có thể hiểu là một tổ chức kinh tế thực hiện các hoạt động sản xuất, cung ứng hàng hóa cho người tiêu dùng qua thị trường nhằm mục đích sinh lời. 1.1.1.2. Phân loại doanh nghiệp Theo luật Doanh nghiệp năm 2005, xét về hình thức pháp lý có các loại hình doanh nghiệp chủ yếu sau: - Doanh nghiệp tư nhân: Là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. - Công ty hợp danh: Là doanh nghiệp trong đó phải có ít nhất 2 thành viên hợp danh, ngoài các thành viên hợp danh có thể có thành viên góp vốn. - Công ty cổ phần: Là doanh nghiệp trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Các cổ đông chịu trách nhiệm về nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi vốn góp của mình. - Công ty trách nhiệm hữu hạn: Là doanh nghiệp do một tổ chức hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu, chủ sở hữu công ty chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn điều lệ của công ty. 1.1.2. Khái niệm vốn trong doanh nghiệp Để tiến hành hoạt động SXKD, các doanh nghiệp cần phải có các yếu tố cơ bản như: sức lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động. Để có được các yếu tố này đòi hỏi doanh nghiệp phải có một số vốn nhất định để đầu tư, mua sắm các yếu tố đầu vào đó nhằm phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vốn kinh doanh của doanh nghiệp thường xuyên vận động và chuyển hóa từ hình thái ban đầu là tiền tệ sang hình thái hiện vật và cuối cùng lại trở về hình thái ban đầu là tiền tệ. Sự vận động của vốn kinh doanh như vậy được gọi là sự tuần hoàn của vốn. 1 Quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra liên tục, không ngừng. Do đó, sự tuần hoàn của vốn kinh doanh cũng diễn ra liên tục, lặp đi lặp lại có tính chất chu kỳ tạo thành sự chu chuyển của vốn kinh doanh. Sự chu chuyển của vốn kinh doanh chịu sự chi phối rất lớn bởi đặc điểm của ngành nghề kinh doanh mà doanh nghiệp theo đuổi. Như vậy, khái niệm vốn kinh doanh của doanh nghiệp có thể được hiểu là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ giá trị tài sản được huy động, sử dụng vào hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm mục đích sinh lời. [8, Tr.33] 1.1.3. Đặc trưng cơ bản của vốn Vốn được biểu hiện cả bằng tiền lẫn giá trị của các vật tư, tài sản, hàng hóa của doanh nghiệp. Tuy nhiên vốn không đồng nhất với hàng hóa, tiền tệ thông thường. Tiền tệ, hàng hóa là hình thái biểu hiện của vốn nhưng chỉ khi chúng được đưa vào quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhằm mục đích kiếm lời thì chúng mới được coi là vốn. Vốn được tích tụ tập trung đến một lượng nhất định mới có thể phát huy được tác dụng. Vốn của doanh nghiệp phải được tập trung, tích tụ thành một lượng tiền đủ lớn mới có thể đầu tư vào sản xuất kinh doanh được. Để kinh doanh có hiệu quả doanh nghiệp cần phải cân nhắc để lựa chọn nguồn vốn sao cho có chi phí thấp nhất mà mang lại hiệu quả cao nhất. Vốn phải được gắn với một chủ sở hữu nhất định để tránh sự chi tiêu lãng phí, thất thoát và kém hiệu quả. Quá trình sản xuất kinh doanh của một doanh nghiệp được tiến hành liên tục do vậy vốn của doanh nghiệp cũng được vận động không