Tài liệu Xuất khẩu thủy sản việt nam tiềm năng và thực trạng

Lêi nãi ®Çu HiÖn nay trªn thÕ giíi ®ang cã nhiÒu biÕn ®éng ,c¸c cuéc khñng ho¶ng x¶y ra trong khu vùc t×nh tr¹ng khñng bè ë nhiÒu quèc gia ,c¸c cuéc chiÕn tranh...Lµ mét quèc gia ®i theo con ®-êng x· héi chñ nghÜa , ®øng tr-íc bèi c¶nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ phøc t¹p nh- vËy ,ViÖt nam cÇn ph¶i cã nh÷ng ®èi s¸ch thÝch hîp vµ kÞp thêi song vÉn kh«ng quªn nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ . Gièng nh- nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn kh¸c , ViÖt nam rÊt coi träng xuÊt khÈu , lÊy xuÊt khÈu lµm nÒn t¶ng , thu ngo¹i tÖ nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ trong n-íc , kiÕn thiÕt vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng . Tuy nhiªn do kinh tÕ cßn l¹c hËu , tr×nh ®é kÜ thuËt cßn non kÐm nªn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam chñ yÕu chØ lµ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n , cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp...Víi -u thÕ lµ mét quèc gia ven biÓn , giµu tiÒm n¨ng vÒ thñy s¶n , cã thÓ nãi thñy s¶n lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ lín , do ®ã tõ l©u thñy s¶n ®· gi÷ mét vai trß quan träng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu cña n-íc ta , nhËn thøc ®-îc ®iÒu nµy , nhµ n-íc ta ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh vµ ®Çu t- thÝch hîp nh»m ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña ngµnh . Cho ®Õn nay sau khi tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm , ngµnh thñy s¶n n-íc ta ®· thu ®-îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ ,víi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng liªn thôc theo tõng n¨m , vµ lu«n hoµn thµnh v-ît møc kÕ ho¹ch ®-îc giao . Cã thÓ nãi ngµnh thñy s¶n ®· trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ then chèt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n . Song kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam cßn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp cÇn ph¶i kh¾c phôc , ®Æc biÖt trong vÊn ®Ò c¶i t¹o nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy s¶n ...Sau ®©y lµ mét sè nh÷ng ph©n tÝch vµ gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l-îng còng nh- n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh trong thêi gian tíi ...... -1- I/ xuÊt khÈu thñy s¶n viÖt nam tiÒm n¨ng vµ thùc tr¹ng A. ®¸nh gi¸ vÒ tiÒm n¨ng cña nghµnh thñy s¶n – nh÷ng lîi thÕ vµ khã kh¨n 1 . TiÒm n¨ng vµ -u thÕ ViÖt nam lµ ®Êt n-íc n»m trong b¸n ®¶o Trung Ên , ®ù¬c thiªn nhiªn phó cho nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nghµnh thuû s¶n. Víi bê biÓn dµi h¬n 3200 km tr¶i dµi suèt 13 vÜ ®é B¾c Nam t¹o nªn sù kh¸c nhau râ rÖt vÒ c¸c vïng khÝ hËu ,thêi tiÕt ,chÕ ®é thuû häc ....Ven bê cã nhiÒu ®¶o ,vïng vÞnh vµ hµng v¹n hÐcta ®Çm ph¸ , ao hå s«ng ngßi néi ®Þa ,thªm vµo ®ã l¹i cã -u thÕ vÒ vÞ trÝ n»m ë n¬i giao l-u cña c¸c ng- tr-êng chÝnh , ®©y lµ khu vùc ®-îc ®¸nh gi¸ lµ cã tr÷ l-îng h¶i s¶n lín, phong phó vÒ chñng lo¹i vµ nhiÒu ®Æc s¶n quÝ . ViÖt nam cã thÕ m¹nh vÒ khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n trªn c¶ 3 vïng n-íc mÆn, ngät ,lî. Khu vùc ®Æc quyÒn kinh tÕ biÓn kho¶ng 1 triÖu km2 thuéc 4 khu vùc ®-îc ph©n chia râ rµng vÒ mÆt thuû v¨n ®ã lµ: VÞnh B¾c Bé ë phÝa B¾c, khu vùc biÓn miÒn Trung, khu vùc biÓn §«ng Nam vµ vïng VÞnh T©y Nam, hµng n¨m cã thÓ khai th¸c 1,2 –1,4 triÖu tÊn h¶i s¶n ,cã ®é s©u cho phÐp khai th¸c ë nhiÒu tÇng n-íc kh¸c nhau. ë vïng vÞnh B¾c bé vµ T©y nam bé cã ®é s©u ph©n bè gièng nhau víi 50% diÖn tÝch s©u d-íi 50m n-íc vµ ®é s©u lín nhÊt kh«ng qu¸ 100m . BiÓn §«ng nam bé ,®é s©u tõ 30-60m chiÕm tíi 3/4diÖn tÝch , ®é s©u tèi ®a ë khu vùc nµy lµ 300m .BiÓn miÒn Trung cã ®é s©u lín nhÊt ,mùc nuíc 30-50m ,100m chØ c¸ch bê biÓn cã 3- 10 h¶i lý, ®é s©u tõ 200-500m chØ c¸ch bê 20-40 h¶i lý ,vóng s©u nhÊt ®¹t tíi 4000-5000m. Nhê cã nh÷ng nÐt ®Æc tr-ng nh- vËy mµ nghÒ thuû s¶n ViÖt Nam gåm c¶ ®¸nh b¾t vµ nu«i trång ®· tån t¹i vµ ph¸t triÓn tõ l©u ®êi,®Õn nay ®· tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm .Mét trong nh÷ng b-íc quan träng ®¸nh dÊu qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn nh»m ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ kinh tÕ ngµy cµng cao gãp phÇn thóc ®Èy sù tiÕn bé chung trªn ph-¬ng diÖn kinh tÕ c¶ n-íc cña nghµnh thuû s¶n .