Tài liệu Bài giảng quản trị rủi ro

QUAÛN TRÒ RUÛI RO TS. NGOÂ QUANG HUAÂN KHOA QUAÛN TRÒ KINH DOANH ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ T.P HOÀ CHÍ MINH NOÄI DUNG CÔ BAÛN 1. Chöông 1 2. Chöông 2 Chöông 3 Chöông 4 Chöông 5 3. 4. 5. TOÅNG QUAN VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN TRÒ RUÛI RO NHAÄN DAÏNG RUÛI RO ÑO LÖÔØNG RUÛI RO KIEÅM SOAÙT RUÛI RO TAØI TRÔÏ RUÛI RO TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. 2. 3. 4. 5. 6 Quaûn trò ruûi ro- Nhaø xuaát baûn giaùo duïc 1998 TG: Ngoâ Quang Huaân – Nguyeãn Quang Thu - … Quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp NXB Thoáng keâ 2002 Nguyeãn Quang Thu… Quaûn lyù khuûng hoaûng - Caûm nang kinh doanh Harvard - NXB Toång hôïp TPHCM 2005. Ñaùng giaù vaø phoøng ngöøa ruûi ro trong kinh doanh Ngaân Haøng NXB Thoáng keâ 2002 – Nguyeãn Vaên Tieán Ruûi ro taøi chính – thöïc tieãn vaø phöông phaùp ñaùnh giaù – NXB Taøi chính 2002 – Nguyeãn Vaên Nam Quaûn trò ruûi ro vaø khuûng hoaûng NXB Thoáng keâ 2002 – Ñoaøn Thò Hoàng Vaân TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 7. 8. 9. 10. 11. Phaân tích thò tröôøng taøi chính – NXB Thoáng keâ 2000 David Blake. Risk Management and Insurance Seventh Edition 1995 – C. Arthur Williams,Jr. – University of Minnesota. Technical Risk management – Jack V. Michaels, Ph.D. – prentice Hall PTR.1996. Introduction to Risk Management And Insurance, cuûa MARK S.DORFMAN. Fundamentals of risk and insurance, EMMETT VAUGHAN. Chöông 1 1. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ RUÛI RO 1. 2. 2. TOÅNG QUAN VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN TRÒ RUÛI RO Ruûi ro Baát ñònh QUAÛN TRÒ RUÛI RO 1. 2. 3. 4. Lòch söû phaùt trieån chöùc naêng quaûn trò ruûi ro Quaûn trò ruûi ro moät toå chöùc Moái quan heä quaûn trò ruûi ro, quaûn trò hoaït ñoäng vaø quaûn trò chieán löôïc Quaù trình phaùt trieån Noäi dung cô baûn cuûa chöông trình quaûn trò ruûi ro Tröôøng phaùi truyeàn thoáng (tieâu cöïc). - - - Ruûi ro laø ñieàu khoâng laønh, khoâng toát, baát ngôø xaûy ñeán (töø ñieån tieáng Vieät xuaát baûn naêm 1995) Theo Giaùo sö Nguyeãn Laân “ ruûi ro (ñoàng nghiaõ vôùi ruûi) laø söï khoâng may”. Theo töø ñieåm Oxford “ ruûi ro laø khaû naêng gaëp nguy hieåm hoaëc bò ñau ñôùn thieät haïi…” Trong lónh vöïc kinh doanh taùc giaû Hoà Dieäu ñònh nghóa “ruûi ro laø söï toån thaát veà taøi saûn hay giaûm suùt lôïi nhuaän thöïc tế so vôùi lôïi nhuaän döï kieán “ruûi ro laø nhöõng baát traéc ngoaøi yù muoán xaûy ra trong quùa trình saûn xuaát, kinh doanh cuûa doanh nghieäp, taùc ñoäng xaáu ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån doanh nghieäp” Nhö vaäy: “ruûi ro laø nhöõng thieät haïi, maát maùt, nguy hieåm