Tài liệu Lợi thế so sánh của ngành dệt may việt nam (tt)

LỢI THẾ SO SÁNH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP DỆT MAY VIỆT NAM TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH (CHƯƠNG TRÌNH LIÊN KẾT ĐÀO TẠO QUỐC TẾ GIỮA ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN VIỆT NAM VÀ ĐẠI HỌC TỔNG HỢP SOUTHERN LUZON PHILIPPINES) Người hướng dẫn: PGS,TS Nguyễn Khánh Doanh Người thực hiện: Lê Anh Tuấn Thái nguyên, 2013 LỜI NÓI ĐẦU Đây là nghiên cứu đầu tiên của tác giả trong việc nỗ lực nhằm đánh giá có hệ thống về các lợi thế so sánh của ngành công nghiệp dệt may Việt nam trên thị trường Quốc tế. Nghiên cứu diễn ra vào đúng thời điểm mà Việt Nam đã và đang thực hiện một nỗ lực rộng khắp trong chính sách hội nhập thương mại quốc tế trong vài năm qua, kết quả của việc tăng áp lực cạnh tranh và chuyển giao công nghệ, sẽ dẫn tới sự chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế; như vậy, khối lượng xuất khẩu của hàng dệt may phản ánh lợi thế so sánh của Việt Nam trong nền kinh tế toàn cầu. Thời điểm của nghiên cứu cũng cho thấy tầm quan trọng trong việc tăng cường hội nhập thương mại quốc tế của Việt nam trong vài năm qua, điều này đã góp phần cho sự thay đổi trong lợi thế so sánh của ngành Công nghiệp dệt may Việt nam trên thị trường thế giới Nghiên cứu xác định các mô hình của lợi thế cạnh tranh bằng cách sử dụng mô hìnhBalassa (1989) chỉ số cho dữ liệu xuất khẩu. Chỉ số này đã được tính toán ở cấp ngành và hàng hóa theo hệ thống phân loại hài hòa. Nghiên cứu cũng phân tích lợi thế so sánh và các yếu tố ảnh hưởng. Các phân tích cho thấy tổng thể trong cơ cấu lợi thế so sánh của ngành công nghiệp dệt may Việt Nam. Tác giả hy vọng rằng nghiên cứu này sẽ là một nguồn tài liệu hữu ích và có giá trị tham khảo cho các nhà nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách liên quan và quan tâm đến chiến lược xúc tiến xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam. CHƯƠNG I GIỚI THIỆU 1.1 Đặt vấn đề Ngành công nghiệp dệt may từ lâu đã trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam nhờ lợi thế đó mà nó đã làm tăng quy mô thị trường. Sau một thời gian, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm đưa ngành này lên vị trí quan trọng trong khu vực Đông Nam Á. Việt Nam đã trở thành một thành viên quan trọng trong thị trường dệt may toàn cầu. Ngành công nghiệp dệt may đóng một vai trò quan trọng trong việc mang lại sự phồn vinh cho đất nước. Doanh nghiệp nhà nước chỉ chiếm 0,5 phần trăm trong các doanh nghiệp của Việt Nam, tuy nhiên, 75 phần trăm là công ty cổ phần hoặc công ty TNHH. Ngành công nghiệp dệt may Việt Nam, với hơn 3.800 công ty, là lĩnh vực xuất khẩu hàng đầu. Dệt may của Việt Nam là ngành phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây và đã trở thành một hoạt động quan