§ã lµ tõ n¨m 1981 ®Õn nay nghµnh thuû s¶n lu«n hoµn thµnh kÕ ho¹ch nhµ n-íc giao.S¶n l-îng n¨m 1998 gÊp 4 lÇn s¶n l-îng n¨m 1988, nép ng©n s¸ch 723457 triÖu ®ång , cho ®Õn nay nghµnh thuû s¶n ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ ,cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi nhiÒu n-íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n,n¨m 2002kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 2 tØ -2- USD ,ViÖt nam ®-îc xÕp vµo top ten nh÷ng n-íc xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt thÕ giíi.Nu«i trång thuû s¶n ®· ph¸t triÓn m¹nh vµ ®¹t kÕt qu¶ kh¸ cao , h×nh thµnh nªn phong trµo nu«i trång réng r·i trong nh©n d©n , phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr-êng vµ ®iÒu kiÖn nu«i . §a sè c¸c hé nu«i ®ªï cã l·i ,t¹o ®-îc viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng .DiÖn tÝch nu«i qu¶ng canh c¶i tiÕn vµ th©m canh ®ang ®-îc më réng , hµng chôc ngµn hecta ®Êt ven biÓn dïng ®Ó trång hoa mµu kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao ®Òu ®-îc ng-êi d©n tù nguyÖn chuyÓn sang nu«i trång thuû s¶n . ViÖc nu«i trång kh«ng chØ h¹n chÕ trong 1 sè gièng , ngoµi viÖc nu«i t«m ph¸t triÓn ,c¸c nghÒ nu«i thuû ®Æc s¶n nh- c¸c lo¹i c¸ cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vÝ dô nh- c¸ Ba sa ,Bèng t-îng , t«m hïm ,ba ba .BiÖn ph¸p nu«i trong lång ngµy cµng phæ biÕn. DiÖn tÝch mÆt n-íc nu«i trång thuû s¶n nay kho¶ng 600.000 hecta trong ®ã 260000ha lµ c¸c ao hå n-íc lî ®-îc sö dông cho viÖc nu«i t«m ,340000 hecta cßn l¹i bao gåm c¸c vïng n-íc ngät kh¸c nhau ®ang ®-îc sö dông cho nhiÒu h×nh thøc nu«i c¸, trong t-¬ng lai cßn cã thÓ më réng rÊt nhiÒu ... Bµn vÒ vÊn ®Ò khai th¸c h¶i s¶n ,cã thÓ thÊy r»ng viÖc khai th¸c cña n-íc ta cßn cã nhiÒu h¹n chÕ ,ch-a xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng thuû s¶n dåi dµo mµ thiªn nhiªn ban tÆng . Tuy nhiªn ngµnh thuû s¶n còng ®· cã ®-îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ . Toµn ngµnh ®· cã 93500 tµu thuyÒn gåm tµu thuyÒn l¾p m¸y : 62000 chiÕc víi tæng c«ng suÊt 1.250.000 m· lùc vµ 2700 chiÕc ®ãng míi trong n¨m 1994 ,tµu ®¸nh b¾t xa bê 100 chiÕc víi tæng c«ng suÊt 50000 m· lùc, 31500 tµu ®¸nh b¾t thñ c«ng . Tõ n¨m 1994 ®Õn nay ®éi ngò tµu thuyÒn ®¸nh b¾t ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh vµ c¶i biÕn râ rÖt ,chñ yÕu tËp trung ®Èy m¹nh ph¸t triÓn ®éi tµu cã kh¶ n¨ng ®¸nh b¾t xa bê ,h¹n chÕ viÖc ®ãng tµu cã c«ng suÊt nhá nh»m b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n ven biÓn ,tæ chøc l¹i hÖ thèng khai th¸c h¶i s¶n trong c¶ n-íc. §¸nh b¾t xa bê lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thuû s¶n ®Ó t¨ng nhanh s¶n l-îng ,®©y còng lµ chiÕn l-îc cña ngµnh nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng tËn dông triÖt ®Ó -u thÕ vÒ chñng lo¹i ..... * §Æc ®iÓm nguån lîi h¶i s¶n BiÓn ViÖt Nam cã trªn 2.000 loµi c¸, trong ®ã kho¶ng 130 loµi c¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ. Theo nh÷ng ®¸nh gi¸ míi nhÊt, tr÷ l-îng c¸ biÓn trong toµn vïng biÓn lµ 4,2 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n l-îng cho phÐp khai th¸c lµ 1,7 triÖu tÊn/n¨m, bao gåm 850 ngh×n c¸ ®¸y, 700 ngh×n tÊn c¸ næi nhá, 120 ngh×n tÊn c¸ næi ®¹i d-¬ng. -3- Bªn c¹nh c¸ biÓn cßn nhiÒu nguån lîi tù nhiªn nh- trªn 1.600 loµi gi¸p x¸c, s¶n l-îng cho phÐp khai th¸c 50 - 60 ngh×n tÊn/n¨m, cã gi¸ trÞ cao lµ t«m biÓn, t«m hïm vµ t«m mò ni, cua, ghÑ; kho¶ng 2.500 loµi ®éng vËt th©n mÒm, trong ®ã cã ý nghÜa kinh tÕ cao nhÊt lµ mùc vµ b¹ch tuéc (cho phÐp khai th¸c 60 - 70 ngh×n tÊn/n¨m); h»ng n¨m cã thÓ khai th¸c tõ 45 ¸ 50 ngh×n tÊn rong biÓn cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh- rong c©u, rong m¬ v.v... Bªn c¹nh ®ã, cßn rÊt nhiÒu loµi ®Æc s¶n quÝ nh- bµo ng-, ®åi måi, chim biÓn vµ cã thÓ khai th¸c v©y c¸, bãng c¸, ngäc trai, v.v... BÞ chi phèi bëi ®Æc thï cña vïng biÓn nhiÖt ®íi, nguån lîi thuû s¶n n-íc ta cã thµnh phÇn loµi ®a d¹ng, kÝch th-íc c¸ thÓ nhá, tèc ®é t¸i t¹o nguån lîi cao. ChÕ ®é giã mïa t¹o nªn sù thay ®æi c¨n b¶n ®iÒu kiÖn h¶i d-¬ng häc, lµm cho sù ph©n bè cña c¸ còng thay ®æi râ rµng, sèng ph©n t¸n víi quy m« ®µn nhá. Tû lÖ ®µn c¸ nhá cã kÝch th-íc d-íi 5 x 20m chiÕm tíi 82% sè ®µn c¸, c¸c ®µn võa (10 x 20m) chiÕm 15%, c¸c ®µn lín (20 x 50m trë lªn) chØ chiÕm 0,7% vµ c¸c ®µn rÊt lín (20 x 500m) chØ chiÕm 0,1% tæng sè ®µn c¸. Sè ®µn c¸ mang ®Æc ®iÓm sinh th¸i vïng gÇn bê chiÕm 68%, c¸c ®µn mang tÝnh ®¹i d-¬ng chØ chiÕm 32%. Ph©n bè tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸ ®¸y tËp trung chñ yÕu ë vïng biÓn cã ®é s©u d-íi 50m (56,2%), tiÕp ®ã lµ vïng s©u tõ 51 - 100m (23,4%). Theo sè liÖu thèng kª, kh¶ n¨ng cho phÐp khai th¸c c¸ biÓn ViÖt Nam bao gåm c¶ c¸ næi vµ c¸ ®¸y ë khu vùc gÇn bê cã thÓ duy tr× ë møc 600.000 tÊn. NÕu kÓ c¶ c¸c h¶i s¶n kh¸c, s¶n l-îng cho phÐp khai th¸c æn ®Þnh ë møc 700.000 tÊn/n¨m, thÊp h¬n so víi s¶n l-îng ®· khai th¸c ë khu vùc nµy h»ng n¨m trong mét sè n¨m qua. Trong khi ®ã, nguån lîi vïng xa bê cßn lín, ch-a khai th¸c hÕt.Theo vïng vµ theo ®é s©u, nguån lîi c¸ còng kh¸c nhau. Vïng biÓn §«ng Nam Bé cho kh¶ n¨ng khai th¸c h¶i s¶n xa bê lín nhÊt, chiÕm 49,7% kh¶ n¨ng khai th¸c c¶ n-íc, tiÕp ®ã lµ VÞnh B¾c Bé (16,0%), biÓn miÒn Trung (14,3%), T©y Nam Bé (11,9%), c¸c gß næi (0,15%), c¸ næi ®¹i d-¬ng (7,1%), (xem B¶NG 1, 2, 3, 4) , h¬n n÷a bê biÓn n-íc ta cßn cã hÖ sinh th¸i nhiÖt ®íi ®a d¹ng , giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn nh- hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn ,r¹n san h«, cá biÓn ,c¸c vïng cöa s«ng ch©u thæ . Cã thÓ nãi ®©y lµ nh÷ng -u thÕ to lín ®Ó ph¸t triÓn nghÒ c¸ kh«ng thua kÐm bÊt k× 1 quèc gia naß trªn thÕ giíi ... VÒ ng- cô ®¸nh b¾t : C¸c lo¹i l-íi kÐo chiÕm tû lÖ lín nhÊt (kho¶ng 31%), sau ®Õn lo¹i l-íi rª tr«i (21%), l-íi v©y lµ 8% vµ sè cßn l¹i lµ sö dông c¸c lo¹i ng- cô kh¸c. -4- Sè l-îng thuû s¶n khai th¸c: C¸ biÓn chiÕm kho¶ng 65% tæng sè s¶n phÈm c¸ cña ViÖt Nam, 35% cßn l¹i lµ c¸ nu«i vµ c¸ n-íc ngät. C¸c nguån lîi h¶i s¶n ë c¸c vïng biÓn ven bê víi møc n-íc s©u d-íi 50m ®· ®-îc xem lµ khai th¸c c¹n kiÖt. N¨m 2000, s¶n l-îng ®¸nh b¾t xa bê chiÕm 35% tæng s¶n l-îng ®¸nh b¾t. Theo tÝnh to¸n, tiÒm n¨ng vÒ nguån lîi thuû s¶n -íc tÝnh kho¶ng trªn 4,2 triÖu tÊn. S¶n l-îng khai th¸c bÒn v÷ng -íc tÝnh lµ 1,7 triÖu tÊn/n¨m. Nguån lîi h¶i s¶n chñ yÕu lµ c¸c lo¹i c¸ cã kh¶ n¨ng di chuyÓn nhanh, l-u tró ë vïng biÓn ViÖt Nam trong kho¶ng thêi gian ng¾n. Theo sè liÖu thèng kª, tæng s¶n l-îng h¶i s¶n ®¸nh b¾t n¨m 2001 lµ 1,2 triÖu tÊn. Trong ®ã, 82% s¶n l-îng h¶i s¶n ®¸nh b¾t ®-îc lµ c¸c lo¹i c¸, sè cßn l¹i lµ cua, mùc, t«m c¸c lo¹i vµ mét sè lo¹i h¶i s¶n kh¸c. Kho¶ng 60% s¶n l-îng khai th¸c ®-îc phôc vô cho nhu cÇu tiªu thô trong n-íc, 18% cho xuÊt khÈu vµ kho¶ng 20% cho c¸c môc ®Ých kh¸c. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn,ngµnh thuû s¶n ViÖt nam cßn cã lîi thÕ vÒ tiÒm n¨ng lao ®éng vµ gi¸ c¶ søc lao ®éng .Lao ®éng nghÒ c¸ ViÖt nam cã sè l-îng dåi dµo, th«ng minh ,khÐo tay ,ch¨m chØ ,cã thÓ tiÕp thu nhanh chãng vµ ¸p dông s¸ng t¹o c«ng nghÖ tiªn tiÕn .... Ngoµi ra n-íc ta cßn cã lîi thÕ cña ng-êi ®i sau : suÊt ®Çu t- vµ møc ®é lÖ thuéc vµo c«ng nghÖ ch-a cao nªn cã kh¶ n¨ng ®Çu t- nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i tiªn tiÕn nhê c¸c tiÕn bé nhanh chãng cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ,®Æc biÖt trong c«ng nghÖ khai th¸c biÓn xa,c«ng nghÖ sinh häc phôc vô nu«i thuû s¶n nhÊt lµ nu«i c¸ biÓn vµ nu«i gi¸p x¸c .... ThuËn lîi vÒ thÞ tr-êng : ViÖt nam n»m c¹nh Trung quèc mét n-íc ®«ng d©n nhÊt trªn thÕ giíi : h¬n 1,3 tØ ng-êi ,®©y lµ 1 thÞ tr-êng ®Çy tiÒm n¨ng vµ tiªu thô h¶i s¶n rÊt m¹nh , hÇu nh- tõ tr-íc ®Õn nay ViÖt nam ch-a tõng tho¶ m·n ®-îc nhu cÇu vÒ h¶i s¶n cña Trung quèc. Ngoµi trung quèc ra cßn cã thÞ tr-êng NhËt B¶n vµ Hµn Quèc còng lµ 2 thÞ tr-êng tiªu thô rÊt m¹nh c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cña n-íc ta,v× vËy trong t-¬ng lai thuû s¶n ViÖt nam cßn cã tiÒm n¨ng më réng thÞ tr-êng ,®Èy m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu ,v-¬n lªn 1 tÇm cao míi. Bªn c¹nh ®ã, do nhËn thøc ®-îc vai trß cña ngµnh thuû s¶n , ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu thuû s¶n, ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n-íc , nhµ n-íc ta ®· vµ ®ang cã nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cho ngµnh .T¹i héi nghÞ triÓn khai thùc hiÖn kÕ ho¹ch -5- n¨m 2003 cña bé thuû s¶n ,Thñ t-íng Phan V¨n Kh¶i cho r»ng ®Ó thùc hiÖn ®-îc môc tiªu ph¸t triÓn, ngµnh thuû s¶n cÇn nhanh chãng rót kinh nghiÖm vµ ®æi míi ,nh÷ng vÊn ®Ò g× bøc b¸ch c¸c ®Þa ph-¬ng, c¸c doanh nghiÖp nªn göi ngay vÒ bé thuû s¶n. VÊn ®Ò nµo v-ît qu¸ thÈm quyÒn cña bé th× göi lªn chÝnh phñ , chÝnh phñ sÏ gi¶i quyÕt