Tài liệu Giáo dục kĩ năng phòng tránh bị quấy rối tình dục cho các em nữ sinh lớp 11a1 trường thpt bắc sơn thông qua buổi hoạt động ngoại khóa

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT BẮC SƠN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC KĨ NĂNG PHÒNG TRÁNH BỊ QUẤY RỐI TÌNH DỤC CHO CÁC EM NỮ SINH LỚP 11A1 TRƯỜNG THPT BẮC SƠN THÔNG QUA BUỔI HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA Người thực hiện: Vũ Thị Hải Chức vụ: Giáo viên SKKN thuộc môn: Môn học khác Thanh hóa, tháng 5 năm 2018 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Quấy rối tình dục: Học sinh: Giáo viên: Phiếu học tập: Trắc nghiệm khách quan: QRTD HS GV PHT TNKQ MỤC LỤC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Mục Nội dung Tran 1 1.1 1.2 1.3 1.4 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 MỞ ĐẦU Lí do chọn đề tài Mục đích nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Cơ sở lí luận Quấy rối tình dục là gì? Hậu quả của QRTD Cách phòng tránh bị quấy rối tình dục Một số biện pháp ứng phó với tình huống có thể bị quấy g 2 2 2 2 3 3 3 3 3 4 4 2.2 rối tình dục Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh 5 2.3 2.3. nghiệm Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề Phần thứ nhất: Khảo sát thực tế 6 6 1 2.3. Phần thứ hai: Tổ chức hoạt động ngoại khóa 7 2 2.4 Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động 3 3.1 3.2 giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Kết luận Kiến nghị TÀI LIỆU THAM KHẢO 17 18 18 18 19 1 1. MỞ ĐẦU 1.1. Lí do chọn đề tài: Trong xã hội ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, cùng với sự phát triền mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường thì giới trẻ đang sống trong mối quan hệ xã hội rất đa dạng và phức tạp. Giới trẻ hiện nay đang được hưởng rất nhiều tiện ích từ sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, mặt trái của sự phát triển là những hệ lụy, những tệ nạn xã hội mang lại, mà giới trẻ lại là đối tượng dễ bị ảnh hưởng vì các em vẫn còn rất non nớt trong nhận thức, suy nghĩ và hành động. Nếu không quan tâm và can thiệp kịp thời thì các em rất dễ rơi vào tình trạng trầm cảm, thiếu tự tin, cô lập.... Thời gian gần đây vấn đề trẻ em bị quấy rối, xâm hại trở nên nhức nhối hơn bao giờ hết. Ở lứa tuổi học sinh THPT, các em bắt đầu bộc lộ tâm lý giới tính, có cơ thể gợi cảm muốn thu hút sự chú ý của người khác giới nhưng các em lại rất thiếu kiến thức về sức khỏe sinh sản. Các em chưa được trang bị những kiến thức giáo dục giới tính và kỹ năng tự vệ khi bị quấy rối tình dục. Vì vậy, khi bị quấy rối, lạm dụng tình dục thì không biết phòng vệ. Các em cần được biết những giới hạn động chạm đối với từng đối tượng, biết nói KHÔNG với những hành vi quấy rối tình dục và cách phòng vệ khi bị quấy rối. [4] Đa số học sinh nữ ở trường THPT Bắc Sơn là con em dân tộc thiểu số, với bản tính thật thà, hiền lành các em dễ bị lợi dụng trong các mối quan hệ khác giới. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc học tập mà có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm, sinh lí của các em. Mặt khác, điều kiện sống gia đình còn rất khó khăn, thiếu sự quan tâm, chăm sóc của cha mẹ nên các em thiếu hiểu biết nhất định về vấn đề này. Vì vậy ở các nữ sinh đang tồn tại một khoảng trống không hề nhỏ về ý thức bảo vệ bản thân lẫn kiến thức về cách phòng tránh và xử lý những tình huống liên quan đến QRTD. Đồng thời, các em cũng thiếu những địa chỉ đáng tin cậy để tìm tới nếu chẳng may trở thành nạn nhân của QRTD. Thực tế trong công tác giảng dạy bộ môn Sinh học 11 có thể lồng ghép ở chương IV- Sinh Sản để giáo dục vấn đề này cho học sinh. Tuy nhiên do thời lượng có hạn nên tôi nhận thấy việc lồng ghép kiến thức về giới tính nói chung và kiến thức phòng tránh QRTD nói riêng bị hạn chế. Vậy làm thế nào để các em nữ sinh thay đổi nhận thức, phân biệt được những hành vi quấy rối và làm thế nào để phản ứng lại với viê ̣c bị quấy rối tình dục, đó chính là lí do tôi mạnh dạn thực hiện đề tài: “Giáo dục kĩ năng phòng tránh bị quấy rối tình dục cho các em nữ sinh lớp 11A1 trường THPT Bắc Sơn thông qua buổi hoạt động ngoại khóa” góp phần đào tạo ra một thế hệ trẻ thực sự năng động, tự tin và giàu bản lĩnh ứng phó với bất cứ tình huống nào trong cuộc sống. 1.2. Mục đích nghiên cứu: - Trang bị cho các em nữ sinh kiến thức về vấn đề QRTD, nhận biết được các hành vi QRTD; hậu quả do bị QRTD gây ra. HS biết rằng tất cả mọi người đều có thể là nạn nhân của QRTD, xác định được kẻ QRTD có thể là bất kì ai. - Góp phần giáo dục giúp HS có kĩ năng phát hiện, xử lí và phòng tránh kịp thời các tình huống có nguy cơ bị QRTD; có khả năng tự bảo vệ mình khỏi sự QRTD. - Giúp các em nữ sinh biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ khi rơi vào tình huống bị QRTD. - Biết tôn trọng quyền toàn vẹn thân thể của mình và của người khác. 1.3. Đối tượng nghiên cứu: - Tìm hiểu về các hành vi QRTD, cách nhận biết, hậu quả và các biện pháp phòng tránh bị quấy rối tình dục cho các em nữ sinh. - Cách xử lí các tình huống khi bị quấy rối tình dục. - Những địa chỉ tin cậy, giúp đỡ khi các em bị QRTD. 2 1.4. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Tôi tiến hành khảo sát thực tế mức độ hiểu biết của các em học sinh bằng phiếu thăm dò sự hiểu biết của các em về quấy rối tình dục, cách nhận biết và cảnh giác với các tình huống không an toàn. - Phương pháp thống kê, xử lí số liệu: Sau khi phát phiếu thăm dò cho 33 HS lớp 11A1, các em hoàn thành rồi tôi thu lại số phiếu đã phát. Sau đó thống kê, phân tích số liệu để đánh giá mức độ hiểu biết của các em trong vấn đề quấy rối tình dục, đánh giá được khả năng xử lí tình huống cụ thể trong cuộc sống. - Phương pháp tìm kiếm thông tin trên mạng internet: Tôi tìm kiếm thông tin trên các trang web để có cơ sở thực hiện chủ đề của buổi hoạt động khóa. 2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 2.1. Cơ sở lí luận Trong giáo dục trẻ vị thành niên, giáo dục kỹ năng sống luôn là điều cần thiết. Nhất là trong tình trạng hiện nay, trẻ em dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, bị lạm dụng, bị bạo hành...thì giáo dục các kỹ năng sống sẽ giúp trang bị cho các em khả năng tự bảo vệ bản thân khỏi bị quấy rối và xâm hại. Việc giáo dục kĩ năng phòng chống bị quấy rối tình dục cho học sinh trung học phổ thông đã được xã hội thừa nhận và tập trung khá nhiều vào những năm gần đây, đặc biệt là đối với các em nữ bởi các em thuộc nhóm đối tượng có nguy cơ cao của vấn nạn này. Những kiến thức cần giáo dục học sinh trong buổi hoạt động ngoại khóa: 2.1.1. Quấy rối tình dục là gì? QRTD là