Tài liệu Luận án tiến sĩ quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục ở thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRƯƠNG THỊ VIỆT LIÊN QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH TRƯƠNG THỊ VIỆT LIÊN QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9. 14. 01. 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. NGUYỄN THỊ MỸ TRINH NGHỆ AN - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 20 tháng 9 năm 2017 Tác giả luận án Trương Thị Việt Liên ii LỜI CẢM ƠN Luận án “Quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục tại thành phố Hồ Chí Minh” được hoàn thành tại Trường Đại học Vinh. Tôi xin trân trọng cảm ơn Trường Đại học Vinh, các thầy, cô đã dìu dắt, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và viết luận án. Xin trân trọng cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồ Chí Minh, các đồng nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Trinh, người thầy đã luôn động viên, khích lệ, tận tình hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình của các chủ nhóm, giáo viên mầm non ở các nhóm trẻ độc lập tư thục. Xin cảm ơn những người thân trong Gia đình đã luôn bên cạnh, động viên, giúp đỡ để tôi hoàn thành luận án. Tác giả luận án Trương Thị Việt Liên iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................... LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................ii MỤC LỤC ..............................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................vii DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... viii MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu ........................................................................ 3 4. Giả thuyết khoa học............................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 3 6. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ................................................ 4 7. Những luận điểm bảo vệ ..................................................................................... 6 8. Những đóng góp mới của luận án ....................................................................... 7 9. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC Ở ĐỊA PHƯƠNG ....................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 8 1.1.1. Nghiên cứu về phân cấp quản lý giáo dục ..................................................... 8 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý cơ sở giáo dục mầm non ngoài công lập ................ 13 1.1.3. Nhận xét chung ............................................................................................ 19 1.2. Các khái niệm công cụ ................................................................................... 21 1.2.1. Cơ sở giáo dục mầm non tư thục và nhóm trẻ ĐLTT .................................. 21 1.2.2. Quản lý và quản lý giáo dục ........................................................................ 22 1.2.3. Phân cấp quản lý giáo dục........................................................................... 23 1.2.4. Quản lý nhóm trẻ ĐLTT ............................................................................... 24 1.3. Nhóm trẻ độc lập tư thục trong hệ thống giáo dục quốc dân ......................... 26 iv 1.3.1. Đặc trưng của nhóm trẻ ĐLTT .................................................................... 26 1.3.2. Hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trong nhóm trẻ ĐLTT ......... 29 1.4. Quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương trong bối cảnh phân cấp quản lý giáo dục ......................................................................................................................... 33 1.4.1.Yêu cầu quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương trong bối cảnh phân cấp .... 33 1.4.2.Chủ thể quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương trong bối cảnh phân cấp .... 35 1.4.3. Nội dung quản lý nhóm trẻ ĐLTT 37 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhóm trẻ ĐLTT ...................................... 50 1.5.1. Nhận thức về nhóm trẻ ĐLTT trong phát triển giáo dục mầm non ............. 50 1.5.2. Văn bản chỉ đạo về phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT .............................. 