ngay.......Trong c«ng t¸c qui ho¹ch bé còng cã nh÷ng ®Ò ¸n phï hîp ..,§©y còng lµ 1 thuËn lîi lín cho ngµnh thuû s¶n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn .... B¶ng 1. Tæng hîp kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸ biÓn ViÖt Nam Tr÷ l-îng Vïng biÓn Kh¶ n¨ng khai th¸c Tû lÖ (tÊn) trong toµn bé Lo¹i c¸ ®é s©u TÊn Tû lÖ (%) TÊn Tû lÖ (%) biÓn ViÖt Nam (%) C¸ næi nhá VÞnh B¾c Bé MiÒn Trung 390.000 57,3 156.000 57,3 < 50m 39.200 5,7 15.700 5,7 > 50m 252.000 37 100.800 37 C¸ ®¸y Céng 681.200 C¸ næi nhá 500.000 82,5 200.000 82,5 < 50m 18.500 3,0 7.400 3,0 > 50m 87.900 14,5 35.200 14,5 16,3 272.500 C¸ ®¸y Céng 606.400 -6- 242.600 14,5 C¸ næi nhá §«ng Nam Bé 524.000 25,2 209.600 25,2 < 50m 349.200 16,8 139.800 16,8 > 50m 1.202.70 0 58,0 481.100 58,0 C¸ ®¸y 2.075.90 Céng T©y Nam Bé C¸ ®¸y < 50m 316.000 62,0 126.000 62,0 190.700 38,0 76.300 38,0 12,1 100 0,2 Céng 506.700 Gß næi C¸ næi nhá 10.000 Toµn vïng biÓn C¸ næi ®¹i d-¬ng (*) (300.000 ) C¸ næi 1.740.00 nhá 0 C¸ ®¸y Tæng céng C¸ næi ®¹i d-¬ng (*) 830.400 0 C¸ næi nhá 49,7 2.140.00 0 (300.000 ) -7- 202.300 100 2.500 (120.000) 694.100 855.900 (120.000) 7,2 Toµn bé 4.180.00 0 1.700.000 (*) Sè liÖu suy ®o¸n theo s¶n l-îng ®¸nh b¾t cña c¸c n-íc quanh biÓn Ыng Nguån : ViÖn Nghiªn cøu H¶i s¶n Lµm trßn sè : Trung t©m Th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n -8- 100 B¶ng 2. Tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c t«m vç ë vïng biÓn ViÖt Nam < 50m Vïng biÓn Tr÷ VÞnh B¾c 318 Bé §«ng Nam Bé 7 8.160 T©y Nam 9.180 Bé Céng Cho Tr÷ Cho 100 - 200m Tr÷ Cho > 200m Tr÷ Cho Tæng céng Tr÷ Cho l-îng, phÐp l-îng, phÐp l-îng, phÐp l-îng, phÐp l-îng, phÐp tÊn MiÒn Trung 50 - 100m khai tÊn khai tÊn khai tÊn khai tÊn, khai th¸c, th¸c, th¸c, th¸c, th¸c, tÊn tÊn tÊn tÊn tÊn 116 114 42 3 2.462 899 13.482 4.488 2.475 2.539 927 6.092 2.224 1.852 676 18.641 6.300 3.351 61 9.346 3.412 166 430 34 12 158 15.985 5.402 17.664 5.945 5.281 1.929 19.574 6.712 1.886 688 44.402 15.272 Nguån : ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n Lµm trßn sè : Trung t©m Th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n -9- B¶ng 3. Tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c mùc nang ë vïng biÓn ViÖt Nam Tr÷ l-îng Khu vùc vµ KN 100 < 50m Khai th¸c 50 - 200m Tæng > 200m céng 100m (tÊn) Tr÷ l-îng 1.500 400 1.900 600 160 760 Tr÷ l-îng 3.900 3.840 4.500 1.300 13.540 Cho phÐp khai th¸c 1.560 1.530 1.800 520 5.410 Tr÷ l-îng 24.900 10.800 7.400 5.600 48.700 Cho phÐp khai th¸c 9.970 4.300 2.960 2.250 19.480 Tr÷ l-îng 30.300 14.990 11.900 6.910 64.100 Cho phÐp 12.130 5.990 4.760 2.770 25.650 47,3 23,3 18,6 10,8 100 VÞnh B¾c Cho phÐp Bé khai th¸c MiÒn Trung Nam Bé Céng khai th¸c TûlÖ (%) Nguån : ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n Lµm trßn sè : Trung t©m Th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n - 10 - B¶ng 4. Tr÷ l-îng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c mùc èng ë biÓn ViÖt Nam Khu vùc VÞnh Bé B¾c MiÒn Trung Nam Bé Tr÷ l-îng vµ KN < 50m Khai th¸c (tÊn) 100 200m > 200m Tæng céng Tr÷ l-îng 9.240 2.520 11.760 Cho phÐp khai th¸c 3.700 1.000 4.700 Tû lÖ % 78,6 21,4 10 Tr÷ l-îng 320 140 2.000 3.000 5.760 Cho phÐp khai th¸c 130 180 810 1.190 2.310 Tû lÖ % 5,5 7,5 35,3 51,7 10 Tr÷ l-îng 21.300 12.800 2.600 4.900 41.500 Cho phÐp khai th¸c 8.500 5.100 1.000 2.000 16.600 Tû lÖ % 51,3 30,9 6,1 11,7 10 30.900 15.700 1.600 7.900 59.100 Cho phÐp 12.400 khai th¸c 6.300 1.800 3.100 23.600 TûlÖ (%) 26,7 7,8 13,3 10 Tr÷ l-îng Céng 50 - 100m 52,2 Nguån : ViÖn nghiªn cøu H¶i s¶n Lµm trßn sè : Trung t©m Th«ng tin KHKT vµ Kinh tÕ thuû s¶n - 11 - 2. Nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi kÓ trªn , nh×n chung ngµnh thñy s¶n cßn ch-a thùc sù ph¸t triÓn t-¬ng xøng víi tiÒm n¨ng phong phó cña nã ,so víi c¸c n-íc cßn thua kÐm vÒ nhiÒu mÆt . Chóng ta vÒ c¬ b¶n míi chØ lµ ®¸nh b¾t c¸ ven bê , c¶ trong kh©u ®¸nh b¾t còng nh- kh©u chÕ biÕn cßn rÊt thñ c«ng ,ch-a thùc sù ®Èy ngµnh thñy s¶n lªn tÇm vÜ m« ,mang tÝnh c«ng nghiÖp cao ...... XÐt vÒ s¶n l-îng, møc khai th¸c thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi 1 sè n-íc trong khu vùc nh- : Philipin, Th¸i Lan ,Trung Quèc .Khai th¸c cña ta cßn ch-a ®-îc hiÖn ®¹i hãa ,thiÕu kh¶ n¨ng v-¬n nhanh mn¹h ra xa bê . HÇu hÕt c¸c tµu ®¸nh b¾t cã c«ng suÊt nhá ,n¨ng suÊt thÊp ,míi chØ khai th¸c ë ®é s©u d-íi 50 m ,trong khi ®ã vïng biÓn cña ViÖt nam tr¶i dµi , nhiÒu vïng cã ®é s©u lín .