Tài liệu Giải pháp phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ KIỀU TRANG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ KIỀU TRANG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. BÙI MINH VŨ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chƣa đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã đƣợc cảm ơn. Các thông tin, trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Kiều Trang Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài:“Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Bộ phận sau Đại học, các khoa, phòng của Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị ạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình - học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn GS.TS Bùi Minh Vũ. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo trong Trƣờ ế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, ngày … tháng … năm 2015 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Kiều Trang Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH ................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ............................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của nghiên cứu ................................................................. 3 5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH ............................. 4 1.1. Khái niệm cơ bản về kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch ............ 4 1.1.1. Khái niệm về kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch..................... 4 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động của kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch..... 6 1.1.3. Phân loại các hình thức kinh doanh du lịch ............................................ 8 1.2. Vai trò của kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch trong nền kinh tế quốc dân ................................................................................ 9 1.3. Những nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động kinh doanh du lịch ................. 13 1.3.1. Về khách quan ....................................................................................... 13 1.3.2. Về chủ quan........................................................................................... 16 1.4. Kinh nghiệm về phát triển du lịch và hoạt động kinh doanh của một số nƣớc trên thế giới và Việt Nam .................................................. 18 1.4.1. Kinh nghiệm trên thế giới ..................................................................... 18 1.4.2. Kinh nghiệm của Việt Nam .................................................................. 20 1.4.3. Bài học kinh nghiệm về lĩnh vực trên ................................................... 22 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 23 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 23 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 23 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ............................................................... 23 2.2.2. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý dữ liệu ................................................ 25 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2.3. Phƣơng pháp phân tích số liệu .............................................................. 25 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 27 Chƣơng 3 . THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN..................... 29 3.1. Đặc điểm địa bàn thành phố Thái Nguyên ............................................... 29 3.1.1. Điều kiện tự nhiên của thành phố Thái Nguyên ................................... 29 3.1.2. Tình hình nhân khẩu và lao động của thành phố Thái Nguyên ............ 33 3.1.3. Hệ thống cơ sở hạ tầng .......................................................................... 34 3.1.4. Điều kiện kinh tế của thành phố Thái Nguyên ..................................... 36 3.2. Thực trạng phát triển doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên ...... 37 3.2.1. Số lƣợng doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên ...................... 37 3.2.2. Quy mô của doanh nghiệp thông qua vốn đăng kí kinh doanh của DN du lịch thành phố Thái Nguyên ................................................ 