50 1.5.3. Điều kiện nguồn lực để thực hiện yêu cầu phân cấp ..................................51 Kết luận chương 1 ................................................................................................. 53 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ...................................................................... 55 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng .................................................................... 55 2.2. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế- xã hội và GDMN tại Tp. Hồ Chí Minh ...................................................................................................................... 58 2.2.1. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội ở Tp. Hồ Chí Minh ............................. 58 2.2.2. Tình hình phát triển giáo dục mầm non ở Tp. Hồ Chí Minh ....................... 61 2.3. Thực trạng nhóm trẻ độc lập tư thục ở Tp. Hồ Chí Minh .............................. 63 2.3.1. Quy mô nhóm trẻ ĐLTT .............................................................................. 63 2.3.2. Thực trạng hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ ở nhóm trẻ ĐLTT ........... 68 2.3.3. Thực trạng hoạt động giáo dục trẻ ở nhóm trẻ ĐLTT ................................. 72 2.4. Thực trạng quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh trong bối cảnh phân cấp ......................................................................................................................... 75 2.4.1. Thực trạng quản lý nhóm trẻ ĐLTT của chủ nhóm ..................................... 75 2.4.2. Thực trạng thực hiện phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT của ngành GD&ĐT ................................................................................................................................ 83 2.4.3. Thực trạng thực hiện phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT của chính quyền địa phương.................................................................................................................... 85 v 2.4.4. Những thuận lợi, khó khăn, hạn chế trong thực hiện phân cấp trong quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. HCM .................................................................................... 86 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhóm trẻ ĐLTT .................... 90 2.5.1. Nhận thức của các đối tượng về quản lý nhóm trẻ ĐLTT .......................... 90 2.5.2. Các văn bản chỉ đạo về phân cấp ................................................................ 91 2.5.3. Các điều kiện nguồn lực đáp ứng yêu cầu thực hiện phân cấp ................... 94 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh. 98 2.6.1. Những thành công chủ yếu và nguyên nhân ................................................ 98 2.6.2. Những hạn chế cơ bản và nguyên nhân ....................................................... 98 Kết luận chương 2 ............................................................................................... 101 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................................... 103 3.1. Những nguyên tắc đề xuất các giải pháp ..................................................... 103 3.2. Các giải pháp quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục ở Tp.Hồ Chí Minh ........... 104 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức về quản lý nhóm trẻ ĐLTT trong bối cảnh phân cấp ...................................................................................................... 104 3.2.2. Xây dựng quy hoạch phát triển GDMN, kế hoạch phát triển nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh và từng quận, huyện đáp ứng yêu cầu thực tiễn .................. 106 3.2.3. Hoàn thiện các chính sách, quy định của chính quyền địa phương về trách nhiệm, quyền hạn cụ thể của từng cấp quản lý và yêu cầu phối hợp trong quản lý nhóm trẻ ĐLTT ..................................................................................................... 109 3.2.4. Tổ chức nâng cao năng lực cho chủ nhóm trẻ và đội ngũ giáo viên mầm non, nhân viên của nhóm trẻ ĐLTT ..................................................................... 115 3.2.5. Xây dựng hệ tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn .............................................................................................................................. 