hành vi có tính chất tình dục gây ảnh hưởng đến tâm lí của nữ giới và nam giới. * Các hành vi quấy rối tình dục: [4] - Hành vi quấy rối bằng va chạm về thể chất: tiếp xúc, cố tình đụng chạm sờ mó, cấu véo, thậm chí tấn công tình dục, cưỡng dâm… - Hành vi quấy rối bằng ngôn ngữ: nhận xét không phù hợp, thiếu đúng đắn, lời nói giễu cợt khiếm nhã có tính cách gợi dục hoặc có ngụ ý về tình dục, đưa ra đề nghị, yêu cầu không được mong muốn một cách liên tục… Đây là hình thức quấy rối thường gặp nhất ở Việt Nam, chẳng hạn như những lời lẽ đánh giá ngoại hình, những bộ phận nhạy cảm của người phụ nữ – đối với nhiều người đây có thể là hành vi bình thường, nhưng thực tế đó chính là quấy rối tình dục. - Hành vi quấy rối phi ngôn ngữ: ngôn ngữ cơ thể không đúng đắn, nháy mắt, cử chỉ nham nhở, gợi dục, gửi thư, email hay tin nhắn mang tính chất tình dục, phô bày tài liệu khiêu dâm, trưng bày các đồ vật, hay treo những tranh ảnh, hình vẽ về tình dục. 2.1.2. Hậu quả của QRTD: Những tác động tiêu cực của QRTD phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể, vào mức độ của sự quấy rối, vào thời gian dai dẳng mà “nạn nhân” phải chịu đựng. - Khi những hành vi QRTD lặp đi lặp lại sẽ làm cho nạn nhân từ trạng thái xấu hổ, bực mình, khó chịu chuyển sang sợ hãi, hoang mang, mất ngủ, căng thẳng tột độ, rơi vào khủng hoảng tinh thần, trầm cảm và dẫn đến sang chấn tâm lý nghiêm trọng. - Ngoài tác động đến tâm lý, QRTD ảnh hưởng đến sức khỏe “người bị hại”. Những tác động tâm lý có thể làm rối loạn hệ tiêu hóa, đau dạ dày, tăng huyết áp, rối loạn chức năng sinh lý, lãnh cảm ở phụ nữ. - Khi hành vi QRTD thực hiện với những em nhỏ ở tuổi vị thành niên thì hành động xấu xa này càng đáng bị lên án, vì rất có thể nó tạo ra một vết thương tinh thần sâu 3 xa, làm các em mất lòng tin vào tình yêu, vào con người và vào chính mình, có khi đeo bám suốt cả cuộc đời những nạn nhân trẻ tuổi. - Nếu QRTD xảy ra ở trường học, ngoài việc bị coi là sự vi phạm đạo đức nghiêm trọng, còn gây ra những hiện tượng bỏ học, chuyển trường… Ở mức cao nhất, khi bị xâm hại tình dục, nhiều em đã trở nên chai lỳ, bất cần đời, nổi loạn hoặc trở thành những phần tử bất mãn xã hội. [4] 2.1.3. Cách phòng tránh bị quấy rối tình dục: Để phòng tránh bị QRTD chúng ta cần: [4] - Tránh các vị trí nguy cơ hoặc tình huống không an toàn như: + Khi tham gia các hoạt động công cộng, đến những chỗ đông người lạ, bạn nên đi theo nhóm và theo sát nhóm của mình. Nếu đi cùng nhóm toàn bạn nữ, thì không nên thảo luận các vấn đề nhạy cảm liên quan đến tình dục ở nơi đông người. Nếu đi một mình, bạn cần để ý xem những người xung quanh mình là ai, nên chọn chỗ đứng cạnh những người nhìn chín chắn, lịch sự, đàng hoàng những người có khả năng sẽ giúp mình khi tình huống xấu xảy ra. + Không đi một mình ở nơi tối tăm, nơi vắng vẻ, không nên ra ngoài khi quá khuya. + Không đi nhờ xe người lạ. + Không cho người lạ đến gần đến mức độ họ có thể chạm tay vào người mình. + Không để người lạ vào nhà khi chỉ có một mình ở nhà. Không nên ở trong phòng kín với người không quen biết, ngay cả với người quen nhưng khiến bạn cảm thấy có điều gì đó không ổn. + Không nên nhận quà từ người lạ, không đi chơi xa với người quen biết trên mạng xã hội. - Trang phục lịch sự: Không nên mặc trang phục quá ngắn, quá hở khi đi ra đường một mình, khi tham gia các hoạt động đông nam giới.,. Khi đi bơi cũng nên chọn đồ bơi che phủ kín các bộ phận nhạy cảm, không nên mặc đồ bơi quá ngắn, quá hở. - Hành vi ứng xử chuẩn mực. - Lường trước những tình huống xấu: Ở những nơi công cộng như đi dã ngoại cùng bạn bè, đi bể bơi, rạp chiếu phim, thang máy, xe bus,... bạn cũng cần lường trước những tình huống xấu có thể xảy ra, tự vạch định kế hoạch trong đầu phương án ứng phó. Tốt nhất con gái khi đi ra ngoài luôn mang một số vật dụng đơn giản phòng khi có trường hợp xấu xảy ra (như dũa móng tay, lọ xịt nước hoa,...) 2.1.4. Một số biện pháp ứng phó với tình huống có thể bị quấy rối tình dục. [4] Khi ta cảm thấy có nguy cơ bị quấy rối (dù là với người lạ hay người quen, thậm chí là người thân của mình) cần: – Đứng ngay dậy. – Nhìn thẳng vào kẻ định xâm hại. – Lùi ra xa để kẻ đó không với tay được đến người mình. – Chạy ra chỗ khác ngay. – Kể với những người đáng tin cậy, nếu người thứ nhất chưa tin, hãy kể với người thứ hai cho đến khi có người tin và giúp đỡ. Nếu trẻ bị cưỡng hiếp, báo ngay với mẹ, cán bộ giáo dục để được trợ giúp và đưa đi thăm khám, điều trị. [3] - Tự vệ bằng các thế võ, hoặc tìm kiếm sự giúp đỡ của những người xung quanh. [4] Trên đây là một số cơ sở quan trọng để tôi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm “Giáo dục kĩ năng phòng tránh bị quấy rối tình dục cho các em nữ sinh lớp 11A1 trường THPT Bắc Sơn thông qua buổi hoạt động ngoại khóa” 4 2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Trong một chương trình xoay quanh chủ đề quấy rối tình dục trên CNN, tiến sĩ – bác sĩ Rachel Jewkes, giám đốc chương trình toàn cầu về ngăn chặn bạo lực đối với phụ nữ và bé gái "What Works to Prevent Violence Against Women and Girls", đã cảnh báo về nạn quấy rối tình dục đã trở nên quá phổ biến tại nhiều quốc gia. Biểu đồ tỉ lệ phụ nữ từng bị quấy rối tại một số quốc gia châu Á - ảnh: CNN Châu Á cũng là một "điểm nóng" của nạn quấy rối tình dục. Bà Jewkes  cho rằng các quy tắc xã hội của hầu hết các quốc gia tại khu vực này vô tình cho phép nam giới chiếm thế thượng phong ở hầu hết các không gian xã hội và tự cảm thấy có quyền sở hữu quá cao đối với mọi thứ. Đường phố trở nên không còn an toàn với các cô gái và điều này khiến xã hội càng mặc nhiên quan niệm chỗ của phụ nữ là trong nhà. [4] Ở nước ta, thời gian gần đây, vấn đề quấy rối tình dục đang gây bức xúc trong xã hội. Đó là trường hợp của ông Nguyễn Khắc Thủy (78 tuổi, ở Vũng Tàu) bị gia đình các nạn nhân tố cáo tội dâm ô trẻ em, hay vụ ca sĩ Phạm Anh Khoa bị nhiều đồng nghiệp nữ tố cáo tội quấy rối tình dục đã làm dậy sóng dư luận hơn một tháng qua. Qua những vụ việc đó, phần nào phản ánh một thực trạng vi phạm về đạo đức ở một số người ngay cả những tầng lớp trí thức. Trên thực tế còn rất nhiều vụ việc mà các em và gia đình không khai báo do bị đe dọa, dùng tiền mua chuộc hoặc cảm thấy xấu hổ. Sự im lặng sẽ để lại hậu quả rất lớn về tâm lý, sức khỏe cũng như tạo đà cho những lần xâm hại tiếp theo của kẻ xấu. Vấn đề QRTD tại Việt Nam được ví như “phần chìm của tảng băng” mà những câu chuyện đọc được, nghe được chỉ là một phần rất nhỏ. Một thống kê của tổ chức ActionAid tại Việt Nam cho thấy có đến 87% phụ nữ và trẻ em gái tại TP.HCM và Hà Nội từng bị QRTD nơi công cộng. Trong