Tài liệu Giáo án tích hợp liên môn giáo dục công dân 9 chuyên đề giáo dục hôn nhân và “ bài toán dân số”

Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Ngày soạn:16/12/2014 Chuyên đề : GIÁO DỤC HÔN NHÂN VÀ “ BÀI TOÁN DÂN SỐ” CHO HỌC SINH LỚP 9 A.Mục tiêu bài học 1. Kiến thức: HS hiểu: - Khái niệm về hôn nhân, các biểu hiện đúng đắn và lệch lạc trong tình yêu và hôn nhân. - Nắm được một số qui định của pháp luật về nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân, nghĩa vụ của công dân trong hôn nhân, trách nhiệm của vợ và chồng trong gia đình. 2. Kĩ năng: - Phân biệt được hôn nhân hợp pháp và hôn nhân không hợp pháp. - Biết ứng xử trong những trường hợp liên quan đến quyền và nghĩa vụ hôn nhân của bản thân. 3. Thái độ: - Tôn trọng qui định của pháp luật về hôn nhân. - Ủng hộ những việc làm đúng, phản đối những việc làm trái pháp luật về hôn nhân và kế hoạch hóa gia đình. B. Phương pháp - Đàm thoại. - Thảo luận nhóm. - Phân tích tình huống. - Làm việc cá nhân. - Liên hệ thực tế. C. Tài liệu phương tiện - Sách Giáo khoa, sách giáo viên Giáo dục công dân 9 - Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 - Các thông tin, sự kiện liên quan. D. Các hoạt động dạy học 1. Ổn định tổ chức 2. Kiểm tra bài cũ: Giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh ( các nhóm chuẩn bị : sưu tầm tranh, ảnh về gia đình hạnh phúc và các hình ảnh còn vi phạm Luật Hôn nhân và gia đình. ) - Các nhóm cử đại diện lên trình bày kết quả của nhóm mình (dưới dạng bài văn thuyết minh ngắn. Mỗi nhóm trình khoảng 2 phút ) 3. Bài mới Hoạt động 1 Giới thiệu bài: Gia đình là một tế bào của xã hội . Gia đình là nơi nuôi dưỡng tâm hồn con người và là gốc rễ của mọi điều tốt đẹp nhất cuộc sống. Trong thế kỷ 21, trước những thử thách mới từ cuộc sống hiện đại, vai trò của gia đình càng quan trong. Năm học 2014-2015 1 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Nên ngay từ bây giờ các em cần xác định rõ quyền và nghĩ vụ của công dân trong hôn nhân cũng như nắm bắt được chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. Hoạt động của Giáo viên Hoạt động 2 Tìm hiểu tình huống phần đặt vấn đề - GV nêu câu hỏi: Nơi em ở có những trường hợp vi phạm quy định của pháp luật về hôn nhân không? Vi phạm điều gì? Hậu quả của việc vi phạm ấy? Cho học sinh quan sát một số hình ảnh những trường hợp vi phạm quy định của pháp luật về hôn nhân. Em có suy nghĩ gì về tình yêu và hôn nhân trong những trường hợp trên ? Em hãy nêu nguyên nhân của những trường hợp vi phạm qui định của pháp luật về hôn nhân trên và thử đưa ra biện pháp giải quyết. Em cần rút ra bài học gì cho bản thân ? - HS thảo luận và trình bày Bài tập : Em đồng ý với những ý kiến nào sau đây? Giải thích vì sao em đồng ý hoặc không đồng ý? a. Kết hôn khi nam nữ đủ 18 tuổi trở lên. b. Cha mẹ có quyền quyết định hôn nhân của con cái. c. Kết hôn do nam nữ tự nguyện quyết định dựa trên cơ sở tình yêu chân chính. đ. Không nên yêu sớm vì có thể dẫn đến Hoạt động của học sinh I. Đặt vấn đề Dẫn chứng : Những trường hợp vi phạm quy định của pháp luật về hôn nhân. Nguyên nhân: - Do trình độ dân trí thấp. - Do nhận thức chưa đầy đủ các qui định của pháp luật về hôn nhân. - Do bị người khác ép buộc. - Do cố tình vi phạm. - Do hủ tục lạc hậu. .... Biện pháp: - Nâng cao dân trí. - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hôn nhân bằng