ngừng tạo ra sự tuần hoàn và chu chuyển vốn. Trong quá trình tuần hoàn và chu chuyển, vốn thay đổi cả hình thái và lượng giá trị. [4, Tr.12] 1.1.4. Vai trò của vốn đối với doanh nghiệp Vốn có vai trò rất quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Để tiến hành sản xuất kinh doanh trước tiên doanh nghiệp cần có vốn. Nguồn vốn của doanh nghiệp bao gồm vốn đầu tư ban đầu và vốn bổ sung để mở rộng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Có thể thấy vốn kinh doanh đóng vai trò quyết định cho việc ra đời, hoạt động và phát triển của doanh nghiệp. Vốn là yếu tố quyết định mức độ trang thiết bị kỹ thuật, quyết định việc đổi mới công nghệ, hiện đại hóa dây chuyền sản xuất, ứng dụng thành tựu mới của khoa học và phát triển sản xuất kinh doanh. Đây là một trong những yếu tố quyết định sự thành công và đi lên của doanh nghiệp 2 Thang Long University Library Vốn còn là một trong những điều kiện để sử dụng các nguồn tiềm năng hiện có và tiềm năng tương lai về sức lao động, nguồn hàng hóa, mở rộng và phát triển thị trường, mở rộng lưu thông hàng hóa, là điều kiện để phát triển kinh doanh, thực hiện các chiến lược, sách lược kinh doanh, là chất keo để nối chắp và dính kết các quá trình và quan hệ kinh tế, là dầu bôi trơn cho cỗ máy kinh tế hoạt động. Vốn được đưa vào đầu tư sản xuất kinh doanh, dưới sự tác động của người sử dụng vốn, thông qua quy luật T – H – Sản xuất – H’ – T’. Quy luật này với T’>T, cho thấy vốn của doanh nghiệp sau quá trình sản xuất kinh doanh đã tạo ra một lượng giá trị lớn hơn ban đầu là giá trị thặng dư. Như vậy vốn cũng giữ vai trò tạo ra giá trị thặng dư, là nguồn gốc của lợi nhuận doanh nghiệp. [5, Tr. 27] Bên cạnh vai trò tạo ra giá trị thặng dư, vốn còn đóng vai trò quan trọng nữa là giám đốc quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thật vậy, mọi hoạt động của doanh nghiệp đều có liên quan đến vốn thong qua quá trình huy động và sử dụng vốn vì thế thông qua quản lý vốn các nhà quản trị có thể quản lý doanh nghiệp. Sự vận động của vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh cũng phản ánh sự vận động của hàng hóa dịch vụ vì vậy quản lý vốn cũng chính là quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tóm lại, vốn có vai trò rất quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, do đó việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn là một việc cần thiết của doanh nghiệp. Điều đó đồng nghĩa với việc doanh nghiệp cần phải có chính sách, biện pháp sử dụng tài sản của mình tốt hơn. 1.1.5. Phân loại vốn Vốn có vai trò rất quan trọng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp vì vậy việc quản lý và sử dụng vốn có hiệu quả đóng vai trò sống còn đối với sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Để đảm bảo việc quản lý và sử dụng vốn có hiệu quả người ta phân vốn thành nhiều loại tùy theo mục đích quản lý và sử dụng, cụ thể: Căn cứ vào tính chất sở hữu: vốn của doanh nghiệp được chia làm hai loại là vốn chủ sở hữu và nợ phải trả. Cụ thể: - Vốn chủ sở hữu: Đây là nguồn vốn thuộc sở hữu của chủ doanh nghiệp. Nguồn hình thành nên vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp thường bao gồm: vốn góp ban đầu của các nhà đầu tư, thặng dư vốn và lợi nhuận tích lũy. - Nợ phải trả: Là các khoản nợ phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh mà doanh nghiệp có trách nhiệm phải thanh toán. Nợ phải trả bao gồm các khoản nợ dài hạn và nợ ngắn hạn. Để đảm bảo vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp phải cân đối hai nguồn vốn nói trên tạo ra cơ cấu vốn tối ưu đối với doanh nghiệp, đặc biệt là phù hợp với chiến lược kinh doanh cũng như yêu cầu khách quan của ngành 3 nghề kinh doanh mà doanh nghiệp theo đuổi. Cơ cấu vốn tối ưu của doanh nghiệp là cơ cấu vốn tại đó chi phí vốn của doanh nghiệp là thấp nhất nhưng vẫn đảm bảo an toàn khả năng thanh toán của doanh nghiệp. Căn cứ vào thời gian sử dụng vốn: vốn của doanh nghiệp được chia thành vốn thường xuyên và vốn tạm thời. Cụ thể: - Vốn thường xuyên: Bao gồm vốn chủ sở hữu và các khoản vay dài hạn. Đây là nguồn vốn mang tính chất ổn định và lâu dài mà doanh nghiệp có thể sử dụng. Đây là vốn mà doanh nghiệp có thể đầu tư mua sắm tài sản cố định và một bộ phận tài sản lưu động thường xuyên cần thiết cho hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Vốn tạm thời: Là nguồn vốn có tính chất lưu động (dưới 1 năm hay một chu kỳ kinh doanh) mà doanh nghiệp sử dụng để đáp ứng nhu cầu vốn có tính chất tạm thời, phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vốn này bao gồm các khoản vay ngân hàng và các tổ chức tín dụng, các khoản nợ ngắn hạn khác… Căn cứ vào đặc điểm luân chuyển của vốn trong chu kỳ sản xuất kinh doanh: vốn được phân thành vốn cố định và vốn lưu động. Đây là hình thức phân loại vốn doanh nghiệp thể hiện rõ ràng, chính xác và thuận tiện nhất mà hầu hết các doanh nghiệp hiện nay đang áp dụng. - Vốn cố định: Là số vốn doanh nghiệp ứng ra để hình thành nên tài sản cố định. Đặc điểm của vốn cố định là chu chuyển giá trị dần dần từng phần trong nhiều chu kỳ kinh doanh và hoàn thành một vòng chu chuyển khi tái sản xuất được tài sản cố định về mặt giá trị. Vốn cố định và tài sản cố định khác nhau ở chỗ: Lúc mới hoạt động, vốn cố định của doanh nghiệp có giá trị bằng giá trị ban đầu của tài sản cố định. Về sau, giá trị của vốn cố định thường thấp hơn giá trị ban đầu của tài sản cố định do hao mòn. Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, vốn cố định một mặt giảm dần do trích khấu hao và thanh lý tài sản cố định, mặt khác lại tăng thêm giá trị do đầu tư xây dựng cơ bản đã hoàn thành. Như vậy giá trị của vốn cố định sẽ thay đổi, cụ thể là giảm giá trị tài sản cố định sản xuất đã chuyển dịch vào sản phẩm hoàn thành và tăng thêm các chi phí đầu tư xây dựng cơ bản và sửa chữa lớn. Việc đổi mới tài sản cố định và tăng thêm vốn cố định trong các doanh nghiệp có tác dụng rất lớn đối với việc nâng cao năng suất lao động, cải thiện điều kiện làm việc của người lao động. Trong quá trình luân chuyển, tài sản cố định vẫn giữ nguyên hình thái vật chất nhưng giá trị của nó giảm thông qua hình thức khấu hao. Bởi vậy, yêu cầu của việc quản lý và sử dụng vốn cố định là phải dựa trên hai cơ sở là vừa phải đảm