đó đối tượng nữ học sinh, sinh viên là nhóm dễ trở thành nạn nhân [4]. Các em học sinh trên địa bàn huyện Ngọc Lặc nói chung và các em nữ sinh trường THPT Bắc Sơn nói riêng đa phần là con em dân tộc thiểu số, điều kiện kinh tế còn thiếu thốn, khó khăn. Các em chủ yếu ở vùng núi đồi, rừng rẫy, hẻo lánh, vắng vẻ. Mặt khác, phụ huynh lo làm ăn ít quan tâm, chỉ bảo cho các em, vì vậy các em thiếu những kiến thức về cách phòng tránh và xử lý các tình huống liên quan đến quấy rối tình dục. Vụ việc nữ sinh 13 tuổi đã bị xâm hại tình dục đến mang bầu và sinh con xảy ra ở xã Thúy Sơn, huyện Ngọc Lặc, Thanh Hóa vào tháng 4/2017 đã khiến nhiều người chưa hết bàng hoàng và lo lắng. Điều đáng nói là gia đình, thầy cô, bạn bè không biết cho đến khi em bị đau bụng và đến bệnh viện thì mới biết là đau bụng vì chuyển dạ. Khi công an điều tra thì cháu đã khai ra có nhiều người đàn ông đã quấy rối và xâm hại, những người này đều là người quen biết của gia đình. Vụ việc đã dấy lên một hồi chuông cảnh tỉnh về sự thiếu quan tâm, giáo dục ý thức tự vệ phòng tránh quấy rối tình dục cho các em gái. 5 Qua việc khảo sát bằng phiếu thăm dò ý kiến của 33 HS của lớp 11A1 mà tôi trực tiếp giảng dạy. Kết quả khảo sát như sau: Phần I. Gồm 3 câu hỏi về sự hiểu biết của HS về vấn đề QRTD. Số lượng/tỉ lệ Câu Trả lời sai (hoặc Trả lời đạt Trả lời chưa đạt không trả lời) Câu 1 Câu 2 Câu 3 28HS (84,85%) 5 HS (15,15%) 0 6 HS (18,18%) 15 HS (45,46%) 12 HS(36,36%) 2 HS (6,06%) 20 HS (60,61%) 11 HS (33,33%) Phần II. Các câu hỏi TNKQ theo chủ đề liên quan đến vấn đề QRTD. Chủ đề Số lượng câu Tổng số Chọn không Chọn có (Nội dung) hỏi lượt chọn (hoặc chưa) Nhận biết hành 3 câu 99 37 lượt 62 lượt vi được xem là (câu 4, câu 5, (chiếm 37,37%) (chiếm 62,63%) QRTD câu 6) Nhận biết tình 6 câu 198 142 lượt 56 lượt huống không an (câu 7, câu 8, (chiếm 71,72%) (chiếm 28,28%) toàn, có thể bị câu 9, câu 10, QRTD. câu 11, câu 12) Cách xử khi bị 3 câu 99 26 lượt 73 lượt QRTD ( câu 13, câu 14, (chiếm 27,26%) (chiếm 73,74%) câu 15) Sự giáo dục để 2 câu 66 6 lượt 60 lượt phòng tránh bị (câu 16, câu 17) (chiếm 9,1%) (chiếm 90,9%) QRTD Kết quả trên cho thấy đa số HS đều thiếu kiến thức về vấn đề QRTD; chưa xác định được hành vi QRTD, tình huống không an toàn và cũng chưa biết xử lí khi có nguy cơ bị QRTD. Các em cũng chưa được giáo dục các biện pháp để phòng tránh bị QRTD một cách nghiêm túc. Đây là một thực tế rất đáng lo ngại cho bản thân các em khi mà xung quanh các em những hành vi quấy rối, xâm hại tình dục đang diễn ra khá phức tạp. Trong chương trình giáo dục phổ thông cũng có đề cập đến vấn đề sức khỏe sinh sản vị thành niên trong sinh học 11 phần sinh học cơ thể. Tuy nhiên việc lồng ghép kiến thức về giới tính nói chung và kiến thức về phòng tránh bị QRTD nói riêng còn hạn chế về nội dung cũng như thời gian. Từ những thực trạng trên tôi quyết định tiến hành buổi hoạt động ngoại khóa để sớm giúp học sinh trang bị những kiến thức bổ ích và có khả năng tự bảo vệ mình khỏi bị quấy rối và xâm hại tình dục. Điều này được tôi thể hiện trong đề tài “Giáo dục kĩ năng phòng tránh bị quấy rối tình dục cho các em nữ sinh lớp 11A1 trường THPT Bắc Sơn thông qua buổi hoạt động ngoại khóa” 2.3. Các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề: Tôi tiến hành các nội dung sau: 2.3.1. Phần thứ nhất: Khảo sát thực tế Trước khi thực hiện buổi hoạt động ngoại khóa tôi tiến hành khảo sát sự hiểu biết của các em HS bằng cách phát phiếu thăm dò trên 33 học sinh thuộc lớp 11A1 (cả nam và nữ; trong đó có 25 học sinh nữ). Phiếu thăm dò gồm 2 phần với 17 câu hỏi đề cập đến nhận thức của các em về vấn đề QRTD (Phụ lục 1). Tôi phát phiếu cho HS trước khi tiến hành buổi hoạt động luận ngoại khoá một ngày (vào tiết tự chọn Sinh học, thứ bảy ngày 6 05/5/2018). Các em hoàn thành phiếu thăm dò trong thời lượng 1 tiết học. Sau tiết học, tôi thu lại, tổng hợp và thống kê số câu trả lời để có số liệu đánh giá về mức độ hiểu biết của các em về vấn đề liên quan đến quấy rối tình dục. Trong tổng số 17 câu hỏi thăm dò gồm 2 phần: Phần I: gồm 3 câu hỏi tự luận hỏi về sự hiểu biết của các em về vấn đề QRTD. Phần II: gồm 14 câu trắc nghiệm theo từng nội dung liên quan đến vấn đề QRTD. Nội dung 1: Hỏi về cách nhận biết của học sinh về những hành vi quấy rối tình dục (gồm 3 câu: câu 4, câu 5, câu 6) Nội dung 2: Hỏi về cách xác định các tình huống không an toàn có nguy cơ bị QRTD (gồm 6 câu: câu 7, câu 8, câu 9, câu 10, câu 11, câu 12). Nội dung 3: Hỏi về cách xử lí, giải quyết tình huống khi bị quấy rối tình dục (gồm 3 câu: câu 13, câu 14, câu 15 ). Nội dung 4: Hỏi về sự giáo dục phòng tránh QRTD cho các em ( gồm 2 câu: câu 16 và câu 17). Kết quả thống kê được như sau: - Ở phần I: đa số các em đều đã được biết đến những vụ việc liên quan đến QRTD (chiếm 84,85%). Các em chủ yếu biết đến những vụ nghiêm trọng như hiếp dâm, xâm hại chứ những vụ việc về hành vi QRTD các em chưa kể ra được. Ở 2 câu hỏi về những hiểu biết về QRTD thì phần lớn các em trả lời chưa rõ ràng, chưa chính xác, đang còn lan man, mơ hồ. - Ở phần II: Với mỗi nội dung tôi đã thống kê tỉ lệ các phương án đã chọn của HS như bảng đã nêu ở trên phần thực trạng. Cụ thể: + Đối với các câu hỏi nội dung 1: gồm 3 câu hỏi với tổng số lượt chọn là 99 lượt, trong đó 37,37% số lượt chọn “có”; 62,63% lượt chọn “không”. Điều này chứng tỏ rất nhiều em chưa xác định được hành vi nào là hành vi quấy rối tình dục. + Đối với các câu hỏi nội dung 2: gồm 6 câu hỏi với 198 lượt chọn; trong đó 71,72% lượt chọn “có”, 28,28 % số lượt chọn “không”. Điều này cho thấy phần lớn các em chưa phân biệt được tình huống an toàn và không an toàn có thể bị quấy rối tình dục. + Đối với các câu hỏi nội dung 3: gồm 3 câu hỏi với tổng số lượt chọn là 99 lượt; trong đó số lượt chọn “có” chỉ chiếm 27,26%, còn số lượt chọn “không” chiếm tới 73,74% . Con số này cho thấy các em chưa biết cách xử lí hợp lí khi bị quấy rối tình dục. Điều này rất nguy hiểm vì nếu không biết xử lí các em có thể có thể dẫn đến bị xâm hại tình dục gây ra hậu quả nghiêm trọng. + Đối với các câu hỏi nội dung 4: gồm 2 câu với tổng số lượt chọn 99; trong đó tỉ lệ chọn “không” lên đến 90,9%; chọn “có” chỉ chiếm tỉ lệ 9,1%. Điều này cho thấy đa số các em chưa từng được giáo dục về cách phòng tránh bị QRTD. Từ kết quả khảo sát trên cho thấy hầu hết các em học sinh được khảo sát chưa có nhiều kiến thức về quấy rối tình dục. Các em chưa nhận biết được các hành vi nào là quấy rối tình dục mà chỉ nghĩ là trêu chọc, tán tỉnh của người khác giới; chưa nâng cao cảnh giác với các tình huống không an toàn, lúng túng trong cách xử lí tình