Néi DungVµ Ph¬ng Ph¸p
Båi Dìng Häc Sinh Giái M«n Ng÷ V¨n ë THPT
Båi dìng häc sinh giái lµ mét nhiÖm vô gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y vµ häc ë THPT . §ång
thêi lµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ c«ng t¸c thi ®ua cña ngµnh häc .
Trong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, m«n ng÷ v¨n Ýt nhiÒu bÞ coi nhÑ . Cuéc sèng ®Æt con
ngêi ph¶i ®èi diÖn víi hiÖn thùc phøc t¹p , bén bÒ , ®a d¹ng . Sù kiÖn ViÖt Nam ra nhËp VVTO ®ang kh¼ng
®Þnh vÞ trÝ ®Êt níc trªn trêng quèc tÕ . §i cïng víi nã lµ sù lªn ng«i cña gi¸ trÞ vËt chÊt vµ sù h¹ thÊp vai trß
cña nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn . Thùc tÕ Êy ®ßi hái mçi thÇy , c« gi¸o d¹y v¨n kh«ng chØ cã tÊm lßng , sù nh¹y
c¶m ph¶i b»ng trÝ tuÖ, khoa häc . Chuyªn luËn nµy ®¸p øng yªu cÇu Êy . Néi dung chuyªn luËn gåm:
- Ch¬ng mét:
Nh÷ng kiÕn thøc cÇn cung cÊp
+TiÕng ViÖt
+Giai ®o¹n v¨n häc
+T¸c gi¶ , t¸c phÈm tiªu biÓu
+LÝ luËn v¨n häc
-Ch¬ng hai: Nh÷ng thao t¸c lµm v¨n
+ThuyÕt minh
+Gi¶i thÝch
+Chøng minh
+B×nh gi¶ng
+B×nh luËn
+So s¸nh
+Ph¶n b¸c
+Tæng hîp:
*NghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc
*NghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng
*NghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc
*NghÞ luËn vÒ th¬
*NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm v¨n xu«i
-Ch¬ng ba:
RÌn luyÖn vÒ kÜ n¨ng
+KÜ n¨ng t×m hiÓu ®Ò bµi
+KÜ n¨ng lËp dµn ý
+KÜ n¨ng më bµi , th©n bµi , kÕt bµi
+KÜ n¨ng ®iÔn ®¹t
+KÜ n¨ng viÕt ®o¹n
-Ch¬ng bèn: §Ò vµ ®¸p ¸n
Néi dung trªn ®©y ®îc bè trÝ d¹y ë c¶ ba khèi líp : 10 , 11 , 12 . Cô thÓ lµ :
Líp 10:
+TiÕng ViÖt:
*Ng÷ ©m
*Tõ
1
*C©u
+Giai do¹n v¨n häc:
*V¨n häc d©n gian ( chó ý truyÖn cæ tÝch , ca dao)
*V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ X I X
*T¸c gi¶ , t¸c phÈm : NguyÔn Tr·i , NguyÔn Du , Hå Xu©n H¬ng
+LÝ luËn v¨n häc
*Vai trß chøc n¨ng v¨n häc
*Nh÷ng thuËt ng÷ v¨n häc
+Thao t¸c lµm v¨n
*ThuyÕt minh
*Gi¶i thÝch
*chøng minh
+RÌn luyÖn kÜ nng
*KÜ n¨ng t×m hiÓu ®Ò
*LËp dµn ý
*KÜ n¨ng diÔn ®¹t
Líp 11
+TiÕng ViÖt
*Giao tiÕp b»ng ng«n ng÷
*Nh÷ng nh©n tè giao tiÕp
*¸p dông nh©n tè giao tiÕp trong ®äc th¬, ®äc hiÓu v¨n xu«i , kÞch b¶n v¨n häc
+Giai ®o¹n v¨n häc
*V¨n häc ViÖt Nam tõ 1858 ®Õn hÕt thÕ kØ X I X
*V¨n häc ViÖt Nam tõ ®Çu thÕ kØ X X ®Õn th¸ng T¸m n¨m 1945
( V¨n häc thêi k× Ph¸p x©m lîc, qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸ v¨n häc, th¬ míi l·ng m¹n, v¨n xu«i Tù lùc v¨n
®oµn, v¨n xu«i hiÖn thùc, v¨n häc c¸ch m¹ng )
+T¸c gi¶ ,t¸c phÈm
*NguyÔn §×nh ChiÓu, NguyÔn KhuyÕn , Tó X¬ng
*NguyÔn Tu©n, Nam Cao, Xu©n DiÖu , Tè H÷u , Hå ChÝ Minh
+LÝ luËn v¨n häc
*TÝnh chÊt v¨n häc( HiÖn thùc ,nh©n ®¹o , d©n téc , nh©n d©n )
+Thao t¸c lµm v¨n
*B×nh luËn, b×nh gi¶ng, so s¸nh ,ph¶n b¸c,
*Thµnh thôc lÝ thuyÕt vµ ¸p dông tèt (lµm theo ®Ò vµ ®¸p ¸n ë ch¬ng bèn)
Líp 12:
Nh÷ng kiÕn thøc cÇn cung cÊp
+TiÕng ViÖt
*Thµnh th¹o vËn dông cÊc phong c¸ch ng«n ng÷, chñ yÕu lµ phong c¸ch ng«n ng÷
nghÖ thuËt vµo viÕt bµi v¨n
+Giai ®o¹n v¨n häc
*V¨n häc 1945 ®Õn 1975
2
*V¨n häc 1975 ®Õn n¨m 2000
+T¸c gi¶ t¸c phÈm
*Th¬ Quang Dòng, NguyÔn §×nh Thi, Hoµng CÇm, NguyÔn Khoa §iÒm, Xu©n Quúnh
vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c
*TruyÖn cña NguyÔn Trung Thµnh , Kim L©n , Anh §øc , T« Hoµi , NguyÔn Minh
Ch©u vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c
+LÝ luËn v¨n häc
*Mèi quan hÖ gi÷a nhµ v¨n vµ cuéc sèng
*Mèi quan hÖ gi÷a nhµ v¨n vµ t¸c phÈm
*Vßng ®êi cña t¸c phÈm v¨n häc
+Thao t¸c lµm v¨n:
*Thao t¸c tæng hîp : nghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc, nghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng,
nghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc, nghÞ luËn vÒ th¬ , nghÞ luËn vÒ v¨n xu«i
+RÌn luyÖn kÜ n¨ng :
*T×m hiÓu ®Ò , lËp dµn ý c¸c ®Ò bµi ë ch¬ng bèn
Chó ý trong mét buæi d¹y( 2, 3 tiÕt ) chñ yÕu thùc hµnh . §Ò vµ ®¸p ¸n ë ch¬ng bèn
Chuyªn luËn nµy kh«ng ®i s©u vµo kiÕn thøc s¸ch gi¸o khoa ®· cã mµ më réng nh÷ng vÊn ®Ò sgk
cha bµn tíi hoÆc cßn bá ngá
*
3
Ch¬ng Mét
KiÕn thøc cÇn cung cÊp
I-TiÕng ViÖt
TiÕng ViÖt cã n¨m nguyªn ©m ®¬n ®»ng tríc ( i,e, ª,u, ) vµ s¸u nguyªn ©m ®¬n hµng sau ( o,«,¬,a,¨,© ) .
§ång thêi cã hai nguyªn am ®«i ( (ia,u«) .Nguyªn ©m hµng tríc cã ®é më hÑp kh«ng trßn m«i khi ph¸t
©m. Nh÷ng nguyªn ©m nµy t¹o ra ©m thanh trÇm tèi. Nguyªn ©m hµng sau cã ®é më réng , trßn m«i khi
ph¸t ©m . Nh÷ng nguyªn ©m nµy t¹o ra ©m thanh bæng s¸ng . §iÒu nµy chó ý khi ph©n tÝch , b×nh gi¶ng th¬
.
TiÕng ViÖt cã 21 phô ©m . Ta ph¶i chó ý ba phô ©m: c,t,p . Nh÷ng ©m tiÕt nµo kÕt thóc b»ng mét trong ba
phô ©m nµy th× ©m thanh bÞ ®ãng l¹i kh«ng vang lªn ®îc . v× ®ã lµ phô ©m t¾c v« thanh . VÝ dô:
“ Nöa chõng xu©n tho¾t gÉy cµnh thiªn h¬ng”. §äc ®Õn ©m tiÕt “ tho¾t” buéc ph¶i duõng l¹i.