nhiều hình thức. - Đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng cuộc sống. - Thực hiện các hình phạt theo quy định của pháp luật về hôn nhân. Năm học 2014-2015 2 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 kết hôn sớm. e. Lấy vợ, lấy chồng con nhà giàu mới có h¹nh phóc. f. Trong gia đình người chồng là người quyết định mọi việc. - GV nhận xét và bổ sung. II. Nội dung chuyên đề : 1. Khái niệm hôn nhân: - Hôn nhân là sự liên kết đặc biệt giữa một nam và một nữ trên nguyên tắc tự nguyện bình đẳng, được Nhà nước thừa nhận nhằm chung sống lâu dài và xây dựng một gia đình hòa thuận hạnh phúc. Ý nghĩa của tình yêu chân chính : - Tình yêu chân chính là cơ sở quan Tình yêu chân chính có ý nghĩa như thế trọng nhất của hôn nhân và gia dình nào? hạnh phúc. - HS trả lời. Tìm những câu ca dao, dân ca nói về 2.Những quy định của pháp luật tình yêu đôi lứa. nước ta về hôn nhân : - GV nhận xét bổ sung rút ra nội dung bài a. Những nguyên tắc cơ bản của học. chế độ hôn nhân ở Việt Nam : GV nêu câu hỏi: + Hôn nhân tiến bộ, một vợ, một Những nguyên tắc cơ bản của chế độ chồng, vợ chồng bình đẳng. hôn nhân ở Việt Nam hiện nay là gì? + Hôn nhân không phân biệt tôn giáo, dân tộc, hôn nhân giữa công Cho học sinh đọc tư liệu tham khảo : dân Việt Nam với người nước ngoài + Điều 64 Hiến pháp 1992. được pháp luật bảo vệ . + Điều 4 Luật Hôn nhân và gia đình + Vợ và chồng có nghĩa vụ thực năm 2000 hiện kế hoạch hóa gia đình. Hoạt động 3 Tìm hiểu nội dung chuyên đề - GV nêu câu hỏi: Hôn nhân là gì? Vì sao vợ và chồng có nghĩa vụ thực hiện kế hoạch hóa gia đình. - Cho học sinh kể lại câu chuyện kén rể của một nhà thông thái thời cổ đại để học sinh có ý thức về hôn nhân và tóc độ ra tăng dân số đã được đặt ra cách đây từ mấy ngàn năm trước ( Bài toán dân số của Thái An - Tiết 49 – Ngữ văn 8) Năm học 2014-2015 3 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Cho học sinh theo dõi : Cho học sinh xem thông tin : BẢNG THỐNG KÊ VÀ DỰ BÁO SỰ PHÁT TRIỂN CỦA DÂN SỐ THẾ GiỚI TỪ NĂM 1950 ĐẾN 2050 Năm Tổng dân số Tỉ lệ Dân số Tăng thay đổi/năm /năm 1950 2.555.078.074 1,47 37.783.610 1960 3.039.332.401 1,33 40.781.960 1970 3.707.610.112 2,07 77.580.647 1980 4.456.705.217 1,70 76.259.715 1990 5.283.755.345 1,56 83.182.744 2000 6.080.141.683 1,26 77.258.877 2010 6.823.634.553 1,03 70.770.206 2020 7.518.010.600 0.88 66.371.114 2030 8.140.344.240 0,70 57.189.977 2040 8.668.391.454 0,55 47.462.555 2050 9.104.205.830(9 tỉ,104 triệu, 205 ngàn, 830 người) Cho học sinh xem tư liệu : Ý nghĩa của con số 11 tỷ dân đối với chúng ta b. Quyền và nghĩa vụ của công Cho học sinh nhận xét về tình hình dân số dân trong hôn nhân : hiện nay ở nước ta và trên thế giới. *. Được kết hôn : - Điều kiện để được kết hôn: Nam Để được kết hôn cần có những điều kiện đủ 20, nữ đủ 18 tuổi trở lên. Việc gì ? kết hôn do nam, nữ tự nguyện và phải được đăng kí tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Pháp luật cấm kết hôn trong những điều * Cấm kết hôn: kiện nào ? - Người đang có vợ, có chồng, người mất năng lực hành vi dân sự, giữa những người có cùng dòng máu trực hệ, những người cùng họ trong phạm vi ba đời, những người cùng giới tính… - Vợ chồng bình đẳng, có quyền và Pháp luật có những qui định như thế nào nghĩa vụ ngang nhau, phải tôn trong về quyền và nghĩa vụ của vợ và chồng danh dự nhân phẩm, nghề nghiệp Năm học 