Tài liệu Giải pháp quản lý chất lượng thi công công trình xây dựng trường thcs đông hưng thuận của ban quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình quận 12, thành phố hồ chí minh

1 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan luận văn này hoàn toàn do tôi thực hiện. Các đoạn trích dẫn và số liệu sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. Kết quả khảo sát thông qua bảng câu hỏi trong luận văn này do tôi thực hiện, đảm bảo độ chính xác và khách quan trong nghiên cứu. TP.HCM ngày 08 tháng 8 năm 2018 Tác giả luận văn ĐOÀN ĐỨC DUY 2 TÓM TẮT Trong thời gian qua, sự tăng trưởng của nền kinh tế là điều kiện hình thành nhiều dự án đầu tư xây dựng với công năng, quy mô, nguồn vốn khác nhau, đặc biệt phát triển mạnh tại các khu vực quận ven. Cùng với sự phát triển chung của thành phố, Quận 12 có nhiều bước phát triển trong kinh tế, xã hội và đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư xây dựng công trình trên địa bàn. Dự án xây dựng công trình thuộc khu vực công luôn đi kèm với một trình tự thủ tục tương đối phức tạp, trải qua nhiều công đoạn từ khâu chuẩn bị đầu tư đến giai đoạn hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng. Đặc biệt đối với các công trình phục vụ cộng đồng như trường học, bệnh viện, nhà thi đấu.. được vận hành sử dụng liên tục, phục vụ với số lượng rất lớn nhu cầu của người dân, do đó chất lượng công trình là một yếu tố tiên quyết luôn phải đảm bảo. Qua nghiên cứu này, tác giả đã tổng hợp các cơ sở pháp lý của Nhà nước, các Nghị định, thông tư, quy chuẩn, tiêu chuẩn về quản lý chất lượng công trình trường Trung học, có thể ứng dụng thực tiễn tại Trường Trung Học Đông Hưng Thuận Quận 12. Đồng thời qua khảo sát thực tế đã xác định các yếu tố tác động đến chất lượng của công trình trường học tại Quận 12. Các yếu tố này qua phân tích bảng câu hỏi khảo sát đã xếp hạng được các yếu tố quan trọng tác động mạnh đến chất lượng công trình trường học; từ đó đề xuất những giải pháp nhằm kiểm soát và nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý chất lượng công trình trường học. 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 8 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG .............................................................................................................................................. 11 1.1 Chất lƣợng ............................................................................................................... 11 1.2 Chất lƣợng công trình ............................................................................................ 12 1.3 Quản lý chất lƣợng công trình xây dựng .............................................................. 12 1.3.1 Quản lý chất lượng công trình xây dựng trên thế giới .......................................... 14 1.3.2 Quản lý chất lượng công trình xây dựng tại Việt Nam ......................................... 14 1.4 Quy chuẩn đánh giá chất lƣợng công trình xây dựng ......................................... 15 1.5 Các vấn đề cần nghiên cứu trong quản lý chất lƣợng công trình xây dựng tại Việt Nam 16 1.5.1 Quản lý chất lượng xây dựng các công trình thực tế hiện nay ............................... 16 1.5.2 Công tác Quản lý chất lượng khảo sát và thiết kế .................................................. 17 1.5.3 Công tác quản lý chất lượng trong quá trình thi công ............................................ 18 1.5.4 Vai trò và trách nhiệm của địa phương nơi có dự án trong công tác nâng cao chất lượng dự án ...................................................................................................................... 19 1.5.5 Vai trò và trách nhiệm của Chủ đầu tư trong công tác quản lý chất lượng các dự án20 1.6 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................................ 20 CHƢƠNG 2 : LÝ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CHẤT LƢỢNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG ...................................... 21 2.1 Cơ sở pháp lý của Nhà nƣớc về quản lý chất lƣợng công trình xây dựng ......... 21 2.1.1 Quản lý Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng...................................... 21 2.1.2 Luật xây dựng .................................................................................................... 22 2.1.3 Nghị định, thông tư về quản lý chất lượng công trình xây dựng ....................... 23 2.1.4 Quy chuẩn, tiêu chuẩn về quản lý chất lượng công trình xây dựng trường học .... ........................................................................................................................... 24 2.2 Cơ sở pháp lý trong quản lý chất lƣợng xây dựng trƣờng học ........................... 25 2.2.1 Nguyên tắc chung trong quản lý chất lượng công trình xây dựng trường học ...... 26 2.2.2 Quản lý chất lượng công tác khảo sát xây dựng trường học ............................. 27 2.2.3 Quản lý chất lượng thiết kế trường học ............................................................. 27 2.2.4 Quản lý chất lượng thi công trường học ............................................................ 28 2.3 Nguyên nhân ảnh hƣởng tới chất lƣợng công trình xây dựng trƣờng học ........ 