117 3.2.6. Đảm bảo công bằng trong công tác thi đua, khen thưởng giữa nhóm trẻ ĐLTT với cơ sở GDMN khác trên đia bàn ........................................................... 133 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đã đề xuất ........... 135 3.4. Thử nghiệm giải pháp .................................................................................. 139 Kết luận chương 3 ............................................................................................... 101 vi KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 151 1. Kết luận ........................................................................................................... 151 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 152 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 155 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 164 vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CL Chất lượng CSGDMN Cơ sở giáo dục mầm non CS-GD Chăm sóc - giáo dục CT Chương trình CSVC Cơ sở vật chất ĐLTT Độc lập tư thục GDMN Giáo dục mầm non GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GVMN Giáo viên mầm non HCM Hồ Chí Minh MN Mầm non NV Nhân viên QL Quản lý TN Thử nghiệm UBND Ủy ban nhân dân viii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. So sánh nhóm trẻ ĐLTT với các CSGDMN tư thục khác ............................. 27 Bảng 1.2. Chức năng nhiệm vụ của các cấp quản lý ...................................................... 36 Bảng 2.1. Các quận và phường tham gia khảo sát ......................................................... 57 Bảng 2.2. Các nhóm trẻ ĐLTT được khảo sát................................................................ 57 Bảng 2.3. Quy mô phát triển nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh ................................ 63 Bảng 2.4. Số lượng trẻ dưới 36 tháng đến nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh ........... 63 Bảng 2.5. Số lượng trẻ dưới 6 tuổi ở 3 quận khảo sát .................................................... 64 Bảng 2.6. Quy mô phát triển nhóm trẻ ĐLTT của 3 quận khảo sát……………………66 Bảng 2.7. Quy mô nhập học của trẻ dưới 3 tuổi (TBC của 3 năm học, từ 2012-2015) . 67 Bảng 2.8. Kết quả thực hiện một số nội dung về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ ở nhóm trẻ ĐLTT .............................................................................................................................. 69 Bảng 2.9. Kết quả giáo dục trẻ ở nhóm trẻ ĐLTT ......................................................... 72 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý hoạt động chăm sóc-giáo dục trẻ ở nhóm trẻ ĐLTT của chủ nhóm ........................................................................................................................ 75 Bảng 2.11. Mức thu ở nhóm trẻ ĐLTT .......................................................................... 80 Bảng 2.12. Trình độ đào tạo của GV (năm học 2014-2015) .......................................... 95 Bảng 2.13. Trình độ đào tạo của nhân viên (năm học 2014-2015) ................................ 95 Bảng 3.1. Đánh giá về tính cần thiết của các giải pháp đề xuất ................................... 136 Bảng 3.2. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......................................... 137 Bảng 3.3. Mức độ nắm kiến thức của Chủ nhóm trước và sau thử nghiệm ................. 142 Bảng 3.4. Giá trị trung bình và độ lệch chuẩn của Chủ nhóm trước và sau thử nghiệm .................................................................................................................................... 1444 Bảng 3.5. Mức độ nắm kiến thức của GV, NV trước và sau thử nghiệm .................... 145 Bảng 3.6. Giá trị trung bình và độ lệch chuẩn của GV và NV trước và sau thử nghiệm ...................................................................................................................................... 146 ix DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Mối quan hệ quản lý bên trên, bên ngoài, bên trong CSGDMN ...................... 24 Hình 1.2. Phân cấp trong quản lí nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương ................................... 36 Biểu đồ 2.1. Quy mô nhập học của trẻ 0-6 tuổi ở 3 quận năm 2015 .............................. 66 Biểu đồ 2.2. Quy mô nhập học của trẻ dưới 6 tuổi năm 2015 ........................................ 