Tài liệu Liên môn tích hợp ngữ văn 9 chủ đề tình đồng chí của người lính thời kỳ kháng chiến chống pháp trong bài thơ “ đồng chí ” của chính hữu (2)

Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO MỸ ĐỨC œ – — CHỦ ĐỀ “TÌNH ĐỒNG CHÍ CỦA NGƯỜI LÍNH THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP QUA BÀI THƠ “ĐỒNG CHÍ” CỦA CHÍNH HỮU TRƯỜNG : THCS HÙNG TIẾN TỔ : KHOA HỌC Xà HỘI NGƯỜI THỰC HIỆN : ĐÀO HOA MỸ BÌNH ĐIỆN THOẠI : 0915911865 EMAIL :[email protected] Tháng 10/2014 Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 1 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp CHỦ ĐỀ: TÌNH ĐỒNG CHÍ CỦA NGƯỜI LÍNH THỜI KỲ KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG BÀI THƠ “ ĐỒNG CHÍ ” CỦA CHÍNH HỮU I. Mục tiêu dạy học 1. Kiến thức: 1.1. Môn Ngữ Văn: - Cảm nhận tình đồng chí của các anh bộ đội được khắc họa trong bài thơ . - Lí tưởng cao đẹp và tình đồng chí gắn bó keo sơn làm nên sức mạnh tinh thần của những người chiến sĩ trong bài thơ. - Với ngôn ngữ thơ bình dị, biểu cảm, hình ảnh tự nhiên, chân thực. 1.2. Môn Lịch sử: Những người lính đã viết lên những trang sử Việt Nam thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp trong bài thơ Đồng chí . 1.3. Môn Địa lý: - Đặc điểm địa hình vùng miền Việt Nam - Đặc điểm khí hậu Việt Nam 1.4. Môn Giáo duc công dân : - Nêu được lý tưởng sống của người lính trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ - Lý tưởng sống của thanh niên Việt Nam. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 2 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp 1.5. Môn Sinh học : Biết được một số triệu trứng của bệnh sốt rét rừng. 1.6. Môn Nhạc : Biết được bài thơ được viết thành bài hát “ Tình đồng chí ” do tác giả Minh Quốc phổ nhạc. 1.7. Môn Mỹ thuật : Hoc sinh biết vẽ tranh về anh bộ đội cụ Hồ thời kỳ kháng chiến chống Pháp. 2. Kỹ năng - Có khả năng trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về tình đồng chí trong bài thơ. - Tìm hiểu một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu, từ đó thấy được giá trị nghệ thuật của chúng trong bài thơ. - Vận dụng kiến thức môn lịch sử, giáo dục công dân, địa lý, sinh học,...thực tế cuộc sống. 3. Thái độ : - Nhận thấy vẻ đẹp của tình đông chí trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp. Từ đó cố gắng học tập để xứng đáng là nền móng tương lai của đất nước. - Xác định lý tưởng sống cho bản thân. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 2. Giáo viên: - Tư liệu về tác giả, tác phẩm. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 3 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp - Máy chiếu hắt. - Phiếu học tập , bảng phụ. 1. Học sinh: Soạn bài trước ; tranh ảnh, câu thơ sưu tầm III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học: 1. Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số lớp. 2. Kiểm tra bài cũ: (1 phút) Kiểm tra vở soạn của học sinh 3. Giới thiệu bài mới:(2 phút) GV: Bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu đã được tác giả Minh Quốc phổ nhạc đó là bài hát gì?(Bài hát “Tình đồng chí”). GV: Bát hát viết về điều gì?( Viết về tình đồng chí).           