hoaëc caùc yeáu toá lieân quan ñeán nguy hieåm, khoù khaên hoaëc ñieàu khoâng chaéc chaén coù theå xaûy ra cho con ngöôøi”. Tröôøng phaùi trung hoøa - - Ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc (Frank Knight) ruûi ro laø baát traéc coù theå lieân quan ñeán nhöõng bieán coâù khoâng mong ñôïi (Allan Willett) Ruûi ro laø giaù trò vaø keát quaû maø hieän thôøi chöa bieát ñeán Theo C.Arthur William, Jr.Micheal, L.Smith: “ruûi ro laø söï bieán ñoäng tieàm aån ôû nhöõng keát quaû. Ruûi ro coù theå xuaát hieän trong haàu heát caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Khi coù ruûi ro ngöôøi ta khoâng theå döï ñoaùn ñöôïc chính xaùc keát quûa. Söï hieän dieän cuûa ruûi ro gaây neân söï baát ñònh. Nguy cô ruûi ro phaùt sinh baát cöù khi naøo moät haønh ñoäng daãn ñeán khaû naêng ñöôïc hoaëc maát khoâng theå ñoaùn tröôùc”. Nhö vaäy: “ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc. Ruûi ro vöøa mang tính tích cöïc vöøa mang tính tieâu cöïc. Rui ro coù theå mang tôùi nhöõng toån thaát, maát maùt, nguy hieåm… cho con ngöôøi nhöng cuõng coù theå mang ñeán nhöõng cô hoäi”. RUÛI RO   Ruûi ro laø söï bieán ñoäng tieàm aån ôû caùc keát quaû, soá löôïng caùc keát quaû coù theå coù caøng lôùn, sai leäch giöõa caùc keát quaû coù theå coù caøng cao thì ruûi ro caøng lôùn. Ruûi ro laø moät khaùi nieäm khaùch quan vaø coù theå ño löôøng ñöôïc. RUÛI RO THUAÀN TUYÙ VAØ RUÛI RO SUY ÑOAÙN + Ruûi ro thuaàn tuyù laø nhöõng ruûi ro daãn ñeán tình huoáng toån thaát hay khoâng toån thaát, tröôøng hôïp toát nhaát laø toån thaát khoâng xaûy ra. + Ruûi ro suy ñoaùn laø nhöõng ruûi ro daãn ñeán tình huoáng toån thaát hoaëc sinh lôïi. Phaàn sinh lôïi coøn goïi laø phaàn thöôûng cho ruûi ro. VÍ DUÏ   Ví duï ruûi ro thuaàn tuùy: ngöôøi chuû moät chieác xe coù ruûi ro toån thaát tieàm aån lieân quan ñeán moät vuï ñuïng xe. Neáu coù ñuïng xe, ngöôøi ñoù seõ bò thieät haïi veà taøi chính. Neáu khoâng, ngöôøi ñoù seõ khoâng coù lôïi gì caû, vì theá tình traïng taøi chính cuûa ngöôøi ñoù vaãn khoâng thay ñoåi . Ví du ruûi ro suy ñoaùn: ñaàu tö vaøo moät döï aùn voán coù theå coù lôïi nhuaän hay coù theå thaát baïi. Nhöõng ruûi ro thuaàn tuùy thì luoân luoân laøm ngöôøi ta khoù chòu, nhöng nhöõng ruûi ro suy ñoaùn coù maët haáp daãn naøo ñoù. RUÛI RO COÙ THEÅ ÑA DAÏNG VAØ KHOÂNG THEÅ ÑA DAÏNG + Ruûi ro coù theå ña daïng hay coøn goïi laø ruûi ro khoâng coù tính heä thoáng, ruûi ro ñaëc tröng. Ñaây laø nhöõng ruûi ro thöôøng xaûy ra trong phaïm vi heïp, mang tính rieâng coù, caù theå vaø coù theå phaân chia, giaûm thieåu ñöôïc baèng caùch ña daïng hoùa, baèng caùc nguoàn quyõ goùp chung. + Ruûi ro khoâng theå ña daïng hoùa hay coøn goïi laø ruûi ro heä thoáng, ruûi ro