67 Hình 3.1. Các mối quan hệ trong quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương…………….114 Biểu đồ 3.1. Mức độ nắm kiến thức của Chủ nhóm trước và sau thử nghiệm ............. 143 Biểu đồ 3.2. Kết quả mức độ nắm kiến thức của GV và NV trước và sau thử nghiệm 145 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt" và "Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam". Chương trình Nghị sự của Liên Hiệp quốc về mục tiêu Phát triển bền vững đến 2030, tầm nhìn 2035, mục tiêu số 4.2. nhấn mạnh các chỉ tiêu về chăm sóc, giáo dục có chất lượng cho trẻ giai đoạn đầu đời. Luật trẻ em được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua năm 2016, cũng thể hiện quyết tâm “đảm bảo công bằng, bình đẳng trong giáo dục” với mọi trẻ, không có bất kỳ sự phân biệt đối xử. Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam giai đoạn 2011-2020 [22] đã xác định: hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 5 tuổi vào năm 2015; đến năm 2020, có ít nhất 40% trẻ em trong độ tuổi nhà trẻ và 80% trong độ tuổi mẫu giáo được chăm sóc, giáo dục tại các cơ sở giáo dục mầm non; tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng trong các cơ sở giáo dục mầm non giảm xuống dưới 10%. Mục tiêu phát triển GDMN nêu trên là cơ sở để đề xuất mục tiêu phát triển GDMN trong dự thảo Đề án Phát triển GDMN từ 2016-2020, định hướng 2025, cũng là căn cứ quan trọng để Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành các văn bản chỉ đạo về đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức chăm sóc, giáo dục trẻ theo hướng lấy trẻ làm trung tâm nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non nói chung và trẻ dưới 36 tháng tuổi nói riêng. Các nghiên cứu lý luận cho thấy tầm quan trọng của chăm sóc, giáo dục trẻ ở giai đoạn đầu đời đối với sự phát triển toàn diện của mỗi cá nhân nói riêng và chất lượng nguồn nhân lực quốc gia nói chung. Trẻ dưới 36 tháng được tiếp cận với GDMN có chất lượng thì sự phát triển tiềm năng của trẻ ở “giai đoạn vàng” càng trở nên thuận lợi và tạo ra nền móng vững chắc phát triển phẩm chất, năng lực của trẻ ở 2 những giai đoạn tiếp theo. Nhận thức sâu sắc được tầm quan trọng của CS-GD trẻ ở giai đoạn đầu đời, các nước phát triển và đang phát triển đều dành sự đầu tư tốt nhất để hỗ trợ phát triển GD trẻ dưới 36 tháng tuổi, trong đó, đa dạng hóa các loại hình cơ sở và dịch vụ CS-GD trẻ dưới 36 tháng có sự tham gia của các tổ chức, cá nhân, gia đình, đồng thời, coi trọng công tác quản lý của chính quyền địa phương. Trong giai đoạn vừa qua Việt Nam có sự phát triển khá nóng về kinh tế dẫn đến sự di chuyển mạnh mẽ lực lượng lao động nông thôn vào các thành phố lớn, các khu công nghiệp, khu chế xuất. Sự gia tăng dân số trong độ tuổi lao động đã kéo theo gia tăng số lượng trẻ em các độ tuổi nói chung và trẻ dưới 36 tháng tuổi nói riêng cần được CS-GD trong các CSGDMN. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khách quan, số lượng CSGDMN công lập hiện có không đủ đáp ứng nhu cầu CS-GD trẻ dưới 36 tháng. Đáp ứng nhu cầu bức thiết phải có chỗ để gửi con nhỏ nên trong giai đoạn vừa qua các nhóm trẻ ĐLTT và nhóm trẻ gia đình có sự phát triển mạnh mẽ, nhờ vậy đã góp phần giảm bớt gánh nặng và tình trạng quá tải cho các CSGDMN công lập, tuy nhiên, chất lượng CS-GD trẻ cũng như hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Việt Nam nói chung, ở Tp. HCM nói riêng đang còn nhiều vấn đề đáng bàn. Báo cáo của Sở GD&ĐT Tp. HCM cho thấy: từ năm 2014 đến 2016 số lượng nhóm trẻ ĐLTT tăng từ 1494 nhóm đến 1764 nhóm, tuy nhiên, số lượng trẻ dưới 36 tháng được thu hút trong nhóm trẻ ĐLTT có phép mới được 19,8%/ tổng số trẻ trong độ tuổi, vẫn còn 10,6% trẻ học ở nhóm, lớp chưa được cấp phép hay không phép. Chất lượng CS-GD trẻ còn nhiều hạn chế, đơn cử các hiện tượng bạo hành được phát hiện trong thời gian qua chủ yếu ở các nhóm trẻ ĐLTT, trong đó tập trung nhiều ở các nhóm chưa được cấp phép. Việc quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn Tp. gặp nhiều khó khăn bởi trách nhiệm quản lý giữa các cấp của ngành GD&ĐT, quản lý của chính quyền địa phương đối với nhóm trẻ ĐLTT trong các quy định pháp luật chưa phù hợp với điều kiện thực tiễn, dẫn đến việc thực hiện các quy định về phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT mang tính hình thức, từ đó góp phần tạo ra rào cản hạn chế chất lượng