Trong cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc vĩ đại, hình ảnh người lính mãi mãi là hình ảnh cao quý nhất, đẹp đẽ nhất. Hình tượng người lính đã đi vào lòng người và văn chương với tư thế, tình cảm và phẩm chất cao đẹp. Một trong những tác phẩm ra đời sớm nhất, tiêu biểu và thành công nhất viết về tình cảm của những người lính Cụ Hồ là bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu. Bằng những rung động mới mẻ và sâu lắng, bằng chính sự trải nghiệm của người trong cuộc, qua bài thơ “Đồng chí”, Chính Hữu đã diễn tả thật sâu sắc tình đồng chí gắn bó thiêng liêng của anh bộ đội thời kháng chiến. Để tìm hiểu tình đồng chí của người lính trong thừi kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp qua bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu được thể hiện như thế nào, cô cùng các em tìm hiểu. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 4 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp Hoạt động của thầy và trò Hoạt động 1: (10 phút) Nội dung GV: Định hướng nội dung chính: I. Tìm hiểu chung: Giới thiệu vài nét về tác giả? 1. Tác giả: GV: Chính Hữu (1926-2007), quê ở Hà Tĩnh. Là nhà thơ – người chiến sĩ. - Chính Hữu là nhà thơ – người chiến sĩ. Thơ ông thường viết về người lính và - Thơ ông thường viết về người hai cuộc chiến đấu với cảm xúc dồn lính và hai cuộc chiến đấu với nén, ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc. cảm xúc dồn nén, ngôn ngữ và hình ảnh chọn lọc. Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ ? 2. Tác phẩm: GV: Tích hợp kiến thức lịch sử thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 -1954). GV: Giảng:Trải qua 75 ngày đêm chiến đấu (7/10 đến 21/12/1947) tại Việt Bắc Sau chiến dịch Việt Bắc (Thu quân và dân ta đập tan chiến lược “ Đông 1947), Chính Hữu viết bài đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân thơ Đồng chí vào đầu năm 1948. Pháp,đưa cuộc kháng chiến của dân tộc ta sang một giai đoạn mới- giai đoạn thứ hai của cuộc kháng chiến .Sau chiến dịch Việt Bắc (Thu Đông 1947), Chính Hữu viết bài thơ Đồng chí vào đầu năm 1948 tại nơi ông nằm điều trị bệnh. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 5 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp Hoạt động 2: (25 phút) GV: Chiếu bài thơ, gọi học sinh đọc bài II. Tìm hiểu chủ đề: thơ. GV: Để biết được tình đồng chí của người lính xuất phát từ đâu ta tìm hiểu phần 1. 1. Cơ sở hình thành tình đồng Mở đầu bài thơ “Đồng chí”, tác giả chí: đã giới thiệu hoàn cảnh xuất thân của những người lính qua cuộc chiến đấu chống Pháp như thế nào? GV: Đưa chi tiết ; Bài thơ mở đầu bằng những lời tâm tình của hai người bạn như một lời thăm hỏi về quê quán của nhà của nhau : “Quê anh- nước mặn đồng chua . Làng tôi- đất cày lên sỏi đá ” . GV : Tích hợp kiến thức địa lý Việt Nam. Chi tiết :“nước mặn đồng chua ; đất cày lên sỏi đá ” chỉ đậc điểm tự nhiên của vùng đất nào trên đất nước ta ? GV : Đó là từ miền núi, trung du, đồng bằng, miền biển những quê hương nghèo khó trên đất nước ta . Ở hai câu thơ đầu tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?Qua đó thể hiện điều gì ? Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 6 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp GV : Với thành ngữ “ nước mặn đồng chua” , “ đất cày lên sỏi đá ” ; câu thơ sóng đôi “ quê anh” và “ làng tôi” đều là những miền quê lam lũ, vất vả, đói - Nghệ thuật: Thành ngữ, từ ngữ nghèo. Đó chính là cơ sở cùng chung gợi tả, câu thơ sóng đôi. giai cấp xuất thân của những người nông dân mặc áo lính. ->Xuất thân: Nông dân nghèo Dù họ xuất thân từ những người trên mọi miền quê hương nông dân nghèo khổ nhưng họ có điểm nào chung ? GV : Đưa chi tiết,diễn giảng :Từ những phương trời xa lạ, họ “chẳng hẹn ” mà “quen nhau” bởi họ cùng chung mục đích,ngoài ra họ còn chung nhiệm vụ, chung một chiến hào, cùng đắp chung => Cùng chung lí tưởng, cùng một chăn khi trời giá lạnh,… và đặc biệt chung chiến hào chiến đấu vì độc hơn cả là họ cùng chung lí tưởng vì độc lập, tự do của Tổ quốc. lập, tự do của Tổ quốc. GV : Tích hợp môn giáo dục công dân 9. Đó là lí tưởng sống của người lính trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp .Vậy em hiểu thế nào là lí tưởng sống ? GV : Lí tưởng sống (lẽ sống)là cái đích của cuộc sống mà mỗi người muốn khát khao đạt được. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 7 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp Vậy lí tưởng sống hiện nay của thanh niên là gì ? Kết lại đoạn thơ là hai từ “đồng chí”. Điều này có gì đặc biệt? GV: Bình giảng : Khi tấm chăn chung đắp lại đó là lúc dòng tâm sự mở ra vì thế: từ xa lạ -> quen nhau -> tri kỉ -> đồng chí .Hai từ “đồng chí” như một nốt nhấn, nó vang lên như một sự phát hiện, lời khẳng định, đồng thời lại như một bản lề gắn kết đoạn đầu và đoạn thứ hai của bài. GV : Để tìm hiểu tình đồng chí trong cuộc sống gian lao ra sao ta sang 2. 2.Tình đồng chí trong cuộc Câu thơ “ Ruộng nương...gửi người sống gian lao: ra lính ”, đã diễn tả điều gì ? GV : Đưa chi tiết, diễn giảng: Họ cảm thông chia sẻ cho nhau những tâm tư, - Họ thông cảm chia sẻ tâm tư, nỗi nhớ quê nhà : nhớ ruộng nương, lo nỗi nhớ quê hương. cảnh nhà gieo neo, từ “ mặc kệ ” chỉ là cách nói có vẻ phớt đời nhưng về tình cảm thì ta phải hiểu ngược lại. Với giọng điệu, hình ảnh ca dao “bến nước, gốc đa ” làm cho lời thơ trở nên thắm thiết. Hoàn cảnh sống của những người lính được tác giả miêu tả qua những Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 8 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp lời thơ nào trong bài thơ Đồng chí ? GV: Đưa chi tiết; hình ảnh. - “Anh với tôi... bàn tay”. Em có nhận xét gì về các chi tiết, hình ảnh được tác giả sử dụng trong đoạn thơ trên ? GV : Chiếu chi tiết; GV: Tích hợp môn sinh học về triệu - Nghệ thuật: Câu thơ sóng đôi, trứng sốt rét rừng. liệt kê,hình ảnh chân thực. GV :Nhấn mạnh: Chính Hữu không nói cái khổ mà nói về cái hiểu nhau trong cái khổ, cái phổ biến “Anh với tôi....vầng trán ướt mồ hôi ”. Hai câu thơ đã nêu đủ các triệu trứng của bệnh sốt rét rừng(thoạt đầu cảm thấy ớn lạnh,sau đấy lạnh tới run cầm cập ,thân nhiệt phải lên tới 40,41 độ), nếu trải qua mới hiểu được cái thật của câu thơ mà tác giả muốn nói. Tác giả đã sử dụng phép liệt kê, các chi tiết, hình ảnh cụ thể, chân thật, cách xây dựng những câu thơ sóng đôi đối ứng nhau (anh-tôi) như hai đồng chí bên nhau : áo anh rách vai / quần tôi có vài mảnh vá ; miệng cười buốt giá / chân không giầy ; tay nắm / bàn tay. Kết đoạn cũng quy tụ cảm xúc vào một câu “thương nhau...bàn tay” - tình đồng chí truyền Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 9 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp hơi ấm cho đồng đội, dường như chỉ một cử chỉ “tay nắm lấy bàn tay” mà người lính được tiếp thêm sức mạnh vượt qua mọi gian khổ và cũng là biểu tượng đoàn kết sẽ chiến thắng mọi thứ. Qua tìm hiểu, em hiểu gì về cuộc sống của những người lính cách mạng? GV: Chốt ý: Ở người lính, đó là sự cảm thông chia sẻ những thiếu thốn, khó khăn, gian khổ của cuộc đời người lính nhưng họ luôn lạc quan. GV Liên hệ một số câu trong bài thơ → Tình đồng chí như tiếp thêm “Tây Tiến ”của Quang Dũng: sức mạnh vượt qua mọi thiếu GV: Chuyển ý: Dù gặp khó khăn gian thốn,khó khăn, gian khổ... khổ nhưng những người lính luôn có một tình đồng chí như thế nào trong chiến đấu ta sang phần 3. Câu thơ: “ Đêm nay rừng ...đứng 3.Tình đồng chí trong chiến cạnh bên nhau chờ giắc tới ”Tư thế đấu: của người lính được thể hiện như thế nào? GV: Đưa chi tiết, bình giảng, chốt ý : Tác giả muốn diễn tả một cách cụ thể - “ Đêm nay rừng ...