huống khi bị quấy rối tình dục. 2.3.2. Phần thứ hai: Tổ chức hoạt động ngoại khóa A. Công tác chuẩn bị: - Phương tiện chuẩn bị: + Máy tính, máy chiếu. + GV chuẩn bị clip ngắn, video về vấn đề QRTD; phiếu học tập in sẵn các câu hỏi liên quan đến clip, đoạn video. + GV chuẩn bị các tình huống cụ thể về quấy rối tình dục. 7 - Thành phần: + Các cô giáo trong trường đến tham dự với vai trò làm Ban cố vấn cho buổi thảo luận đó là cô Lê Thị Bốn (GV bộ môn Sinh-CNNN), cô Lê Thị Hồng (GV bộ môn GDCD); cô Ngô Thị Lý (GV bộ môn Toán) và cô giáo hướng dẫn Vũ Thị Hải. + Các em nữ sinh của lớp 11A1: 25 em . + Người điều hành hoạt động: Là tôi - cô giáo Vũ Thị Hải. - Địa điểm: Tại phòng bộ môn trường THPT Bắc Sơn. - Thời gian: Vào buổi sáng chủ nhật ngày 6/5/2017, từ 7giờ 30 phút đến 9 giờ 30 phút. B. Cách thức tổ chức hoạt động ngoại khóa như sau: Tôi hướng dẫn cho HS về nhà tìm hiểu trước những vấn đề QRTD để các em sẵn sàng cho buổi hoạt động ngoại khóa. Các em có thể tìm hiều bằng cách tra cứu trên mạng Internet với từ khóa “Quấy rối tình dục là gì”, “Cách phòng chống bị quấy rối tình dục”, “Phong trào metoo”. Tôi tổ chức buổi hoạt động ngoại khóa với sự kết hợp của các cô giáo và các em nữ sinh thuộc lớp 11 A1 nhằm giúp các em có được sự hiểu biết kịp thời về quấy rối tình dục. Từ việc nhận biết hành vi, nguyên nhân, cách phòng tránh cũng như biện pháp xử lí kịp thời khi bị quấy rối tình dục. Bố trí chỗ ngồi: Phòng học được xếp thành 2 dãy để lối đi ở giữa. Mỗi dãy gồm 5 bàn. HS ngồi 4 bàn phía trên, GV tham dự sẽ ngồi bàn thứ 5 của mỗi dãy cho tiện quan sát và theo dõi hoạt động của các em. Mỗi bàn gồm 3 học sinh (riêng bàn thứ 4 ở dãy ngoài ngồi 4 HS, vì có tổng số 25 học sinh). Mỗi bàn có 3 HS là một nhóm nhỏ. Buổi ngoại khóa gồm 4 hoạt động sau: Hoạt động 1: Giới thiệu chủ đề Hoạt động này có mục đích dẫn dắt, thu hút, tạo sự hứng thú cho các em về chủ đề của buổi hoạt động ngoại khóa. Đồng thời, các em hiểu rõ được nội dung chính của chủ đề, cũng như nhiệm vụ các em tham gia thực hiện. Hoạt động 2: Thảo luận chủ đề Hoạt động này gồm 2 nội dung: Trả lời câu hỏi và Xử lí tình huống. Hoạt động 3: Giải đáp thắc mắc. Trong hoạt động này, các em nữ sinh sẽ đưa ra những câu hỏi, thắc mắc về nội dung mà các em chưa rõ để được giải đáp, tư vấn. Hoạt động 3: “Góc tâm sự” Hoạt động “góc tâm sự” được hiểu như một nơi để HS có thể chia sẻ, gửi gắm những tâm tư, vướng mắc khó nói của chính bản thân các em hoặc những người xung quanh đã và đang gặp phải. “ Góc tâm sự” vẫn duy trì ngay khi buổi ngoại khóa kết thúc. * Các bước tiến hành cụ thể của buổi hoạt động ngoại khóa: Hoạt động 1: GIỚI THIỆU CHỦ ĐỀ Hoạt động này chủ yếu là GV thuyết trình với những câu chuyện có thật ở Việt Nam, thậm chí rất gần với các em ( ngay trên địa bàn huyện Ngọc Lặc) nhằm thu hút sự chú ý của HS với chủ đề của buổi hoạt động hôm nay. Mở đầu chương trình giáo viên giới thiệu về chủ đề của buổi thảo luận hôm nay bằng cách nêu thực trạng của vấn đề quấy rối tình dục hiện nay trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng. GV nêu ra một số trường hợp QRTD điển hình đang làm xôn xao dư luận (kết hợp chiếu hình ảnh người thật của sự việc lên màn hình). Đó là vụ việc ông Nguyễn Khắc Thủy (78 tuổi, ngụ ở Tp Vũng Tàu) có những hành vi dâm ô với các bé gái. Hay vụ việc ca sĩ Phạm Anh Khoa bị tố cáo quấy rối tình dục các bạn đồng nghiệp nữ đang làm dậy sóng truyền hình trong thời gian qua. 8 Hình ảnh ông Nguyễn Khắc Thủy. Hình ảnh ông Nguyễn Khắc Thủy và bé gái bị hại Hình ảnh ca sĩ Phạm Anh Khoa. - QRTD nếu không được phát hiện và có biện pháp xử lí kịp thời sẽ gây ra những hậu quả nặng nề ảnh hưởng đến tương lai của chính các em và những người xung quanh. Chẳng hạn như vụ việc cách đây hơn một năm ngay trên địa bàn Ngọc Lặc của chúng ta. Giáo viên kể lại vụ việc em gái tên Tr. (13 tuổi) học lớp 7 đã bị lạm dụng tình dục dẫn đến mang bầu và sinh con xảy ra ở xã Thúy Sơn mà ngay cả bản thân em ấy và những người thân thiết nhất cũng không biết gì, cho đến khi em đau bụng vào bệnh viện Đa khoa Ngọc Lặc thì bác sĩ cho biết đã đến kì sinh nở thì lúc đó mọi người mới ngã ngửa. Vụ việc đã khiến cho rất nhiều người bàng hoàng. Sau này khi được người thân động viên em đã khai ra không chỉ có một người mà là nhiều người đàn ông có cả thanh niên và cả người lớn tuổi đã quấy rối và quan hệ tình dục với em. Sau nhiều lần lấy mẫu xét nghiệm ADN của một số người do em Tr. khai ra, thì có một người đàn ông hàng xóm 57 tuổi chính là thủ phạm. Ông này vì lo sợ quá nên đã đã treo cổ tự tử tại nhà riêng trước khi có kết luận của công an. Từ những vụ việc trên GV đưa ra nhắc nhở: Để tránh những hậu quả đáng tiếc do thiểu hiểu biết về QRTD gây ra. Chúng ta cần trang bị cho mình những kiến thức, kĩ năng về phòng tránh QRTD. Hoạt động 2: THẢO LUẬN CHỦ ĐỀ Hoạt động này gồm 2 nội dung: Trả lời câu hỏi và Xử lí tình huống. Nội dung 1: Trả lời câu hỏi Ở nội dung này, GV trình chiếu đoạn video, một số hình ảnh về vấn đề QRTD. [2] Trước khi cho HS xem video GV phát cho mỗi nhóm nhỏ 3 phiếu học tập (riêng nhóm 8 là 4 phiếu). Nhiệm vụ của mỗi nhóm trả lời 6 câu hỏi trong PHT. Lớp có 8 nhóm nhỏ, mỗi nhóm cử 1 nhóm trưởng, nhóm trưởng sẽ phân nhiệm vụ cho từng bạn, mỗi bạn có 9 nhiệm vụ trả lời 2 câu hỏi (yêu cầu các em phải thuộc câu hỏi mà mình được phân công). HS xem đoạn video và ghi nhanh những nội dung theo gợi ý câu hỏi trong PHT. Nội dung PHT như sau: Các em hãy theo dõi đoạn video (dài khoảng 7 phút) và trả lời các câu hỏi sau đây: 1, Quấy rối tình dục là gì? 2, Hành vi quấy rối tình dục bao gồm những hành vi nào? 3, Đối tượng (nạn nhân) của QRTD là ai? 4, Quấy rối tình dục gây ra hậu quả gì đối với nạn nhân? 5, Em hiểu phong trào “Metoo” là gì? Lợi ích của phòng trào này. 6, Khi bị quấy rối tình dục thì chúng ta phải ứng phó như thế nào? Lưu ý: Các em xem, lắng nghe, tập trung vào nội dung theo gợi ý câu hỏi ở trên. Mỗi bạn tự viết ra giấy của mình theo câu hỏi được giao. - GV cho HS xem đoạn video 2 lần để các em hoàn thành câu trả lời. Sau đó các nhóm nhỏ sẽ trả lời, nhóm khác bổ sung. Cuối cùng, GV hướng dẫn nhận xét và đưa ra câu trả lời chính xác. Câu hỏi 1: QRTD là gì? Trả lời: QRTD là hành vi có tính chất tình dục gây ảnh hưởng đến nhân phẩm, tâm lí của nữ giới và nam giới. [2] Câu hỏi 2: Hành vi quấy rối tình dục bao gồm những hành vi nào? Trả lời: Hành vi quấy rối tình dục rất đa dạng. Cụ thể: - Hành vi quấy rối bằng va chạm về thể chất: tiếp xúc, cố tình đụng chạm sờ mó, cấu véo, thậm chí tấn công tình dục, cưỡng dâm… - Hành vi quấy rối bằng ngôn ngữ: nhận xét không phù hợp, thiếu đúng đắn, có