bảo cho tài sản cố định của doanh nghiệp được toàn vẹn và nâng cao hiệu quả sử dụng của nó, vừa 4 Thang Long University Library tính toán chính xác số trích lập quỹ khấu hao đồng thời phân phối và sử dụng quỹ đó hợp lý để có kế hoạch trích khấu hao bù lại giá trị hao mòn, thực hiện đổi mới tài sản cố định. Như vậy tài sản cố định chính là biểu hiện của vốn cố định do đó sử dụng vốn cố định cũng có nghĩa là sử dụng tài sản cố định. Tài sản cố định cũng là một loại hàng hóa như những hàng hóa thông thường khác, không chỉ có giá trị mà còn có giá trị sử dụng. Tài sản cố định ngoài việc được mua bán trên thị trường cũng còn có thể thuê, mượn, cầm cố, thế chấp tùy mục đích của chủ doanh nghiệp. Để thuận tiện cho việc quản lý và sử dụng vốn cố định người ta có thể chia vốn cố định theo tài sản cố định (tài sản cố định hữu hình, vô hình), hay theo các phương tiện vật chất cụ thể (nhà xưởng, máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, trang thiết bị…). Vốn cố định của doanh nghiệp đóng một vai trò quan trọng đối với một doanh nghiệp trong quá trình hình thành và phát triển. Do đó, việc thường xuyên sửa chữa, đổi mới, bổ sung tài sản cố định mới là việc làm sống còn đối với doanh nghiệp. - Vốn lưu động: Là vốn của doanh nghiệp ứng trước vào vật tư và tài sản lưu động khác nhằm đảm bảo cho quá trình sản xuất và tái sản xuất của doanh nghiệp được tiến hành thường xuyên, duy trì liên tục. Khác với vốn cố định, vốn lưu động chỉ tham gia vào một chu kỳ sản xuất của doanh nghiệp và không còn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu, giá trị của nó được dịch chuyển toàn bộ, một lần vào giá trị hàng hóa, thành phẩm. Vốn này được thu hồi sau một chu kỳ sản xuất kinh doanh và tiếp tục được đưa vào chu kỳ sản xuất kinh doanh tiếp theo một cách liên tục. Vốn lưu động chính là biểu hiện bằng tiền của tài sản lưu động. Do đó, đặc điểm vận động của vốn lưu động là luôn chịu sự chi phối của sự vận động của tài sản lưu động. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, các tài sản lưu động sản xuất và lưu thông luôn vận động, thay thế và chuyển hóa lẫn nhau đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh được tiến hành liên tục. Để phù hợp với các đặc điểm trên của tài sản lưu động, vốn lưu động của doanh nghiệp cũng không ngừng vận động qua các giai đoạn của chu kỳ sản xuất kinh doanh đó là dự trữ - sản xuất – lưu thông. Quá trình này diễn ra liên tục, thường xuyên, lặp đi lặp lại theo chu kỳ và được gọi là quá trình tuần hoàn, chu chuyển của vốn lưu động. Qua mỗi giai đoạn của chu kỳ kinh doanh, vốn lưu động lại thay đổi hình thái biểu hiện, từ hình thái tiền tệ ban đầu chuyển sang hình thái vốn vật tư, hàng hóa dự trữ và vốn sản xuất rồi cuối cùng lại trở về hình thái vốn tiền tệ. Sau mỗi chu kỳ sản xuất, vốn lưu động hoàn thành một vòng chu chuyển. Cũng giống như vốn cố định, việc quản lý vốn lưu động cũng có vai trò quan trọng trong hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Đặc biệt đối với các 5 doanh nghiệp thương mại và dịch vụ phải thường xuyên sử dụng lượng vốn lưu động nhiều hơn vốn cố định thì việc quản lý vốn lưu động lại có vai trò sống còn đối với doanh nghiệp. [1, Tr. 20] 1.2. Quản lý vốn trong doanh nghiệp 1.2.1. Quản lý vốn cố định Quản lý vốn cố định là một trong những nội dung cơ bản trong công tác quản trị nói chung và công tác quản trị tài chính doanh nghiệp nói riêng. Quản lý vốn cố định được thực hiện trên hai phương diện: quản lý về mặt hiện vật và quản lý về mặt giá trị (hay quản lý quỹ khấu hao tài sản cố định). Quản lý về mặt hiện vật: Xét về mặt hiện vật, quản lý vốn cố định gắn liền với việc phân loại tài sản cố định theo các tiêu thức khác nhau. Cụ thể là: - Căn cứ theo quyền sở hữu, bao gồm: tài sản cố định thuộc sở hữu của doanh nghiệp và tài sản cố định do doanh nghiệp đi thuê. - Căn cứ theo công dụng, bao gồm: tài sản cố định dùng cho hoạt động sản xuất kinh doanh, tài sản cố định dùng cho công tác quản lý, tài sản cố định dùng cho hoạt động phân phối, tiêu thụ hàng hóa và tài sản cố định dùng cho hoạt động phúc lợi. - Căn cứ theo tình hình sử dụng tài sản cố định, bao gồm: tài sản cố định đang sử dụng, tài sản cố định dự trữ, tài sản cố định chờ thanh lý. Việc phân chia tài sản cố định như trên sẽ giúp doanh nghiệp có biện pháp sử dụng và quản lý tài sản cố định có hiệu quả hơn. Điều đó có nghĩa là hiệu quả sử dụng vốn cố định cũng được nâng cao. Quản lý quỹ khấu hao tài sản cố định: Tài sản cố định khi được đưa vào sử dụng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp tất yếu sẽ bị hao mòn theo thời gian. Đây là một vấn đề mang tính tất yếu khách quan. Do vậy, trong quá trình sử dụng để tái tạo tài sản cố định, doanh nghiệp phải tiến hành trích khấu hao tài sản cố định. Khấu hao tài sản cố định là sự tính toán số tiền biểu hiện mức hao mòn tài sản cố định. Đây là một yếu tố của chi phí kinh doanh và được bù đắp khi doanh nghiệp có thu nhập. Số tiền khấu hao được doanh nghiệp trích lại để hình thành quỹ khấu hao nhằm tái tạo tài sản cố định. Căn cứ vào nguồn vốn đầu tư hình thành tài sản cố định mà doanh nghiệp có kế hoạch phân phối và sử dụng quỹ khấu hao sao cho hợp lý và có hiệu quả nhất. Đặc điểm của tài sản cố định là tham gia nhiều vào chu kỳ sản xuất kinh doanh nên nguồn vốn hình thành tài sản cố định chủ yếu là nguồn vốn dài hạn (nguồn vốn tự có của doanh nghiệp hoặc vay dài hạn). Vì thế thời gian thu hồi vốn cố định là rất lâu, khó tránh khỏi những rủi ro bất thường. Cho nên, doanh nghiệp phải xác định tỷ trọng của từng nguồn vốn đầu tư để phân phối và sử dụng tiền trích khấu hao cho hợp lý. 6 Thang Long University Library Đồng thời cần phải thường xuyên xem xét, kiểm tra đảm bảo tính bền vững và có lợi nhất của nguồn vốn cố định này. Đối với tài sản cố định hình thành từ nguồn vốn chủ sở hữu, doanh nghiệp được sử dụng toàn bộ quỹ khấu hao để tái đầu tư, đổi mới tài sản cố định của mình. Khi chưa có nhu cầu đầu tư, đổi mới tài sản cố định, doanh nghiệp có toàn quyền sử dụng quỹ khấu hao để phục vụ cho mục đích kinh doanh khác. Đối với tài sản cố định hình thành từ nguồn vốn vay, về nguyên tắc, doanh nghiệp phải sử dụng số tiền trích khấu hao thu được để trả gốc. Tuy vậy, nếu chưa đến kỳ trả nợ, doanh