trọng trong nền kinh tế của đất nước. Giá trị xuất khẩu sản phẩm dệt may trong những năm gần đây đã được xếp thứ hai trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, mang về một nguồn thu ngoại tệ lớn và góp phần đáng kể vào việc tăng tỷ trọng GDP. Trong năm 2006, xuất khẩu hàng dệt may đạt giá trị 5,8 tỷ USD, đây là nguồn thu từ xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam sau dầu thô. Việt Nam đã gia nhập WTO vào năm 2007, điều này mang lại cho Việt nam cơ hội phát triển. Việt Nam được đối xử bình đẳng trong ưu đãi về thương mại giống như các thành viên khác của WTO, hơn nữa, Việt nam có thể tiếp cận thị trường thế giới thuận tiện hơn. Ngành dệt may từ đó có những bước phát triển mạnh mẽ và ổn định. Kim ngạch thương mại của ngành dệt may đã tăng 7,6 lần 2001-2011. Mặc dù suy thoái kinh tế toàn cầu gần đây, lĩnh vực này vẫn cho thấy hiệu suất xuất khẩu ấn tượng. Kim ngạch xuất khẩu vượt quá 11 tỷ USD trong năm 2010, tăng 24% so với năm 2009, 14 tỷ USD trong năm 2011, chiếm 16,5% tổng doanh thu xuất khẩu của cả nước và tăng 38% so với năm 2010. Sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm dệt may Việt Nam đóng góp một phần đáng kể trên thế giới, chiếm 18,6% tổng xuất khẩu của thế giới trong dệt may trong năm 2010.Việt nam đứng thứ năm trong xuất khẩu dệt may trên thị trường Quốc tế và có một lực lượng lao động trong khu vực là hơn 2 triệu người, chiếm 4,7% tổng số việc làm trong nước, trong đó có 1,3 triệu người đang làm việc trực tiếp trong ngành công nghiệp dệt may. Việt Nam có thể tự hào về tỷ lệ xuất khẩu này. Cho thấy, ngành công nghiệp dệt may Việt nam là ngành duy nhất trong cả nước duy trì tốc độ tăng trưởng tổng thể và kim ngạch xuất khẩu so với năm trước. Điều này dẫn đến phần lớn từ lĩnh vực này đã duy trì thị trường xuất khẩu truyền thống (Mỹ, EU, Nhật Bản), và mở rộng thị trường xuất khẩu mới (Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Đông, và Singapore) cũng như tiếp thị cho thị trường trong nước. Ngành đặt mục tiêu đạt 15 tỷ đô la Mỹ trong năm 2012, tăng 11% so với năm 2011. 1.2. Mục tiêu Nghiên cứu 1. 2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu chung của nghiên cứu này là phân tích các mô hình và tác động của lợi thế so sánh của Việt Nam trong ngành công nghiệp dệt may trong giai đoạn 2001-2011. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá các cơ sở lý luận và kết quả thực nghiệm về lợi thế so sánh, góp phần vào sự phát triển của lý thuyết mới về lợi thế so sánh. - Nghiên cứu các mô hình của lợi thế so sánh của Việt Nam trong ngành công nghiệp dệt may. - Phân tích sự tác động của lợi thế so sánh của Việt Nam trong ngành công nghiệp dệt may. - Đánh giá các yếu tố quyết định lợi thế so sánh của Việt Nam trong ngành công nghiệp dệt may. - Những tác động của chính sách dựa trên các