35 2.3.1 Giai đoạn khảo sát xây dựng ................................................................................... 35 2.3.2 Giai đoạn thiết kế .................................................................................................... 36 2.3.3 Giai đoạn thi công xây dựng ................................................................................... 37 4 2.3.4 Giai đoạn khai thác, vận hành và sử dụng .............................................................. 38 2.3.5 Những sự cố liên quan đến chất lượng thi công trường học ................................... 38 2.4 Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng công trình xây dựng trƣờng học ........... 43 2.5 Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng công trình trƣờng trung học cơ sở Đông Hƣng Thuận – Quận 12 ..................................................................................................... 49 2.6 Thiết kế nghiên cứu ..................................................................................................... 51 2.7 Xây dựng thang đo và bảng câu hỏi khảo sát............................................................ 51 2.8 Phƣơng pháp thu thập số liệu và số lƣợng mẫu quan sát ........................................ 52 2.9 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................................ 52 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG THI CÔNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG TRƢỜNG THCS ĐÔNG HƢNG THUẬN CỦA BAN QLDA ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH QUẬN 12, TP.HCM ................................................................... 53 3.1 Giới thiệu về Ban quản lý dự án Đầu tƣ xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM 53 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ......................................................................... 53 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ............................................................................................. 53 3.1.3. Tổ chức bộ máy và biên chế .................................................................................. 54 3.2 Công tác quản lý chất lƣợng và kết quả hoạt động của Ban QLDA Đầu tƣ xây dựng Quận 12, Tp.HCM trong thời gian qua ........................................................................... 55 3.3 Phân tích định lƣợng – Kết quả khảo sát các nhân tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng công trình xây dựng .................................................................................................................... 56 3.3.1 Công cụ phân tích định lượng ................................................................................. 56 3.3.2 Báo cáo nội dung khảo sát sơ bộ............................................................................. 57 3.3.2.1 Số lượng mẫu và đối tượng khảo sát sơ bộ ...................................................... 57 3.3.2.2 Mục đích của khảo sát sơ bộ ............................................................................ 57 3.3.2.3 Nội dung góp ý................................................................................................. 58 3.3.2.4 Chỉnh sửa Bảng câu hỏi khảo sát sơ bộ ........................................................... 58 3.3.3 Kết quả khảo sát chính thức .................................................................................... 58 3.3.3.1 Kinh nghiệm công tác ...................................................................................... 58 3.3.3.2 Vai trò chức danh trong Dự án......................................................................... 59 3.3.3.3 Loại – cấp công trình, cấp ngân sách của Dự án ............................................. 59 3.3.3.4 Các nhân tố đánh giá tác động đến chất lượng công trình trường học ............ 60 3.4 Phân tích tồn tại và hạn chế trong công tác quản lý chất lƣợng của Ban QLDA Đầu tƣ xây dựng Quận 12 .............................................................................................................. 68 3.5 Phƣơng hƣớng đầu tƣ xây dựng công trình của Quận 12, Tp.HCM trong thời gian tới .............................................................................................................................................. 70 3.6 Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao công tác quản lý chất lƣợng công trình trƣờng học tại Ban quản lý dự án Đầu tƣ xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM ... 71 3.6.1 Nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng công trình trường học của nhà thầu thi công71 5 3.6.2 Nâng cao năng lực quản lý Dự án, quản lý chất lượng công trình của Ban Quản Lý Dự án Đầu tư xây dựng công trình......................................................................................... 72 3.6.3 Tăng cường quản lý nhà nước về chất lượng công trình trường học ...................... 73 3.6.4 Chất lượng tư vấn thiết kế - tư vấn giám sát công trình trường học ....................... 74 3.6.5 Thông tin, phối hợp tốt giữa các bên tham gia Dự án............................................. 75 3.6.6 Chất lượng nguyên vật liệu, thiết bị ........................................................................ 