thò tröôøng. Ñaây laø nhöõng ruûi ro naûy sinh töø nhöõng taùc ñoäng to lôùn cuûa thò tröôøng thöôøng naèm ngoaøi söï kieåm soaùt cuaû doanh nghieäp vaø khoâng theå giaûm thieåu ñöôïc baèng caùch ña daïng hoùa. VÍ DUÏ   Ruûi ro cho ngöôøi ñaàu tö coå phieáu khi coâng ty bò phaù saûn, khi ña daïng hoaù ruûi ro naøy seõ giaûm. Nhöõng thoûa hieäp ñoùng goùp seõ khoâng coù aûnh höôûng ñeán phöông dieän ruûi ro veà söï trì treä neàn kinh teá toaøn caàu bôûi vì ruûi ro naøy coù aûnh höôûng ñeán taát caû nhöõng ngöôøi tham gia gaàn nhö cuøng moät caùch thöùc vaø vaøo cuøng moät thôøi ñieåm RUÛI RO ÑAËC TRÖNG RUÛI RO QUAÛN LYÙ 1. • Laø nhöõng ruûi ro naûy sinh do trình ñoä yeáu keùm cuûa ngöôøi quaûn lyù vì vaäy quyeát ñònh do hoï ñöa ra coù theå sai laàm gaây toån haïi thaäm chí phaù saûn doanh nghieäp. RUÛI RO TAØI SAÛN 2. • Laø nhöõng ruûi naûy sinh do taøi saûn vaø cô caáu taøi saûn doanh nghieäp naém giöõ. RUÛI RO TAØI TRÔÏ 3. • Laø nhöõng ruûi ro vaø traùch nhieäm phaùp lyù naûy sinh töø cô caáu nguoàn voán cuûa doanh nghieäp. RUÛI RO THÒ TRÖÔØNG 1. 2. 3. 4. 5. Nhöõng thay ñoåi trong cô cheá quaûn lyù Nhöõng thay ñoåi trong thò hieáu cuûa khaùch haøng Tieán boä khoa hoïc coâng ngheä Chuyeån dòch trong doøng voán ñaàu tö Thay ñoåi vaø dòch chuyeån löïc löôïng lao ñoäng, daân soá. BAÁT ÑÒNH    Söï chaéc chaén laø moät traïng thaùi khoâng coù nghi ngôø. Phaûn nghóa cuûa töø chaéc chaén laø söï baát ñònh, coù nghóa laø “nghi ngôø khaû naêng cuûa chuùng ta trong vieäc tieân ñoaùn keát quaû töông lai cuûa moät loaït nhöõng hoaït ñoäng hieän taïi”. Roõ raøng, thuaät ngöõ “söï baát ñònh” moâ taû moät traïng thaùi tö töôûng. Söï baát ñònh xuaát hieän khi moät caù nhaân baét ñaàu yù thöùc raèng khoâng theå bieát chaéc chaén keát quaû laø gì. Baát ñònh laø moät khaùi nieäm chuû quan. CAÙC MÖÙC ÑOÄ BAÁT ÑÒNH 1. Khoâng coù (töùc laø chaéc chaén)   2. Möùc 1 (Söï baát ñònh khaùch quan)   3. Nhöõng keát quaû ñöôïc nhaän ra vaø xaùc suaát ñöôïc bieát Nhöõng troø chôi may ruûi: baøi, xuùc saéc. Möùc 2 (Söï baát ñònh chuû quan)   4. Nhöõng keát quaû coù theå ñöôïc tieân ñoaùn chính xaùc Nhöõng qui luaät vaät lí, caùc moân khoa hoïc töï nhieân Nhöõng keát quaû ñöôïc nhaän ra vaø xaùc suaát khoâng ñöôïc bieát Hoûa hoaïn, tai naïn xe coä söï suy ñoaùn KD. Möùc 3 Baát ñònh cao nhaát.   