§©y lµ diÒu cÇn n¾m khi ph©n tÝch , b×nh gi¶ng th¬ . ¢m tiÕt tiÕng ViÖt gãp phÇn chñ yÕu vµo viÖc t¹o ra
©m thanh , nhÞp ®iÖu
Tõ trong tiÕng ViÖt cã nÐt nghÜa rÊt phong phó . Ta cÇn n¾m ®îc c¸ch gi¶i nghÜa tõ . Gi¶i nghÜa tõ
ph¶i dùa vao hai yÕu tè . NghÜa biÓu vËt vµ ý nghÜa t¸c dông cña sù vËt . VÝ dô : gi¶i nghÜa tõ “nhµ” .§©y lµ
C«ng tr×nh kiÕn tróc do ngêi lµm ra cã nhiÒu kiÓu , ®îc cÊu t¹o b»ng nhiÒu vËt liÖu kh¸c nhau
( tre,tranh,nøa l¸ g¹ch ngãi ,s¾t thÐp xi m¨ng ...” , cã t¸c dông ®Ó cho ngêi sinh ho¹t vµ häc tËp . N¾m ®îc
c¸ch gi¶i nghÜa cã t¸c dông trong v¨n gi¶i thÝch , ph©n tÝch
C©u trong tiÕng ViÖt rÊt phøc t¹p .Ta cÇn ph¶i chó ý cÊu t¹o tõng lo¹i c©u :( c©u ®¬n , c©u ghÐp
®¼ng lËp , c©u ghÐp chÝnh phô , c©u phøc ) . Häc sinh giái kh«ng thÓ viÕt sai c©u
II- Giai ®o¹n v¨n häc
+ V¨n häc d©n gian
+ V¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ X I X
+ V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ X X ®Õn th¸ng T¸m n¨m 1945
+ V¨n häc tõ 1945 ®Õn n¨m 2000
Mçi giai ®o¹n cÇn ®i s©u mét sè t¸c gi¶ , t¸c phÈm tiªu biÓu . Cô thÓ lµ : NguyÔn Tr·i , NguyÔn Du , Hå
Xu©n H¬ng , NguyÔn §×nh ChiÓu , NguyÔn KhuyÕn , TrÇn TÕ X¬ng , NguyÔn Tu©n , Xu©n DiÖu , Nam Cao
, Tè H÷u , Hå ChÝ Minh
III- LÝ luËn v¨n häc
+ Nguån gèc v¨n häc
+ §èi tîng v¨n häc
+§Æc trng v¨n häc
+TÝnh chÊt v¨n häc ( hiÖn thùc , nh©n ®¹o , nh©n d©n , d©n téc )
+ Vai trß chøc n¨ng v¨n häc
+ ThuËt ng÷ v¨n häc ( Nh©n vËt tr÷ t×nh , c¸i t«i , th¬ , truyÖn , kÝ , kÞch ( bi kÞch , hµi kÞch ), ®iÓm ®Ønh ,
kÕt cÊu , cèt truyÖn , th¬ ®iªn , thi ph¸p , lêi nöa trùc tiÕp , thÕ giíi quan , nh©n sinh quan cña t¸c gi¶ ... )
Ch¬ng Hai
Nh÷ng thao t¸c lµm v¨n
* ThuyÕt minh
*Gi¶i thÝch * Chøng minh
* B×nh gi¶ng
4
* B×nh luËn
* So s¸nh
* Bac bo
* Tæng hîp : ( NghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o ®øc , nghÞ luËn vÒ hiÖn tîng ®êi sèng , nghÞ luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n häc ,
nghÞ luËn vÒ th¬ , nghÞ luËn vÒ v¨n xu«i )
1- NghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ
A KiÕn thøc träng t©m
* BiÕt c¸ch viÕt mét bµi v¨n vÒ t tëng ®¹o lÝ.
* Cã ý thøc tiÕp thu nh÷ng quan niÖm ®óng ®¾n vµ phª ph¸n nh÷ng quan niÖm sai lÇm.
1- Kh¸i niÖm
Qu¸ tr×nh kÕt hîp nh÷ng thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò t tëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi.
- T tëng, ®¹o lÝ trong cuéc ®êi bao gåm:
+ LÝ tëng (lÏ sèng)
+ C¸ch sèng
+ Ho¹t ®éng sèng
+ Mèi quan hÖ trong cuéc ®êi gi÷a con ngêi víi con ngêi (cha con, vî chång,
anh em vµ nh÷ng ngêi th©n thuéc kh¸c). ë ngoµi x· héi cã c¸c quan hÖ trªn, díi, ®¬n
vÞ, t×nh lµng nghÜa xãm, thÇy trß, b¹n bÌ...
2-Yªu cÇu
a . HiÓu ®îc vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn lµ g×
VÝ dô: “Sèng ®Ñp lµ thÕ nµo hìi b¹n”
- Muèn t×m thÊy vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn, ta ph¶i qua c¸c bíc ph©n tÝch lÝ, gi¶i ®Ó x¸c ®Þnh ®îc vÊn ®Ò, víi ®Ò
trªn ®©y ta thùc hiÖn.
+ ThÕ nµo lµ sèng ®Ñp?
* Sèng cã lÝ tëng ®óng ®¾n, cao c¶ phï hîp víi thêi ®¹i, x¸c ®Þnh vai trß
tr¸ch nhiÖm.
* Cã ®êi sèng t×nh c¶m ®óng mùc, phong phó vµ hµi hoµ.
* Cã hµnh ®éng ®óng ®¾n.
- Suy ra: Sèng ®Ñp lµ sèng cã lÝ tëng ®óng ®¾n, cao c¶, c¸ nh©n x¸c ®Þnh ®îc vai trß tr¸ch nhiÖm víi cuéc
sèng, cã ®êi sèng t×nh c¶m hµi hoµ phong phó, cã hµnh ®éng ®óng ®¾n. C©u th¬ nªu lÝ tëng vµ híng con
ngêi tíi hµnh ®éng ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ, phÈm chÊt con ngêi.
b. Tõ vÊn ®Ò nghÞ luËn ®· x¸c ®Þnh, ngêi viÕt tiÕp tôc ph©n tÝch, chøng minh nh÷ng
biÓu hiÖn cô thÓ cña vÊn ®Ò, thËm chÝ so s¸nh, bµn b¹c, b¸c bá... nghÜa lµ biÕt ¸p dông nhiÒu thao t¸c lËp
luËn.
c. Ph¶i biÕt rót ra ý nghÜa vÊn ®Ò
d. Yªu cÇu v« cïng quan träng lµ ngêi thùc hiÖn nghÞ luËn ph¶i sèng cã lÝ tëng vµ
®¹o lÝ.
5
3- C¸ch lµm
a. Bè côc: Bµi nghÞ luËn vÒ t tëng ®¹o lÝ còng nh c¸c bµi v¨n nghÞ luËn kh¸c gåm 3
phÇn: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi.
b. C¸c bíc tiÕn hµnh ë phÇn th©n bµi. PhÇn nµy phô thuéc vµo yªu cÇu cña thao t¸c.
Nh÷ng vÊn ®Ò chung nhÊt.
- Gi¶i thÝch kh¸i niÖm cña ®Ò bµi (vÝ dô ®Ò ®· dÉn trªn, ta ph¶i gi¶i thÝch sèng
®Ñp lµ thÕ nµo?)
- Gi¶i thÝch vµ chøng minh vÊn ®Ò ®Æt ra (t¹i sao ph¶i ®Æt ra vÊn ®Ò sèng cã lÝ tëng, cã ®¹o lÝ vµ nã thÓ hiÖn nh thÕ nµo.
- Suy nghÜ (c¸ch ®Æt vÊn ®Ò Êy cã ®óng? hay sai). Më réng bµn b¹c b»ng
c¸ch ®i s©u vµo vÊn ®Ò nµo ®ã - mét khÝa c¹nh. VÝ dô lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ
tëng, cã ®¹o lÝ hoÆc phª ph¸n c¸ch sèng kh«ng cã lÝ tëng, hoµi b·o, thiÕu ®¹o
lÝ.) phÇn nµy ph¶i cô thÓ, s©u s¾c tr¸nh chung chung. Sau cïng cña suy nghÜ lµ
nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
B- C©u hái vµ bµi tËp
C©u hái :
a- NghÞ luËn vÓ mét t tëng ®¹o lÝ lµ g× ?
b- Yªu cÇu lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ
c- Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t tëng ®¹o lÝ .
Bµi tËp :
a-“LÝ tëng lµ ngän ®Ìn chØ ®êng . kh«ng cã lÝ tëng th× kh«ng cã ph¬ng híng kiªn ®Þnh, mµ kh«ng cã ph¬ng híng th× kh«ng cã cuéc sèng” (LÐp-T«i-xt«i ) . Anh (chÞ )hiÓu c©u nãi Êy thÕ nµo vµ cã suy nghÜ g×
trong qu¸ tr×nh phÊn ®Êu tu dìng lÝ tëng cña m×nh .
b- Gèt nhËn ®Þnh : “Mét con ngêi lµm sao cã thÓ nhËn thøc ®îc chÝnh m×nh . §ã kh«ng ph¶i lµ viÖc cña
t duy mµ lµ cña thùc tiÔn . H·y ra søc thùc hiÖn bæn phËn cña m×nh, lóc ®ã b¹n lËp tøc hiÓu ®îc gi¸ trÞ cña
chÝnh m×nh”
Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g× .
c- B¸c Hå d¹y : “Chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c, h¨ng h¸i, cÇn kiÖm, xãa bá hÕt
nh÷ng vÕt tÝch n« lÖ trong t tëng vµ hµnh ®éng” . Anh (chÞ ) hiÓu vµ suy nghÜ g×
C-§Ò kiÓm tra
a- “D©n téc ta chñ yÕu sèng b»ng t×ng yªu th¬ng “ ( TiÕn díi l¸ cê vÎ vang cña §¶ng _ Lª DuÈn )
Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
b-“ Häc ®Ó biÕt, häc ®Î lµm, häc ®Ó chung sèng, häc ®Ótù kh¼ng ®Þnh m×nh” ( unetsco)
Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
c- “ §êng ®i khã kh«ng ph¶i v× ng¨n s«ng c¸ch nói mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói e s«ng”.