75 3.6.7 Nâng cao chất lượng công tác nghiệm thu .............................................................. 76 3.6.8 Nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng công trình xây dựng của chủ sử dụng công trình trường học ........................................................................................................................ 76 KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ................................................................................................ 78 1. Những kết quả đã đạt được ....................................................................................... 78 2. Những kiến nghị hướng nghiên cứu tiếp theo .......................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 82 PHỤ LỤC 1 ......................................................................................................................... 85 PHỤ LỤC 2 ......................................................................................................................... 88 PHỤ LỤC 3 ......................................................................................................................... 93 6 DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 2. 1 Sơ đồ Mô hình quản lý chất lượng công trình xây dựng ở Việt Nam .............. 22 Hình 2. 2 Cơ quan CA đang kiểm tra thực tế công trình so với bản thiết kế công trình Trường Tiểu học Tân Hội A ............................................................................................. 39 Hình 2. 3 Sập la phông Trường Tiểu học Thạnh Quới A (xã Thạnh Quới, huyện Long Hồ, Vĩnh Long .................................................................................................................. 40 Hình 2. 4 Vụ sập mái che Trường Tiểu học Giá Rai A, Bạc Liêu ................................... 40 Hình 2. 5 Vụ sập sàn phòng học Trường THCS-THPT Đống Đa – TP Đà Lạt ............... 41 Hình 2. 6 Công trình Nhà học bộ môn - Trường THPT Lương Tài số 2 ......................... 42 Hình 2. 7 Thép không đủ chất lượng được Cơ quan Công an bắt quả tang tại hiện trường công trình Trường Tiểu học Trưng Trắc ............................................................... 43 Hình 2. 8 Ba yếu tố quyết định chất lượng công trình xây dựng...................................... 44 Hình 2. 9 Quy trình nghiên cứu ........................................................................................ 51 7 DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2. 1 Quy mô trường THCS Đông Hưng Thuận Quận 12 ........................................ 25 Bảng 2. 2 Hệ thống các phương pháp kiểm tra chất lượng .............................................. 29 Bảng 2. 3 Tổng hợp các văn bản quy định về quản lý chất lượng công trình trường trung học ........................................................................................................................... 31 Bảng 2. 4 Tổng hợp các nhóm yếu tố tác động đến chất lượng công trình xây dựng ...... 47 Bảng 3. 1 Công trình – Dự án đầu tư xây dựng thi công năm 2017 tại Quận 12 ............. 55 Bảng 3. 2 Số vụ vi phạm trật tự xây dựng trên địa bàn Quận 12 ..................................... 56 Bảng 3. 3 Đối tượng khảo sát sơ bộ.................................................................................. 57 Bảng 3. 4 Kinh nghiệm công tác của các cá nhân tham gia khảo sát ............................... 59 Bảng 3. 5 Vai trò công tác của các cá nhân tham gia khảo sát ......................................... 59 Bảng 3. 6 Loại công trình Dự án trong khảo sát ............................................................... 59 Bảng 3. 7 Cấp công trình Dự án trong khảo sát................................................................ 60 Bảng 3. 8 Cấp ngân sách của các Dự án trong khảo sát ................................................... 60 Bảng 3. 9 Xếp hạng các yếu tố tác động đến chất lượng công trình trường học .............. 61 Bảng 3. 10 Chỉ số giá xây dựng công trình ...................................................................... 64 Bảng 3. 11 Hệ số Crobach’s Alpha trong kiểm định thang đo khảo sát ........................... 65 Bảng 3. 12 Bảng tổng hợp vai trò của các bên trong Dự án đối với các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng ...................................................................... 65 Bảng 3. 13 Quy trình, trách nhiệm các bên kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng chất lượng công trình xây dựng trong các giai đoạn thực hiện Dự án ................................................ 