2014-2015 4 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 trong gia đình ? của nhau. Chơi trò chơi tiếp sức: Thi tìm nhanh Tìm những câu ca dao, dân ca nói về tình cảm gia đình. - HS thảo luận nhóm và trình bày. * HS trao đổi: - Tình hình kết hôn đúng pháp luật. - Tình hình kết hôn không đúng pháp luật (không đăng kí kết hôn, tảo hôn, ép hôn…) Tảo hôn: là việc lấy vợ lấy chồng khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ tuổi kết hôn theo quy định của pháp luật. Cưỡng ép kết hôn là hành vi buộc người khác kết hôn trái với nguyện vọng của họ - Các biện pháp khắc phục: Tuyên truyền pháp luật về hôn nhân cho mọi người hiểu, xử lí nghiêm những trường hợp vi phạm pháp luật về hôn nhân… Theo Khampha.vn nữ tuổi từ 15 đến 19 đã từng kết hôn. Như vậy cả nước có khoảng 7.5% số phụ nữ bắt đầu mang thai trong độ tuổi từ 15 đến 19 và 17% số thanh niên nam nữ cả nước đã lập gia đình vi phạm về điều kiện độ tuổi kết hôn. Năm 2011, cứ 1000 thanh niên nam nữ từ độ tuổi 15 đến 19 kết hôn thì có 46 trường hợp là nữ chưa đến tuổi vị thành niên sinh con. Tỷ lệ này cao hơn các nhóm dân số có trình độ học vấn thấp, các nhóm dân tộc thiểu số, các nhóm dân cư sinh sống tại các khu vực trung du và miền núi các dân tộc phía bắc và các khu vực nông thôn. Tỷ lệ kết hôn và sinh con ở tuổi 15 đến 19 (VTN) của nước ta cao hơn nhiều so với các nước khác trong khu vực Châu Á, Trong đó có Mianma với tỷ lệ 17,4%’ Malaixia chiếm 12% và Xingapo với tỷ lệ là 5,2% . Tảo hôn là gì? Cưỡng ép kết hôn là gì? Hoạt động 4 Trao đổi về những vấn đề trong thực tế - GV tổ chức cho HS trao đổi về tình hình kết hôn đúng pháp luật và không đúng pháp luật ở địa phương cũng như trong cả nước . Cần làm gì để khắc phục tình trạng kết hôn không đúng pháp luật ? Năm học 2014-2015 5 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Theo một số liệu thống kê khác cho thấy: 15 tỉnh, thành phố cả nước có trên 1% trẻ em ở độ tuổi 14 - 16 đã có vợ chồng. Các tỉnh có tỷ lệ trẻ em tảo hôn cao như Hà Giang: 5,72%, Cao Bằng: 5,1%, Lào Cai 2,7%, Sơn La 2,6%, Quảng Trị 2,4% và Bạc Liêu 2,1%. Những địa phương trên có đến 22% tỷ lệ kết hôn không đăng ký vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình, phần lớn các cặp vợ chồng kết hôn trước tuổi luật định. Theo kết quả điều tra có 30,7% đối tượng kết hôn ở độ tuổi dưới 19, có 0,2% đối tượng kết hôn khi mới 9 tuổi, 0,3% đối tượng kết hôn khi 14 tuổi, 1,0% kết hôn khi 15 tuổi, 3,3% kết hôn khi16 tuổi, 5,8% kết hôn khi 17 tuổi và 15,6% kết hôn khi 18 tuổi. Ở các tỉnh miền núi phía Bắc nơi tập trung đông đồng bào dân tộc thiểusố, có tỷ lệ tảo hôn khá cao so với cả nước. Điển hình là ở huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái có tốc độ tăng dân số hàng năm trên 2% đây cũng là huyện có số vụ tảo hôn cao nhất của tỉnh Yên Bái. Trong bản danh sách các trườnghợp tảo hôn ở xã Khau Mang, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, năm 2006 xã Khau Mang đã có 28 trường hợp tảo hôn, 6 tháng đầu năm 2007 đã có 6 trường hợp tiếp tục vi phạm. Cặp vợ chồng "nhí" Lê Văn Chùn (13 tuổi) và Hồ Thị Lài (12 tuổi) Việc mang thai ở độ tuổi vị thành niên dẫn tới những hậu quả gì? Hậu quả của việc mang thai sớm ở lứa tuổi vị thành niên: Khi mang thai ở tuổi vị thành niên dễ dẫn đến các biến chứng do thai nghén như: Dễ bị sẩy thai, đẻ non, Năm học 2014-2015 6 