Anh ( chÞ ) hiÓu vµ cã suy nghÜ g× vÒ lêi nhËn ®Þnh trªn.
D- Gîi ý tr¶ lêi c©u hái, bµi tËp, ®Ò kiÓm tra
C©u hái : ( a, b, c ) dùa vµo kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi.
Bµi tËp :
6
a _ Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý
- Gi¶ thÝch lÝ tëng lµ g× ( §iÒu cao c¶ nhÊt, ®Ñp ®Ï nhÊt, trë thµnh lÏ sèng
mµ ngêi ta mong íc vµ phÊn ®Êu thùc hiÖn).
- T¹i sao kh«ng cã lÝ tëng th× kh«ng cã ph¬ng híng
+ Kh«ng cã môc tiªu phÊn ®¸u cô thÓ
+ ThiÕu ý chÝ v¬n lªn ®Ó giµnh ®iÒu cao c¶
+ Kh«ng cã lÏ sèng mµ ngêi ta m¬ íc
- T¹i sao kh«ng cã ph¬ng híng th× kh«ng cã cuéc sèng
+ Kh«ng cã ph¬ng híng phÊn ®Êu th× cuéc sèng con ngêi sÏ tÎ nh¹t, sèng v« vÞ,
kh«ng cã ý nghÜa , sèng thõa
+ Kh«ng cã ph¬ng híng trong cuéc sèng gièng ngêi lÇn bíc trong ®ªm tèi kh«ng
nh×n thÊy ®êng.
+ Kh«ng cã ph¬ng híng, con ngêi cã thÓ hµnh ®éng mï qu¸ng nhiÒu khi sa vµo
vßng téi lçi ( chøng minh )
- Suy nghÜ nh thÕ nµo ?
+ VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : con ngêi ph¶i sèng cã lÝ tëng. Kh«ng cã lÝ tëng, con ngêi
thùc sù sèng kh«ng cã ý nghÜa.
+ VÊn ®Ò ®Æt ra hoµn toµn ®óng.
+ Më réng :
* Phª ph¸n nh÷ng ngêi sèng kh«ng cã lÝ tëng
* LÝ tëng cña thanh niªnta ngµy nay lµ g× ( PhÊn ®Êu ®Î cã néi lùc m¹nh mÏ,
giái giang ®¹t ®Ønh cao trÝ tuÖ vµ lu«n kÕt hîp víi ®¹o lÝ)
* Lµm thÕ nµo ®Ó sèng cã lÝ tëng
+ Nªu ý nghÜa cña c©u nãi.
b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý
- HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ?
+ ThÕ nµo lµ nhËn thøc ( thuéc ph¹m trï cña t duytríc cuéc sèng. NhËn thøc
vÒ lÏ sèng ë ®êi, vÒ hµnh ®éng cña ngêi kh¸c, vÒ t×nh c¶m cña con ngêi).
+ T¹i sao con ngêi l¹i kh«ng thÓ nhËn thøc ®îc chÝnh m×nh l¹i ph¶i qua thùc
tiÔn .
* Thùc tiÔn lµ kÕt qu¶ ®Î ®¸nh gi¸, xem xÐt mét con ngêi .
* Thùc tiÔn còng lµ c¨n cø ®Ó thö th¸ch con ngêi .
* Nãi nh Gít : “Mäi lÝ thuyÕt chØ lµ mµu x¸m, chØ cã c©y ®êi m·i m·i
xanh t¬i.”
- Suy nghÜ
+ VÊn ®Ò b×nh luËn lµ : Vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ngêi.
+ Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng
+ Më réng : Bµn thªm vÒ vai trß thùc tiÔn trong nhËn thøc cña con ngêi.
* Trong häc tËp, chon nghÒ nghiÖp.
7
* Trong thµnh c«ng còng nh thÊt b¹i, con ngoiõ biÕt rót ra nhËn thøc
cho m×nh ph¸t huy chç m¹nh. HiÓu chÝnh m×nh con ngêi míi cã c¬ may thnµh ®¹t.
+ Nªu ý nghÜa lêi nhËn ®Þnh cña Gít
c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý
- HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ?
+ Gi¶i thÝch c¸c kh¸i niÖm.
* ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh trong s¹ch ( gi÷ g×n b¶n chÊt tèt ®Ñp, kh«ng
lµm viÖc xÊu ¶nh hëng®Õn ®¹o ®øc con ngêi.)
* ThÕ nµo lµ chÊt ph¸c ( ch©n thËt, gi¶n dÞ hßa víi ®êi thêng, kh«ng
lµm viÖc xÊu ¶nh hëng tíi ®¹o ®øc con ngêi)
* ThÕ nµo lµ ®øc tÝnh cÇn kiÖm ( siªng n¨ng, t»n tiÖn)
+ T¹i sao con ngêi ph¶i cã ®øc tÝnh trong s¹ch, chÊt ph¸c h¨ng h¸i cÇn
kiÖm?
* §©y lµ ba ®øc tÝnh quan träng cña con ngêi : cÇn kiÖm, liªm chÝnh,
ch©n thËt ( liªm lµ trong s¹ch ).
* Ba ®øc tÝnh Êy gióp con ngêi hµnh tr×nh trong cuéc sèng.
* Ba ®øc tÝnh Êy lµm nªn ngêi cã Ých.
- Suy nghÜ
+ VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn lµ g× ?
B¸c nªu phÈm chÊt quan träng, cho ®ã lµ môc tiªu ®Ó mäi ngêi
phÊn ®Êu rÌn luyÖn. §ång thêi Ngêi yªu cÇu xãa bá nh÷ng biÓu hiÖn cña t tëng, hµnh ®éng n« lÖ, cam
chÞu trong mçi chóng ta.
+ Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : ®óng
+ Më réng :
* Lµm thÕ nµo ®Ó rÌn luyÖn 3 ®øc tÝnh B¸c nªu vµ xãa bá t tëng,
hµnh ®éng n« lÖ.
* Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn sai tr¸i
* Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
§Ò kiÓm tra :
a- Gi¶i thÝch, b×nh luËn c©u nãi cña cè Tæng BÝ th Lª DuÈn.
- Giíi thiÖu lêi nhËn ®Þnh mét c¸ch tù nhiªn.
- Kh¸i qu¸t néi dung lêi nhËn ®Þnh
- Nªu c¸ch gi¶i quyÕt vµ ph¹m vi dÉn chøng
- HiÓu lêi nhËn ®Þnh nh thÕ nµo
+ Quan niÖm thÕ nµo vÒ t×nh yªu th¬ng ( Mèi quan hÖ tèt ®Ñp,
b×nh ®¼ng, d©n chñ, nhêng nhÞn, chia sÎ gióp ®ì lÉn nhau giòa con ngêi víi con ngêimét c¸ch ch©n
thµnh)
+ T¹i sao d©n téc ta chñ yÕu sèng b»ng t×nh yªu th¬ng :
* XuÊt ph¸t tõ truyÒn thèng d©n téc,tõ phÈm chÊt con ngêi ViÖt
Nam biÕt yªu th¬ng, ®oµn kÕt, ®ïm bäc lÉn nhau.
8
* XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña vïng c d©n n«ng nghiÖp l¹i ®èi mÆt
víi thiªn nhiªn kh¾c nghiÖt ( ma, b·o ,h¹n h¸n, lôt léi ) thêng xuyªn x¶y ra.
* D©n téc ta ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu kÎ thï x©m lîc. V×
vËy con ngêi ph¶i trô l¹i, ®oµn kÕt yªu th¬ng nhau ®Ó vît qua, gi÷ v÷ng cuéc sèng b×nh yªn cho m×nh.
( chøng minh b»ng lÞch sö d©n téc).
- Suy nghÜ
+ VÊn ®Ì cÇn b×nh luËn : kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt cña con ngêi ®Êt níc, tin tëng
vµo søc m¹nh cña t×nh th¬ng.
+ Kh¼ng ®Þnh lêi nhËn ®Þnh ®óng ®¾n.
+ Më réng bµn b¹c :
* Lµm thÕ nµo ®Ó ph¸t huy truyÒn thèng, ®Ó ®oµn kÕt yªu th¬ng nhau ( l¸
lµnh ®ïm l¸ r¸ch, th¬ng ngõoi nh thÓ th¬ng th©n, sèng v× ý thøc céng ®ång)
* Ph¸n®èi hiÖn tîng chia rÏ, mÊt ®oµn kÕt.
+ Nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
Rót ra bµi häc rÌn luyÖn vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc, m×nh v× mäi ngêi.
b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- HiÓu c©u nãi Êy nh thÕ nµo ?
+ Häc lµ g× ?
* Häc ®Ó biÕt lµ häc nh thÕ nµo ?
* Häc ®Ó lµm lµ häc nh thÕ nµo ?
* Häc ®Ó chung sèng lµ häc nh thÕ nµo ?
* Häc ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh lµ häc nh thÕ nµo ?
+ T¹i sao häc ®Ó biÕt ®Ó lµm, ®Ó chung sèng, ®Ó kh¼ng ®Þnh vµ nã thÓ hiÖn nh thÕ
nµo ?