ngụ ý về tình dục, đưa ra đề nghị, yêu cầu không được mong muốn một cách liên tục… Đây là hình thức quấy rối thường gặp nhất ở Việt Nam, chẳng hạn như những lời lẽ đánh giá ngoại hình, những bộ phận nhạy cảm của người phụ nữ – đối với nhiều người đây có thể là hành vi bình thường, nhưng thực tế đó chính là quấy rối tình dục. - Hành vi quấy rối phi ngôn ngữ: ngôn ngữ cơ thể không đúng đắn, nháy mắt, phô bày tài liệu khiêu dâm,... [4] GV còn nhấn mạnh cho HS: Hầu như các em chỉ nhận ra được những hành vi trực tiếp dẫn đến quấy rối, lạm dụng tình dục như động chạm, sờ mó vào ngực, bộ phận sinh dục... Còn những hành vi gián tiếp như cầm tay, nhắn tin, gọi điện gạ gẫm, phơi bày bộ phận sinh dục... thì các em không phân biệt được và chỉ cho đó là cách đùa vô văn hóa, kiếm cớ làm quen. Câu hỏi 3: QRTD thường xảy ra ở đối tượng (nạn nhân) nào? Trả lời: - Tất cả mọi người đều có thể là nạn nhân của QRTD: có thể là nam giới hoặc nữ giới. Tuy nhiên, nạn nhân chủ yếu của QRTD vẫn là phụ nữ và trẻ em gái. - Kẻ QRTD có thể là bất kì ai. Có thể là người xa lạ, những người quen biết, thậm chí là bạn bè, người thân. Vì vậy mà các em luôn phải đề cao cảnh giác trong mọi trường hợp. Câu hỏi 4: Quấy rối tình dục ảnh hưởng như thế nào đến nạn nhân? Trả lời: Ảnh hưởng do QRTD gây ra đối với nạn nhân: [4] Những tác động tiêu cực của QRTD phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể, vào mức độ của sự quấy rối, vào thời gian dai dẳng mà “nạn nhân” phải chịu đựng. - Khi những hành vi QRTD lặp đi lặp lại sẽ làm cho nạn nhân từ trạng thái xấu hổ, bực mình, khó chịu chuyển sang sợ hãi, hoang mang, mất ngủ, căng thẳng tột độ, rơi vào khủng hoảng tinh thần, trầm cảm và dẫn đến sang chấn tâm lý nghiêm trọng. 10 - Ngoài tác động đến tâm lý, QRTD ảnh hưởng đến sức khỏe “người bị hại”. Những tác động tâm lý có thể làm rối loạn hệ tiêu hóa, đau dạ dày, tăng huyết áp, rối loạn chức năng sinh lý, lãnh cảm ở phụ nữ. - Khi hành vi QRTD thực hiện với những em nhỏ ở tuổi vị thành niên thì hành động xấu xa này càng đáng bị lên án, vì rất có thể nó tạo ra một vết thương tinh thần sâu xa, làm các em mất lòng tin vào tình yêu, vào con người và vào chính mình, có khi đeo bám suốt cả cuộc đời những nạn nhân trẻ tuổi. GV lưu ý thêm: Nếu QRTD xảy ra ở trường học, ngoài việc bị coi là sự vi phạm đạo đức nghiêm trọng, còn gây ra những hiện tượng bỏ học, chuyển trường… Ở mức cao nhất, khi bị xâm hại tình dục, nhiều em đã trở nên chai lỳ, bất cần đời, nổi loạn hoặc trở thành những phần tử bất mãn của xã hội. [4] Câu hỏi 5: Em hiểu phong trào “Metoo” là gì? Lợi ích của phong trào này là gì? Trả lời: Khi đã bị QRTD các nạn nhân cần lên tiếng để vạch trần kẻ xấu. Sự lên tiếng của các nạn nhân xuất phát từ phong trào “metoo”( Tôi cũng vậy). Đó là một cuộc khởi sướng trên mạng xã hội nhằm vạch trần những hành vi QRTD và tấn công tình dục. Phong trào lan tỏa mạnh mẽ tại kinh đô điện ảnh Hollywood Mỹ ,Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản... và phong trào ấy đang lan rộng trong nước chúng ta. Nhờ phong trào “metoo” mà những nạn nhân của QRTD dám lên tiếng để phán ánh bị QRTD. [2] Câu hỏi 6: Khi bị quấy rối tình dục thì chúng ta phải ứng phó như thế nào? Trả lời: Tình huống quấy rối tình dục rất đa dạng, ở những hoàn cảnh khác nhau. Vì thế mỗi người sẽ có cách xử lí khác nhau. Qua một số trường hợp thực tế ta thấy thường có một số cách ứng phó như sau: [4] - Phớt lờ: coi như không có chuyện gì (để nó tự biến mất). Đây là cách thức được nhiều người sử dụng nhất nhưng thực tế, hành động đó không tự biến mất. - Chối bỏ: Tự nhủ với bản thân rằng họ chỉ đùa, vô tình, đang tán tỉnh mình; mình nhạy cảm quá… Cũng nhiều bạn trẻ sử dụng cách thức này nhưng cách này chỉ làm họ cảm thấy thoải mái hơn một chút về tinh thần chứ không thay đổi được thực tế. - Né tránh: xin nghỉ; xin chuyển lớp; hạn chế những tình huống có nguy cơ phải đối diện với kẻ quấy rối. Cách thức này không bền vững và sẽ gây ra rất nhiều bất tiện trong cuộc sống của các em. - Tham gia: Thành kẻ hưởng ứng và cũng đi quấy rối người khác. Nhiều bạn đã sử dụng cách này để làm cho mình cảm thấy an toàn hơn nhưng trên thực tế hành vi của các em là sai lầm. - Đương đầu: Nói với họ rằng điều này không vui tí nào đâu; Hành vi đó không chấp nhận được; Dừng lại nếu không tôi sẽ mách người lớn. Đây là cách ứng phó tích cực đòi hỏi các em cần có sự dũng cảm và luyện tập trước kỹ năng ứng biến. - Báo cáo: Báo cáo những hành vi này với những người có trách nhiệm. Đây cũng là hình thức ứng phó tích cực; giải quyết vấn đề một cách bền vững và có thể ngăn ngừa sự lặp lại trong tương lai. [4] GV lưu ý thêm: Tóm lại, khi gặp phải tình huống bị QRTD thì các em hãy ứng phó kiểu đương đầu và báo cáo. Cụ thể: khi cảm thấy có nguy cơ bị quấy rối, lạm dụng tình dục (dù là với người lạ hay người quen, thậm chí là người thân) các em cần: – Đứng ngay dậy. – Nhìn thẳng vào kẻ định xâm hại. – Lùi ra xa để kẻ đó không với tay được đến người mình. – Nói to hoặc hét to và cương quyết: Không! Hãy dừng lại! Tôi không cho phép! Nếu không dừng lại tôi sẽ mách với mọi người… – Chạy ra chỗ khác ngay. 11 – Kể với những người đáng tin cậy, nếu người thứ nhất chưa tin, hãy kể với người thứ hai cho đến khi có người tin và giúp đỡ. Sau khi hoàn thành các câu hỏi trong phiếu học tập trên, GV tiếp tục cho HS quan sát một số hình ảnh về các hành vi thường gặp trong cuộc sống để các em phân biệt đâu là hành vi quấy rối tình dục. ? Em hãy quan sát những hình ảnh trên màn hình, cho biết: Trong các hành vi sau hành vi nào là hành vi quấy rối tình dục? - Các em sẽ giơ tay trả lời. Sau đó, GV hướng dẫn sẽ mời đại diện một cô giáo trong ban cố vấn nhận xét các ý kiến và đưa ra đáp án chính xác. Sau đây là một số hình ảnh về hành vi được xem là hành vi QRTD và hành vi không được coi là QRTD. (Phụ lục 2) + Một số hành vi được xem là hành vi QRTD như: cho xem và đọc sách khiêu dâm, ăn nói dung tục để kích dục; đùa giỡn, chế giễu, bình phẩm chỗ nhạy cảm của người khác; phô dâm nơi công cộng; dụ dỗ trẻ em để quan hệ; cố tình động chạm các bộ phận nhạy cảm,... + Những hành vi sau không được xem là quấy rối tình dục như: Những lời khen, chê, khích lệ phù hợp với văn hóa xã hội; ôm hôn tạm biệt nhau, ôm hôn thân mật sau nhiều năm gặp lại; bắt tay xã giao,... Nội dung 2: Vận dụng xử lí tình huống. Từ những hiểu biết các em vừa tiếp thu được ở trên, các em sẽ vận dụng để xử lí những tình huống có thật hoặc tình huống giả định mà GV đưa ra. Ở phần này HS sẽ thảo luận theo nhóm lớn (6HS/1 nhóm). Tôi chia các nhóm như sau: Lớp chia thành 4 nhóm: - Dãy bên trong gồm 2 nhóm: nhóm 1 và nhóm 2. Nhóm 1 cử em Phạm Thị Nguyệt Ánh làm nhóm trưởng; nhóm 2 do em Bùi Thị Lam là nhóm trưởng. - Dãy bên ngoài cửa ra vào gồm 2 nhóm: nhóm 3 và nhóm 4. Nhóm 3 do em Đào Thị Khánh Linh làm nhóm trưởng; nhóm 4 do em Quách Thị Kiều Trinh làm nhóm trưởng. Khi tình huống được đưa ra. Học sinh mỗi nhóm trao đổi, thảo luận đưa ra cách xử lí, thời gian thảo luận 5- 7 phút. Trong quá trình các em hoạt động, giáo viên luôn theo dõi, động viên để các em tập trung, chú ý vào nhiệm vụ của mình. Sau đó, các nhóm sẽ xung phong trình bày cách xử lí, các nhóm khác lắng nghe để bổ sung. Cuối cùng tôi sẽ mời đại diện một cô giáo của ban cố vấn nhận xét và đưa ra cách xử lí hiệu quả. Nhóm nào được ban cố vấn đánh giá là xử lí hay nhất sẽ được trao một phần quà. Sau mỗi tình huống, GV sẽ rút ra thông điệp để các em khắc sâu hơn. Các tình huống thảo luận: Tình huống 1: Mai là một cô bé rất xinh xắn, em mới đậu vào lớp 10. Do là người ở xã khác đến nên ngày đầu tiên đến trường nhận lớp, Mai rất bỡ ngỡ chưa biết đi vào phòng học nào thì có một anh lớp 12 bắt chuyện, giới thiệu tên là Huy học lớp 12A4 và tỏ ý muốn dẫn đường cho Mai đến nhận lớp. Qua những câu chuyện làm quen của Huy thì Mai đồng ý. Huy còn dặn Mai là khi nào Mai xong việc hãy ra ghế đá dưới gốc cây phượng Huy sẽ dẫn Mai đi thăm quan trường. Đúng hẹn, nhận lớp xong Mai đi thẳng ra chỗ ghế đá thì Huy đang ngồi đợi ở đấy rồi. Như lời đã nói lúc trước Huy dẫn Mai đi khắp các góc sân trường, chỉ từng phòng học của các khối lớp. Đến khoảng 10 giờ sáng, Mai thấy muộn nên muốn về, nhưng Huy lại đề nghị dẫn Mai đi đến một địa điểm rất thú vị cách trường vài km thôi. Thấy Mai còn lưỡng lự, Huy nói thêm “đã là HS của trường cấp 3 này thì ai cũng biết chỗ ấy”. Các em hãy giúp bạn Mai quyết định có nên đi chơi với Huy hay không? Giải thích phương án em chọn. Cách xử lí: 12 - Học sinh thảo luận nhóm trao đổi và đưa ra cách xử lí của nhóm mình. Ở tình huống này có 2 luồng ý kiến đối lập nhau: phần lớn là các em quyết định Mai không nên đi chơi với Huy nữa vì nghĩ rằng mình có thể gặp nguy hiểm; nhưng cũng có bạn khẳng định nên đi cho biết vì nghĩ rằng đây là bạn cùng trường nên sẽ không nguy hiểm gì. - Giáo viên tổng hợp lại các ý kiến của học sinh nhận xét: + Đây là tình huống không an toàn các em học sinh nên đề cao cảnh giác. + Dù là bạn cùng trường nhưng vẫn có thể nguy hiểm vì Mai cũng mới biết Huy, nghe Huy giới thiệu chứ chưa hiểu rõ được Huy là người thế nào. Chẳng may Huy có ý đồ xấu đưa Mai đến một nơi vắng vẻ rồi dở trò thì sao. Hơn nữa cũng muộn rồi Mai phải về nhà không bố mẹ sẽ lo lắng. + Thực tế cho thấy đã có nhiều vụ hiếp dâm xảy ra do mất cảnh giác với các tình huống tưởng chừng như an toàn, ít ai nghĩ đây là tình huống không an toàn. Ban cố vấn nhận xét và trao quà cho nhóm 2 đã có cách xử lí tình huống này hay hay nhất. Thông điệp: Chúng ta phải luôn đề cao cảnh giác với những tình huống không an toàn, kể cả với những người quen biết. Tình huống 2: Ở một tiết thao giảng của lớp 11A2 đang có GV dự giờ. Vì học phòng bộ môn chật chội hơn, lại phải nhường chỗ cho GV ngồi dự nên 2 bàn cuối lớp các em phải dồn lên bàn trên ngồi 3 bạn/1 bàn. Bàn của Lan nằm trong số đấy, các bạn ngồi sát với nhau, ép Lan vào trong cùng phía tường, bên cạnh Lan là bạn Tuấn. Tiết học trôi qua được 15 phút, cả lớp xôn xao thảo luận. Bỗng Lan thấy nhột ở đùi mình, nhìn xuống em thấy bàn tay của Tuấn đang đặt ngay đó. Lan ngồi im, lờ đi như không có chuyện gì. Nhưng tay của Tuấn không để yên mà cứ xoa xoa, nắn dọc đùi và lân la dần lên phía trên làm Lan thấy lo sợ. Mặt Lan tái đi nhưng vẫn cố gắng giữ im lặng và hi vọng nhanh có tiếng trống hết giờ vang lên em có thể ra ngoài. Lan tự nhủ từ giờ sẽ né tránh Tuấn đi. Theo em, Lan xử lí như vậy là đúng hay chưa? Giải thích. Cách xử lí: Học sinh thảo luận trao đổi, đa số các nhóm đều thấy cách xử lí tình huống của Lan là chưa hiệu quả và đưa ra cách xử lí của các em. - Giáo viên tổng hợp lại các ý kiến của học sinh và nhận xét: + Trước hết ta phải xác định, hành vi của Tuấn là hành vi QRTD. + Như ở nội dung trên ta thấy Lan xử lí như vậy thuộc cách “phót lờ” và “ né tránh”. Với cách xử lí này thì tác dụng không bền vững và sẽ gây ra rất nhiều bất tiện trong cuộc sống của Lan. Nếu như Lan cứ im lặng, cậu bạn đó sẽ không thay đổi hành vi mà tìm cách để tiếp cận và quấy rối, thậm chí những hành vi quấy rối còn nguy hiểm hơn. + Ngay khi bị Tuấn có hành vi quấy rối, Lan cần phải tìm lí do nào đó để chuyển chỗ khác (ví dụ: Lan đứng dậy nói với GV là mắt em không nhìn rõ xin được ngồi lên bàn trên), hay xin phép GV ra ngoài đi vệ sinh,..Sau đó buổi học đó, Lan cần tìm gặp Tuấn nói với bạn ấy là tôi không thích điều này; hành vi đó không chấp nhận được và yêu cầu Tuấn không được Hình ảnh cô giáo Lê Thị Hồng đang lặp lại. Nếu thấy Tuấn không thay quan sát học sinh thảo luận giải quyết đổi thì Lan nên tâm sự, trao đổi tình huống (Ảnh chụp). điều này với giáo viên chủ nhiệm 13 hoặc với bố mẹ để được giúp đỡ. Ban cố vấn nhận xét và trao quà cho nhóm 4 đã có cách xử lí tình huống này hay hay nhất. Thông điệp: Không được sợ hãi, né tránh mà cần kiên quyết với những hành vi QRTD. Tình huống 3: Hoa đang học lớp 12, bố mẹ đi làm ăn xa, em ở nhà với bà ngoại. Hôm nay là chủ nhật, Hoa ở nhà học bài, còn bà ra ngoài đồng đi làm. Đang học bài nghe tiếng gọi, Hoa chạy ra thì thấy chú Nhân một người hàng xóm nhà em đang xông thẳng vào nhà và nói là muốn sang gặp bà để trao đổi mấy việc. Hoa lấy nước mời chú và nói bà không có nhà. Biết Hoa đang ở nhà một mình anh ta chuyển sang ngồi cùng ghế với Hoa, nói chuyện, khen Hoa trẻ đẹp và còn nói là ước gì anh ta trẻ thêm 20 tuổi nữa. Anh ta còn cho đưa Hoa xem đoạn phim trong máy anh ta. Hoa xem được một đoạn thì biết là phim sex nên đã từ chối và đưa trả lại điện thoại. Ngay lập tức anh ta chộp lấy tay, kéo lại và ôm chầm lấy Hoa nói là “ Cháu rất đẹp để chú ôm cháu cái nào”. Trong tình huống này Hoa nên xử lí thế nào? Cách xử lí: - Học sinh thảo luận trao đổi cách xử lí tình huống. - Giáo viên tổng hợp lại các ý kiến của học sinh. Mời đại diện cô giáo của ban cố vấn bổ sung nhận xét, bổ sung và đưa ra biện pháp xử lí : + Phản ứng đầu tiên của chúng ta đó là đứng ngay dậy và xô người đàn ông ấy ra khỏi. Các em có thể chạy nhanh ra ngoài cổng và gọi tên một bác hàng xóm nào đó để người đàn ông ấy sợ mà dừng lại. + Sau khi thoát ra khỏi tình huống bị ấy rồi, cần báo ngay cho người thân, người có thể bảo vệ bạn để nhờ giúp đỡ, can thiệp, xử lý kẻ quấy rối tình dục, GV lưu ý thêm: Trong trường hợp mà chúng ta không thể chạy thoát ngay được