40 3.2.3. Quy mô của doanh nghiệp thông qua số lao động làm việc trong DN du lịch thành phố Thái Nguyên ................................................ 42 3.2.4. Trình độ cán bộ quản lý DN du lịch thành phố Thái Nguyên .............. 44 3.2.5. Kết quả hoạt động sản xuất các DN du lịch thành phố Thái Nguyên ..... 45 3.3. Đánh giá các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên ................................................................................... 46 3.3.1. Hỗ trợ tài chính và vốn cho các doanh nghiệp......................................... 46 3.3.2. Hỗ trợ về mặt bằng sản xuất và địa điểm kinh doanh cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ....................................................................................... 49 3.3.3. Hỗ trợ cung cấp thông tin...................................................................... 51 3.3.4. Xúc tiến thƣơng mại - thị trƣờng .......................................................... 53 3.3.5. Hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực quản trị kinh doanh và đào tạo kỹ thuật ........................................................................................... 54 3.3.6. Hỗ trợ thực hiện cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trƣờng đầu tƣ; cơ chế xúc tiến đầu tƣ và khởi sự doanh nghiệp ..... 56 3.3.7. Các hoạt động hỗ trợ khác .................................................................... 57 3.3.8. Đánh giá chung về các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp ....................... 57 3.4. Phân tích mô hình SWOT cơ hội để phát triển doanh nghiệp du lịch trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên ........................................................ 59 3.4.1. Điểm mạnh ............................................................................................ 59 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.4.2. Điểm yếu ............................................................................................... 60 3.4.3. Cơ hội .................................................................................................... 61 3.4.4. Thách thức ............................................................................................. 62 3.5. Đánh giá sự phát triển doanh nghiệp du lịch tỉnh Thái Nguyên .................. 62 3.5.1. Những thành tích đạt đƣợc...................................................................... 62 3.5.2. Tồn tại, hạn chế ...................................................................................... 65 3.5.3. Nguyên nhân hạn chế ............................................................................. 66 Chƣơng 4 . MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ......................................... 68 4.1. Định hƣớng phát triển du lịch Thái Nguyên và chủ trƣơng, chính sách của Tỉnh trong việc phát triển doanh nghiệp du lịch ...................... 68 4.1.1. Định hƣớng phát triển du lịch Thái Nguyên ......................................... 68 4.1.2. Quan điểm, chủ trƣơng, chính sách của Tỉnh và thành phố Thái Nguyên trong việc phát triển doanh nghiệp du lịch ......................................... 70 4.2. Giải pháp phát triển các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên............................................................................................. 73 4.2.1. Nhóm giải pháp liên quan tới hỗ trợ của tỉnh, thành phối tới sự phát triển của các doanh nghiệp du lịch.................................................. 73 4.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh đối với các doanh nghiệp du lịch .................................................................................. 77 4.2.3. Nhóm giải pháp liên quan tới phát triển ngành du lịch ......................... 80 4.3. Một số kiến nghị ........................................................................................ 84 KẾT LUẬN .................................................................................................... 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 86 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DN : Doanh nghiệp DNNVV : Doanh nghiệp nhỏ và vừa DV : Dịch vụ TNHH : Trách nhiệm hữu hạn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH Bảng: Bảng 2.1. Thang đo Likert .................................................................. 