* Häc ®Ó nhËn thøc nh÷ng tri thøc cña nhan lo¹i, tõ ®ã biÕt lµm biÕt hµnh
®éng ®óng, míi cã thÓ chung sèng vµ tån t¹i ( chøng minh ).
* Häc ®Ó mäi ngêi ®Òu hiÓu biÕt vÒ nhau, ®Ó chung sèng cïng nhau.
* Häc ®Ó trau dåi khoa häc kÜ thuËt, lÏ sèng ë ®êi ®Ó lµm tèt mäi viÖc, ®èi
nh©n xö thÕ vµ lµm cho m×nh trëng thµnh ( chøng minh ).
- Suy nghÜ :
+ X¸c ®Þnh vÊn ®Ò : §Ò cao vai trß häc tËp vÒ khao häc kÜ thuËt, ®¹o ®øc lèi sèng.
+ Kh¼ng ®Þnh : §óng. Nã phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn, mèi quan hÖ cña ®êi
sèng con ngêi.
+ Bµn b¹c :
* Kh«ng häc cã biÕt, cã lµm, cã chung sèng vµ kh¼ng ®Þnh m×nh ®îc
kh«ng ? Kh«ng !
* Lµm thÕ nµo ®Ó häc tèt ?
* Phª ph¸n mét sè hµnh vi, quan ®iÓm sai tr¸i vµ l¹c lâng trong häc tËp.
+ Nªu ý nghÜa t¸c dông cña vÊn ®Ò
9
c-`Sau khi vµo ®Ò, bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- HiÓu c©u nãi cña NguyÔn B¸ Häc lµ nh thÕ nµo ?
+ Mîn h×nh ¶nh ®êng ®i kh«ng khã ®Ó diÔn t¶ néi dung g×, vÊn ®Ò g× ? ( §êng ®i
khã, kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói _ Cho dï ng¨n s«ng c¸ch nói nh ng con ngêi vÉn kh¼ng ®Þnh kh«ng
khã. §iÒu nµy nhÊn m¹nh yÕu tè tinh thÇn, t tëng quyÕt t©m cña con ngêi)
+ VÕ thø hai cña c©u nãi “ Mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói e s«ng” . Th× ra t tëng
cña con ngêi, tinh thÇn cña con ngêi rÊt quan träng víi mäi c«ng viÖc.
+ T¹i sao ®êng ®i khã kh«ng v× ng¨n s«ng c¸ch nói, mµ khã v× lßng ngêi ng¹i nói
e s«ng.
* T tëng, tinh thÇn cña con ngêi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng viÖc.
* Tr«ng thÊy viÖc ®· ng¹i th× kh«ng thÓ hoµn thµnh tèt.
* NÕu con ngêi cã quyÕt t©m th× mäi viÖc kh«ng cã g× khã ( chøng minh)
- Suy ngÜ vÒ vÊn ®Ò ®Æt ra.
+ Kh¼ng ®Þnh c©u nãi ®óng.
+ Më réng bµn b¹c : Cã nhiÒu trêng hîp trong cuéc sèng yÕu tè tinh thÇn quyÕt ®Þnh
mäi sù thµnh ®¹t vµ còng cã trêng hîp dÉn ®Õn thÊt b¹i, kh«ng thµnh c«ng.
+ Rót ra ý nghÜa s©u s¾c tõ c©u nãi nµy lµ x©y dùng cho mçi con ngêi t tëng, tinh
thÇn quyÕt t©m cao tríc bÊt cø mét khã kh¨n nµo, c«ng viÖc nµo.
2-NghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng
A. KiÕn thøc träng t©m
* N¾m ®îc c¸ch lµm mét bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng.
* Cã ý thøc ®óng ®¾n tríc nh÷ng hiÖn tîng ®êi sèng.
- Xung quanh chóng ta hµng ngµy cã biÕt bao chuyÖn x¶y ra. Cã hiÖn tîng tèt, cã hiÖn tîng xÊu.
VËy tÊt c¶ nh÷ng g× x¶y ra trong cuéc sèng con ngêi ®Òu lµ hiÖn tîng ®êi sèng.
1- Kh¸i niÖm
- Sö dông tæng hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm cho ngêi ®äc hiÓu râ, hiÓu ®óng, hiÓu s©u ®Ó ®ång t×nh tríc nh÷ng hiÖn tîng ®êi sèng, cã ý nghÜa x· héi. §ã lµ nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng
2-Yªu cÇu
a. Ph¶i hiÓu râ, hiÓu ®óng, hiÓu s©u b¶n chÊt hiÖn tîng. Muèn vËy ph¶i ®i s©u t×m tßi, gi¶i thÝch.
b. Qua hiÖn tîng ®ã chØ ra vÊn ®Ò cÇn quan t©m lµ g×? Trªn c¬ së nµy mµ ph©n tÝch, bµn b¹c hoÆc so
s¸nh, b¸c bá.... NghÜa lµ ph¶i biÕt phèi hîp nhiÒu thao t¸c lËp luËn chØ ra ®óng, sai, nguyªn nh©n c¸ch
kh¾c phôc, bµy tá th¸i ®é cña m×nh.
c. Ph¶i cã lËp trêng t tëng v÷ng vµng.
d. DiÔn ®¹t gi¶n dÞ, s¸ng sña, ng¾n gän.
3-C¸ch lµm
- Tríc khi t×m hiÓu ®Ò ph¶i thùc hiÖn ba thao t¸c
10
+ §äc kÜ ®Ò bµi
+ G¹ch ch©n c¸c tõ quan träng
+ Ng¨n vÕ (nÕu cã)
- T×m hiÓu ®Ò
a1. T×m hiÓu vÒ néi dung (®Ò cã nh÷ng ý nµo)
a2. Thao t¸c chÝnh (Thao t¸c lµm v¨n)
a3. Ph¹m vi x¸c ®Þnh dÉn chøng cña ®Ò bµi
- LËp dµn ý
+ Më bµi Giíi thiÖu ®îc hiÖn tîng ®êi sèng cÇn nghÞ luËn.
+ Th©n bµi KÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ®Ó lµm râ c¸c luËn ®iÓm vµ bµn b¹c hoÆc phª ph¸n, b¸c
bá.
+ KÕt bµi Nªu ra ph¬ng híng, mét suy nghÜ míi tríc hiÖn tîng ®êi sèng.
B – C©u hái, bµi tËp
C©u hái
a-ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng
b-yªu cÇu lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét hiÖn tîng ®êi sèng
c- Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vª mét hiÖn tîng ®êi sèng
Bµi tËp
a- “ Theo ban chØ ®¹o tuyÓn sinh ®¹i häc n¨m 2004, sau hai ®ît thi ®· cã 3186 thÝ sinh bÞ xö lÝ kØ luËt
do vi ph¹m quy chÕ thi, trong ®ã cã 2637 thÝ sinh bÞ ®×nh chØ thi, chñ yÕu do mang vµ sö dông tµi liÖu
trong phßng thi . H×nh thøc mang tµi liÖu, phao thi ngµy cµng tinh vi, chóng ®îc giÊu trong thíc kÎ,
®iÖn tho¹i di ®éng, trong ®Õ giµy” . Anh (chÞ ) cã suy nghÜ g× vÒ thùc tr¹ng ®ã .
b- T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng sèng víi tr¸ch nhiÖm cña ngêi d©n
c- Tin häc víi thanh niªn
C- §Ò kiÓm tra
a-
a- Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc t×nh h×nh tai n¹n giao th«ng hiÖn nay.
b-
b- Anh ( chÞ ) cã suy nghÜ g× vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo tríc hiÓm ho¹ cña c¨n bÖnh
HIV/AIDS.
c- M«i trêng sèng ®ang hñy ho¹Þ
D – Híng dÉn tr¶ lêi c©u hái, bµi tËp, ®Ò kiÓm tra
C©u hái : ( a, b, c dùa vµo phÇn kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi )
Bµi tËp :
a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý :
-HiÓu b¶n tin cña b¸o Tuæi TrÎ nh thÕ nµo ?
+ Nh÷ng con sè biÕt nãi vÒ viÖc lµm tiªu cùc cña thÝ sinh dù thi vµo §¹i häc. §ã lµ viÖc
mang tµi liÖu phßng thi.
11
+ Phao thi : §Ò gi¶i s½n.
+ Tinh vi : tØ mØ, chÝnh x¸c ®Õn møc cao, nh÷ng chi tiÕt nhá nhng rÊt khÐo lÐo.
- Suy nghÜ g× ?
+ VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn : §©y lµ thùc tr¹ng ®¹o ®øc, vi ph¹m vµo vÊn ®Ò thi cö cÇn ph¶i lªn
¸n.
+Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò : nhËn xÐt ®óng ®¾n, kh«ng che dÊu sù thËt.
+ Më réng :
* XuÊt ph¸t tõ ý thøc c¸ nh©n, dèi tr¸, lõa läc ®Ó ®îc vµo §¹i häc. Sù cè ý nµy
thuéc vÒ ph¹m trï ®¹o ®øc cÇn lªn ¸n.
* Chóng ta ®µo t¹o nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc thùc sù chø kh«ng ®µo t¹o nh÷ng
ngêi dèi tr¸, thÊp hÌn, dèt n¸t…
* Con ®êng tiÕn th©n cña “kÎ sÜ hiÖn ®¹i” lµ n¨ng lùc, tri thøc hiÖn ®¹i kÕt hîp víi
®¹o lÝ. Nh÷ng thÝ sinh nsú ®Òu kh«ng cã c¶ hai ®iÒu Êy, cÇn ph¶i lªn ¸n.