§©y thùc sù lµ 1 trong nh÷ng h¹n chÕ c¶n trë sù ph¸t triÓn ,dÉn ®Õn t×nh tr¹ng l¹m th¸c ë ven bê trong khi nguån lîi ë xa bê l¹i ch-a ®-îc sö dông tíi . Nu«i trång thñy s¶n vÉn ch-a ®-îc qui ho¹ch , do kh«ng cã kÕ ho¹ch tæng thÓ l©u dµi vµ chØ chó träng më réng diÖn tÝch nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao ,cã n¬i cßn g©y hËu qu¶ xÊu vÒ m«i tr-êng sinh th¸i còng nh- b¶o vÖ nguån lîi .ViÖc nu«i trång nhiÒu lóc cßn trµn lan , thiÕu tÝnh khoa häc nªn chÊt l-îng kh«ng cao ,hiÖn nay vÉn ch-a t×m ®-îc h-íng thÝch hîp ®Ó huy ®éng vèn ®Çu t- cho ph¸t triÓn ,®Æc biÖt lµ ®Çu t- cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng .c¸c ch-¬ng tr×nh nu«i trång vµ khai th¸c nhiÒu khi chång chÐo nhau ,kh«ng nhÊt qu¸n trong viÖc sö dông ®Êt ,mÆt n-íc vµ tµu thuyÒn,®Æc biÖt lµ trong sö dông vèn ®Çu t- .§èi víi nghÒ khai th¸c h¶i s¶n ,ng- d©n thiÕu c¸c th«ng tin vÒ nguån lîi ,tr÷ l-îng h¶i s¶n , cßn trong nu«i trång ,ng- d©n còng kh«ng biÕt ch¾c lµ m×nh cã lµm ®óng víi qui ho¹ch sau nµy hay kh«ng ,cho dï cã n¬i hä “ lµm bõa” ph¸ tan c¶ dù kiÕn trong qui ho¹ch ®ang ®-îc x©y dùng ( ®iÓn h×nh nhÊt lµ phong trµo chuyÓn ®æi ®Êt tõ trång lóa sang nu«i t«m ). Ngoµi ra kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn mét nh©n tè quan träng cßn tån t¹i ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi gi¸ trÞ thñy s¶n ViÖt nam ®ã lµ n¨ng lùc chÕ biÕn . VÊn ®Ò ®a d¹ng hãa ,n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· ..®ang trë thµnh ®ßi hái tÊt yÕu cña kinh tÕ thÞ tr-êng ,®Æc biÖt lµ chÊt l-îng chÕ biÕn . Cã thÓ s¶n l-îng ®¸nh b¾t khai th¸c rÊt lín, song nÕu tr×nh ®é chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n kh«ng cao th× ®iÒu ®ã còng ch¼ng cã ý nghÜa g× c¶, bëi thñylµ mÆt hµng t-¬i sèng ,ph¶i - 12 - qua s¬ chÕ nhiÒu kh©u míi cã thÓ xuÊt khÈu, ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao . Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ vÊn ®Ò chÊt l-îng l¹i ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu ,ch¼ng riªng g× h¶i s¶n , víi mÆt hµng nµo còng vËy ,c¸c thÞ tr-êng khã tÝnh nh- EU, Hoa k× , NhËt b¶n ®èi víi chÊt l-îng s¶n phÈm ®Òu cã yªu cÇu rÊt cao. Ch¼ng h¹n nh- ë Anh, tr-íc khi giao hµng ph¶i ®-îc c¬ quan b¶o hiÓm LLOYDS cña London kiÓm tra ,cßn ë Mü ngµy 24/1/1994 bé tr-ëngy tÕ Mü cßn c«ng bè 1 ®Ò x-íng míi vÒ an toµn thùc phÈm rÊt quan träng ,trong ®ã FDA sÏ ®ßi hái ngµnh chÕ biÕn thñy s¶n ph¶i ¸p dông chÕ ®é kiÓm tra an toµn theo nguyªn t¾c HACCP (hazard analyis critical control point ). Qua ®ã cã thÓ thÊy chÊt l-îng thñy s¶n còng nh- lÜnh vùc an toµn vÖ sinh thùc phÈm lµ vÊn ®Ò sèng cßn..... C¸c c¬ së s¶n xuÊt ë ViÖt nam ®· cè g¾ng c¶i t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ,coi träng kh©u vÖ sinh c«ng nghiÖp ,hoµn thiÖn dÇn hÖ thèng qu¶n lý chÊt l-îng s¶n phÈm ,®ång thêi t¹o thªm mÆt hµng míi ,duy tr× nh÷ng mÆt hµng truyÒn thèng nh-ng vÉn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i mµ viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i nµy thùc sù lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n trong n-íc , thóc ®Èy nÒn kinh tÕ nø¬c nhµ ...VËy nh÷ng khã kh¨n ®ã lµ g× ? Nh×n trªn tæng thÓ cã thÓ thÊy, kÜ thuËt nu«i trång cña ta cßn kÐm nªn chÊt l-îng kh«ng cao, trong kh©u chÕ biÕn ch-a thùc sù ®¶m b¶o yªu cÇu vÒ vÖ sinh c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ chÕ biÕn ®¬n ®iÖu dÉn ®Õn mÆt hµng chÕ biÕn thñy s¶n cßn nghÌo nµn vÒ chñng lo¹i ,søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng yÕu .Trong lÜnh vùc chÕ biÕn XK nhiÒu tån t¹i vÉn ch-a ®-îc gi¶i quyÕt, ®Æc biÖt lµ vÊn n¹n sö dông c¸c chÊt kh¸ng sinh vµ hãa chÊt bÞ cÊm ,b¬m chÝch t¹p chÊt ,khiÕn cho hµng thñy s¶n xuÊt khÈu lu«n bÞ c¶nh b¸o. Mét quan chøc cña bé thñy s¶n nhËn ®Þnh r»ng : ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn míi yÕu tè quan träng nhÊt lµ chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thñy s¶n . §©y lµ vÊn ®Ò mµ ViÖt nam cßn “m¾c “ c¶ ë kh©u thùc hiÖn vµ kiÓm tra. NÕu kh«ng lµm nhanh th× c¸c ®èi thñ c¹nh tranh sÏ ®o¹t ®-îc thÞ phÇn lín tr-íc ... Ngoµi ra n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp vµ cña nhµ n-íc cßn yÕu kÐm ,kh«ng ®¸p øng kÞp v¬Ý yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt trong giai ®o¹n chuyÓn tõ kinh tÕ th-¬ng m¹i ®¬n