79 8 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Chất lượng công trình xây dựng không những liên quan trực tiếp đến an toàn sinh mạng, an ninh công cộng, hiệu quả của dự án đầu tư xây dựng công trình mà còn là yếu tố quan trọng đảm bảo sự phát triển của mỗi quốc gia. Do vậy việc quản lý chất lượng các công trình xây dựng là vấn đề được nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm. Đầu tư xây dựng các công trình trường học là một trong những chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước và chính quyền các cấp. Trong thời gian qua, sự tăng trưởng của nền kinh tế là điều kiện hình thành nhiều dự án đầu tư xây dựng với công năng, quy mô, nguồn vốn khác nhau. Các công trình ngày càng hiện đại về kết cấu, hoành tráng về kiến trúc và đẳng cấp về chất lượng. Trong năm 2017 tại một số địa phương đã xảy ra các vụ tai nạn ảnh hưởng đến môi trường an toàn cho học sinh tại các trường học như: sập nền nhà vệ sinh, sập sàn của phòng học, sập lan can. Trước các sự cố nghiêm trọng này, Bộ giáo dục và đào tạo đã có văn bản số 64/BGDĐT-CSVC gửi Ủy Ban Nhân Dân các Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các đơn vị chức năng tại địa phương kiểm tra, rà soát, đánh giá lại chất lượng xây dựng các trường học, lập kế hoạch và thực hiện việc bảo trì công trình theo quy định tại Nghị định số 46/2015/NĐ-CP của Chính phủ ngày 12/5/2015 về quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng. Trong thời gian qua, Quận 12 có nhiều bước phát triển trong kinh tế, xã hội và đặc biệt trong lĩnh vực đầu tư xây dựng công trình trên địa bàn. Trên địa bàn quận 12 hiện có một số công trình trường học sử dụng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước do Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng của Quận 12 thực hiện quản lý cụ thể hiện nay đang thi công xây dựng công trình xây dựng Trường THCS Đông Hưng Thuận của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh. Trong quá trình triển khai thực hiện thi công xây dựng công trình, tại nhiều công trình vẫn còn hiện tượng sai sót trong thiết kế, thi công sai thiết kế, không đảm bảo tiến độ thi công.., sau khi bàn giao đã nhanh chóng bị hư hỏng, xuống cấp. Nguyên nhân dẫn đến là do chủ đầu tư, đơn vị tư vấn giám sát, các cơ quan liên quan … đã có sự buông lỏng quản lý, giám sát không chặt chẽ, hoặc lý do khác. Do đó, với vai trò là cán bộ tại cơ quan này tôi muốn tìm ra những nguyên nhân và lựa chọn đề tài nghiên cứu giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chất lượng các dự án công trình xây dựng. Vì lý do trên, tôi lựa chọn đề tài có tiêu đề là: “Giải pháp quản lý chất 9 lượng thi công công trình xây dựng Trường THCS Đông Hưng Thuận của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài - Xác định các yếu tố tác động đến chất lượng công trình trường học tại Q12. - Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng trường học tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM. 3. Cơ sở khoa học và thực tiễn của đề tài - Cơ sở khoa học: Lý thuyết về Quản lý chất lượng công trình xây dựng, các hệ thống và phương pháp quản lý chất lượng theo văn bản quy định của Pháp Luật, tiêu chuẩn ISO. - Cơ sở thực tiễn: Thực trạng công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng tại Ban quản lý dự án Đầu tư xây dựng Công trình Quận 12, Tp.HCM cụ thể: công trình xây dựng Trường THCS Đông Hưng Thuận của Ban QLDA đầu tư xây dựng Công trình Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh làm chủ đầu tư và một số đơn vị khác, các quy định pháp luật có liên quan. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: - Đối tượng nghiên cứu là yêu cầu và nội dung công tác quản lý chất lượng công trình xây dựng tại công trình xây dựng Trường THCS Đông Hưng Thuận của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM. - Phạm vi nghiên cứu là hoạt động quản lý chất lượng thi công công trình xây dựng trường học của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Vận dụng phương pháp tổng hợp và phân tích các dữ liệu thu được qua các nguồn thông tin sơ và thứ cấp. - Kết hợp phương pháp phân tích định tính với các phương pháp định lượng, phương pháp so sánh, đối chiếu thông qua bảng câu hỏi khảo sát. - Phương pháp phân tích hệ thống. 6. Kết quả nghiên cứu đạt đƣợc - Tổng hợp các cơ sở pháp lý của Nhà nước, các Nghị định, thông tư, quy chuẩn, tiêu chuẩn về quản lý chất lượng công trình trường Trung học, có thể ứng dụng thực tiễn tại Trường Trung Học Đông Hưng Thuận Quận 12. 10 - Xác định các yếu tố tác động đến chất lượng của công trình trường học tại Quận 12. - Đề xuất những giải pháp nhằm kiểm soát và nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý chất lượng công trình trường học của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình Quận 12, Tp.HCM. 11 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG CÔNG TRÌNH XÂY DỰNG 1.1 Chất lƣợng Chất lượng là một phạm trù phức tạp và có nhiều định nghĩa khác nhau. Có rất nhiều quan điểm khác nhau về chất lượng. Hiện nay có một số định nghĩa về chất lượng đã được các chuyên gia chất lượng đưa ra như sau: - “Chất lượng là sự thỏa mãn nhu cầu thị trường với chi phí thấp nhất” (theo Giáo sư người Nhật – Ishikawa). - “Chất lượng là sự hài lòng của khách hàng” (theo J.M Juran (1970)– một giáo sư người Mỹ) được chấp nhận rộng rãi nhất hiện nay. Theo Juran, khách hàng là bất cứ ai bị tác động bởi sản phẩm đang xét. Khách hàng ở đây bao gồm:  Khách hàng bên ngoài bao gồm những người bán sản phẩm, bảo hiểm, các cơ quan quản lý sản phẩm về mặt nhà nước như cơ quan đăng kiểm.  