* §µo t¹o nh©n tµi kh«ng thÓ chÊp nhËn nh÷ng viªc lµm gian lËn trong thi cö.
+ Lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc ®ùoc ?
* Mçi thÝ sinh ph¶i cã ý thøc.
* Gia ®×nh vµ x· héi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm.
* Qu¶n lÝ chÆt chÏ trong thi cö . §Æc biÖt nãi kh«ng víi tiªu cùc trong thi cö. TÊt c¶
ph¶i ph¸t ®éng trong toµn d©n.
+ Nªu ý nghÜa cña vÊn ®Ò.
b-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- T×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng sèng hiÖn nay nh thÕ nµo?
+ ë c¸c thµnh phè chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ ®éng c¬ xe « t«, xe m¸y c¸c lo¹i lµm chÕt
c¸c dßng s«ngvµ vÈn ®ôc bÇu khÝ quyÓn nh thÕ nµo?
`
+ ë n«ng th«n c¸c lµng nghÒ thñ c«ng, dïng bao ni l«ng, h»ng ngµy ®æ r¸c th¶i bõa b·i.
+ Nguån níc bÞ c¹n kiÖt
.
+ Ngêi d©n thiÕu ý thøc, tr¸ch nhiÖm: rõng ®Çu nguån bÞ ph¸, c©y cèi tha dÇn.
+ HÖ thèng lß g¹ch ë.
- Suy nghÜ.
+ VÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Th«ng b¸o khÈn cÊpvÒ « nhiÔm m«i trêng ®ång thêi ®ßi hái,
kiÕn nghÞ c¸ nh©n, tËp thÓ cã biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i trêng, b¶o vÖ cuéc sèng cña chÝnh chóng ta.
+ Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: §óng.
+ Më réng vÊn ®Ò
* Lµm thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng? T¸c dông vµo ý thøc cña mçi ngêi
d©n, tËp thÓ, chÝnh quyÒn c¸c cÊp. MÆt kh¸c ph¶i cã gi¶i ph¸p khoa häc ®Ó cøu v·n t×nh tr¹ng « nhiÔm.
* Phª ph¸n nh÷ng viÖc lµm ¶nh hëng tíi m«i trêng.
* Më réng m¹ng líi truyÒn th«ng, th«ng tin ®¹i chóng.
.
c-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Vai trß cña tin häc ®èi víi thanh niªn ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
12
+ Tin häc cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc cµn thiÕt cho tuæi trÎ, nh÷ng tin tøc, thµnh tùu
nhiÒu mÆt trong níc, ngoµi níc. Nã lu gi÷, cung cÊp cho ta nhiÒu tin, t liÖu cÇn thiÕt cña cæ kim, §«ng ,
T©y.
+ Nã më ®êng vµo khoa häc hiÖn ®¹i.
+ Phôc phô kÞp thêi, nhanh nh¹y.
- Suy nghÜ vÒ tr¸ch nhiÖm cña thanh niªn.
+ §Õn víi tin häc lµ yªu cÇu quan träng.
+ Thanh niªn (tuæi trÎ) ph¶i thµnh th¹o vÒ tin häc.
+ Tin häc më ®êng nhng chØ víi ai say sa, t×m tßi, nghiªn cøu s¸ng t¹o.
+ ý nghÜa cña tin häc víi ®êi sèng con ngêi .
Víi mäi ngêi.
Víi thanh niªn.
NhÊt lµ trong thêi k× héi nhËp.
§Ò kiÒm tra:
a- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c.
+ Tai n¹n giao th«ng ®©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®Æt ra ®èi víi mäi ph¬ng tiÖn, mäi ngêi
tham ra giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng trªn ®êng bé.
+ VÊn ®Ò Êy ®Æt ra ®èi víi tuæi trÎ häc ®êng. Chóng ta ph¶i suy nghÜ vµ hµnh ®éng
nh thÕ nµo ®Ó lµm gi¶m tíi møc tèi thiÓu tai n¹n giao th«ng.
VËy vÊn ®Ò cÇn bµn luËn lµ: Vai trß tr¸ch nhiÖm tõ suy nghÜ ®Õn hµnh ®éng cña
tuæi trÎ häc ®êng gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
- Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: VÊn ®Ò ®Æt ra lóc nµy vµ m·i m·i vÒ sau lµ hoµn toµn phïhîp víi mong
muèn cña mäi ngêi.
- Më réng vÊn ®Ò (cã nhiÒu c¸ch: gi¶i thÝch + chøng minh, lËt ngîc vÊn ®Ò, hoÆc tiÕp tôc bµn
b¹c, ®µo s©u mät chi tiÕt nµo ®ã).
Vi dô: Gi¶i thÝch vµ chøng minh.
+ T¹i sao tuæi trÎ häc ®êng cÇn cã suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®óng ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu
tai n¹n giao th«ng. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo?
* Tai n¹n giao th«ng nhÊt lµ giao th«ng ®êng bé ®ang diÔn ra thµnh vÊn ®Ò lo
ng¹i cña x· héi.
* C¶ x· héi ®ang hÕt søc quan t©m. Gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng ®©y lµ cuéc
vËn ®äng lín cña toµn x· héi.
* Tæi trÎ häc ®êng lµ mét lùc lîng ®¸ng kÓ trùc tiÕp tham gia giao th«ng. Vif thÕ
tuæi trÎ häc ®êng cÇn suy nghÜ vµ hµnh ®éng phï hîp ®Ó gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
Suy nghÜ vµ hµnh ®éng nh thÕ nµo?
+ B¶n th©n chÊp hµnh tèt luËt lÖ giao th«ng ( kh«ng ®i dµn hµng ngang ra ®êng, kh«ng ®i xe
m¸y tíi trêng, kh«ng phãng xe ®¹p nhanh hoÆc vît Èu, chÊp hµnh c¸c tÝn hiÖu chØ dÉn trªn ®êng giao
th«ng. Ph¬ng tiÖn b¶o ®¶m an toµn…
+ VËn ®éng mäi ngêi chÊp hµnh luËt lÖ giao th«ng.
13
+ Tham ra nhiÖt t×nh vµo c¸c phong trµo tuyªn truyÒn cæ ®éng hoÆc viÕt b¸o nªu ®iÓn h×nh
ngêi tèt , viÖc tèt trong viÖc gi÷ g×n an toµn giao th«ng.
+ VÊn ®Ò an toµn giao th«ng lu«n ph¶i ®Æt ra. V× ngµy nµo chóng ta còng ph¶i tham ra giao
th«ng.
+ An toµn giao th«ng gãp phÇn gi÷ g×n an ninh trËt tù x· héi vµ ®¶m b¶o h¹nh phóc gia ®×nh.
+ BÊt cø trêng hîp nµo, ë ®©u ph¶i nhí “an toµn lµ b¹n tai n¹n lµ thï”.
+ An toµn giao th«ng kh«ng chØ cã ý nghÜa x· héi mµ cßn cã ý nghÜa quan hÖ quèc tÕ nhÊt lµ
trong thêi buæi héi nhËp nµy.
+ Ta thËt xãt xa tríc t×nh c¶nh nh÷ng m¸i ®Çu xanh cßn th¬ d¹i ph¶i l×a mÑ l×a cha. ThÇn chÕt
®· cíp c¸c em trong mét tai n¹n bÊt ngê.
+ Nh÷ng trÎ th¬ tr¾ng kh¨n tang trªn ®Çu v× ph¶i vÜnh biÖt ngêi cha, ngêi mÑ, nh÷ng ngêi
th©n yªu trong gia ®×nh v× mét tai n¹n giao th«ng. RÊt mong nh÷ng c¶nh Êy kh«ng diÔn ra trong cuéc ®êi.
Chóng ta h·y suy nghi vµ hµnh ®éng thiÕt thùc, ®óng ®¾n gãp phÇn lµm gi¶m thiÓu tai n¹n giao th«ng.
b- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Giíi thiÖu vÊn ®Ò: ë thÕ kØ 21 chóng ta chøng kiÕn nhiÒu vÊn ®Ò hÖ träng. Trong ®ã hiÓm
häa c¨n bÖnh HIV/AIDS lµ ®¸ng chó ý.
- Nh÷ng con sè biÕt nãi.
Mçi phót ®ång hå cña mét ngµy tr«i ®i cã kho¶ng 10 ngêi bÞ nhiÔm HIV.
ë nh÷ng n¬i bÞ ¶nh hëng nÆng nÒ, tuæi thä cña ngêi d©n bÞ gi¶m sót nghiªm träng.
HIV dang l©y lan b¸o ®éng ë phô n÷, chiÕm mét nö sè ngêi bÞ nhiÔm trªn toµn thÕ
giíi.
Khu vùc §«ng ¢u vµ toµn bé Ch©u ¸.
- Lµm thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn hiÓm häa nµy?
§a vÊn ®Ò AIDS lªn vÞ trÝ hµng ®Çu trong ch¬ng tr×nh nghÞ sù cña mçi quèc gia.
Mçi ngêi ph¶i tù ý thøc ®Ó tr¸nh xa c¨n bÖnh nµy.