kết quả thực nghiệm. CHƯƠNG II CÁC LÝ THUYẾT CÓ LIÊN QUAN 2.1. Cơ sở lý thuyết 2.2.1 Định nghĩa về lợi thế so sánh Lợi thế so sánh là một trong những khái niệm lâu đời nhất và lâu dài nhất trong kinh tế (Evans, 1989). Lợi thế so sánh thường được thể hiện như sự khác biệt quốc tế trong chi phí cơ hội của hàng hóa, đó là số lượng hàng hoá khác đã hy sinh để làm cho một đơn vị hơn của mặt hàng đó trong một đất nước so với nước khác. Trong kinh tế, lợi thế so sánh đề cập đến khả năng của một bên để sản xuất một hay dịch vụ với chi phí cận biên và cơ hội thấp hơn khác. Ngay cả khi một quốc gia có hiệu quả hơn trong việc sản xuất của tất cả các hàng hoá (lợi thế tuyệt đối trong tất cả các hàng hoá) hơn khác, cả hai nước vẫn sẽ đạt được bằng cách giao dịch với nhau, miễn là họ có hiệu quả tương đối khác nhau. 2.2.2. Các lý thuyết về lợi thế so sánh Chính sách Quốc gia về mở rộng thương mại/ Chính sách Quốc tế (WTO, IMF, World Bank…) Số lượng & Chất lượng về cơ sở vật chất và NGÀNH NGHỀ nguồn nhân lực Công nghệ/Quy mô kinh tế/Ngành công nghiệp phụ trợ Cầu/Quy mô thị trường Bảng 1: Khung về lợi thế so sánh 2..2.3. Lợi thế so sánh Trình độ/Nguồn mang lại lợi ích cho lợi thế so sánh làm thay đổi lợi thế cạnh tranh Chiến lược đổi mới liên quan tới các yếu tố về cung và ngành công nghiệp phụ trợ DOANH NGHIỆP Chiến lược đổi mới liên quan tới các yếu tố về cầu và khác biệt về sản phẩm Môi trường kinh doanh/ Các chính sách của Nhà nước/ Ngành công nghiệp phụ trợ Bảng 2: Các yếu tố về lợi thế cạnh tranh cấp quốc gia Chính sách Quốc gia về mở rộng thương mại/ Chính sách Quốc tế (WTO, IMF, World Bank…) Số lượng & Chất lượng về cơ sở vật chất và nguồn nhân lực NGÀNH NGHỀ Công nghệ/Quy mô kinh tế/Ngành công nghiệp phụ trợ Cầu /Quy mô thị trường Trình độ/Nguồn mang lại lợi ích cho lợi thế so sánh làm thay đổi lợi thế cạnh tranh Chiến lược đổi mới liên quan tới các yếu tố về cung và ngành công nghiệp phụ trợ DOANH NGHIỆP Chiến lược đổi mới liên quan tới các yếu tố về cầu và khác biệt về sản phẩm Môi trường kinh doanh/ Các chính sách của Nhà nước/ Ngành công nghiệp phụ trợ Bảng 3: Mối quan hệ giữa lợi thế cạnh tranh và lợi thế so sánh CHƯƠNG III PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Đo lường lợi thế so sánh 3.1.1. Công thức tính lợi thế so sánh X ij n RCAij  X ij i 1 X iw n X i 1 iw 3.1.2. Chỉ số cán cân thương mại Chỉ số cán cân thương mại (TBI) được sử dụng để phân tích số liệu của một quốc gia chuyên về xuất khẩu (như nước xuất khẩu ròng) hoặc nhập khẩu (như nhập khẩu-ròng) cho một nhóm cụ thể của sản phẩm (Lafay, 1992). Chỉ số này chỉ đơn giản được xây dựng như sau: TBI  X ij  M ij X ij  M ij 3.1.3. Chuyên môn hóa thương mại Trong luận án này, tác giả đo chuyên môn hóa thương mại thông qua các chỉ số Michaely (Michaely, 1967). Việc tính toán chỉ số này