Khách hàng nội bộ bao gồm các bộ phận có liên quan tới việc chế tạo, lắp ráp sản phẩm và các bộ phận khác có liên quan như bộ phận bán hàng, quảng cáo. Trong mỗi lĩnh vực khác nhau, với mục đích khác nhau nên có nhiều quan điểm về chất lượng khác nhau. Tuy nhiên, có một định nghĩa về chất lượng được thừa nhận ở phạm vi Quốc tế, đó là định nghĩa của tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế. Theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015 [3] định nghĩa chất lượng là: “Mức độ đáp ứng các yêu cầu của một tập hợp có đặc tính vốn có”. ISO 9001:2015 chỉ ra việc tiếp cận tư duy dựa trên rủi ro, giúp tổ chức xác định các yếu tố có thể là nguyên nhân làm các quá trình và hệ thống quản lý của tổ chức chệch khỏi kết quả được hoạch định, đưa ra các kiểm soát phòng ngừa nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng tối đa cơ hội khi nó xuất hiện. Các nguyên tắc quản lý chất lượng, bao gồm: - Hướng vào khách hàng; - Sự lãnh đạo; - Sự tham gia của mọi người; - Tiếp cận theo quá trình; - Cải tiến; - Quyết định dựa trên bằng chứng; - Quản lý mối quan hệ. 12 Tóm lại, chất lượng là khái niệm đặc trưng cho khả năng thỏa mãn nhu cầu của khách hàng. Vì vậy, sản phẩm hay dịch vụ nào không đáp ứng được nhu cầu của khách hàng thì bị coi là kém chất lượng cho dù trình độ công nghệ sản xuất ra có hiện đại đến đâu đi nữa. Đánh giá chất lượng cao hay thấp phải đứng trên quan điểm người tiêu dùng. Cùng một mục đích sử dụng như nhau, sản phẩm nào thỏa mãn nhu cầu tiêu dùng cao hơn thì có chất lượng cao hơn. Khách hàng luôn yêu cầu các sản phẩm hay dịch vụ thường là: tốt, đẹp, bền, sử dụng lâu dài, thuận lợi, giá cả phù hợp. Một sản phẩm hoàn hảo chính là chất lượng đáp ứng được các yêu cầu sử dụng. Nâng cao chất lượng đáp ứng với các yêu cầu sử dụng sẽ nâng cao chất lượng chung của sản phẩm, đồng thời làm giảm các chi phí sửa chữa, bảo trì và làm tăng sự hài lòng của khách hàng. 1.2 Chất lƣợng công trình Chất lượng của công trình xây dựng được định nghĩa là sự hài lòng của những tổ chức, cá nhân có liên quan đến công trình. Những tổ chức, cá nhân liên quan bao gồm Chủ đầu tư, các nhà thầu chính và phụ, tư vấn khảo sát, thiết kế, những người sử dụng công trình, các công ty vận hành, bảo trì, sửa chữa, cư dân xung quanh, người cho vay vốn đầu tư ... họ đã tham gia vào quá trình xây dựng, sử dụng hay bị ảnh hưởng bởi công trình. Sự hài lòng của những người liên quan đến công trình cũng được quyết định bởi đặc điểm tính năng và chất lượng của công trình. Họ thường có quyền lợi liên quan đến công trình khác nhau và vì vậy, sự quan tâm, đánh giá về mặt chất lượng đối với công trình cũng khác nhau, thậm chí có thể đối nghịch nhau. 1.3 Quản lý chất lƣợng công trình xây dựng Theo NAVFAC (2004) [22] Quản lý chất lượng công trình xây dựng (Construction Quality Management- CQM) là việc thực hiện các nhiệm vụ đảm bảo rằng công việc xây dựng được thực hiện theo kế hoạch, theo đúng yêu cầu kỹ thuật, hoàn thành đúng thời hạn, trong một ngân sách nhất định và trong môi trường làm việc an toàn. Đối với dự án xây dựng, chất lượng bắt đầu với yêu cầu: kế hoạch quản lý chất lượng, tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn hiện hành và cuối cùng là đáp ứng các tiêu chí và tài liệu thiết kế nhằm giải quyết chính xác những yêu cầu này. Vì vậy, nhà thiết kế thiết lập các tiêu chuẩn chất lượng, và nhà thầu xây dựng theo tiêu chuẩn chất lượng trong kế hoạch thi công và có phương án tổ chức thi công đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, kiểm soát được chất lượng của công việc. 13 Tạp chí khoa học Công Nghệ Xây Dựng (2006) [15] nêu ra khái niệm về quản lý chất lượng công trình xây dựng là quá trình gồm các yêu cầu sau: - Vai trò quản lý của Nhà Nước ban hành các văn bản quy định về chất lượng công trình xây dựng. - Kiểm soát chất lượng công tác thiết kế và chi phí. - Kiểm soát chất lượng vật liệu, chế phẩm và thiết bị. - Giám sát biện pháp tổ chức thi công và chất lượng thi công. - Nghiệm thu đánh giá chất lượng trước khi đưa vào sử dụng, áp đặt chế độ bảo hành và chế tài đối với nhà thầu xây dựng. Theo Đặng (2015) [7] quản lý chất lượng thi công trình xây dựng là một quá trình hoạch định, tổ chức, giám sát và kiểm tra các công việc, nguồn lực để hoàn thành các mục tiêu đã đặt ra. Nội dung chính của công tác quản lý chất lượng thi công công trình xây dựng như sau: - Kế hoạch quản lý chất lượng: kế hoạch quản lý chất lượng công trình phải được kết hợp với các yêu cầu và hướng dẫn của Nhà nước thông qua Nghị định 46/2015/NĐ-CP về Quản lý chất lượng công trình xây dựng, ISO 90012015; đồng thời phải phù hợp với Luật xây dựng hiện hành (hiện nay Nghị định 46/2015/NĐ-CP đã thay thế cho Nghị định 15/2013/NĐ-CP về quản lý chất lượng công trình xây dựng trừ nội dung liên quan đến thẩm tra thiết kế của cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng). - Theo dõi: quá trình theo dõi, kiểm tra tiến trình Dự án, phân tích tình hình, giải quyết các vấn đề liên quan và thực hiện báo cáo hiện trạng. - Kiểm soát: là thiết lập hệ thống đo lường theo dõi và dự đoán những biến động về chất lượng công trình. Quá trình theo dõi phải có báo cáo liên tục, kịp thời thực hiện những hành động điều chỉnh. Qua tổng hợp các nghiên cứu đã công bố, có thể tổng kết khái niệm Quản lý chất lƣợng công trình xây dựng là hoạt động quản lý theo dõi kiểm soát các chủ thể tham gia trong hoạt động xây dựng đảm bảo phải tuân thủ các quy định, yêu cầu kỹ thuật và pháp luật hiện hành trong quá trình chuẩn bị, thực hiện đầu tư thi công xây dựng công trình và khai thác, sử dụng công trình nhằm bảo đảm các yêu cầu về chất lượng và an toàn của công trình. 