thuÇn sang kinh tÕ c«ng nghiÖp. §éi ngò qu¶n lý chËm ®-îc ®æi míi vµ ®µo t¹o l¹i nªn kh«ng theo kÞp ®-îc víi yªu cÇu míi cña thêi k× héi nhËp vµ c¹nh tranh. - 13 - Mét khã kh¨n n÷a cña ngµnh thñy s¶n lµ vèn ,nhÊt lµ vèn l-u ®éng vµ vèn ®Çu t- cho c«ng nghÖ . Bëi lÏ thñy s¶n lµ mÆt hµng cã gÝa trÞ cao nªn vèn ®Çu tlín ,hÇu hÕt søc ®Çu t- cña ta cßn nhá, lÎ, manh món, kh«ng tr-êng vèn ®Çu tcho c¬ së h¹ tÇng, hÖ thèng kho b¶o qu¶n, lµm l¹nh ..... ChÝnh v× thÕ míi cã t×nh tr¹ng hÇu hÕt c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ë n-íc ta chØ lµm gia c«ng cho 1 sè c«ng ty lín trong hoÆc ngoµi n-íc... Nh×n chung ,tr-íc m¾t ,ngµnh thñy s¶n ViÖt nam cßn cã rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ thö th¸ch cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ,nh»m n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n ,më réng thÞ tr-êng, ®Ó cho ngµnh thñy s¶n thùc sù xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng to lín cña nã .... B.thùc tr¹ng xuÊt khÈu thñy s¶n 1.Lý luËn chung vÒ vai trß cña ngµnh thñy s¶n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam lµ mét quèc gia ven biÓn ë §«ng Nam ¸. Trong suèt sù nghiÖp h×nh thµnh, b¶o vÖ vµ x©y dùng ®Êt n-íc, biÓn ®·, ®ang vµ sÏ ®ãng vai trß hÕt søc to lín. ChÝnh v× vËy, ph¸t triÓn, khai th¸c hîp lý mét c¸ch bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn ®ång thêi víi b¶o vÖ m«i tr-êng biÓn ®· trë thµnh môc tiªu chiÕn l-îc l©u dµi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña n-íc ta. Cïng víi khai th¸c c¸c nguån lîi c¸ vµ h¶i s¶n biÓn, ViÖt Nam cßn cã mét tiÒm n¨ng phong phó vÒ c¸c nguån lîi thuû s¶n n-íc ngät vµ n-íc lî, cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó ®Èy m¹nh nu«i trång c¸c ®èi t-îng thuû s¶n n-íc ngät, n-íc lî vµ n-íc biÓn, gãp phÇn t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng d©n c- vµ lµm giµu cho ®Êt n-íc. Cã thÓ nãi kinh tÕ thñy s¶n ®ang ngµy cµng chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n , ®©y ®-îc coi lµ 1 mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh bªn c¹nh dÇu th« vµ g¹o .N-íc ta còng gièng nh- nhiÒu n-íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ,rÊt chó träng ®Õn c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nh»m t¨ng thu ngo¹i tÖ x©y dùng vµ kiÕn thiÕt c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n-íc nhµ . Thñy s¶n kh«ng nh÷ng chØ lµ mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao mµ cßn lµ ngµnh cã thÓ t¸i sinh . ViÖt nam cã -u thÕ vÒ tù nhiªn vÒ nguån thñy s¶n dåi dµo, nÕu thùc sù biÕt khai th¸c vµ tËn dông thÕ m¹nh nµy th× thñy s¶n thùc sù lµ 1 ngµnh mòi nhän trong tæng hßa nÒn kinh tÕ quèc d©n ,gãp phÇn to lín æn ®Þnh ®êi sèng ng-êi d©n ,n©ng cao thu nhËp . - 14 - 2. Ph©n tÝch kh¸i qu¸t t×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt nam trong thêi gian qua ( 1998-2002) 2.1VÒ kim ng¹ch Theo ®¸nh gi¸ cña FAO ,n¨m 1999 ViÖt nam lµ n-íc xuÊt khÈu thñy s¶n ®øng thø 29 trªn thÕ giíi ,vµ ®øng thø t- trong c¸c n-íc asean .cho ®Õn nay c¸c mÆt hµng thñy h¶i s¶n cña ta ®· cã mÆt ë nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi ,cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng cña Thailan ,Malaysia,IndonÏia...song ®Ó ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu nh- ngµy h«m nay ,nghµnh thñy s¶n ViÖt nam ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu th¨ng trÇm. Giai ®o¹n tõ 1976-1980 ngµnh thñy s¶n n-íc ta r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng,c¶ trªn lÜnh vùc khai th¸c còng nh- xuÊt khÈu .§øng tr-íc t×nh tr¹ng nh- vËy ,chÝnh phñ ®· cho phÐp ngµnh thñy s¶n ¸p dông c¬ chÕ tù c©n ®èi, tù h¹ch to¸n ...®©y thùc sù lµ c¬ héi ,lµ sù khëi ®Çu cña ngµnh trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr-êng ,dÇn dÇn më réng ,n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu .Nhê cã ®-îc nh÷ng chÝnh s¸ch cña quèc gia phï hîp mµ ngµnh thñy s¶n lu«n cã ®-îc sù t¨ng tr-ëng ,®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y .kim ng¹ch xk t¨ng nhanh vµ m¹nh ,cã nh÷ng n¨m cßn hoµn thµnh v-ît møc kÕ ho¹ch. Tõ c¸c gi¶ thiÕt vÒ chØ sè gi¸ giai ®o¹n 1998-2002 ®· cho , ta cã thÓ lËp ®-îc b¶ng sau : ChØ tiªu/ N¨m §¬n vÞ 1998 1999 2000 2001 2002 Kim ng¹ch xk TriÖu $ 858 971 1478 1777 2000 0.98 0.96 1.02 1.05 990.8 1539.6 1742.16 1904.76 KN thùc tÕ/KN TriÖu $ 0 danh nghÜa +19.8 +61.6 -34.84 -95.24 Ii 1 1.1548 