được trình bày như sau: MI  X ij  n X i 1 ij M ij n M i 1 ij 3.1.3. Thị phần Một chỉ số về năng lực cạnh tranh là thị phần, tỷ lệ phần trăm của một thị trường hàng hóa thế giới được tổ chức bởi một nước xuất khẩu. Sự thay đổi trong thị phần phản ánh thay đổi khả năng cạnh tranh giữa các quốc gia. Thị phần (MS) có thể được tính toán là: MS ij  X ij X iw 3.1.4. Cụ thể hóa sự thay đổi trong lợi thế so sánh Vollrath (1991) cung cấp ba thông số kỹ thuật của lợi thế so sánh. Đầu tiên là lợi thế thương mại tương đối (RTA) trong đó có xuất khẩu và nhập khẩu vào tài khoản. Chỉ số này được tính theo công thức sau: RTAij  RXAij  RMAij Trong đó RXAij là viết tắt của lợi thế xuất khẩu tương đối, đó là chỉ số RCA. RMAij là viết tắt của lợi thế nhập khẩu tương đối, được tính như sau: M ij n RMAij  M i 1 ij M iw n M i 1 iw Trong đó Mij là nhập khẩu của nước j của hàng hóa i, Miw là nhập khẩu hàng hóa thế giới . Do đó, lợi thế thương mại tương đối tương đương với: X ij M ij n RTAij  X i 1 n ij X iw n X i 1  M i 1 ij M iw n iw M i 1 iw 3.2. Phân tích tính ổn định của cấu trúc thị trường 3.2.1. Sự ổn định của lợi thế so sánh RCAijt 2   i   i RCAijt1   ij 3.2.2. Phân phối sản phẩm nội địa Trong luận án này, ma trận xác suất chuyển đổi được xây dựng sử dụng Hinloopen và van Marrewijk (2001). Ma trận xác suất chuyển đổi cung cấp một thực nghiệm về bản chấ của lợi thế so sánh từ thời điểm t đến thời điểm t +1. Nó quyết định khả năng dịch chuyển giữa các mức khác nhau của lợi thế so sánh. Hinloopen và van Marrewijk (2001) đưa ra việc giải thích của RCA chỉ số trong bốn mức (mức a, b, c, d). • Mức a (0 4 Trung bình Tối đa Mức chênh lệch 2001 0.53 0.19 0.14 0.15 2.15 20.47 1.89 2004 0.46 0.11 0.16 0.27 3.56 36.73 3.00 2007 0.44 0.07 0.23 0.26 3.09 23.24 2.58 2011 0.46 0.08 0.11 0.34 3.19 17.03 2.81 Nguồn: Theo tính toán của tác giả Bảng 8: Đo lường chuyên môn hóa thương mại Trung Năm bình RCA 2001 Chia đều Trung RCA>1 bình RMA 2.15 0.47 2002 2.83 2003 Chia đều Trung Chia đều RMA >1 bình RTA 2.62 0.33 -0.44 0.51 0.52 3.63 0.42 -0.76 0.50 3.43 0.58 3.63 0.44 -0.20 0.47 2004 3.56 0.54 3.87 0.44 -0.31 0.50 2005 3.24 0.54 4.30 0.44 -1.06 0.51 2006 3.33 0.56 4.71 0.47 -1.38 0.52 2007 3.09 0.56 4.16 0.46 -1.07 0.51 2008 3.00 0.59 3.92 0.47 -0.92 0.53 2009 3.06 0.60 3.90 0.47 -0.84 0.52 2010 3.34 0.60 4.20 0.48 -0.86 0.52 2011 3.19 0.55 4.20 0.48 -1.01 0.51 Nguồn: Theo tính toán của tác giả RTA >0 Bảng 9: Lợi thế so sánh của hàng Dệt may Việt Nam Nhóm hàng hóa 2001 2004 2007 2010 2011 SITC-65 0.99 1.14 1.58 2.52 2.33 SITC-651 1.56 1.59 2.43 5.45 5.38 SITC-652 0.43 0.19 0.20 0.17 0.24 SITC-653 0.64 0.89 1.36 1.62 1.38 SITC-654 0.32 0.23 0.34 0.23 0.28 SITC-655 0.12 0.28 0.89 1.24 1.27 SITC-656 0.44 0.78 0.60 0.65 0.56 SITC-657 1.00 1.03 1.67 3.30 3.41 SITC-658 2.35 2.91 3.14 3.61 2.83 