CS-GD trẻ và hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn Tp. HCM. Vì thế, việc nghiên cứu tìm kiếm giải pháp quản lý 3 nhóm trẻ ĐLTT theo hướng khắc phục các rào cản trong phân cấp quản lý giáo dục thực sự rất cấp bách. Vì những lý do nêu trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài luận án “Quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục ở thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu Từ nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng, luận án đề xuất được các giải pháp quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại thành phố Hồ Chí Minh theo hướng tăng cường phân cấp và phối hợp trong quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại địa phương 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Mối quan hệ giữa giải pháp phân cấp quản lý giáo dục với hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại thành phố Hồ Chí Minh 4. Giả thuyết khoa học Quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập. Có thể nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn Tp. HCM nếu đề xuất và thực thi được các giải pháp quản lý theo hướng tăng cường phân cấp, phối hợp trong quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển GDMN của Tp. HCM và phù hợp với đặc trưng của nhóm trẻ ĐLTT tại Tp. HCM. 5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương - Nghiên cứu thực trạng quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại Tp. Hồ Chí Minh - Đề xuất các giải pháp quản lý nhóm ĐLTT tại TP. Hồ Chí Minh theo hướng tăng cường phân cấp, phối hợp trong quản lý nhóm trẻ. - Đánh giá sự cần thiết, tính khả thi và thử nghiệm một số giải pháp quản lý nhóm ĐLTT ở Tp. Hồ Chí Minh 4 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung nghiên cứu: đề tài tập trung nghiên cứu vấn đề phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở Tp. HCM theo chiều dọc từ Sở GD&ĐT, các Phòng GD&ĐT và trường MN công lập, phối hợp quản lý theo chiều ngang giữa UBND, các cơ quan, tổ chức có liên quan và cộng đồng dân cư trong từng quận/ huyện; kết hợp với quản lý bên trong nhóm trẻ ĐLTT của chủ nhóm trên cơ sở đảm bảo chất lượng CS-GD trẻ. - Về địa bàn nghiên cứu: Trên địa bàn Tp. HCM, đề tài tập trung khảo sát sâu về thực trạng ở các quận: Quận 7, Quận Bình Tân và Quận Thủ Đức - đại diện cho khu vực đông dân cư và khu công nghiệp, khu chế xuất và thử nghiệm giải pháp quản lý ở 10 quận/ huyện có khu công nghiệp, khu chế xuất trên địa bàn Tp. HCM. - Về thời gian nghiên cứu thực trạng: từ 2015 đến 2016 6. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm tiếp cận nghiên cứu 6.1.1. Tiếp cận hệ thống Quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại địa phương được xem như một hệ thống, gồm nhiều thành tố, gồm: Lập kế hoạch quản lý; tổ chức thực hiện kế hoạch; chỉ đạo thực hiện kế hoạch và kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch. Mỗi thành tố nói trên mặc dù có nội dung và hoạt động quản lý khác nhau nhưng gắn bó chặt chẽ với nhau, tạo ra hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương. 6.1.2. Tiếp cận phân cấp quản lý giáo dục Quản lý nhóm trẻ ĐLTT chính là thực hiện cơ chế phân cấp và phối hợp trong quản lý theo chiều dọc: ngành GD&ĐT từ Sở- Phòng- đến trường MN công lập; theo chiều ngang: quản lý địa phương từ UBND các cấp- các ban ngành, đoàn thể- đến cộng đồng dân cư, kết hợp hài hòa với quản lý bên trong nhóm trẻ của chủ nhóm. Các thành tố này tương tác với nhau tạo thành những nét đặc thù của quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở địa phương. 6.1.3. Tiếp cận thực tiễn Quản lý nhóm trẻ ĐLTT phải đảm bảo tính thực tiễn, phù hợp với đặc trưng của Tp. HCM. Các giải pháp quản lý nhóm trẻ ĐLTT muốn có hiệu quả cần phải 5 thông qua nghiên cứu thực trạng quản lý nhóm trẻ ĐLTT trong thực tiễn của Tp. HCM, phát hiện ra các yếu tố rào cản và nguyên nhân, từ đó đề xuất được các giải pháp khắc phục và nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT phù hợp với thực tiễn GDMN Tp. HCM. 6.