nghiệp có thể tạm thời sử dụng quỹ khấu hao này vào mục đích khác nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn vay. 1.2.2. Quản lý vốn lưu động Mục đích của việc quản lý sử dụng vốn lưu động là làm thế nào đạt được hiệu quả tốt nhất trong việc sử dụng vốn lưu động. Công tác quản lý vốn lưu động của một doanh nghiệp thường bao gồm các vấn đề sau. Quản lý vốn bằng tiền Vốn bằng tiền của doanh nghiệp bao gồm tiền mặt tại quỹ, tiền gửi ngân hàng và tiền đang chuyển. Tỷ lệ sinh lời trực tiếp của tiền mặt là rất thấp, thậm chí bằng không trong khi đó sức mua lại luôn có xu hướng giảm do ảnh hưởng của lạm phát. Vì vậy, mục tiêu đặt ra trong quản lý tiền mặt là phải tối thiểu hóa lượng tiền mặt. Tuy nhiên trong quá trình sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp luôn phải duy trì một khối lượng vốn bằng tiền nhất định nhằm: - Đảm bảo giao dịch kinh doanh hàng ngày như mua sắm hàng hóa, nguyên vật liệu, thanh toán các chi phí cần thiết cho hoạt động của doanh nghiệp. - Dự phòng để ứng phó với biến động không lường trước về nhu cầu vốn. Nếu khả năng dự đoán cao thì nhu cầu tiền mặt dùng để dự phòng bất ngờ sẽ thấp. - Sẵn sàng sử dụng khi có những cơ hội kinh doanh mang lại tỷ suất lợi nhuận cao. - Sử dụng để thanh toán cho nhà cung cấp nhằm được hưởng chính sách chiết khấu thanh toán do thanh toán sớm hoặc đúng hạn. Như vậy, vốn bằng tiền là một yếu tố quan trọng không kém gì so với các yếu tố khác trong kinh doanh (vật liệu, hàng hóa,…) và nhiều khi là tiền đề để có các yếu tố đó. Doanh nghiệp cần phải có kế hoạch tài chính để xác định nhu cầu vốn tiền mặt phục vụ kinh doanh, đồng thời tối ưu hóa số ngân quỹ hiện có, tăng tốc độ thu hồi, giảm tốc độ chi tiêu, giảm tối đa các rủi ro về lãi suất, về tỷ giá,… Việc quản lý vốn tiền mặt bao gồm nội dung sau: 7 - Xác định mức tồn quỹ tối thiểu: Nhằm tránh rủi ro không có khả năng thanh toán ngay, mất khả năng được hưởng chính sách tín dụng thương mại của nhà cung cấp, mất cơ hội kinh doanh tốt… - Hoạch định ngân sách tiền mặt: Ngân sách tiền mặt là một kế hoạch ngắn hạn dùng để xác định nhu cầu chi tiêu và nguồn thu tiền mặt. Yếu tố quan trọng nhất để thiết lập được một ngân sách tiền mặt có ý nghĩa là dựa trên tính xác thực của những dự báo về doanh thu bán hàng. Từ doanh thu có thể ước tính ra các khoản thu tiền bán hàng và các khoản chi tiêu liên quan đến sản xuất, nguyên vật liệu, tiền lương… Trên cơ sở so sánh các nguồn thu chi tiền mặt doanh nghiệp có thể thấy được mức dư hay thâm hụt ngân sách tiền mặt để có biện pháp cân bằng thu chi ngân quỹ như tăng tốc độ thu hồi, giảm tốc độ chi tiêu hoặc có thể huy động các khoản vay thanh toán ngân hàng. Quản lý các khoản phải thu Nhằm tạo ra các mối quan hệ tốt với khách hàng trong quá trình sản xuất kinh doanh nên hầu hết các doanh nghiệp hiện nay đều tồn tại khoản phải thu sau khi tiến hành bán chịu cho khách hàng. Khoản phải thu thực chất là vốn của doanh nghiệp nhưng bị các đơn vị khác chiếm dụng. Điều này làm ảnh hưởng tới tình hình tài chính của doanh nghiệp. Chính sách tín dụng thương mại (hay còn gọi là chính sách bán chịu) của