Kh«ng k× thÞ ph©n biÖt ®èi xö víi nh÷ng ngêi m¾c bÖnh AIDS.
Më réng m¹ng líi tuyªn truyÒn.
c-M«i trêng sèng ®ang bÞ hñy ho¹i.
Sau khi vµo ®Ò bµi viÐt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- M«i trêng sèng bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò g× (nguån níc, nguån thøc ¨n, bÇu kh«ng hkÝ, c©y
xanh trªn mÆt ®Êt).
- M«i trêng sèng ®ang bÞ ®e däa nh thÕ nµo?
Nguån níc.
Nguån thøc ¨n.
BÇu kh«ng khÝ.
14
Rõng ®Çu nguån.
- Tr¸ch nhiÖm cña mçi chóng ta.
3- nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬
A. KiÕn thøc träng t©m
- Cñng cè vµ n©ng cao tri thøc vÒ v¨n nghÞ luËn.
- BiÕt c¸ch lµm v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬.
1- Kh¸i niÖm
- Ta ®· lµm quen víi ph©n tÝch th¬, b×nh gi¶ng th¬, b×nh luËn th¬, so s¸nh vÒ th¬.
VËy nghÞ luËn vÒ th¬ (t¸c phÈm vµ ®o¹n th¬) lµ qu¸ tr×nh sö dông tÊt c¶ nh÷ng thao t¸c lµm v¨n sao cho
lµm râ néi dung t tëng, phong c¸ch nghÖ thuËt cña th¬ ®· t¸c ®éng tíi c¶m xóc thÈm mÜ, t duy nghÖ thuËt
vµ nh÷ng liªn tëng s©u s¾c cña ngêi viÕt.
VÝ dô ta cã ®o¹n th¬:
“B·i c¸t dµi l¹i b·i c¸t dµi
§i mét bíc lïi mét bíc
MÆt trêi ®· lÆn cha dõng ®îc
L÷ kh¸ch trªn ®êng níc m¾t r¬i”
(Bµi ca ng¾n ®i trªn c¸t - Cao B¸ Qu¸t)
- “B·i c¸t dµi l¹i b·i c¸t dµi” ©m hëng cña c©u th¬ nh më ra tríc m¾t con ®êng dµi v« tËn. §ã lµ con ®êng
hµnh ®¹o cña kÎ sÜ. Kh«ng ai cïng ®i trªn con ®êng mê mÞt, chØ cã “L÷ kh¸ch”. “Níc m¾t r¬i”. C« ®éc
qu¸! Nh©n vËt tr÷ t×nh lµ kÎ c« ®¬n. Sù thùc Êy lµm sao cÇm næi níc m¾t. §ã lµ giät níc m¾t ®Çy xãt xa,
cay ®¾ng. Ngêi ®äc tù m×nh chia sÎ víi ngêi ®i ®êng.
- Ngêi ®i dêng nh dõng l¹i, dËm ch©n t¹i chç. Con ngêi Êy ®Çy kh¸t väng mµ bÕ t¾c bëi lùc c¶n cuéc ®êi.
Nã t¹o thµnh m©u thuÉn néi t©m. Ngao ng¸n thay.
C¸ch lµm trªn ®©y lµ thÓ hiÖn nghÞ luËn vÒ th¬.
2- Yªu cÇu
a - §äc kÜ ®o¹n th¬, bµi th¬, n¾m ch¾c hoµn c¶nh môc ®Ých s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬ bµi th¬
b - §o¹n th¬, bµi th¬ cã dÊu hiÖu g× ®Æc biÖt vÒ h×nh ¶nh, ng«n ng÷
c - §o¹n th¬, bµi th¬ thÓ hiÖn phong c¸ch nghÖ thuËt, t tëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶ nh thÕ nµo?
3- C¸ch lµm : vÝ dô bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em” cña TÕ Hanh
ThÕ lµ Hµ Néi v¸ng em
Anh theo c¸c phè ®i t×m ngµy qua
Phè nµy bªn c¹nh vên hoa
15
Nhí khi ®ãn giã quen mµ cha th©n
Phè nµy ®ªm Êy cã tr©ng
Cïng ®i mét qu·ng nãi bÇng lËng im
Phè nµy anh ®Õn t×m em
Ngêi qua l¹i tæng anh t×m bãng c©y
Anh theo c¸c phè ®ã ®©y
Thªm yªu Hµ Néi vÊng ®Çy c¶ em
- Ph¶i ph©n tÝch bµi th¬ ®Ó chØ ra vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn.
Ngêi ®äc c¶m nhËn ®îc hai h×nh tîng. Mét lµ Hµ Néi vµ phè. Hai lµ nh©n vËt tr÷ t×nh. Hµ Néi phè ®Ñp, ngêi ®«ng. Hµ Néi cã vên hoa n»m kÒ d·y phè. Hµ Néi cã nhiÒu c©y xanh. Nh÷ng ®ªm Hµ Néi cã tr¨ng
cµng th¬ méng. Nhng nh©n vËt tr÷ t×nh béc lé lßng c« ®¬n trèng tr¶i. C¶nh vËt ngay tríc m¾t mµ c¶m
thÊy “cha th©n”, ®i trong ®ªm tr¨ng mµ ©m thÇm lÆng lÏ. T×nh yªu Hµ Néi còng kh«ng lÊp ®Çy kho¶ng
trèng v¾ng em: C¸i chung vµ c¸i riªng hoµ trong t©m tr¹ng con ng êi. Con ngêi kh«ng chØ sèng, chØ vui
víi t×nh yªu chung mµ cÇn cã t×nh yªu riªng ë ®Êy. (PhÇn g¹ch ch©n lµ vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn)
- Thao t¸c tiÕp theo lµ kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò
VÊn ®Ò ®Æt ra trong bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em” hoµn toµn phï hîp víi t©m tr¹ng, th¸i ®é, t×nh c¶m cña con
ngêi.
- Sau kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò lµ thao t¸c më réng. §©y lµ bíc bµn b¹c gióp ngêi ®äc hiÓu râ, hiÓu s©u vµ cô
thÓ. Më réng vÊn ®Ò cã ba c¸ch.
+ C¸ch mét lµ gi¶i thÝch vµ chøng minh
+ C¸ch hai lµ lËt ngîc vÊn ®Ò
+ C¸ch ba ®i s©u bµn b¹c mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña vÊn ®Ò
- Cô thÓ: Më réng b»ng c¸ch gi¶i thÝch, chøng minh
+ T¹i sao c¸i chung hoµ cïng c¸i riªng vµ nã ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?
* Con ngêi c¸ thÓ ®Òu sinh ra vµ chÞu sù t¸c ®éng cña céng ®ång. V× thÕ nã kh«ng thÓ
t¸ch rêi c¸i chung. Tiªu ®Ò bµi th¬ ®· thÓ hiÖn sù hoµ hîp gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng “Hµ Néi v¾ng em”.
* Trong x· héi chóng ta, c¸i riªng kh«ng bao giê ®èi lËp víi c¸i chung.
H×nh ¶nh phè, con ®êng, vên hoa, ¸nh tr¨ng, hµng c©y cho¸n hÕt c¶ bµi th¬. T©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷
t×nh chØ lµ phÇn nhá nhng còng kh«ng thÓ thiÕu ®îc.
* C¸i riªng lµm næi bËt lªn c¸i chung.
T×nh yªu ®îc biÓu hiÖn b»ng hµnh ®éng cô thÓ: “Anh theo c¸c phè ®i t×m ngµy qua”, hoÆc thÓ hiÖn b»ng
th¸i ®é “quen mµ cha th©n”, “nãi b»ng lÆng im”, “t×m bãng c©y”. ChÝnh t©m tr¹ng nµy ®· lµm nªn c¸i hån
cèt cña bµi th¬ “Hµ Néi v¾ng em”.
+ T¹i sao con ngêi kh«ng chØ sèng, chØ vui víi t×nh yªu chung mµ cßn cã t×nh yªu riªng ë ®Êy
Mäi c¸i riªng lµm nªn c¸i chung, t×nh c¶m riªng cña con ngêi ph¶i hoµ vµo
16
t×nh c¶m chung. §ã lµ mèi quan hÖ rµng buéc cã tÝnh truyÒn thèng. Sù hoµ hîp gi÷a
t×nh c¶m riªng chung lµm nªn søc m¹nh cho con ngêi. C©u th¬ kÕt ®· thÓ hiÖn râ mèi
quan hÖ riªng chung Êy: “Thªm yªu Hµ Néi, v¾ng ®Çy c¶ em”.
* T×nh c¶m riªng lµm ®Ñp cho cuéc ®êi chung.
C¶ bµi th¬, ngêi ®äc nhËn ra c¸ch tr×nh bµy theo tõng c©u. §©y lµ ý ®Þnh cña t¸c gi¶. ë mçi cÆp c©u chØ cã
c¶nh Hµ Néi vµ nh©n vËt tr÷ t×nh béc lé t©m tr¹ng cña m×nh. Mäi sù vËt, hiÖn tîng diÔn ra nh cã ®«i vËy :
Hµ Néi vµ phè , Hµ Néi vµ hoa , Hµ Néi vµ tr¨ng , ngêi vµ c©y .