24 Bảng 3.1. Tình hình đất đai của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2012 ......................................................................... 32 Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2012 ................................................................. 33 Bảng 3.3. Tình hình tăng trƣởng kinh tế của một số ngành của thành phố Thái Nguyên - tỉnh Thái Nguyên ......................................... 36 Bảng 3.4. Số lƣợng doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên ............ 37 Bảng 3.5. Số lƣợng doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên theo loại hình doanh nghiệp ................................................................ 38 Bảng 3.6. Cơ cấu doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên theo loại hình doanh nghiệp ................................................................ 38 Bảng 3.7. Vốn đăng kí kinh doanh của doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên................................................................................ 40 Bảng 3.8. Vốn đăng kí kinh doanh bình quân/số lƣợng doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên ....................................................... 40 Bảng 3.9. Vốn đăng kí kinh doanh của doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên theo loại hình doanh nghiệp.................................. 41 Bảng 3.10. Số lao động của doanh nghiệp du lịch của thành phố Thái Nguyên.....42 Bảng 3.11. Số lao động của doanh nghiệp du lịch thành phố Thái Nguyên phân theo loại hình doanh nghiệp.............................................................43 Bảng 3.12. Trình độ cán bộ quản lý doanh nghiệp du lịch của thành phố Thái Nguyên năm 2013............................................................... 44 Bảng 3.13. Kết quả hoạt động sản xuất các doanh nghiệp du lịch của thành phố Thái Nguyên............................................................... 45 Bảng 3.14. Kết quả điều tra hỗ trợ tài chính và vốn cho các doanh nghiệp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii Bảng 3.15. Kết quả điều tra hỗ trợ mặt bằng sản xuất và địa điểm kinh doanh cho các doanh nghiệp.............................................................................50 Bảng 3.16. Kết quả điều tra hỗ trợ cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp ......52 Bảng 3.17. Kết quả điều tra hỗ trợ xúc tiến thƣơng mại - thị trƣờng cho các doanh nghiệp................................................................................ 53 Bảng 3.18. Kết quả điều tra hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực quản trị kinh doanh và kỹ thuật cho các doanh nghiệp ...................................... 55 Bảng 3.19. Kết quả điều tra tổng hợp công tác hỗ trợ cho các doanh nghiệp .. 59 Hình: Hình 3.1. Bản đồ du lịch tỉnh Thái Nguyên ................................................ 29 Hình 3.2. Biểu đồ cơ cấu doanh nghiệp du lịch phân theo loại hình doanh nghiệp năm 2013 .............................................................. 39 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Xu hƣớng mang tính quy luật của cơ cấu kinh tế thế giới chỉ ra rằng tỉ trọng nông nghiệp từ chiếm vị thế quan trọng đã dần nhƣờng cho công nghiệp và cuối cùng vai trò của kinh tế dịch vụ sẽ chiếm vai trò thống soái. Hiện nay ở các nƣớc có thu nhập thấp, các nƣớc Nam Á, châu Phi nông nghiệp vẫn còn chiếm trên 30% GNP, công nghiệp khoảng 35%. Trong khi đó các nƣớc có thu nhập cao nhƣ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Đức, Italia…trên 70% GNP do nhóm ngành dịch vụ đem lại, nông nghiệp chỉ đóng khoản 3-5% tổng sản phẩm quốc dân. Xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng dần tỷ tọng nhóm ngành dịch vụ, du lịch đang ngày càng phổ biến, và ngu cầu kinh doanh du lịch trở nên tất yếu. Hoạt động du lịch góp phần quan trọng vào việc tăng cƣờng hiểu biết lẫn nhau giữa con ngƣời với con ngƣời, giữa con ngƣời với cảnh quan thiên nhiên, với kỳ quan giầu đẹp của nƣớc đến tham quan du lịch. Mặt khác, các Quốc gia có ngƣời đi và đến tham quan du lịch sẽ kết nối lại mối bang giao than thiện, hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau để tình hữu nghị của các nƣớc này ngày càng phát triển tốt đẹp. Đây là một trong những sợi dây gắn kết giữa các