14 1.3.1 Quản lý chất lƣợng công trình xây dựng trên thế giới a. Quản lý chất lƣợng trong xây dựng tại Pháp Công trình xây dựng bắt buộc phải bảo hành trong 10 năm. Chế độ bảo hiểm có tính chất bắt buộc đối với các công trình xây dựng. Khi có xảy ra sự cố thì tiền bảo hiểm phụ thuộc vào mức độ rủi ro, uy tín của các tổ chức có liên quan đến công trình xây dựng như: Chủ đầu tư, thiết kế kiến trúc, kết cấu, Nhà thầu thi công, tư vấn, Phòng thí nghiệm độc lập. b. Quản lý chất lƣợng trong xây dựng tại Mỹ Cơ quan quản lý nhà nước trực tiếp chịu trách nhiệm quản lý chất lượng công trình xây dựng theo mô hình ba bên: Bên thứ nhất: Nhà thầu thi công công trình xây dựng và tự chứng nhận sản phẩm xây dựng của mình. Bên thứ hai: Thông qua giám sát, người sử dụng công trình chứng nhận công trình mình mua có phù hợp và đạt yêu cầu với các tiêu chuẩn, quy định kỹ thuật đã đề ra. Bên thứ ba: Đánh giá độc lập về chất lượng công trình xây dựng. c. Quản lý chất lƣợng trong xây dựng tại Trung Quốc Chính phủ Trung quốc chủ động thúc đẩy và khuyến khích các ngành công nghiệp áp dụng tiêu chuẩn ISO 9000 trong đó có lĩnh vực ngành xây dựng. Nhiều công ty xây dựng tại nước này được cấp chứng chỉ ISO 9001:2000 Cục giám sát kỹ thuật Nhà nước Trung Quốc đã thành lập tiêu chuẩn ISO 9000 quốc gia và quy định rõ đối với các chủ thể tham gia vào quá trình xây dựng về trách nhiệm đảm bảo chất lượng công trình xây dựng. Đồng thời, cơ quan nhà nước này quản lý kỹ sư, tư vấn giám sát cấp chứng chỉ hành nghề đối với kỹ sư và tư vấn giám sát. Khi Chủ đầu tư chỉ định kỹ sư, tư vấn giám sát xây dựng công trình thì phải được sự chấp thuận của Cục giám sát kỹ thuật Nhà nước. 1.3.2 Quản lý chất lƣợng công trình xây dựng tại Việt Nam Quản lý chất lượng công trình xây dựng được quy định rõ trong Luật Xây dựng. Ban hành Nghị định 42/2017/NĐ-CP ngày 5 tháng 4 năm 2017 về sửa đổi, bổ sung một số điều nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18 tháng 6 năm 2015 về Quản lý dự án đầu tư xây dựng. Ban hành Thông tư 26/2016/TT-BXD [4] ngày 26 tháng 10 năm 2016 quy định chi tiết một số nội dung về Quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng. 15 Ban hành Nghị định 46/NĐ-CP [2] ngày 12 tháng 5 năm 2015 về Quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng trên lãnh thổ Việt Nam. Bộ Xây dựng xây dựng hệ thống văn bản pháp quy áp dụng hệ thống quản lý chất lượng trong hoạt động xây dựng Bộ xây dựng cấp chứng chỉ hành nghề cho Kỹ sư tư vấn giám sát. Các công ty hoạt động trong lĩnh vực xây dựng tại Việt Nam đa số đạt chứng chỉ ISO 9001:2015. Đồng thời các Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng đều đạt chứng chỉ ISO 9001:2015 về quản lý chất lượng. 1.4 Quy chuẩn đánh giá chất lƣợng công trình xây dựng Dựa trên các cơ sở lý luận, hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng và văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam và thực tiễn xây dựng, chúng ta có thể đánh giá chất lượng công trình xây dựng như sau: Thứ nhất, cần thiết lập hệ thống đánh giá chất lượng công trình xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn được chấp thuận. Hệ thống đánh giá chất lượng áp dụng phương pháp đo lường và đánh giá chất lượng dựa trên việc so sánh công trình này với công trình khác thông qua một hệ thống tính điểm. Thứ hai, cần xây dựng điểm chuẩn, tiêu chuẩn đánh giá trong hệ thống đánh giá chất lượng công trình xây dựng về việc đánh giá tay nghề nhà thầu thi công xây dựng. Cần biên soạn dữ liệu để phân tích thống kê. Thứ ba, hệ thống đánh giá chất lượng công trình xây dựng được thực hiện theo các nội dung sau: 1. Đánh giá năng lực hoạt động xây dựng, biện pháp thi công của Nhà thầu thi công xây dựng. Chất lượng tay nghề của nhà thầu thi công xây dựng được đánh giá dựa trên các tiêu chí đã được công nhận nếu nhà thầu thi công tuẩn thủ tiêu chuẩn xây dựng. Việc đánh giá được thực hiện qua việc kiểm tra tại hiện trường và sử dụng các nguyên tắc, kết quả của kiểm tra lần đầu. Nếu công trình đã được sửa chữa sau khi đánh giá lần đầu sẽ không được kiểm tra lại. Thông qua việc đánh giá này sẽ khuyến khích các nhà thầu thi công xây dựng cần phải “ làm tốt mọi việc ngay từ đầu và bất kỳ lúc nào”. 2. Việc đánh giá của hệ thống đánh giá chất lượng phải độc lập, không được có mối liên hệ với các bên có liên quan của dự án như: khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát, kiểm định, quản lý dự án. Mọi công tác đánh giá chất lượng công trình phải được huấn luyện bởi cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng. Cần phải đăng ký với cơ quan 16 quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng khi tổ chức thực hiện việc đánh giá thì mới đủ điều kiện đánh giá chất lượng công trình xây dựng. 3. Phương pháp đánh giá và quy trình chọn mẫu. Để tiến hành đánh giá các bộ phận công trình thì việc đầu tiên cần thực hiện phương pháp đánh giá thông qua phương pháp lấy mẫu và phương pháp thống kê. Các mẫu được lựa chọn để đánh giá phải đảm bảo là đại diện cho toàn bộ công trình. 