thì các em cần phải bình tĩnh, nhẹ nhàng từ chối hoặc dùng kế “hoãn binh” nhằm trì hoãn, kéo dài thời gian chờ thời cơ để có người trợ giúp hoặc thoát thân. Nếu kẻ xâm hại dùng vũ lực khống chế ép buộc quan hệ tình dục, nhận thấy chống cự có thể nguy hiểm đến tính mạng phải chuyển đổi thái độ, không nên la hét, gào khóc sẽ làm cho kẻ xâm hại mất bình tĩnh dẫn đến hành vi nguy hiểm mà cần phải nhượng bộ, vờ chấp nhận yêu cầu, làm theo ý muốn của kẻ xâm hại để hắn chủ quan từ đó tìm cơ hội thoát thân hoặc có thể bảo đảm an toàn tính mạng. Sau khi thoát ra khỏi tình huống bị cưỡng bức, cho dù có bị xâm hại hay chưa cũng cần phải báo ngay cho người thân, người có thể bảo vệ bạn để nhờ giúp đỡ, can thiệp, xử lý kẻ xâm hại đồng thời phải báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất để ghi nhận vụ việc, điều tra làm rõ hành vi phạm tội của kẻ xâm hại. Và chẳng may nếu bị xâm hại, cho dù có bị đe dọa, ép buộc, tuyệt đối không được im lặng, thỏa hiệp với kẻ xâm hại mà cần phải báo ngay với người thân có thể bảo vệ mình và cơ quan công an để điều tra, xử lý kẻ xâm hại. Nhiều trường hợp, kẻ xâm hại đã dùng thủ đoạn đe dọa, dụ dỗ nạn nhân để tiếp tục xâm hại trong một thời gian dài [4]. - Ban cố vấn nhận xét và trao quà cho nhóm 3 vì có cách xử lí tình huống hay nhất. Thông điệp: Hãy bình tĩnh, bản lĩnh và sáng suốt để tìm cách ngăn chặn hành vi quấy rối và xâm hại tình dục. 14 Như vậy, qua các tình huống trên giáo viên cần nhấn mạnh cho học sinh: Nâng cao ý thức cảnh giác để phát hiện và phòng tránh kịp thời các tình huống có nguy cơ bị quấy rối tình dục và xâm hại tình dục. Trong mọi hoàn cảnh, các em cần bình tĩnh, khôn khéo để xử lí ; và nếu đã bị xâm hại phải báo ngay với người thân, cơ quan chức năng để có hình thức can thiệp, xử lý, tuyệt đối không được thỏa hiệp, làm theo yêu cầu của kẻ xâm hại. Hình ảnh các em HS đang thảo luận xử lí tình huống(Ảnh chụp). Cuối hoạt động này, GV chiếu cho HS xem 1 đoạn clip ngắn khoảng 4 phút “ Làm gì khi bị quấy rối tình dục” [5]. Qua clip này các em biết thêm cách ứng phó khi bị QRTD; đồng thời các em cũng biết các ứng xử phòng tránh bị QRTD. Hoạt động 3: Giải đáp thắc mắc. Hoạt động này sẽ giúp giải đáp những thắc mà các em con chưa rõ, còn băn khoăn. Sau khi trải qua 2 nội dung, bạn nào vẫn còn chưa hiểu về vấn đề nào đó, hay một tình huống các em đã gặp mà chưa xử lí được thì các em mạnh dạn nêu lên để được giải đáp. Khi có bạn nêu lên câu hỏi, bạn nào trong lớp biết thì giơ tay giải đáp giúp bạn. Các cô giáo sẽ lắng nghe và nhận xét. Nếu không ai giải đáp được thì sẽ mời đại diện cô giáo trong ban cố vấn giải đáp. Do trong môi trường chỉ có mình giới nữ và các em đã cùng nhau trải qua hai nội dung của buổi hoạt động ngoại khóa nên các em đã tự tin, thoải mái hơn, không còn ngại ngùng như lúc đầu nữa. Sau khi lắng nghe, ghi chép những ý kiến thắc mắc của các em tôi đã thống kê lại được một số ý kiến sau: ? Câu hỏi của em Bùi Thị Duyên: Nếu bị quấy rối tình dục liên tục mà chưa có cách xử lí, chúng em có thể tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu ạ? Trả lời: GV hướng dẫn mời cô giáo Ngô Thị Lý đại diện cho ban cố vấn giúp các em trả lời câu hỏi này: Trước hết, các em phải xác định người giúp đỡ: + có sẵn sàng lắng nghe em không. + nếu kể câu chuyện của em với người ấy, em có nghĩ họ sẽ tin câu chuyện của em hay không. + người ấy sẽ giúp mình không. + có dễ dàng gặp được người ấy không. - Người giúp đỡ đáng tin cậy nhất đó là: + Bố mẹ, thầy cô giáo, cán bộ y tế, chính quyền địa phương. + Công an. + Đường dây tư vấn bảo vệ trẻ em- Cục BVCSTE – Bộ LĐ TBXH Tổng đài: 18001567. Lưu ý: Trước khi tìm sự giúp đỡ, các em nên nhớ và viết chi tiết lại những lần bị quấy rối, nói rõ cụ thể ngày giờ, địa điểm càng tốt. ? Em Bùi Thị Lam hỏi: Nếu chẳng may sự QRTD nặng đến mức bị hiếp dâm rồi thì chúng em phải làm gì ạ? Lứa tuổi bọn em có bị mang thai không ạ? Trả lời: Sau khi lắng nghe một số bạn trả lời, cô giáo Lê Thị Bốn sẽ giải đáp như sau: - Nếu sự QRTD đến mức độ bị hiếp dâm rồi thì các em cần phải nói ngay với bố mẹ, hoặc người thân, người có thể bảo vệ các em nhờ giúp đỡ, can thiệp, xử lý kẻ xâm 15 hại đồng thời phải báo ngay cho cơ quan công an nơi gần nhất để ghi nhận vụ việc, điều tra làm rõ hành vi phạm tội của kẻ xâm hại. - Các em học lớp 11, đã 16 tuổi rồi. Ở độ tuổi này các em có thể mang thai nếu quan hệ tình dục mà không có biện pháp tránh thai nào. Và để tránh mang thai các em nên đến ngay hiệu thuốc tây mua một viên thuốc tránh thai khẩn cấp và uống ngay vì: Khi đã xảy ra quan hệ tình dục thì trứng có khả năng đã gặp tinh trùng. Cơ chế tránh thai của viên thuốc tránh thai khẩn cấp là ngăn trứng làm tổ trong thành tử cung, nên uống thuốc trong vòng 24 tiếng sau khi quan hệ tình dục thì có hiệu quả tránh thai sẽ rất cao. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ là trường hợp bất đắc dĩ, các em không được lạm dụng sẽ gây ảnh hưởng đến vấn đề sinh sản sau này. Lưu ý: Khi đã bị hiếp dâm thì chúng ta cần đến bệnh viện thăm khám để phòng và ngăn chặn bệnh lây nhiễm qua đường tình dục một cách kịp thời. ? Em Bùi Thị Quỳnh hỏi: Khi bọn em có người yêu, việc đụng chạm vào cơ thể có bị coi là hành vi QRTD không ạ? Trả lời: Câu hỏi này có rất nhiều em đã giơ tay trả lời. Theo ý kiến của em Đào Thị Khánh Linh thì khi hai người yêu nhau có những hành vi tình dục tự nguyện thì không được xem là hành vi QRTD được. Cô giáo Lê Thị Hồng nhận xét và tán thành với ý kiến của bạn Linh Hoạt động 4: “Góc tâm sự” Hoạt động mang tên “góc tâm sự” sẽ là nơi tin cậy để HS gửi gắm những tâm sự sâu kín trong lòng chưa dám nói cùng ai. Mở đầu hoạt động này, tôi mời cô giáo Ngô Thị Lý- GVCN lớp 12A1 lên phía trên bục giảng để chia sẻ với các em một câu chuyện có thật mà cô đã giấu kín trong lòng 2 năm nay. “Câu chuyện về một HS nữ trong lớp chủ nhiệm của cô. Bạn ấy tên N là một cô bé khá xinh, nhanh nhẹn, em cũng là một cô gái biết làm dáng hơn các bạn khác, nói chung là biết yêu sớm. Ngay từ khi đang học lớp 10 em đã được sự chú ý của thầy giáo T là GV dạy bộ môn của lớp. Đến tiết của thầy, thầy thường xuống tận chỗ chỉ bảo tận tình cho N, cử chỉ và lời nói của thầy rất nhẹ nhàng, mượt mà. Thầy còn gợi ý N cho số điện thoại để có gì thắc mắc trong học tập cũng như trong cuộc sống thì cứ chia sẻ với thầy, thầy sẽ giúp đỡ. Thầy T thường dùng nhiều số điện thoại khác nhau để gọi cho N để nói chuyện. Ban đầu, vì sợ thầy nên N thường xuyên nghe máy, trả lời lại thầy. Nhưng sau đó, thầy thường nói những lời lẽ không lịch sự, còn rủ N đi chơi nữa. Biết được ý đồ của thầy nên N tỏ thái độ rất khoát, từ chối. Đến cuối kì, khi nhận kết quả tổng kết thì N rất ngỡ ngàng khi mình không đạt học sinh tiên tiến bởi vì môn học của thầy T dưới 5,0. Trong khi tất cả các môn đều tổng kết trên 7,0. Điều này làm em rất sốc, em suy sụp tinh thần. E còn lo sợ nếu như mình không đáp lại yêu cầu của thầy thì thầy vẫn tiếp tục trù dập ở những học kì sau nữa. Hoang mang, mất ngủ suốt một thời gian dài mà không biết làm gì, cuối cùng em mới dám tâm sự với cô giáo chủ nhiệm. N còn kể với cô rằng thầy T không chỉ làm như vậy với mình N mà còn với mấy bạn bên lớp A2 nữa. Nhưng các bạn ấy có xử lí giống N không thì bạn ấy cũng không rõ. Rất may mà trường hợp của bạn N chưa xảy ra điều gì đáng tiếc bởi em còn nhận ra những hành vi của thầy là sai trái, dám kiên quyết từ chối”. Qua câu chuyện mà cô Lý tâm sự, tôi và các cô trong ban cố vấn đã xây dựng “Góc tâm sự” với mong muốn nhận được sự tin tưởng của các em. Tôi giới thiệu 4 cô giáo có mặt trong buổi hoạt động hôm nay (cô Vũ Thị Hải, cô Lê Thị Bốn, cô Lê Thị Hồng và cô Ngô Thị Lý) là những người sẵn sàng lắng nghe những tâm tư của các em và có trách nhiệm giúp đỡ các em khi các em cần. Các cô ấy có vai trò như những “chuyên viên tư vấn” của chuyên mục “Góc tâm sự”. Các em có thể 16 chia sẻ một cách kín đáo, riêng tư những vướng mắc của mình (hoặc của bạn bè, người thân) thông qua hai cách. Cách thứ nhất, các em chia sẻ bằng hình thức viết ra giấy (viết thư) những tình huống gặp phải, những tâm tư, nguyện vọng, kể cả những điều bí mật tế nhị nhất, khó nói nhất rồi gửi đến tay một trong các cô giáo này (ta gọi là hòm thư kín). Cách thứ hai, nếu các em không ngại thì các em có thể tìm gặp riêng các cô ở trường hoặc tại nhà để các em trao đổi trực tiếp những vấn đề mà các em đã hoặc đang gặp phải. Hình ảnh cô giáo Ngô Thị Lý đang tâm sự với các em về câu chuyện có thật (Ảnh chụp). 2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường: - Đối với học sinh: + Đa số các em đều hứng thú với chủ đề của buổi hoạt động ngoại khóa, các em hào hứng, tích cực trong thảo luận và xử lí các tình huống. + Đa số các em đều nhận biết được những hành vi và hậu quả của QRTD gây ra. Từ đó các em có ý thức hơn việc nâng cao cảnh giác với các tình huống không an toàn, phòng tránh bị QRTD. + Đa số các em đã biết cách phân biệt được tình huống an toàn và tình huống không an toàn để biết cách phòng tránh và xử lí. + Đa số các em có kĩ năng xử lí tình huống, có khả năng tự bảo vệ mình khỏi sự QRTD. + Đa số các em tham gia đã thay đổi nhận thức về vấn đề QRTD, không còn xem nhẹ giữa hành vi QRTD với sự tán tỉnh, chọc ghẹo nữa. + Các em đều biết tìm kiếm cho mình sự giúp đỡ khi rơi vào tình huống bị QRTD. + Có thái độ cương quyết đối với kẻ quấy rối và những hành vi quấy rối; đồng thời có sự cảm thông, chia sẻ với và giúp đỡ người bị QRTD. + Từ những hiểu biết của bản thân về QRTD, các em nhận thấy mình cần có trách nhiệm tuyên truyền về tầm quan trọng của việc trang bị kĩ năng tự vệ phòng tránh bị QRTD cho mọi người xung quanh, đặc biệt là với những em gái nhỏ. - Đối với giáo viên: + Việc thực hiện sáng kiến này giúp tôi thấy được đây là việc làm đúng đắn và có ý nghĩa thực tiễn; cần thiết phải duy trì những tiết học ngoại khóa về giáo dục kĩ năng phòng tránh quấy rối tình dục nói riêng và kĩ năng sống nói chung cho HS không chỉ ở bộ môn Sinh học mà phải tiến hành ở các bộ môn học khác. 17 + Qua buổi hoạt động ngoại khóa tôi mới hiểu hơn những tâm tư, vướng mắc của các em gái tuổi mới lớn về vấn đề giới tính. Tôi nhận ra mình cần có trách nhiệm hơn nữa để giúp các em. Các em cần một nơi để chia sẻ, giãi bày và để được giúp đỡ. Vì thể tôi càng quyết tâm hơn trong việc duy trì “góc tâm sự” với mong muốn các em vững tin vào cuộc sống, tránh những hệ lụy đáng tiếc từ những hành vi QRTD gây ra. 18 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận: Buổi hoạt động ngoại khóa thành công tốt đẹp. Tất cả HS đều hứng thú theo dõi và có ý thức tìm hiểu về cách phòng tránh bị QRTD. Nội dung của buổi hoạt động là một bài học bổ ích, thiết thực giúp cho các em hiểu rõ hơn về những kĩ năng phòng tránh bị quấy tình dục. Các em từ chỗ còn rất mơ hồ, thiếu ý thức bảo vệ bản thân lẫn kiến thức về cách phòng tránh và xử lý những tình huống liên quan đến QRTD, thì sau buổi hoạt động ngoại khóa các em đã tự tin, dũng cảm và giàu bản lĩnh hơn, có khả năng tự bảo vệ bản thân khỏi sự quấy rối và xâm hại tình dục. Đồng thời các em có ý thức, trách nhiệm tuyên truyền về tầm quan trọng của việc trang bị kĩ năng tự vệ phòng tránh bị QRTD cho mọi người xung quanh. Giáo dục kĩ năng phòng tránh quấy rối tình dục cho học sinh trung học phổ thông là rất cần thiết, không chỉ cho một lớp mà cho cả học sinh toàn trường. Tuy nhiên để thực hiện được những chuyên đề ngoại khóa giáo dục giới tính cho học sinh đòi hỏi phải có sự phối hợp của nhiều tổ chức giáo dục trong nhà trường và cả trong xã hội. 3.2. Kiến nghị: Thông qua đề tài này tôi cũng xin đề xuất một số kiến nghị như sau: + Cần có sự phối hợp giữa các đoàn thể, giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, cán bộ y tế,...trong việc tuyên truyền, giáo dục kỹ phòng tránh bị quấy rối tình dục cho học sinh thông qua các hoạt động giáo dục khác. + Cần tổ chức tập huấn hoặc có chương trình đào tạo cho một số giáo viên về kỹ năng và kiến thức giảng dạy về giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản vị thành niên, giáo dục phòng tránh quấy rối tình dục. + Có thêm các tài liệu giáo dục phòng tránh quấy rối và xâm hại tình dục trong thư viện trường để giáo viên và học sinh tham khảo. + Cần tổ chức nhiều hơn nữa các hoạt động ngoại khóa về chủ đề này dưới nhiều hình thức khác nhau như các câu lạc bộ, cuộc thi,... trong trường học để công tác giáo dục thường xuyên và hiệu quả hơn. + Qua những nội dung trên tôi nhận thấy rằng đây không phải là nhiệm vụ của riêng ai mà trách nhiệm của các bậc phụ huynh, của các tổ chức xã hội nhằm bảo vệ quyền toàn vẹn thân thể của mỗi người. Vì vậy việc rèn luyện cho học sinh các kĩ năng bảo vệ bản thân trước sự quấy rối, xâm hại, bạo lực,...phải thực hiện càng sớm càng tốt. Trên đây là một số kinh nghiệm của cá nhân tôi trong việc giáo dục kĩ năng phòng tránh bị quấy rối tình dục cho HS. Song vẫn còn nhiều hạn chế rất mong được sự góp ý, chia sẻ từ quý thầy cô giáo để tôi tiếp tục hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Ngọc Lặc, ngày 20 tháng 5 năm 2018 Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến do mình viết không copy - sao chép của người khác NGƯỜI VIẾT SÁNG KIẾN XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Vũ Thị Hải 19