doanh nghiệp có ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô các khoản phải thu. Vì vậy, việc xác định chính sách tín dụng thương mại hợp lý là nội dung cơ bản và cần thiết của công tác quản lý các khoản phải thu nhằm thu hút được nhiều khách hàng tiềm năng làm tăng doanh thu, tăng hiệu suất sử dụng tài sản, đồng thời hạn chế được rủi ro do phát sinh gia tăng của chi phí đòi nợ và chi phí phải trả cho các nguồn tài trợ để bù đắp sự thiếu hụt của ngân quỹ. Chính sách tín dụng của doanh nghiệp được thực hiện thông qua việc kiểm soát bốn biến số sau: - Tiêu chuẩn tín dụng: Là nguyên tắc chỉ đạo định rõ sức mạnh tài chính tối thiểu và có thể chấp nhận được của những khách hàng mua chịu. - Chiết khấu: Tạo ra những khuyến khích thanh toán sớm hóa đơn mua hàng. - Thời hạn bán chịu: Là độ dài thời gian khoản tín dụng được phép kéo dài. hạn. Chính sách thu tiền: Là cách thức xử lý những khoản tín dụng thương mại quá Chính sách tín dụng thương mại hợp lý cần xây dựng các tiêu chuẩn sao cho không quá cao và cũng không quá thấp. Nếu các tiêu chuẩn đặt ra quá cao sẽ loại bỏ nhiều khách hàng tiềm năng và có thể làm giảm lợi nhuận. Ngược lại nếu tiêu chuẩn đặt ra quá thấp có thể thúc đẩy doanh thu tăng và rủi ro tín dụng cũng tăng theo, kéo theo các khoản nợ khó đòi và gia tăng chi phí thu tiền. Điều này cũng đặt ra vấn đề 8 Thang Long University Library phải đánh giá rủi ro tín dụng trong ký kết các giao dịch có thể làm tiêu tan toàn bộ lợi nhuận do hoạt động khác mang lại. Để đánh giá rủi ro tín dụng hay độ uy tín của khách hàng, người ta căn cứ vào năm đặc tính sau: - Bản chất: Nói lên tư cách tín dụng của khách hàng. Đây là đặc tính được đặt lên hàng đầu nhằm đánh giá tinh thần trách nhiệm của khách hàng trong việc trả nợ, có uy tín hay không uy tín. - Khả năng: Đặc tính này được xác định dựa vào khả năng thanh toán nhanh và dòng lưu kim dự kiến liên quan đến số nợ cũng như thời điểm phải trả chúng. - Vốn: Được đo lường bởi tình trạng tài chính tổng quát của khách hàng qua các chỉ số tài chính nhằm đánh giá tiềm năng tài chính dài hạn của khách hàng. - Bảo đảm: Nói đến các tài sản mà khách hàng có thể dùng để đảm bảo cho các khoản nợ. - Môi trường: Đề cập đến điều kiện kinh tế của khách hàng tức khả năng phát triển của khách hàng cũng như xu hướng phát triển ngành nghề kinh doanh của khách hàng. Bên cạnh việc xây dựng một chính sách tín dụng thương mại hợp lý, doanh nghiệp cần phải theo dõi sát sao các khoản phải thu để kịp thời có biện pháp điều chỉnh chính sách thương mại cho phù hợp với tình hình thực tế. Để theo dõi các khoản phải thu, người ta thường dựa vào các chỉ tiêu, phương pháp sau: - Kỳ thu tiền bình quân - Sắp xếp các khoản phải thu theo thứ tự thời gian để theo dõi và lên kế hoạch thu nợ khi đến hạn - Xác định số dư các khoản phải thu, từ đó xác định được số nợ tồn đọng trên tổng số tín dụng thương mại đã cấp để có biện pháp điều chỉnh chính sách thương mại cho phù hợp. Quản lý dự trữ hàng tồn kho Trong quá trình luân chuyển của vốn lưu động phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh thì việc tồn tại vật tư hàng hóa