quốc gia với nhau để tạo thế và lực cho sự hợp tác Kinh tế, kêu gọi vốn đầu tƣ,… thiết thực góp phần vào việc xây dựng và làm giầu cho đất nƣớc. Thực tế cho thấy ngành kinh doanh du lịch đã và đang trở thành thế mạnh của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Ở nƣớc ta, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch cũng có chiều hƣớng gia tăng. Những năm gần đây đã có những đóng góp đáng kể vào nguồn thu Ngân sách Nhà nƣớc ở Trung ƣơng và Địa phƣơng. Bên cạnh những đóng góp của kinh doanh du lịch thì việc kinh doanh dịch vụ du lịch ở nƣớc ta nói chung và Thái Nguyên nói riêng vẫn còn nhiều vấn đề cần đƣợc khắc phục, sửa đổi, bổ sung cho hoàn thiện cả về mặt chiến lƣợc cũng nhƣ cơ chế chính sách… để loại trừ đƣợc tính tự phát, tính bị động, cũng nhƣ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 quảng bá đƣợc hết thảy những cảnh quan thiên nhiên quý hiếm và giàu đẹp của Tổ quốc ta. Cho đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc và có thể trả lời một cách nghiêm túc về kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên” để nghiên cứu làm Luận văn Kinh tế của mình. Hy vọng rằng, kết quả của việc nghiên cứu này sẽ góp phần vào việc bổ sung, hoàn thiện về mặt lý luận cũng nhƣ thực tiễn trong lĩnh vực kinh doanh dịch vụ du lịch ở nƣớc ta nói chung và trên địa bàn Thành phố của tỉnh Thái Nguyên nói riêng. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích tình hình thực tế về việc phát triển doanh nghiệp du lịch và đánh giá các chính sách hỗ trợ của Nhà nƣớc, tỉnh Thái Nguyên và thành phố Thái Nguyên cho phát triển doanh nghiệp du lịch, đề tài sẽ đƣa ra các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể Một là, hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp du lịch. Hai là, phân tích thực trạng phát triển các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Ba là, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, và thách thức trong sự phát triển các doanh nghiệp du lịch tỉnh Thái Nguyên và đánh giá các chính sách hỗ trợ của Tỉnh, thành phố Thái Nguyên cho sự phát triển của các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn. Bốn là, đánh giá những thành tích, kết quả đạt đƣợc, cũng nhƣ các hạn chế, tồn tại và nguyên nhân của các hạn chế trong sự phát triển doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 Năm là, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài đó là tinh hình phát triển của các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn Thái Nguyên 3.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Nghiên cứu tình hình của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên Về thời gian: Nghiên cứu, điều tra, khảo sát thực tế từ năm 2010 đến 2014 đối với các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh du lịch của Thành phố Thái Nguyên; Về nội dung: Tập trung nghiên cứu các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại thành phố Thái Nguyên. 4. Ý nghĩa khoa học của nghiên cứu Luận giải và làm sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận cơ bản về phát triển doanh nghiệp du lịch của một quốc gia nói chung và một tỉnh đặc thù nói riêng. Giúp cho việc hoạch định chiến lƣợc, chính sách phát triển doanh nghiệp du lịch cũng nhƣ chiến lƣợc, chính sách phát triển kinh tế - xã hội của địa phƣơng có tính gắn kết, bổ trợ chặt chẽ, phục vụ hiệu quả quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn chia làm 4 chƣơng chính: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch; Chương 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng phát triển các doanh nghiệp du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Chương 4: Một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH 1.1. Khái niệm cơ bản về kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch 1.1.1. Khái niệm về kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch Kinh doanh du lịch: Điều 38 Luật Du lịch Việt Nam đã chỉ rõ: kinh doanh du lịch là kinh doanh dịch vụ, bao gồm các ngành nghề sau đây: i. kinh doanh lữ hành; ii. kinh doanh lưu trú du lịch; iii. kinh doanh vận chuyển khách du lịch; iv. kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch; v. kinh doanh dịch vụ du lịch khác. Thứ nhất, kinh doanh lữ hành: trên thực tế hoạt động kinh doanh lữ hành thƣờng song song tồn tại hai hoạt động phổ biến: (i) kinh doanh lữ hành, là việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu thị trƣờng, thiết lập các chƣơng trình du lịch trọn gói hay từng phần; quảng cáo và bán các chƣơng trình này trực tiếp hay gián tiếp qua các trung gian hoặc văn phòng đại diện, tổ chức thực hiện chƣơng trình và hƣớng dẫn du lịch. (ii) Kinh doanh đại lý lữ hành, là việc thực hiện các công việc đƣa, đón, đăng ký nơi lƣu trú, vận chuyển, hƣớng dẫn tham quan, bán các chƣơng trình du lịch của các doanh nghiệp lữ hành, cung cấp thông tin du lịch và tƣ vấn du lịch để hƣởng hoa hồng. Thứ hai, kinh doanh lƣu trú du lịch: các cơ sở lƣu trú du lịch gồm: khách sạn, làng du lịch, biệt thự du lịch, căn hộ du lịch, bãi cắm trại du lịch, nhà nghỉ du lịch... Thứ ba, kinh doanh vận chuyển khách du lịch: có nhiều phƣơng tiện vận chuyển khác nhau nhƣ ô tô, tàu hỏa, tàu thủy, máy bay... Trên thực tế, khách du lịch sử dụng dịch vụ vận chuyển của các phƣơng tiện giao thông đại chúng, hoặc của các công ty chuyên kinh doanh dịch vụ vận chuyển. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Thứ tư, kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch: bao gồm đầu tƣ bảo tồn nâng cấp tài nguyên du lịch đã có; đƣa các tài nguyên du lịch tiềm năng vào khai thác, phát triển khu du lịch, điểm du lịch mới; kinh doanh xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch, cơ sở vật chất- kinh tế du lịch. Thứ năm, kinh doanh dịch vụ du lịch khác: bao gồm một số hoạt động bổ trợ nhƣ kinh doanh các loại hình dịch vụ vui chơi, giải trí, tuyên truyền, quảng cáo du lịch, tƣ vấn đầu tƣ du lịch... Ngày nay, cùng với xu hƣớng phát triển ngày càng đa dạng những nhu cầu của khách du lịch, cùng với sự phát triển của khoa học- công nghệ và sự gia tăng mạnh mẽ của các doanh nghiệp du lịch dẫn đến sự cạnh tranh ngày càng tăng trên thị trƣờng du lịch, thì các hoạt động kinh doanh bổ trợ này ngày càng có xu hƣớng phát triển mạnh. Doanh nghiệp du lịch Theo Nghị định số 9 - CP của Chính phủ về việc tổ chức và quản lý các doanh nghiệp du lịch thì doanh nghiệp du lịch là tổ chức kinh doanh một hoặc một số dịch vụ, du lịch, có tƣ cách pháp nhân, có hạch toán kinh tế độc lập và hoạt động theo pháp luật. Các loại hình kinh doanh du lịch nhƣ lữ hành, vận tải, lƣu trú, và các dịch vụ vui chơi... Doanh nghiệp du lịch đƣợc lựa chọn một trong các loại hình nói trên để làm loại hình doanh nghiệp của mình và các ngành nghề kinh doanh phụ thêm phải đƣợc sự cho phép của pháp luật. Các doanh nghiệp du lịch có trách nhiệm kinh doanh đúng nội dung quy định trong giấy phép đã đƣợc cấp. Chấp hành và hƣớng dẫn khách du lịch chấp hành đúng quy định của nhà nƣớc về bảo vệ, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, môi trƣờng sinh thái, tài nguyên thiên nhiên và di sản văn hóa dân tộc. Chấp hành pháp lệnh Kế toán - Thống kê - nộp thuế và thực hiện nghiêm chỉnh các nghĩa vụ đối với nhà nƣớc. Quản lý khách du lịch về các mặt từ khi nhận khách đến khi kết thúc chuyến đi du lịch, bảo đảm an toàn tính mạng và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 tài sản cho khách. Đảm bảo quyền lợi về vật chất và tinh thần đối với ngƣời lao động theo quy định của pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động của kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch Hoạt động kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch có một số đặc điểm cơ bản sau: - Hoạt động kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch tạo ra những sản phẩm là các dịch vụ tồn tại đa dạng Đây là đặc điểm rất quan trọng, nó ảnh hƣởng tới hầu hết các công đoạn trong quá trình kinh doanh du lịch của các doanh nghiệp du lịch. Sản phẩm của hoạt động kinh doanh du lịch bao gồm các chƣơng trình du lịch, vận chuyển, các dịch vụ ăn uống, lƣu trú, các dịch vụ trung gian, các dịch vụ bổ sung và các sản phẩm tổng hợp. Do các sản phẩm này tồn tại đa dạng nên chúng ngoài mang đặc trƣng của dịch vụ nhƣ tính không lƣu kho, không nhận biết đƣợc sản phẩm trƣớc khi tiêu dùng, không chuyển quyền sở hữu thì những sản phẩm của kinh doanh du lịch nhƣ ăn uống, vận tải còn mang tính thời vụ, liên tục…. - Kết quả của hoạt động kinh doanh du lịch và doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều nhân tố và không ổn định Quá trình để tạo ra sản phẩm của hoạt động kinh doanh du lịch và các doanh nghiệp du lịch phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố chủ quan và khách quan nhƣ: Các nhà cung cấp, tài nguyên du lịch, điều kiện khí hậu, điều kiện cơ sở hạ tầng… Do vậy kết quả, chất lƣợng của sản phẩm của hoạt động kinh doanh khó xác định trƣớc và không ổn định. Điều này gây rất nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc duy trì, đảm bảo chất lƣợng. Đối với các dịch vụ nhƣ ăn uống, lƣu trú, vận chuyển thì kết quả kinh doanh phụ thuộc vào hiệu quả của hoạt động quản lý, cơ sở vật chất, thị hiếu của khách hàng... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 - Quá trình sản xuất và tiêu dùng trong hoạt động kinh doanh diễn ra cùng một lúc Các dịch vụ chỉ đƣợc thực hiện khi khách hành tiêu dùng. Đối với các loại hình kinh doanh du lịch nhƣ lữ hành, điểm du lịch, vui chơi... thì các doanh nghiệp hầu nhƣ không thể biết trƣớc đƣợc số lƣợng khách, khối lƣợng dịch vụ, doanh thu cũng nhƣ chi phí mà mình sẽ thực hiện trong một khoảng thời gian, chu kỳ kinh doanh. Điều này làm cho việc lập kế hoạch của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. - Hoạt động kinh doanh du lịch thường được triển khai trên một phạm vi địa lý rộng lớn Đặc điểm này xuất phát từ đặc điểm của cầu du lịch. Do cầu du lịch phân tán, đồng thời các dòng di chuyển của khách du lịch lại hƣớng tới các địa điểm khác nhau nên các doanh nghiệp du lịch phải triển khai hoạt động của mình trên một phạm vi địa lý rộng lớn. Điều này cũng gây khó khăn cho các doanh nghiệp và thƣờng làm tăng chi phí trong việc phân phối sản phẩm cũng nhƣ công tác điều hành sản xuất kinh doanh. - Hoạt động mang tính thời vụ rõ nét đối với từng đoạn thị trường Cầu du lịch phụ thuộc rất nhiều vào thời gian nhàn rỗi, cách phân bố sử dụng thời gian nhàn rỗi của dân cƣ cũng nhƣ điều kiện thời tiết, khí hậu Do vậy trong kinh doanh du lịch, tính thời vụ đã trở thành hiện tƣợng phổ biến. Để khắc phục tình trạng này các doanh nghiệp buộc phải đa dạng hoá sản phẩm, khai thác trên nhiều thị trƣờng hoặc nhiều đoạn thị trƣờng khác nhau, đồng thời sử dụng chính sách giá cả, chính sách sản phẩm một cách hợp lý. - Hoạt động kinh doanh du lịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố Đối với kinh doanh dịch vụ lữ hành thì phụ thuộc nhiều vào các yếu tố vĩ mô. Các yếu tố của môi trƣờng vĩ mô, bên cạnh những ảnh hƣởng tới các doanh nghiệp lữ hành giống nhƣ các ngành khác còn là một thành tố tạo ra sản phẩm lữ hành. Do vậy, thị trƣờng du lịch nói chung mang tính nhậy cảm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 rất cao đối với các yếu tố này. Một sự biến động nhỏ (tính theo mức độ tác động chung) của môi trƣờng vĩ mô cũng gây ra những thay đổi (đôi khi là rất lớn) trong tƣơng quan cung, cầu du lịch, vì vậy ảnh hƣởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp lữ hành. Đối với các dịch vụ nhƣ vui chơi, ăn uống, vận chuyển, lƣu trú thì ngoài các yếu tố vĩ mô ảnh hƣởng mạnh tới hiệu quả kinh doanh của nghiệp thì yếu tố chủ quan thuộc về phía doanh nghiệp của ảnh hƣởng mạnh mẽ tới hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.3. Phân loại các hình thức kinh doanh du lịch Kinh doanh du lịch bao gồm các ngành nghề: kinh doanh lữ hành; kinh doanh lƣu trú du lịch; kinh doanh vận chuyển khách du lịch; kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch; kinh doanh dịch vụ du lịch khác. Vậy nên, hình thức kinh doanh du lịch cũng bao gồm các ngành nghề nhƣ trên. Cụ thể: - Kinh doanh lữ hành (Tour Operation Business) là việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu thị trƣờng, thiết lập các chƣơng trình du lịch trọn gói hay từng phần, quảng cáo và bán các chƣơng trình này trực tiếp hoặc gián tiếp qua các trung gian hoặc văn phòng đại diện, tổ chức thực hiện chƣơng trình và hƣớng dẫn du lịch. Các doanh nghiệp lữ hành đƣơng nhiên đƣợc phép tổ chức mạng lƣới đại lý lữ hành. - Kinh doanh lƣu trú du lịch là cơ sở kinh doanh buồng, giƣờng và các dịch vụ khác đủ tiêu chuẩn để phục vụ khách du lịch gồm: khách sạn, làng du lịch, biệt thự kinh doanh du lịch, căn hộ kinh doanh du lịch, bãi cắm trại du lịch và nhà khách, nhà nghỉ có kinh doanh du lịch. Cơ sở lƣu trú du lịch đƣợc phân thành hai loại: Cơ sở đạt tiêu chuẩn tối thiểu là cơ sở lƣu trú du lịch có cơ sở vật chất, trang thiết bị và một số dịch vụ chủ yếu có chất lƣợng tối thiểu, đáp ứng đƣợc nhu cầu cơ bản của khách du lịch về ăn, nghỉ, sinh hoạt trong thời gian lƣu trú. Cơ sở đạt tiêu chuẩn xếp hạng 1 sao, 2 sao, 3 sao, 4 sao, 5 sao là cơ sở lƣu trú du lịch có cơ sở vật chất, trang thiết bị và dịch vụ có chất lƣợng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 cao, đáp ứng đƣợc nhu cầu đa dạng của khách du lịch về ăn, nghỉ, sinh hoạt, giải trí theo tiêu chuẩn của từng hạng. - Kinh doanh vận chuyển khách du lịch là việc cung cấp dịch vụ vận chuyển cho khách du lịch theo tuyến du lịch, theo chƣơng trình du lịch và tại các khu du lịch, điểm du lịch, đô thị du lịch. Tổ chức, cá nhân kinh doanh vận chuyển khách du lịch phải đăng ký kinh doanh và tuân thủ các điều kiện về kinh doanh vận chuyển khách theo quy định của pháp luật. Các phƣơng tiện vận chuyển trong kinh doanh vận chuyển nhƣ ô tô, tàu hỏa, tàu thủy, máy bay... Trên thực tế, khách du lịch sử dụng dịch vụ vận chuyển của các phƣơng tiện giao thông đại chúng, hoặc của các công ty chuyên kinh doanh dịch vụ vận chuyển. - Kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch: bao gồm đầu tƣ bảo tồn nâng cấp tài nguyên du lịch đã có; đƣa các tài nguyên du lịch tiềm năng vào khai thác, phát triển khu du lịch, điểm du lịch mới; kinh doanh xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch, cơ sở vật chất - kinh tế du lịch. Tổ chức, cá nhân kinh doanh phát triển khu du lịch, điểm du lịch phải xây dựng dự án phù hợp với quy hoạch phát triển du lịch trình cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền phê duyệt. - Kinh doanh dịch vụ du lịch khác: bao gồm một số hoạt động bổ trợ nhƣ kinh doanh các loại hình dịch vụ vui chơi, giải trí, tuyên truyền, quảng cáo du lịch, tƣ vấn đầu tƣ du lịch... 1.2. Vai trò của kinh doanh du lịch và doanh nghiệp du lịch trong nền kinh tế quốc dân Cũng nhƣ các loại hình kinh doanh khác tại Việt Nam, kinh doanh du lịch đóng vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và trong mạng lƣới sản xuất toàn cầu và chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ và ngành du lịch. Trong điều kiện nền kinh tế Việt nam hiện nay vai trò của kinh doanh du lịch và doanh nghiệp kinh doanh du lịch đƣợc thể hiện ở các khía cạnh khác nhau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 Vai trò phát triển du lịch đối với phát triển kinh tế Doanh nghiệp du lịch đóng góp vào kết quả hoạt động của nền kinh tế, góp phần làm tăng GDP. Cũng nhƣ các loại hình kinh doanh, doanh nghiệp khác, doanh nghiệp kinh doanh du lịch cung cấp ra thị trƣờng các loại hàng hóa mang tính chất dịch vụ, tinh thần nhằm đáp ứng tiêu dùng của ngƣời dân. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê trong những năm vừa qua trung bình hàng năm ngành dịch vụ chiếm tỷ lệ 47,1% cơ cấu GDP trong đó ngành du lịch đóng góp từ 5.5 - 6% trong tổng sản phẩm quốc dân (GDP) của cả nƣớc. Ngoài ra, các doanh nghiệp du lịch còn thu hút nhiều lao động trong các lĩnh vực nhƣ nhà hàng, khách sạn, vận chuyển, dịch vụ ăn uống, vui chơi… Ở một mức độ nào đó phát triển du lịch có liên quan mật thiết với các vai trò của con ngƣời nhƣ lực lƣợng sản xuất chủ yếu của xã hội, trong đó hoạt động sản xuất là cơ sở tồn tại của xã hội, góp phần vào việc hồi phục sức khỏe cũng nhƣ khả năng lao động, mặt khác đảm bảo sản xuất mở rộng lực lƣợng lao động với hiệu quả kinh tế rõ rệt. Ở một mức độ nào đó phát triển du lịch có liên quan mật thiết với các vai trò của con ngƣời nhƣ lực lƣợng sản xuất chủ yếu của xã hội, trong đó hoạt động sản xuất là cơ sở tồn tại của xã hội, góp phần vào việc hồi phục sức khỏe cũng nhƣ khả năng lao động, mặt khác đảm bảo sản xuất mở rộng lực lƣợng lao động với hiệu quả kinh tế rõ rệt. Việc mở rộng và phát triển các doanh nghiệp du lịch sẽ góp phần không nhỏ trong việc làm tăng GDP. Bên cạnh đó việc phát triển kinh doanh du lịch giúp nền kinh tế phát triển ổn định và hiệu quả hơn. Trong quá trình kinh doanh, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch sẽ tƣơng tác, phối hợp hỗ trợ nhau để cùng nhau kinh doanh. Mặt khác việc phát triển kinh doanh du lịch nói riêng và ngành dịch vụ nối chung là xu thế phát triển tất yếu. Vai trò phát triển du lịch đối với xã hội Phát triển kinh doanh du lịch thể hiện ở vai trò trong việc giữ gìn phục hồi sức khỏe cho nhân dân. Giữ gìn đƣợc bản sắc dân tộc, khơi gậy tinh thần Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/