đứng cạnh về thời gian trở nên cụ thể, công việc bên nhau chờ giắc tới ”. cũng cụ thể và gợi cảm với những hình ảnh: “Đêm nay rừng ...Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới ”, những ấn tượng, ->Diễn tả thời gian cụ thể, công Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 10 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp cảm giác của người lính. việc cụ thể. GV: Tích hợp môn địa lý về hiện tượng sương muối. Em biết gì về hiện tượng sương muối ? GV: Ở nước ta sau khi không khí lạnh về, vùng núi Bắc bộ nằm sâu trong không khí lạnh, đêm trời quang mây, lặng gió, không khí ẩm đã lạnh lại bị bức xạ mất nhiệt nên tiếp tục lạnh, nhiệt độ không khí giảm nhanh dẫn đến hình thành sương muối. Sương muối thường hình thành khi nhiệt độ không khí <= 4 độ C (trong trạm đo khí tượng ở độ cao 2 m), khi ấy nhiệt độ bề mặt các vật thể hay cây cỏ ở mặt đất đã có thể xấp xỉ 0 độ C, nhưng phải đủ ẩm mới hình thành được sương muối. Các vùng đồng bằng nước ta chỉ có sương giá (không phải sương muối), song nó cũng nguy hiểm đối với một số cây trồng nếu thời gian sương giá kéo dài. Cho học sinh thảo luận 1 phút: Kết lại bài thơ Đồng chí là một hình ảnh đẹp, theo em đó là hình ảnh nào? Hình ảnh đó gợi cho em suy nghĩ gì về người lính? Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 11 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp GV: Đưa chi tiết. GV: Nhận xét, cho xem dẫn chứng,bình - Đầu súng trăng treo. giảng thêm: Đây là bức tranh đẹp về cuộc đời người chiến sĩ. Trong bức tranh nổi bật trên cảnh rừng đêm giá rét là hình ảnh gắn kết với nhau: người lính- khẩu súng- vầng trăng. Trong đó, hình ảnh “đầu súng trăng treo”, tác giả đã nói lên những ấn tượng suy nghĩ của mình. Hình ảnh súng và trăng còn mang biểu tượng được gợi lên bởi sự liên tưởng phong phú. Súng và trăng là gần và xa, vừa thực tại vừa mơ mộng, chất chiến đấu và chất trữ tình và thi sĩ...Đó cũng là biểu tượng cao đẹp của tình -> Đó cũng là biểu tượng cao đẹp đồng chí, đồng đội, vẻ đẹp tinh thần hòa của tình đồng chí. quyện hiện thực và lãng mạn. Qua bài thơ ,tác giả đã giúp ta cảm nhận gì về tình đồng chí của người lính qua thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp? GV:Tình đồng chí chân thành, bền chặt trong sự chan hoà, chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui. Đó cũng là biểu tượng cao đẹp của tình đồng chí, đồng đội, vẻ đẹp tinh thần hòa quyện hiện thực và lãng mạn. Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình => Tình đồng chí chân thành, bền 12 Trường THCS HùngTiến Giáo án dạy học theo chủ đề tích hợp Mỗi chúng ta cần cón lòng tri ân đối với chặt trong sự chan hoà, chia sẻ những người đã có công với đất nước. mọi gian lao cũng như niềm vui. Đó cũng là biểu tượng cao đẹp của tình đồng chí, đồng đội, vẻ đẹp tinh thần hòa quyện hiện thực và lãng mạn. 6.3.3. Củng cố, dặn dò: (5 phút) 6.3.3.1. Củng cố: Bài tập1: Cho học sinh tìm từ khóa trong các ô chữ. TL: ĐỒNG CHÍ. Bài tập 2: Hình ảnh “đầu súng trăng treo” là hình ảnh tả thực hay hình ảnh biểu tượng ? A. Tả thực. B. Biểu tượng. C. Vừa tả thực vừa biểu tượng. Bài tập 3: Qua tìm hiểu bài thơ Đồng chí, em hãy vẽ một bức tranh về hình ảnh người lính trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. 6.3.3.2. Dặn dò: + Học thuộc lòng bài thơ. Nắm nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa bài thơ. + Sưu tầm các tài liệu liên quan đến bài thơ... Giáo viên: Đào Hoa Mỹ Bình 13 Trường THCS HùngTiến