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 nhiễm độc thai nghén, làm tăng nguy cơ tử vong mẹ. Làm mẹ quá trẻ, cơ thể chưa phát triển đầy đủ dẫn đến thiếu máu, thai kém phát triển dễ bị chết lưu hoặc S trẻ thiếu cân, con suy dinh dưỡng cao. Nạo phá thai không an toàn, tăng nguy cơ nhiễm khuẩn và vô sinh trong tương lai, gây nguy cơ tử vong cao; bên cạnh đó, rất nhiều phụ nữ chịu những hậu quả nghiêm trọng về tinh thần sau khi nạo phá thai. Đẻ khó do khung chậu chưa phát triển đầy đủ, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật (Foocxep, giác hút). Tỷ lệ mắc bệnh tật và tử vong của trẻ sơ sinh cao hơn nhiều so với các bà mẹ ở tuổi trưởng thành. Dễ mắc các bệnh lây truyền qua ùng A Mua Mới 14 tuổi đã phải vất vả đường tình dục. Trong đó có cả với nỗi lo toan chăm sóc vợ con (Ảnh: HIV/AIDS. Có thai ở tuổi vị thành niên dẫn đến HQ). bỏ học dở chừng, ảnh hưởng tới tương lai sau này. Việc bỏ học dở chừng sẽ dẫn tới việc mất các cơ hội có tương lai nghề nghiệp tốt đẹp. Làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng, khủng hoảng tâm lý, tổn thương tình cảm và thiếu điều kiện tốt trong cuộc sống. Một số bạn gái có thể rất chán nản và cảm thấy bị cách biệt với gia đình và bạn bè. Những chỉ trích của xã hội không tốt và xấu hổ cho cả hai bạn, nhưng chủ yếu là đối với bạn nữ. Bị người kia bỏ rơi hoặc cưới gấp với một người mà bạn có thể không muốn có cam kết cuộc sống của bạn với người ấy. Năm học 2014-2015 7 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Nghèo đói, thất học là hậu quả của việc kết hôn sớm, sinh con đông. Chúng ta có thể đưa ra các giả pháp nào để ngăn chặn tình trạng tảo hôn? Học sinh trao đổi thảo luận và tự do phát biểu ý kiến Xã hội chế giễu gia đình của người nữ và danh tiếng của họ. Thêm vào đó là gánh nặng về kinh tế khi đứa trẻ được sinh ra. Căng thẳng về tài chính cho cả gia đình vì sẽ cần phải có người chăm sóc đứa trẻ, cho ăn, mặc mà điều này làm tăng các chi phí cho gia đình lên và giảm lượng lao động sản xuất của gia đình đang có. Tăng chi phí y tế công cộng, tăng dân số gây ảnh hưởng không tốt tới phát triển xã hội. Tử vong ở mẹ để lại cho con thiếu sự chăm sóc của mẹ và làm tăng thêm gánh nặng cho gia đình và xã hội. Biện pháp Biện pháp kích cầu học tập, nâng cao trình độ dân trí Cần có chính sách kích cầu học tập đối với việc học tập của con em đồng bào dân tộc thiểu số và con em ở nông thôn. Nhà nước cần có nhiều chính sách nhằm thu hút, khuyến khích sự học tập của các em . Về lĩnh vực y tế, cần có sự quan tâm đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ đủ điều kiện chăm sóc sức khỏe cho đồng bào... Tuyên truyền để thay đổi hành vi của cộng đồng, của các bậc cha mẹ trong việc giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản cho thế hệ trẻ Học sinh là người phải được giáo dục giới tính, tình dục một cách khoa và đầy đủ. Song song đó phải giáo dục cho người chưa thành niên về giới tính, tâm lý, sức khỏe sinh sản để họ biết cách xử lý khi bản thân mình gặp phảinhững tình huống có liên quan đặc biệt là trẻ Năm học 2014-2015 8 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 em nữ. Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, xã hội trong việc theo dõi sự phát triển về tâm sinh lý, đời sống tình cảm của học sinh để họ vượt qua được những rào cản của tâm lý vấn đề giới tính. Tóm lại, việc nâng độ tuổi kết hôn của nam, nữ trong luật HNGĐ sửa đổi là cần thiết và phù hợp. Vì một xã hội phát triển không thể có những gia đình yếu ớt, què quặt bởi việc kết hôn với lứa tuổi quá sớm. Điều này đồng nghĩa với việc xây dựng gia đình hiện đại, phát huy thuần phong mỹ tục của dân tộc và góp phần phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, dân chủ. 5 .Trách nhiệm của thanh niên – Học sinh: - Học sinh phải có thái độ nghiêm túc trong tình yêu và hôn hân, không yêu sớm để ra sức học tập, không vi phạm những qui định của pháp luật về hôn nhân. - Biết đánh giá đúng bản thân, hiểu được nội dung cơ bản, ý nghĩa của luật hôn nhân và gia đình. Cho học sinh xem tư liệu : Tiếng thét kinh hoàng mùa "cướp" vợ Thanh niên- học sinh cần phải có trách nhiệm như thế nào trong tình yêu và hôn nhân? - HS thảo luận- Phát biểu Năm học 2014-2015 9 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 - GV chốt: Đáp án Cho học sinh xem tư liệu : Pháp luật hiện nay không cấm Ngày Lương thực Thế giới: Nhìn để những người nhiễm HIA/AIDS kết thấy sự khủng khiếp của đói nghèo. hôn. Do đó trong trường hợp trên Nhận xét về hậu quả của sự gia tăng dân anh A và chị P vẫn được kết hôn số trên thế giới. bình thường. Hoạt động 5: Luyện tập - Củng cố: Đáp án GV nêu tình huống: Quyết định của cơ quan Nhà nước Hoà bị gia đình ép gả cho 1 gia đình có thẩm quyền bắt giam và truy tố nhà giàu có khi mới 16 tuổi. anh D về tội giao cấu với trẻ em là - Yêu cầu HS: Phân nhóm-Xây dựng kịch đúng, vì khoản 1 điều 115 Bộ luật bản, viết lời thoại. Phân vai- Thể hiện tiểu hình sự quy định: Người nào là phẩm thành niên mà giao cấu với trẻ em từ - Các nhóm chơi trò chơi sắm vai đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, thì bị - GV đánh giá, nhận xét. phạt tù từ một năm đến năm năm. Bài tập 1: Anh A bị nhiễm HIV, trong khi chị P là người khỏe mạnh. Hai anh chị rất yêu nhau. Chị P biết rõ bệnh tình của người yêu mình và tự nguyện kết hôn với anh A. “ Ba ngọn nến lung linh” Tác giả - Theo em pháp luật có cho phép anh A và Ngọc Lễ - Phương Thảo. chị P kết hôn với nhau hay không? Vì sao? Bài tập 2: Anh D 21 tuổi và chị M 15 tuổi tự nguyện yêu nhau và quyết định lấy nhau. Một tuần sau khi tổ chức đám cưới, anh D bị cơ quan nhà nước có thẩm quyền bắt và truy tố với tội giao cấu với trẻ em. Anh D, chị M và hai bên gia đình đã phản đối việc bắt giữ và cho rằng việc anh D và chị M cưới nhau và chung sống với nhau là hoàn toàn tự nguyện, đã được sự đồng ý, nhất trí cả hai bên gia đình. - Theo em, quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền bắt giam và truy tố anh D về tội giao cấu với trẻ em là đúng hay sai? Tại sao? Năm học 2014-2015 10 Trường THCS Phú Yên Giáo án Giáo dục công dân 9 Em có biết bài hát nào hát về gia đình hạnh phúc. Em hãy hát bài hát đó và nêu cảm nhận * Đánh giá kết quả học tập của học sinh, qua phần đánh giá kết quả này giáo viên có thể biết được mức độ hiểu bài của học sinh và có những hành động thực tiễn thực hiện quyền và nghĩa vụ c.ủa công dân trong hôn nhân. Kiểm tra học sinh bằng hình thức Vẽ tranh về đề tài gia đình. Yêu cầu: HS cần trình bày được các nội dung sau: - Vẽ nội dung về chủ đề gia đình. - Tùy theo mức độ làm bài của học sinh, giáo viên đánh giá cho hợp lí. - GV nêu kết luận toàn bài. Dặn dò: Học sinh thu bài vào tuần sau Chuẩn bị cho tiết học tiếp theo. Năm học 2014-2015 11