dự trữ, tồn kho là bước đệm cần thiết cho hoạt động của doanh nghiệp. Tài sản dự trữ của doanh nghiệp tồn tại dưới ba dạng: nguyên nhiên vật liệu dự trữ sản xuất kinh doanh, sản phẩm dở dang và thành phẩm chờ tiêu thụ. Tùy theo từng loại ngành nghề kinh doanh mà tỷ trọng của các tài sản dự trữ là khác nhau. Trong các doanh nghiệp sản xuất, dự trữ nguyên nhiên vật liệu thường chiếm tỷ trọng lớn, còn đối với doanh nghiệp thương mại thì hàng hóa chờ tiêu thụ chiếm tỷ trọng lớn hơn. 9 Việc quản lý tồn kho dự trữ là rất quan trọng để hoạt động của doanh nghiệp không bị gián đoạn. Song vấn đề đặt ra là dự trữ bao nhiêu là đúng mức và hợp lý. Việc xác định mức dự trữ hợp lý bao gồm những nội dung cơ bản sau: - Nguyên nhiên vật liệu dự trữ sản xuất kinh doanh: loại này không trực tiếp tạo ra lợi nhuận nhưng có vai trò rất lớn để quá trình sản xuất kinh doanh tiến hành bình thường. Nếu dự trữ quá lớn sẽ tốn kém chi phí, ứ đọng vốn. Ngược lại, sẽ làm gián đoạn quá trình sản xuất kinh doanh. Trên góc độ quản lý tài chính, việc dự trữ hàng tồn kho cũng là một quyết định chi tiêu tiền. Để xác định mức độ đầu tư vào hàng tồn kho tối ưu cần so sánh lợi ích đạt được từ dự trữ hàng tồn kho với chi phí phát sinh do dự trữ hàng tồn kho để có phương thức quyết định tồn kho. Vì vậy cần xem xét các chi phí liên quan đến dự trữ hàng tồn kho như: chi phí đặt hàng, chi phí lưu trữ và chi phí thiệt hại do không có hàng dự trữ trong kho. 1.3. Hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp 1.3.1. Khái niệm Hiệu quả Hiệu quả có thể hiểu là việc đạt được một kết quả, mục tiêu nào đó mà sử dụng ít thời gian, công sức và nguồn lực nhất. Một công việc được coi là có hiệu quả khi mà nó đạt được kết quả như hoặc ngoài dự kiến, hoặc tạo ra được sự ấn tượng trong quá trình thực hiện. 1.3.2. Khái niệm hiệu quả sử dụng vốn trong doanh nghiệp Có rất nhiều yếu tố làm ảnh hưởng đến lợi nhuận của doanh nghiệp như sản phẩm, thị trường, giá cả nguyên vật liệu đầu vào…, song một trong các yếu tố tác động mạnh mẽ tới lợi nhuận của doanh nghiệp đó chính là hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp.Vì vậy, việc sử dụng vốn như thế nào để mang lại lợi nhuận cao nhất luôn được các doanh nghiệp quan tâm. Với một lượng vốn nhất định doanh nghiệp mong muốn tạo ra được nhiều sản phẩm nhất, bán được với doanh thu cao nhất, chi phí thấp nhất cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp muốn sử dụng vốn một cách có hiệu quả nhất. Mục tiêu chủ yếu của các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường đó là tối đa hóa giá trị tài sản chủ sở hữu, tối đa hóa lợi nhuận. Để đạt được mục tiêu trên, các doanh nghiệp phải chú trọng nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh nhằm đạt được mức lợi nhuận cao nhất có thể. Có thể đánh giá hiệu quả kinh doanh thể hiện rõ nhất bằng cách sử dụng thước đo tiền tệ để lượng hóa đầu ra và đầu vào, đánh giá quan hệ giữa chúng. Trong một doanh nghiệp, hiệu quả sử dụng vốn phản ánh trình độ sử dụng nguồn lực hiện có. Trình độ sử dụng nguồn lực thể hiện qua kết quả kinh doanh của mỗi kỳ 10 Thang Long University Library