Trong khi ®ã, anh kh«ng cã em ë bªn c¹nh, buån biÕt bao nhiªu. Tuy nhiªn v¾ng em, buån thiÕu em
nhng dµy thªm, céng hëng nhiÒu h¬n ë t×nh yªu Hµ Néi, t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc
* C¸i riªng kh«ng hÒ ®èi lËp víi c¸i chung
Nh©n vËt tr÷ t×nh c¶m thÊy hÉng hôt v× “v¾ng em”, nhng kh«ng thÊy nçi buån tuyÖt väng mµ chØ thÊy Hµ
Néi víi phè, víi hµng c©y, vên hoa, ®ªm tr¨ng... s¸ng tá ph« bµy ra tríc m¾t. ChØ cã thÕ, bµi th¬ kh«ng
thÓ ®øng v÷ng. Linh hån cña thi phÈm lµ ë c¶m xóc cña nh©n vËt tr÷ t×nh. C¶m xóc nµy kh«ng hÒ ®èi lËp
víi c¶nh phè ®Ñp, ngêi ®«ng.
- Trong më réng cã thÓ sö dông thao t¸c so s¸nh hoÆc ph¶n b¸c. VÝ dô: Còng lµ ®i gi÷a phè Hµ Néi, còng
mang ®Çy ¾p nh÷ng t©m tr¹ng nhng cã ngêi ch¼ng nh×n thÊy g×, chØ cã sù thµnh kiÕn mµ mang ®Õn trong
th¬ nçi sÇu ¶m ®¹m:
“T«i ®i kh«ng thÊy phè thÊy nhµ
ChØ thÊy ma xa trªn nÒn cê ®á”
ThiÕu niÒm tin vµo cuéc sèng, con ngêi cã c¸i nh×n sai lÖch ®Õn nh thÕ. ThËt ®¸ng tr¸ch.
- Sau më réng lµ nªu ý nghÜa vÊn ®Ò.
VÝ dô:
- Bµi th¬ kh«ng chØ lµm ta yªu Hµ Néi, biÕt c¶m nhËn s©u s¾c vÒ c¶nh phè phêng ®« héi mµ cßn thÓ
hiÖn nçi niÒm cña t×nh c¶m riªng t. V× thÕ bµi th¬ kh«ng sa ®µ vµo m« pháng c¶nh vËt. Mçi c¶nh vËt, mét
hiÖn tîng ®Òu chøa ®ùng c¶m xóc. Th¬ lµ tiÕng nãi cña c¶m xóc m·nh liÖt, lµ chiÒu s©u cña t©m tr¹ng.
H¬n thÕ, bµi th¬ gióp ta biÕt thæ lé nçi lßng ch©n thµnh mµ vÉn gi÷ ®îc mèi quan hÖ riªng chung. Bµi th¬
tuy cã nghiªng vÒ nçi v¾ng em mµ vÉn r¹t rµo t×nh yªu, chan hoµ trong sù g¾n bã víi Hµ Néi. Mét b¶n
t×nh ca ®îc thÓ hiÖn b»ng ©m ®iÖu th¬ lôc b¸t. Nã gi¶n dÞ, méc m¹c mµ chøa bao ®iÒu ch©n thµnh ë bªn
trong.
B- C©u hái , bµi tËp
C©u hái :
a _ThÕ nµo lµ nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬
b _Yªu cÇu khi lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬
c _Nªu kh¸i qu¸t c¸ch lµm bµi v¨n ngÞ luËn vÒ t¸c phÈm th¬, ®o¹n th¬
Bµi tËp :
a- Suy nghÜ vÒ ®o¹n th¬ kÕt trong bµi véi vµng cña xu©n DiÖu .
“Ta muèn «m… vµo ng¬i”
17
b- VÒ ®o¹n th¬ më ®Çu cña bµi th¬ “Bªn kia s«ng ®uèng” cña Hoµng CÇm
“Em ¬i ! buån lµm chi
… Sao xãt xa nh rông bµn tay”
c- Suy nghÜ vÒ bµi th¬ “T©y tiÕn” cña Quang Dòng .
C- §Ò kiÓm tra
a- Qua bµi th¬ “T©y TiÒn” cña Quang Dòng, anh (chÞ ) h×nh dung nh thÕ nµo vÒ ch©n dung
ngêi lÝnh.
b- Sù kÕt hîp gi÷a tÝnh d©n téc vµ c¸ch m¹ng thÓ hiÖn trong bµi th¬ “ ViÖt B¾c” cña Tè
H÷u.
c- “Sãng” cña Xu©n Quúnh lµ bµi th¬ thÓ hiÖn qu¸ tr×nh nhËn thøc vµ kh¸m ph¸ cña ngêi
phô n÷ ®ang yªu.
D – Gî ý tr¶ lêi
C©u hái: (a,b,c dùa vµo phÇn kiÕn thøc träng t©m ®Ó tr¶ lêi).
Bµi tËp:
a-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬.
- Nªu néi dung c¬ b¶n; §©y lµ ®o¹n th¬ ®a c¶m xóc cña Xu©n DiÖu lªn tíi ®Ønh cao
trong bµi Véi vµng. §äan thÓ hiÖn m·nh liÖt niÒm kh¸t khao sèng, lÝ tëng sèng lÊy hëng thô “®· ®Çy”, “no
nª” ®Ó tù kh¼ng ®Þnh m×nh.
- §o¹n th¬ sö dông nhiÒu c©ucã chung mét lêi kÕt cÊu kh¼ng ®Þnh th¸i ®é sèng s«i
næi, trÎ trung, vå vËp ®Õn véi vµng, gÊp g¸p. C¶m xóc cña ®o¹n th¬ trµn trÒ, µo ¹t trong niÒm ng©y ngÊt.
(T¸c gi¶ tù xng “ta” lµ muèn ®èi diÖn víi cuéc sèng ë trÇn gian.
“Ta muèn «m”
“Ta muèn say”
“ Ta muèn th©u” vµ “Ta muèn c¾n”
Mét chuâi c©u lÆp l¹i diÔn t¶ tÊm lßng khao kh¸t cña chñ thÓ tr÷ t×nh, g¾n víi mçi c©u lµ mét tr¹ng th¸i
“cho chÐnh cho¸nh, cho ®· ®Çy, cho no nª”. Hµng lo¹t tõ ng÷ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp thanh t©n, t¬i trÎ: sù sèng
m¬n mën, m©y ®a, giã lîn, c¸i h«n nhiÒu, cá r¹ng, mïi th¬m, ¸nh s¸nh, thanh s¾c, thêi t¬i, xu©n hång…
T©tc c¶lµ t×nh ý m·nh liÖt, t¸o b¹o cña c¸i t«i thi sÜ. “Véi vµng” thùc chÊt lµ c¸ch sèng ch¹y ®ua víi thêi
gian. §ã lµ khao kh¸t ®îc sèng m·nh liÖt, sèng hÕt m×nh víi mét t©m thÕ cuång nhiÖt cha tõng thÊy). C¶nh
sèng véi vµng Êy rÊt phï hîp víi c¸i t«i tù ý thøc vÒ m×nh, khao kh¸t t×nh yªu tuæi trÎ. §©y còng lµ c¶nh
sèng cña nhËn thøc: cuéc ®êi nµy ®Ñp l¾m, ®¸ng sèng, ®¸ng yªu. C¶nh sèng Êy ®èi lËp víi sù l·ng quªn
cña ngõoi ®êi hoÆc ®ang buån, ®au rªn xiÕt, thËm chÝ cßn khuyªn ngêi ta lªn tiªn mµ ë. C¸ch sèng Êy ®¸ng
tr©n träng biÕt bao. MÆt kh¸c c¶nh sèng Êy kh«ng ph¶i gÊp g¸p, sèng theo lèi hëng thô c¸ nh©n mµ xuÊt
ph¸t tõ c¸i ®Ñp cña t×nh yªu tuæi trÎ, gi÷a c¸i giíi h¹n cña kiÕp ngêi trong câi ®êi.
-Nªu ý nghÜa ®o¹n th¬.
b- Sau khii vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Nªu hoµn c¶nh, môc ®Ých s¸ng t¸c, vÞ trÝ ®o¹n th¬.
18
- X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: §©y lµ c¸i nh×n qua t©m tëng Hoµng CÇm vÒ bøc
tranh toµn c¶nh bªn kia s«ng §uèng (nam phÇn B¾c Ninh). Lêi th¬ nh an ñi, vç vÒ ®· lµm sèng l¹i nh÷ng
hån quª vµ c¶ nçi ®au khi quª h¬ng ®Çy bãng giÆc. Mêi bèn c©u th¬ nh khóc nh¹c d¹o ®µucña b¶n t×nh ca
da diÕt ®Ðn kh«n ngu«i.
- Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò ®óng: §©y lµ ®o¹n th¬ tiªu biÓi cña c¶ bµi th¬.
- Më réng bµn b¹c: T¹i sao ®óng? §óng nh thÕ nµo?
- Nªu ý nghÜa cña bµi th¬.
(Ngêi viÕt ph¶i vËn dông nhiÒu chi tiÕt trong bµi th¬ ®Ó gi¶i thÝch, chng minh)
c- Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Nªu hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng t¸c cña bµi th¬ T©y TiÕn.
- X¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn b×nh luËn: Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c theo c¶m høng l·ng m¹n vµ tinh
thÇn bi tr¸ng, kh¾c s©u h×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn víi vÎ ®Ñp hµo hïng, hµo hoa næi gi÷a thiªn nhiªn miÒn
T©y B¾c võa d»n d÷ võa th¬ méng. TÊt c¶ ®îc diÔn t¶ theo nçi nhí vµ hoµi niÖm cña Quang Dòng.
- Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ò: §óng.
- Më réng vÊn ®Ò cÇn bµn b¹c: V× sao ®óng? §óng nh thÕ nµo?
- Cã ngêi cho T©y TiÕn lµ nçi buån rít, méng rít mang ®Æc ®iÓm cña giai cÊp tiÓu t s¶n. §iÒu ®ã ®óng hay
sai. Ph¶n b¸c ý kiÕn nµy ®Ó kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ bµi th¬.
- Nªu ý nghÜa bµi th¬.
§Ò kiÓm tra:
a-Sau khi vµo ®Ò bµi viÕt cÇn ®¹t ®îc c¸c ý.
- Tõ nçi nhí më ®Çu, m¹ch c¶m xóc t¸i hiÖn l¹i cuéc hµnh qu©n chiÕn ®Êu víi nh÷ng
thö th¸ch, gian khæ, hi sinh vµ t×nh qu©n d©n th¾m thiÕt. Nçi nhí vÒ nh÷ng ®ªm liªn hoan ®èt löa traij vµ
mét vïng Ch©u Méc ®Çy th¬ méng. Khung c¶nh thiªn nhiªn Êy lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi lÝnh víi nh÷ng
c¶m høng l·ng m¹n anh hïng, nÐt hµo hoa cña nh÷ng chµng trai Hµ Néi. Nçi nhí ®· gîi vÒ mét thêi ®Ñp
®Ï hµo hïng cña tuæi trÎ.
- C©u th¬ 3, 4 gîi cho ta nhËn thøc ®îc nh÷ng ®Þa danh tªn ®Êt tªn lµng. §ã lµ Sµi
Khao, Mêng L¸t bèn mïa m©y bao phñ mang vÎ hÊp dÉn cña xø l¹. §oµn qu©n ®i trªn ®Ønh nói cao mï s¬ng vµ dõng ch©n ë nh÷ng b¶n lµng víi giã nói hoa rõng… ®Çy l·ng m¹n. Nçi gian khæ v× thÕ cø v¬i ®i. Mêi mét thanh b»ng trªn tæng sè mêi bèn ©m tiÕt t¹o ©m hëng ®Òu ®Òu lan táa lung linh huyÒn ¶o trong nçi
nhí. Ngêi ta chØ nhËn ra nói, b¶n lµng, hoa vµ s¬ng khãi bµng b¹c. Ngêi lÝnh T©y TiÕn hiÖn lªn gi÷a thiªn
nhiªn hïng vÜ.
- Cuäc hµnh qu©n chiÕn ®Êu ®Çy gian hkæ thö th¸ch vµ hi sinh:
“Dèc lªn khóc khuûu…th¬m nÕp x«i”.
Cuéc hµnh qu©n ®i qua nói cao vùc th¼m. §êng quanh co uèn khóc, lªn cao bao nhiªu l¹i xuèng bÊy
nhiªu, qua nh÷ng miÒn rõng thiªng níc ®éc.
Thiªn nhiªn miÒn T©y B¾c B¾c Bé kh«ng chØ hïng vÜ mµ cßn d»n d÷. Nçi khæ cña ngêi lÝnh T©y TiÕn t¨ng
lªn.
19
- Trong gian khæ vÉn t×m thÊy niÒm vui tinh nghÞch cña ngêi lÝnh qua h×nh ¶nh “sóng
ngöi trêi”. §Æc biÖt h×nh ¶nh “gôc lªn mòi sóng bá quªn ®êi” kh«ng hÒ nãi ®Õn c¸i chÕt, coi c¸i chÕt nhÑ
nhµng nh mét giÊc ngñ.
- C©u th¬: “Nhµ ai Pha Lu«ng ma xa kh¬i” ®îc cÊu tróc toµn vÇn b»ng diÔn t¶ ©m thanh cña
nh÷ng trËn ma rõng ®Òu ®Òu kh«ng ngít trong mét kh«ng gian réng mµ ®oµn qu©n Tay TiÕn ®i trong giã
nói ma rõng.
- Hai c©u th¬ cuãi ®o¹n lµ ®iÓm ®Õn, ®iÓm hÑn cña cuéc hµnh qu©n. Ngêi lÝnh T©y TiÕn t¹m
dõng ch©n ë mét b¶n nµo ®ã thuéc ®Êt Mai Ch©u. B÷a c¬m ®¬n gi¶n gi÷a rõng, h¬ng vÞ ngät ngµo cña n¾m
s«i em trao ®Ó t×nh qu©n d©n nÆng h¬n t×nh c¸ níc. C©u th¬ nhÑ nhµng gîi c¶m gi¸c v¬ng vÊn lan táa trong
t©m hån ngêi ®äc ngêi nghe.
- Ngêi lÝnh hiÖn lªn trong ®ªm liªn hoan ®èt löa tr¹i. C¶nh vËt trë lªn rùc rì lung linh. Trong
nh÷ng bé ¸o xiªm rùc rì, d¸ng ®iÖu e Êp, c¸c c« g¸i vÉn gi÷ ®îc vÎ ®Ñp riªng. Bót ph¸p l·ng m¹n t×m ®Õn
nh÷ng liªn tëng diÔn t¶ niÒm vui trµn ngËp t×nh tø. Ta nh thÊy anh bé ®éi T©y TiÕn n¾m tay c¸c c« g¸i. C¸c
c« g¸i në nô cêi t¬i thiÕt tha trong vò ®iÖu, sèng ®éng trong tiÕng khÌn ë mét vïng s¬n cíc. §©u chØ chiÕn
®Êu dòng c¶m chÞu nhiÒu gian khæ, ngêi lÝnh T©y TiÐn béc lé niÒm vui, vÎ ®Ñp t©m hån.Ta bçng liªn tëng
tíi c©u tho cña Tè H÷u trong bµi “Níc non ngµn dÆm”: “Nh÷ng chµng lÝnh trÎ m¨ng t¬ / Nghªu ngao gâ
b¸t h¸t chê c¬m s«i”.
- Thiªn nhiªn ë vïng Ch©u Méc chiÒu s¬ng lµm næi bËt h×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn ®Çy th¬
méng. QuangDòng ghi l¹i trong th¬ m×nh d¸ng ngêi vµ ®«i m¾t “®ong ®a”. Cã ngêi cho ®ã lµ c« g¸i giao
liªn. Còng cã ngêi cho ®ã lµ d¸ng ngêi cch¾c kháe ngåi trªn con thuyÒn ®éc méc lít nhanh trªn dßng níc
lò, len lái bªn nh÷ng c©y rõng, nh÷ng ®¸m hoa mäc ë hai bªn bê suèi hÎm. Th¬ hay bao giê còng cã nhiÒu
c¸ch hiÓu.
- H×nh ¶nh ngêi lÝnh T©y TiÕn ®îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt trong ®o¹n th¬:
“T©y TiÕn ®oµn binh…khóc ®éc hµnh”.
“§oµn binh” chø kh«ng ph¶i ‘®oµn qu©n”. “§oµn binh” gîi ra ©m vang m¹nh mÏ. Kh«ng mäc tãc hiÖn ra
nÐt ngang tµng ®éc ®¸o. ngêi lÝnh bÞ sèt rÐt ®Õn xanh da träc tãc, qua c¶m høng cña Quang Dòng th× sù
thËt Êy kh«ng tá ra tiÒu tôy èm yÕu mµ kháe kho¾n d÷ déi ®Çy ch¸t ngang tµng.
- §ã cßn lµ vÎ ®Ñp m¬ méng cña nh÷ng chµng trai Hµ Néi. Nh÷ng d¸ng kiÒu th¬m vÉn hiÖn
lªn trong t©m tëng víi nçi nhí da diÕt.
- Quang Dòng kh«ng nÐ tr¸nh sù thËt. Nhµ th¬ nãi vÒ sù hi sinh b»ng mét c¶m høng ®Çy bi
tr¸ng:
“R¶i r¸c biªn c¬ng …khóc ®éc hµnh”.
Nh÷ng nÊm må chiÕn sÜ n»m r¶i r¸c ë biªn c¬ng mµ nh©n lªn c¶m xóc cña sù bi th¬ng. Nhng
tinh thÇn khÝ ph¸ch cña tuæi trÎ ®· s½n sµng hiÕn d©ng m¹ng sèng cña m×nh cho tæ quèc. §©y kh«ng cßn
c¶m xóc cña th¬ ca mµ lµ dòng khÝ tinh thÇn, hµnh ®éng cña tuæi trÎ ViÖt Nam trªn hµnh tr×nh cøu níc.
- T×nh ®ång ®äi thËt c¶m ®éng. Khi ngêi lÝnh ng· xuèng, ®ång ®éi chØ cã thÓ kh©m niÖm
b»ng chÝnh ¸o quÇn cña hä. Quang Dòng kh«ng ®i theo híng cña ®¹o th¸nh Gia T« khi h¹ hai tiÕng “vÒ
®Êt” mµ biÓu hiÖn b»ng xóc c¶m trang träng thiªngliªng. §o¹n th¬ cã hai t¸m tiÕng cã tíi mêi ba tiÕng lµ
20
- Xem thêm -