SITC-659 0.43 0.28 0.26 0.30 0.23 SITC-84 3.95 5.54 5.87 6.14 5.82 SITC-841 7.64 8.84 8.41 8.66 8.86 SITC-842 3.33 5.33 6.51 6.79 6.67 SITC-843 2.11 8.39 5.52 7.67 6.86 SITC-844 1.64 7.24 6.13 5.90 5.58 SITC-845 3.62 3.71 4.68 5.94 5.44 SITC-846 2.50 1.57 1.58 1.28 1.28 SITC-848 1.28 1.96 2.43 2.15 2.01 Dệt may 2.68 3.30 3.60 3.68 3.53 4.2.2. Năng lực về lợi thế so sánh hàng Dệt may Việt Nam Bảng 10: Hồi quy Năm bắt Năm kết α β R β/R P-giá trị 2002 0.079 0.960 0.905 1.061 0.000 2002 2003 0.033 0.953 0.927 1.027 0.000 2003 2004 -0.015 0.952 0.945 1.007 0.000 2004 2005 0.004 0.935 0.956 0.978 0.000 2005 2006 0.028 0.961 0.940 1.023 0.000 2006 2007 0.031 0.927 0.956 0.970 0.000 2007 2008 0.018 0.923 0.944 0.978 0.000 2008 2009 0.021 0.033 0.946 0.035 0.000 2009 2010 -0.012 1.019 0.969 1.051 0.000 2010 2011 -0.024 0.999 0.990 1.009 0.000 2001 2011 0.134 0.738 0.675 1.090 0.000 đầu thúc 2001 Bảng 11: Ma trận chuyển tiếp 2001-2011 RCA a b c d a b c d 0.73 0.33 0.08 0.00 0.53 0.46 0.08 0.00 0.15 0.14 0.19 0.08 0.04 0.22 0.23 0.14 0.14 0.11 0.16 0.45 0.54 0.71 0.15 0.34 Phân phối đầu Phân phối cuối Nguồn: Theo tính toán của tác giả Bảng 12: Chỉ số lưu động Năm M1 M2 M3 2001-2004 0.57 0.96 0.17 2004-2007 0.50 0.99 0.83 2007-2011 0.49 0.91 0.17 2001-2011 0.78 0.99 0.83 Nguồn: Theo tính toán của tác giả 4.2.3. Trọng tâm xuất khẩu hàng Dệt may Bảng 13: Chỉ số Herfindahl SITC 2001 2004 2007 2010 2011 SITC-65 0.25 0.28 0.28 0.31 0.30 SITC-84 0.30 0.23 0.24 0.24 0.24 Tổng số 0.26 0.20 0.21 0.20 0.20 Nguồn: Theo tính toán của tác giả 4.3. Các yếu tố của lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh về xuất khẩu hàng Dệt may Việt Nam Bảng 14A: Mức thuế quan được Việt Nam áp dụng về nhập khẩu hàng dệt (%) SITC-65 2001 2004 2007 2010 ASEAN 32.07 11.10 3.94 3.99 EU 33.89 33.52 31.61 10.34 NAFTA 29.42 32.09 31.32 10.11 Thế giới 32.10 29.41 24.97 8.68 Trung Quốc 32.22 32.31 24.18 9.69 Nhật Bản 31.04 31.35 30.09 7.91 Hàn Quốc 31.18 31.69 30.43 9.63 Mỹ 29.19 32.06 31.43 10.07 Nguồn: UN Bảng 14B: Mức thuế quan được Việt Nam áp dụng về nhập khẩu hàng may (%) SITC-84 2001 2004 2007 2010 ASEAN 46.73 12.85 4.81 4.75 EU 47.33 46.96 44.52 20.16 NAFTA 42.84 44.46 45.36 19.99 Thế giới 46.83 37.68 31.98 16.09 Trung Quốc 47.37 47.71 33.66 19.57 Nhật Bản 46.84 45.32 45.55 16.87 Hàn Quốc 47.70 47.02 37.95 19.66 Mỹ 44.15 46.14 45.99 20.28 Nguồn: UN 4.4. Bổ sung và dự báo về tiềm năng xuất khẩu của Việt Nam Bảng 15: Bổ sung Năm 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 EU 0.496 0.408 0.379 0.374 0.363 0.335 0.305 0.286 0.268 0.284 0.275 NAFTA 0.482 0.405 0.367 0.355 0.326 0.332 0.287 0.281 0.272 0.275 0.285 Nguồn: Theo tính toán của tác giả CHƯƠNG V Thế giới 0.51 0.44 0.40 0.40 0.38 0.36 0.33 0.32 0.30 0.31 0.30 ASEAN 0.69 0.66 0.63 0.63 0.64 0.60 0.60 0.65 0.63 0.66 0.64