4. Đánh giá phải dựa trên tiêu chuẩn của hệ thống đánh giá chất lượng. Tiêu chuẩn này được xác định dựa trên chất lượng tay nghề và các thủ tục đánh giá chất lượng các công trình xây dựng. 5. Đánh giá chất lượng công trình xây dựng phải được thực hiện theo quy trình. 1.5 Các vấn đề cần nghiên cứu trong quản lý chất lƣợng công trình xây dựng tại Việt Nam 1.5.1 Quản lý chất lƣợng xây dựng các công trình thực tế hiện nay Qua các cuộc khảo sát tại các công trình xây dựng cho thấy, tùy theo cấp độ công trình khác nhau, nhìn chung các đơn vị Chủ Đầu tư thực hiện các dự án đều tuân thủ nghiêm túc các quy định, đảm bảo đúng trình tự thủ tục, chất lượng công trình và an toàn lao động. Tuy nhiên, hiệu quả trong công tác quản lý, thực hiện dự án đầu tư xây dựng công trình của các Chủ đầu tư tại một số địa phương còn hạn chế như: Năng lực quản lý còn hạn chế, việc thực hiện dự án của một số Chủ Đầu tư còn chậm trễ, không đúng tiến độ do chưa phù hợp với các quy định hiện hành của Nhà nước; quy trình thực hiện còn chồng chéo, chưa cập nhật hoặc nắm bắt hết các quy định mới của Nhà nước về quản lý đầu tư xây dựng công trình. Công tác quản lý đầu tư và thẩm định dự án còn hời hợt do năng lực còn yếu, kém. Chủ Đầu tư lựa chọn một số đơn vị tư vấn, thiết kế tham gia thực hiện dự án năng lực yếu, phẩm chất đạo đức kém, có biểu hiện rập khuôn, sao chép, thiếu thực tiễn. Do đó sau khi triển khai thực hiện phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần nên làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình, tiến độ thực hiện dự án và phát sinh khối lượng trong quá trình triển khai dự án. Bên cạnh đó, năng lực của một số Nhà thầu thi công xây lắp, cung cấp lắp đặt thiết bị sau khi trúng thầu còn bộc lộ nhiều hạn chế như thi công ẩu, chưa khẳng định đúng vai trò của Nhà thầu và chưa được các Chủ Đầu tư chú trọng quan tâm một cách triệt để, giám sát buông lỏng, dẫn đến việc triển khai thực hiện các dự án không thể 17 hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng theo yêu cầu. Chủ đầu tư đã không có những biện pháp, văn bản để đôn đốc nhà thầu trong quá trình triển khai thi công. Ngoài ra, không ít các đơn vị Chủ Đầu tư không chấp hành việc báo cáo định kỳ về chất lượng công trình cho Đơn vị chủ quản (cơ quan quản lý nhà nước: Ủy ban Nhân dân Tỉnh/ thành phố, Sở Xây dựng, Ủy ban Nhân dân huyện, Thị xã, thành phố,...) theo đúng trình tự quy định, mặc dù chỉ mỗi tháng, quý, năm một lần, chỉ đến khi tiến hành kiểm tra, cơ quan chức năng mới có được những thông tin về tình hình thi công và chất lượng công trình. 1.5.2 Công tác Quản lý chất lƣợng khảo sát và thiết kế Quản lý chất lượng công trình được hình thành ngay từ giai đoạn khảo sát, thiết kế là giai đoạn rất quan trọng để tạo ra sản phẩm có chất lượng. Hiện nay các đơn vị tư vấn thiết kế thường lập dự án theo kinh nghiệm ước tính suất đầu tư, chưa được thực sự chú trọng đến tính hiệu quả của dự án. Số lượng các đơn vị tư vấn nhiều nhưng đa số năng lực và kinh nghiệm còn yếu. Thời gian thực hiện công tác lập dự án, công tác khảo sát thiết kế gấp không đủ để nghiên cứu đề ra các giải pháp và hồ sơ có chất lượng cao. Quy trình quản lý chất lượng khảo sát và thiết kế trước đây được thực hiện qua nhiều bước và phải trình duyệt nhiều cấp. Qua thực tế cho thấy có nhiều sự lỗ hổng trong quá trình kiểm soát chất lượng khảo sát thiết kế như: đơn vị tư vấn thiết kế khảo sát và có báo cáo không đúng với vị trí công trình do lấy các số liệu của Công trình khác hoặc số liệu khảo sát thiếu so với hợp đồng khảo sát thiết kế, v.v... dẫn đến việc trong quá trình thi công sau các bên phát hiện được những sai sót nhưng không phổ biến và đổ lỗi trách nhiệm lẫn nhau và phát gây hậu quả như phát sinh khối lượng, hoặc trễ tiến độ. Thực tế, những sự cố và sai sót về mặt kỹ thuật nguyên nhân do khảo sát và thiết kế chiếm trên 60% phần thực hiện dự án. Chính vì những lý do trên mà chúng ta không đào tạo được những cán bộ kỹ thuật chủ trì thiết kế thật sự giỏi và những đơn vị thiết kế thật sự có uy tín. Một số tồn tại ảnh hưởng đến chất lượng công tác khảo sát thiết kế: a. Bước lập dự án đầu tư xây dựng công trình: Việc nghiên cứu đề xuất nhiều phương án so sánh, lựa chọn phương án tối ưu chưa thực sự được tư vấn quan tâm. 18 Các giải pháp thiết kế chính trong bước dự án chưa được đầu tư nghiên cứu cẩn thận, còn xảy ra tình trạng sao chép bản vẽ điển hình từ công trình này sang công trình khác nhưng không chỉnh sửa cho phù hợp với công trình hiện tại. b. Bước thiết kế kỹ thuật và bản vẽ thi công Mặc dù đây là bước thiết kế chi tiết để thi công nhưng công tác khảo sát còn chưa được chuẩn xác. Nhiều dự án chưa thực hiện tốt việc giải tỏa đền bù, chưa phối hợp tốt với địa phương nơi có dự án để khảo sát thực địa vẫn cho tiến hành thi công xây dựng và thực hiện dỡ dang, gây mất vẽ đẹp cảnh quan đô thị. Đôi khi dự án đang tiến hành thi công thì phát hiện bản vẽ thiết kế sai, phải ngừng thi công giữa chừng, làm mất lòng tin đối với người dân của vùng dự án và cộng đồng xã hội. Một dự án có