Nhöõng keát quaû khoâng ñöôïc nhaän ra ñaày ñuû vaø xaùc suaát khoâng ñöôïc bieát Thaùm hieåm khoâng gian, nghieân cöùu di truyeàn. PHAÛN ÖÙNG ÑOÁI VÔÙI SÖÏ BAÁT ÑÒNH  Söï baát ñònh coù theå coù nhöõng aûnh höôûng saâu roäng ñeán haønh vi cuûa con ngöôøi. Trong nhöõng tröôøng hôïp khaéc nghieät, söï baát ñònh coù theå daãn ñeán söï teâ lieät hay söï thuï ñoäng; bình thöôøng hôn, söï baát ñònh aûnh höôûng ñeán möùc boài thöôøng yeâu caàu cho nhöõng hoaït ñoäng ruûi ro. Söï baát ñònh cuõng laøm cho nhöõng caù nhaân hay nhöõng toå chöùc choáng laïi nhöõng keát quaû maø hoï ñaõ nhaän ra vaø khoâng mong muoán chuùng. Roõ raøng, möùc ñoä baát ñònh seõ phaàn naøo aûnh höôûng ñeán phaûn öùng ñoái vôùi söï baát ñònh. SÖÏ BAÁT ÑÒNH, THOÂNG TIN VAØ TRUYEÀN THOÂNG   Vieäc giaûm bôùt söï baát ñònh coù giaù trò kinh teá, vaø thoâng tin coù theå laøm giaûm söï baát ñònh. Möùc ñoä baát ñònh phuï thuoäc vaøo khoái löôïng, loaïi thoâng tin coù ñöôïc ñeå nhaän ra nhöõng keát quaû coù theå coù vaø ñaùnh giaù khaû naêng xaûy ra cuûa chuùng. Truyeàn thoâng coù theå laøm giaûm möùc ñoä baát ñònh cuûa caùc nhaø ñaàu tö, cuûa moät toå chöùc, cuûa nhöõng ngöôøi coù quyeàn lôïi lieân quan, töø ñoù laøm cho hoï saün loøng gia taêng quan heä vôùi toå chöùc treân nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi. Tuy nhieân chæ coù truyeàn thoâng khoâng thoâi cuõng chöa ñuû ñeå laøm giaûm ñi söï baát ñònh, ngoaïi tröø khi thoâng tin ñaùng tin caäy. RUÛI RO BAÁT ÑÒNH VAØ ÑAÏO ÑÖÙC   Moät caùch tröøu töôïng, ngöôøi ta coù theå xem ruûi ro khoâng khaùc hôn laø moät vaán ñeà thuoäc veà nhöõng xaùc suaát, trong khi ñoù söï baát ñònh coù theå phaûn aûnh söï baát löïc cuûa chuùng ta trong vieäc bieát ñeán nhöõng xaùc suaát naøy. Tuy nhieân moät caùi nhìn quaù ñôn giaûn nhö vaäy seõ gaây khoù khaên trong nghieân cöùu quaûn trò ruûi ro. Ngöôøi ta coù theå cho raèng ñoäng löïc trong quaûn trò ruûi ro vaø söï baát ñònh phaùt sinh töø goùc ñoä ñaïo ñöùc cuõng nhö khoa hoïc. YÙ nghóa veà maët ñaïo ñöùc cuûa ruûi ro vaø tính baát ñònh laø gì? Moät caùch quan troïng, noù coù yù nghóa laø ngöôøi ta bò thuùc ñaåy phaûi ñoái phoù vôùi ruûi ro vaø söï baát ñònh (hoaït ñoäng “quaûn trò ruûi ro”). Thöôøng ngöôøi ta coù theå hieåu quaûn trò ruûi ro vaø söï baát ñònh bao goàm nhöõng bieän phaùp ñöôïc aùp duïng ñeå thöïc hieän nhöõng traùch nhieäm ñaïo ñöùc ñoái vôùi theá giôùi vaø loaøi ngöôøi treân theá giôùi. CHI PHÍ CUÛA RUÛI RO VAØ BAÁT ÑÒNH 1. 2.  Chi phí toån thaát. Nghóa laø, haäu quaû cuûa ruûi ro vaø söï baát ñònh coù theå laø moät toån thaát : taøi saûn bò phaù huûy, ngöôøi bò thöông, töû vong, nhöõng luaät leä toøa aùn choáng laïi moät toå chöùc. Moät chi phí khaùc cuûa ruûi ro laø chính chi phí baát ñònh. Ngay caû khi khoâng coù toån thaát naøo, söï hieän dieän cuûa ruûi ro vaø baát ñònh vaãn coù theå taïo ra chi phí. ÔÛ möùc ñoä cô baûn, chi phí baát ñònh coù theå ñöôïc minh hoïa bôûi “söï lo laéng”. Chi phí cho söï baát ñònh coù theå xuaát hieän döôùi hình thöùc lo laéng vaø sôï seät, nhöng chi phí naøy ñöôïc thaáy roõ nhaát qua boá trí khoâng hôïp lyù nguoàn nhaân löïc cuûa toå chöùc.