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu sau đây: 6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận Trong đề tài sử dụng các phương pháp: Phân tích và tổng hợp tài liệu; phân loại, hệ thống hóa và mô hình hóa: để phân tích, tổng hợp các quan điểm lý luận, khái quát hóa các nhận định độc lập thành các xu hướng, đồng thời, trực quan hóa các mối quan hệ trong phân cấp và phối hợp quản lý nhóm trẻ ĐLTT thành mô hình lý thuyết trong các tài liệu có liên quan nhằm xây dựng khung lý thuyết của đề tài. 6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng ankét Sử dụng phiếu điều tra kết hợp trao đổi trực tiếp nhằm tìm hiểu nhận thức, các hoạt động, khó khăn, hạn chế trong hoạt động của GVMN, trong quản lý nhóm trẻ ĐLTT của chủ nhóm và CBQL các cấp, các giải pháp quản lý đã sử dụng để giải quyết vấn đề. 6.2.2.2. Phương pháp thảo luận nhóm theo chủ đề Phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu ý kiến của các nhóm: GVMN; CBQL các cấp; Cha, Mẹ và cộng đồng về việc quản lý nhóm trẻ ĐLTT, về những thuận lợi, khó khăn và các đề xuất, kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT 6.2.2.3. Phỏng vấn sâu: Phỏng vấn sâu CBQL và GVMN về quản lý nhóm trẻ ĐLTT 6.2.2.4. Quan sát: Quan sát trẻ và hoạt động CS-GD trẻ để tìm hiểu chất lượng đạt được trên trẻ; Quan sát việc tổ chức các hoạt động của GV, môi trường nhóm, lớp, điều kiện đảm bảo chất lượng CS-GD trẻ…ở các nhóm trẻ ĐLTT. 6 6.2.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Phương pháp này được chúng tôi sử dụng để thu thập các thông tin thực tế về các giải pháp đã sử dụng trên địa bàn Tp. HCM và rút ra bài học cho việc đề xuất giải pháp quản lý nhóm trẻ ĐLTT trong bối cảnh mới. 6.2.2.6. Phương pháp thực nghiệm Phương pháp này được sử dụng để đánh giá tính hiệu quả của các giải pháp quản lý nhóm trẻ ĐLTT đã đề xuất trong luận án 6.2.3. Các phương pháp bổ trợ: 6.2.3.1. Phương pháp chuyên gia Phương pháp này được sử dụng để thu thập ý kiến các chuyên gia, các nhà khoa học về tính đúng đắn của các nhận định khoa học trong luận án. 6.2.3.2. Phương pháp thống kê toán học Sử dụng các công thức toán thống kê và các phần mềm tin học để xử lý số liệu thu được, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án. 7. Những luận điểm bảo vệ - Quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại địa phương cần thực hiện sự phân cấp quản lý giáo dục theo chiều dọc (của ngành GD&ĐT từ Sở- Phòng- đến trường MN công lập) kết hợp với quản lý theo chiều ngang của UBND các cấp, đồng thời, đảm bảo sự quản lý bên trong nhóm ĐLTT của các chủ nhóm trẻ ĐLTT. - Công tác quản lý nhóm trẻ ĐLTT Tp.HCM đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần quan trọng vào việc đáp ứng nhu cầu CS-GD trẻ dưới 36 tháng tuổi ở Tp. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, việc quản lý nhóm trẻ ĐLTT của chủ nhóm vẫn gặp nhiều khó khăn, rào cản. Nguyên nhân cơ bản đó là thực hiện phân cấp quản lý theo chiều dọc của ngành GD&ĐT chưa phối hợp hài hòa với quản lý theo chiều ngang của địa phương, chưa phát huy được vai trò chủ thể của chủ nhóm trẻ ĐLTT. - Các giải pháp nếu được thực thi sẽ góp phân nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại Tp. HCM như: Tăng cường nhận thức về quản lý nhóm trẻ ĐLTT trong bối cảnh phân cấp quản lý; xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển nhóm trẻ ĐLTT đáp ứng yêu cầu phát triển GDMN ở Tp. HCM; hoàn thiện chính sách, cụ thể hóa các 7 quy định về phân cấp quản lý nhóm trẻ ĐLTT phù hợp với đặc trưng của Tp. HCM; Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho Chủ nhóm, GVMN trong các nhóm trẻ; Thiết lập hệ tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT, cũng như đảm bảo công bằng, bình đẳng trong thực hiện chính sách thi đua, khen thưởng giữa CBQL, GVMN ở nhóm trẻ ĐLTT và các cơ sở GDMN khác. 8. Những đóng góp mới của luận án - Hệ thống hóa và làm phong phú thêm cơ sở lý luận về quản lý nhóm trẻ ĐLTT ở các địa phương. - Đưa ra được bức tranh khá toàn diện về thực trạng nhóm trẻ ĐLTT và quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại Tp. HCM. Chỉ ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân, làm cơ sở để đề xuất các giải pháp quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại Tp. HCM. - Đề xuất được các giải pháp có tính khoa học và khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT tại Tp.HCM. Xây dựng được bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý nhóm trẻ ĐLTT trên địa bàn. 9. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục ở địa phương Chương 2: Thực trạng quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục tại Tp. Hồ Chí Minh Chương 3: Giải pháp quản lý nhóm trẻ độc lập tư thục tại Tp. Hồ Chí Minh 8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÓM TRẺ ĐỘC LẬP TƯ THỤC Ở ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu về phân cấp quản lý giáo dục a) Những nghiên cứu ở nước ngoài a.1.Nghiên cứu những vấn đề chung về phân cấp quản lý giáo dục Thực tế, nghiên cứu về sự phân cấp trong quản lí GD trên thế giới có 2 mô hình quản lí giáo dục (phi tập trung hóa) là phân cấp trực tiếp cho địa phương và phân cấp cho cấp trung gian, rồi mới đến địa phương [23]. Mô hình phân cấp trực tiếp cho địa phương coi địa phương (như tỉnh/ thành phố) là trọng tâm của quá trình chuyển giao quyền ra quyết định, tức là cấp địa phương được trao một số lượng lớn quyền ra quyết định để quản lý nhà trường, còn nhà trường có rất ít quyền lực. Đây là mô hình phổ biến ở Argentina, Brazil và Chi Lê... Mô hình phân cấp cho cấp trung gian phổ biến là thay vì việc trao quyền trực tiếp cho địa phương, một số quốc gia như Colombia, Bolivia, Thái Lan... thiết lập một Ban giám đốc vùng (cấp trung gian) và trao quyền cho cấp này thay mặt cấp trung ương quản lý nhà trường. Thực chất cả 2 mô hình phi tập trung trên có thể coi là mô hình tập trung nếu xét trong phạm vi địa phương hay vùng, vì nhà trường hầu như không có quyền lực gì [36]. Bên cạnh 2 mô hình trên, còn có mô hình nhà trường tự chủ với đặc điểm chính là coi trường là trọng tâm của quá trình phân cấp và ủy quyền ra quyết định cho nhà trường [23]. Theo nghiên cứu của Caldwell, B. J. (2005) thì quản lý dựa vào nhà trường được hiểu như là hình thức phân cấp quản lý giáo dục triệt để nhất, mà theo đó việc dịch chuyển quyền ra quyết định sử dụng nguồn lực được ủy quyền cho cấp thực hiện - cấp trường phổ thông. Xu thế này phát triển mạnh trong nhiều thập kỷ qua và được hầu hết các quốc gia trên thế giới áp dụng thành công [23]. Nghiên cứu của Gropello, 2002 cũng chỉ ra những lợi thế cơ bản của phân cấp quản lý giáo dục, đó là: (-) Có thể cải thiện phúc lợi xã hội; (-) Cải thiện hiệu quả kỹ 9 thuật (-) Tăng cương nguồn lực tài chính giáo dục (-) Tăng cường tính hiệu lực và hiệu quả (-) Cải thiện chất lượng giáo dục và phát huy sáng kiến. Tuy nhiên, nghiên cứu của Aufret, 2004 [93] cho thấy phân cấp quản lý giáo dục cũng chứa đựng nhiều rủi ro khác nhau, có thể nêu: (-) Các cấp khác nhau tham gia vào quản lý giáo dục có nhiều mục tiêu khác nhau thậm chí trái ngược nhau. (-) Các nhà quản lý địa phương có thể sử dụng ngân sách giáo dục để tài trợ cho các mực tiêu cấp thiết nhưng ngắn hạn hơn là chi tiêu cho giáo dục, nhất là ở các địa phương nghèo. (-) Có thể ảnh hưởng tiêu cực đến đảm bảo công bằng trong tiếp cận với giáo dục giữa trẻ em gia đình giàu và nghèo, hay nói cách khác, phân cấp có thể làm tăng khoảng cách giữa nghèo và giàu thông qua việc tạo ra nền giáo dục tốt hơn cho người học ở khu vực giàu có, dẫn đến tạo nhiều cơ hội cho họ đạt học vấn tốt hơn. Mặc dù vậy, do khó khăn về tài chính nên nhiều quốc gia thực hiện chính sách phân cấp quản lý giáo dục theo kiểu phi tập trung hóa- trao quyền quản lý giáo dục cho cấp thấp hơn như vùng/ bang/ tỉnh/ thành phố…Đồng thời, chuyển giao quyền lực cho khu vực tư nhân (kiểu tư nhân hóa) nhưng vẫn dưới định hướng quản lý của nhà nước. Theo nghiên cứu của Rondinelli, D and J. Nennis (1986) [111] cho thấy: trên thế giới, từ những năm 1980 nhiều nước đã thử nghiệm và thực hiện phân cấp hệ thống giáo dục theo hướng trao quyền ra quyết định ở cấp chính phủ tới các cấp hành chính thấp hơn (Bang, thành phố, tỉnh) và cấp trường, với mục đích giảm sự cồng kềnh của bộ máy quản lý trung ương, cũng như tiết kiệm được ngân sách. a.2. Nghiên cứu về phân cấp quản lý trong giáo dục mầm non Các nghiên cứu về phân cấp quản lí trong GDMN hiện nay thể hiện xu hướng tập trung vào việc trao quyền cho các cấp quản lí địa phương và dựa vào việc phân chia độ tuổi của trẻ; ngoài ra, phân tích và đề xuất cấu trúc hệ thống quản lý CSGDMN công lập và ngoài công lập ở một số quốc gia, cũng như những vấn đề về giáo viên, về chương trình học và sự ảnh hưởng của nó tới chất lượng GDMN [50], [110]. Có thể kể đến một số nghiên cứu như: - Nghiên cứu của UNESCO đã chỉ ra: "Nhà nước quản lí ở cấp vĩ mô sau đó phân tầng quản lí cho các cơ quan cấp dưới như một số nước trong khu vực: Thái Lan, Singapore… xây dựng các cơ chế, chính sách thúc đẩy sự phát triển của các cơ sở GDMN ngoài công lập (như thực hiện các chính sách hỗ trợ, ưu đãi về kinh phí, cơ sở