nhiều tư vấn cùng tham gia nhưng tư vấn tổng thể chưa hoàn thành vai trò của mình nên thiếu tính thống nhất, sự phối hợp giữa các đơn vị chưa tốt dẫn đến thiết kế thiếu tính đồng bộ. Đặc biệt, một số đơn vị tư vấn còn phụ thuộc nhiều vào kết quả thiết kế bước lập dự án, việc nghiên cứu điều chỉnh các vấn đề về kỹ thuật chưa hợp lý. 1.5.3 Công tác quản lý chất lƣợng trong quá trình thi công Quản lý chất lượng công trình xây dựng trong quá trình thi công đang được đặt lên hàng đầu trong công tác quản lý dự án. Nâng cao chất lượng trong quá trình thi công trong giai đoạn hiện nay đòi hỏi sự tham gia của nhiều đơn vị từ Chủ đầu tư, Tư vấn quản lý dự án, Tư vấn giám sát, Tư vấn thiết kế, Nhà thầu đến địa phương. Các hoạt động quản lý chất lượng cần phải được quan tâm ngay từ đầu để tránh xảy ra các vấn đề liên quan đến chất lượng mới tìm cách xử lý khắc phục. a. Một số tồn tại của Nhà thầu thi công Năng lực tài chính một số nhà thầu yếu kém nên việc thi công manh mún, kéo dài thời hạn hợp đồng. Nhiều nhà thầu cùng một lúc đấu thầu và nhận nhiều công trình dẫn đến công việc thi công dàn trải, phụ thuộc nhiều vào việc tạm ứng và thanh toán của Chủ đầu tư. Khi triển khai thi công, nhiều Nhà thầu huy động nhân lực, máy móc, thiết bị không đúng hồ sơ dự thầu, một số Nhà thầu không đủ năng lực đã phải điều chuyển khối lượng, bổ sung Nhà thầu phụ vào thi công. Trình độ và năng lực các cán bộ kỹ thuật của Nhà thầu còn yếu kém, số lượng thiếu. Nhiều công nhân kỹ thuật phổ thông 19 của Nhà thầu chưa được đào tạo bài bản, làm việc mang tính thời vụ nên trách nhiệm đối với công việc chưa cao. Trong quá trình thi công, Nhà thầu còn chưa thực hiện đúng trình tự theo quy trình, quy phạm và chỉ dẫn kỹ thuật của hồ sơ mời thầu, không có hệ thống quản lý chất lượng và nghiệm thu nội bộ theo quy định tại Thông tư 26/2016/TT-BXD ngày 26 tháng 10 năm 2016 quy định chi tiết một số nội dung về Quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng và Nghị định số 46/NĐ-CP ngày 12 tháng 5 năm 2015 về Quản lý chất lượng và bảo trì công trình xây dựng, chưa quan tâm đến công tác an toàn lao động, vệ sinh môi trường… Mặt khác, do lợi nhuận đã tạo ra một số nhà thầu trong quá trình thi công các phần cấu kiện ngầm, che khấu kém chất lượng, đa dạng hóa các chủng loại vật liệu, vật tư thi công...vì chỉ cần giảm một chút chất lượng thì con số lợi nhuận có thể tăng lên rất nhiều. b. Một số tồn tại của Tư vấn quản lý dự án (QLDA) và Tư vấn giám sát (TVGS). Trình độ năng lực chuyên môn, kinh nghiệm của một số trưởng QLDA, TVGS, giám sát viên vẫn còn yếu, chưa đáp ứng được sự phát triển của tiến bộ khoa học kỹ thuật, chưa nắm bắt được đầy đủ các quy trình quy phạm hiện hành và các tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án. Nhiều QLDA, TVGS chưa thực sự sâu sát công việc, giám sát buông lỏng, Việc kiểm tra hồ sơ trúng thầu trước khi chấp thuận cho nhà thầu vào thi công chưa được quan tâm như: Nhân sự và Ban điều hành, máy móc thiết bị, phòng thí nghiệm… Việc kiểm tra hướng dẫn nhà thầu làm thủ tục nghiệm thu khối lượng hoàn thành, nghiệm thu giai đoạn, nghiệm thu thanh toán còn chưa tốt. 1.5.4 Vai trò và trách nhiệm của địa phƣơng nơi có dự án trong công tác nâng cao chất lƣợng dự án: Địa phương nơi có dự án đóng vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công trình. Việc giám sát cộng đồng của nhân dân cũng góp phần quan trọng nâng cao chất lượng dự án. Công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) cũng là nhiệm vụ trọng tâm của Chủ đầu tư trong công tác quản lý vì vậy Chủ đầu tư trong từng dự án luôn cử cán bộ chuyên trách, thường trực phối hợp với chính quyền, Ban GPMB của địa phương tham gia hỗ trợ công tác nghiệp vụ, chuyên môn. Đồng thời để đẩy nhanh hơn nữa công tác GPMB, 20 Chủ đầu tư tham gia cùng chính quyền địa phương tuyên truyền, phổ biến chính sách, vận động nhân dân ủng hộ công tác GPMB. 1.5.5 Vai trò và trách nhiệm của Chủ đầu tƣ trong công tác quản lý chất lƣợng các dự án Công tác kiểm tra, kiểm soát hồ sơ thiết kế trình duyệt sâu sát, nghiên cứu kỹ lưỡng và đưa ra các chính kiến cụ thể trước khi trình duyệt. Đối với đơn vị Tư vấn quản lý dự án, Tư vấn giám sát, cần có các chế tài cụ thể khi để xảy ra vi phạm về chất lượng công trình. Công tác kiểm tra các điều kiện trước, trong và sau khi thi công đối với các nhà thầu cần chặt chẽ, quyết liệt. Chủ đầu tư xây dựng từng bước xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO9001 – 2015. 1.6 Kết luận chƣơng 1 Chất lượng công trình xây dựng luôn là mối quan tâm hàng đầu đối với toàn xã hội. Khi tổ chức triển khai thực hiện một dự án mà thực hiện tốt công tác hoạch định, tổ chức và quản lý nhằm xác định rõ vai trò, trách nhiệm đối với từng cá nhân, bộ phận sẽ loại trừ và làm giảm khả năng sai sót, khuyết tật của công trình thi công. Chương 1 khái quát về Quản lý chất lượng trong quá trình thi công công trình, vai trò của các đơn vị liên quan, cá nhân và các yếu tố làm ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Đây là các kiến thức tổng hợp trong quá trình học tập của chương trình Thạc sĩ Quản lý Xây dựng và các nội dung trích trong Luật xây dựng và các văn bản hướng dẫn các luật có liên quan.