1.5539 1.1316 1.0933 I0 1 1.1548 1.7944 2.0305 2.22 ChØ sè gi¸ Kim ng¹ch thùc tÕ 1 xk TriÖu $ 858 ITB 1.221 - 15 - Qua b¶ng trªn cã thÓ nhËn thÊy sù thay ®æi vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n ph¸t triÓn theo chiÒu h-íng thuËn lîi ,cã nhiÒu høa hÑn . Víi kim ng¹ch xk 2 tØ $ trong n¨m 2002 ,ngµnh thñy s¶n nøoc ta ®· thùc sù ®¸nh dÊu 1 b-íc ph¸t triÓn míi . NÕu víi ®µ nµy th× môc tiªu hoµn thµnh kÕ ho¹ch 2,25 – 3 tØ lµ kh«ng cã g× khã kh¨n ,tuy cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp trong nhiÒu kh©u ,tõ khai th¸c ,chÕ biÕn ®Õn qu¶n lÝ ,xóc tiÕn më réng thÞ tr-êng ,nh-ng cã thÓ nhËn thÊy ngµnh thñy s¶n ViÖt nam thùc sù lµ 1 ngµnh kinh tÕ cã nhiÒu høa hÑn . Nh×n tæng quan ,tr-íc hÕt chóng ta thÊy c¸c chØ sè ®Òu lín h¬n 1 ,thËm chÝ c¸c chØ sè so víi n¨m gèc 1998 cßn t¨ng gÊp ®«i ,chøng tá ngµnh ®ang cã ®µ t¨ng tr-ëng tèt . Sù t¨ng tr-ëng nµy lµ t-¬ng ®èi æn ®Þnh nh-ng ch-a thËt sù ®ång ®Òu. T¨ng tr-ëng c¸c n¨m sau cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®Òu t¨ng cao so víi n¨m gèc 98 ,cã ®-îc sù thay ®æi lín trong giai ®o¹n nµy ,toµn ngµnh thñy s¶n ®· ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng lín trong viÖc thay ®æi c«ng nghÖ ,n©ng cao chÊt l-îng vÖ sinh ®Õn viÖc tiÕp thÞ ,qu¶ng c¸o ,x©m nhËp thÞ tr-êng... . Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc ®· cã nh÷ng hç trî vµ -u ®·i cho ngµnh ,cô thÓ : - Trong giai ®o¹n võa qua Bé thñy s¶n ®· cã sù ®Çu t- kÞp thêi , ®óng møc ,c¶i t¹o, qui ho¹ch l¹i viÖc nu«i trång vµ ®¸nh b¾t ,®Çu t- vèn cho ®ãng tµu ®¸nh b¾t xa bê , ®Æc biÖt bé cßn ®-a ra yªu cÇu vÒ vÖ sinh thñy s¶n ,nghiªm cÊm sö dông chÊt kh¸ng sinh ,t¹p chÊt trong nu«i trång vµ chÕ biÕn . Ph¸t triÓn c¸c dù ¸n nu«i 1 sè loµi thñy ®Æc s¶n nh- t«m ,c¸ tra ,c¸ Ba sa ,r« phi ®¬n tÝnh ,nh»m thu hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n .. - Kh«ng ngõng hç trî t×m kiÕm c¸c thÞ tr-êng xuÊt khÈu míi ,nh»m ®èi phã víi t×nh h×nh biÕn ®éng cña thÞ tr-êng . Bé thñy s¶n cong dù kiÕn ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm ,®Æc biÖt lµ tõ nu«i trång : ngoµi t«m só ,sÏ ®-a t«m thÎ ch©n tr¾ng thµnh 1 ®èi t-îng nu«i chÝnh ,t¨ng lîi thÕ c¹nh tranh b»ng t«m só nu«i cã kicks cì lín ,ph¸t triÓn nu«i c«ng nhiÖp s¹ch bÖnh còng nh- chó ý ®Õn nu«i sinh th¸i ë c¸c vïng phï hîp. - §Æc biÖt nhµ n-íc ta ®· cã nh÷ng khuyÕn khÝch cho ngµnh b»ng c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ,-u ®·i ®Çu t- c«ng nghÖ vµ vèn ... Thªm vµo ®ã ,chØ sè gi¸ c¶ còng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh tíi kim ng¹ch xuÊt khÈu .Møc t¨ng gi¸ c¶ tØ lÖ thuËn víi møc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ,t¹o ra - 16 - møc chªnh lÖch ®¸ng kÓ : n¨m 2000 ,kim ng¹ch thùc tÕ cao h¬n kim ng¹ch danh nghÜa 61,6 triÖu USD. n¨m 2002 ,kim ng¹ch thùc tÕ l¹i thÊp h¬n kim ng¹ch danh nghÜa 95,24 triÖu$. Tuy vËy ,chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn møc t¨ng vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu, ®ã lµ ®iÒu rÊt ®¸ng khÝch lÖ vµ cÇn ®-îc ph¸t huy . N¨m 98 cã khëi ®iÓm kh«ng cao ,chØ ®¹t 858 triÖu $ ,v× vËy t¨ng tr-ëng so víi n¨m gèc kh«ng cao lµ ®iÒu tÊt yÕu . Nh-ng nÕu xÐt chØ sè ph¸t triÓn cña n¨m sau so víi n¨m tr-íc chóng ta l¹i thÊy n¨m 2001 vµ n¨m 2002 cã chØ sè ph¸t triÓn sôt gi¶m m¹nh ,®Æc biÖt lµ n¨m 2002, tuy kim ng¹ch vÉn t¨ng so víi c¸c n¨m tr-íc nh-ng d-êng nh- ®· bÞ ch÷ng l¹i tõ n¨m 2001, tèc ®é t¨ng tr-ëng nhá h¬n 15%. Ph©n tÝch nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do hµng thñy s¶n cña ViÖt n¨m gÆp 1 sè vÊn ®Ò vÒ chÊt l-îng an toµn thùc phÈm ,trong 6 th¸ng cuèi n¨m 2002 sè l« hµng xk bÞ ph¸t hiÖn nhiÔm kh¸ng sinh vµ bÞ tr¶ l¹i lµ 15 l« , h¬n n÷a hµng thñy s¶n cña ta gÆp nh÷ng rµo c¶n vÒ thuÕ quan rÊt gay g¾t ,thªm vµo ®ã x¶y ra vô kiÖn tông b¸n ph¸ gi¸ c¸ da tr¬n víi Mü ,g©y kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc n©ng cao kim ng¹ch , cho nªn tuy kim ng¹ch XK t¨ng so víi n¨m tr-íc nh-ng thùc tÕ tèc ®é t¨ng l¹i kh«ng b»ng. Cã thÓ nãi n¨m 2000 lµ n¨m ®¸nh dÊu mèc son cña ngµnh víi møc t¨ng tr-ëng lªn tíi 55,4%. N¨m 2002 cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt ( trªn 2 tØ $ ) vµ còng lµ n¨m cã chØ sè gi¸ c¶ lín nhÊt trong c¶ k× . Cã thÓ nãi chØ sè gi¸ b»ng 1,05 kh«ng ph¶i lµ qu¸ lín ®èi víi nÒn kinh tÕ nh-ng nã còng ph¶n ¸nh phÇn nµo sù yÕu kÐm cña nÒn kinh tÕ . Ng-îc l¹i n¨m 2000 l¹i cã chØ sè gi¸ thÊp nhÊt ,lµm cho kim ng¹ch thùc tÕ t¨ng h¬n 60 triÖu $ so víi kim ng¹ch danh nghÜa ....,tuy kh«ng ph¶i lµ n¨m cã kim ng¹ch xk cao nhÊt nh-ng l¹i lµ n¨m cã tèc ®ä t¨ng tr-ëng cao nhÊt ,cho thÊy ®©y lµ n¨m thñy s¶n n-íc ta gÆt h¸i ®-îc nhiÒu thµnh tùu h¬n c¶ ,c¶ vÒ tèc ®é t¨ng tr-ëng còng nh- kim ng¹ch xuÊt khÈu ,nã cã vai trß nh- bµn ®¹p cho c¸c n¨m sau … Møc t¨ng tr-ëng trung b×nh cña toµn giai ®o¹n ®¹t 22,1 % , cã thÓ gäi lµ tèc ®é ph¸t triÓn cao ,ngµnh thñy s¶n ph¶i lu«n duy tr× møc t¨ng nµy trong tu¬ng lai míi cã thÓ ®-a mÆt hµng thñy s¶n lªn vÞ trÝ chñ ®¹o trong c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam... - 17 - Bµn riªng vÒ vÊn ®Ò gÝa c¶ ,cã thÓ thÊy gi¸ c¶ xuÊt khÈu hµng n¨m ®Òu t¨ng ,tÊt nhiªn gi¸ c¶ cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng thñy s¶n thÕ giíi ,gi¸ c¶ cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m tïy vµo xu h-íng gi¸ c¶ chung nh-ng nh×n chung gi¸ thñy s¶n cña ViÖt nam t-¬ng ®èi thÊp .Ph©n tÝch thùc t¹i cho thÊy kh«ng ph¶i lµ thñy s¶n xk cña ViÖt nam thÊp h¬n so víi gi¸ thÞ tr-êng mµ lµ do cì s¶n phÈm cña viÖt nam qu¸ bÐ ,l¹i phÇn lín ë d¹ng th« ,s¬ chÕ, c¸c s¶n phÈm tinh chÕ cã thÓ chë th¼ng ®Õn siªu thÞ cßn khiªm tèn . Do ®ã gÝa xuÊt khÈu hµng n¨m t¨ng lªn chñ yªó lµ nhê vµo sù c¶i tiÕn chÊt l-îng ,kÝch cì s¶n phÈm ,më réng thÞ tr-êng ,®¸p øng c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng . Gi¸ c¶ víi vai trß lµ nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu ,song gi¸ c¶ cña hµng hãa cßn bÞ chi phèi bëi tØ gÝa hèi ®o¸i vµ tØ gi¸ ¶nh h-ëng ®Õn gi¸ c¶ nh- thÕ nµo vµ gi¸ ®ã cã ph¶i lµ gi¸ c¶ æn ®Þnh kh«ng ? §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m, bëi lÏ 1 nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng bao giê còng lu«n g¾n liÒn víi sù æn ®Þnh vÒ gi¸ c¶ .Th«ng qua b¶ng ph©n tÝch ,nhËn thÊy chØ sè gi¸ mÆt hµng thñy s¶n t¨ng lªn trong c¸c n¨m ,tØ gi¸ còng ë trong xu thÕ t¨ng ,®©y lµ 1 nh©n tè t¸c ®éng lµm cho kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n t¨ng lªn trong k× . ViÖc chØ sè gi¸ t¨ng bao giê còng cã 2 mÆt ,gi¸ qu¸ cao sÏ kh«ng thÓ kÝch thÝch tiªu dïng ,®Èy m¹nh l-u th«ng hµng hãa trong nÒn kinh tÕ ,song nÕu nh- gi¶m ph¸t qu¸ thÊp th× kh«ng thÓ kÝch cÇu ®Çu t- ,ph¸t triÓn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ s¶n xuÊt . Cho nªn chóng ta cÇn ph¶i cã c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p phï hîp ®Ó c©n b»ng c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ ,b×nh æn gi¸ c¶ trªn thÞ tr-êng t¹o lßng tin cho c¸c nhµ kinh doanh nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh thñy s¶n nãi riªng .... 2.2 C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng 2.2.1C¸c nh©n tè cã thÓ l-îng hãa ®-îc C¸c chØ tiªu/n¨m Ipq Ipqr p.q Ip Iq Ir 1998 1 1 858 1 1 1 1999 2000 2001 2002 1.132 1.522 1.202 1.125 1.212 1.566 1.245 1.187 990.8 1539.6 1742.16 1904.76 0.98(-2%) 0.96(-4%) 1.02(+2%) 1.05(5%) 1.1548(+15.5%) 1.5856(+58.56%) 1.1787(+17.9%) 1.0719(+7.2%) 1.071(+7%) 1.029(+3%) 1.036(+3.6%) 1.055(+5.5%) - 18 - Trong c¸c n¨m nµy ,tû gi¸ biÕn ®æi kh«ng ®¸ng kÓ ,møc t¨ng cao nhÊt lµ 5% (n¨m 2002) . ChØ sè gi¸ c¶ còng biÕn ®éng kh«ng lín ,møc t¨ng gi÷a c¸c n¨m chØ kho¶ng tõ 2-3 % / n¨m . Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n trong thêi gian qua chÞu sù t¸c ®éng chñ yÕu cña 3 nh©n tè lµ gi¸ ,l-îng vµ tØ gi¸ . Quan s¸t b¶ng vÏ cã thÓ thÊy nh©n tè t¸c ®éng m¹nh nhÊt ,chñ yÕu nhÊt ®Õn kim ng¹ch lµ s¶n l-îng, s¶n l-îng xuÊt khÈu thñy h¶i s¶n cña ViÖt nam t¨ng lªn hµng n¨m ,do chóng ta ®¨ më réng thÞ tr-êng ,n©ng cao n¨ng lùc nu«i trång ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn , dÇn dÇn t¹o lßng tin vµ uy tÝn trªn th-¬ng tr-êng ...ChØ sè gi¸ vµ tØ gi¸ dao ®éng ë biªn ®é nhá trong khi ®ã chØ sè vÒ s¶n l-îng l¹i biÕn ®éng rÊt m¹nh mµ ®Ønh cao lµ n¨m 2000 : T¨ng 58,6% ,qua ®ã l¹i 1 lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh nh©n tè l-îng lµ nh©n tè chñ yÕu nhÊt . Tuy nhiªn kh«ng ph¶i lµ gi¸ vµ tØ gÝa kh«ng cã t¸c ®éng g× , biªn ®é dao ®éng tuy nhá nh-ng nã còng cã nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh , xÐt vÒ chØ sè gi¸ ,tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2002 ,chØ sè gi¸ lu«n t¨ng lµm cho gÝa trÞ kim ng¹ch t¨ng,bªn c¹nh ®ã ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè t¸c ®éng cña tØ gi¸ hèi ®o¸i ,trong giai ®o¹n tõ 98-2002tØ gÝa b×nh qu©n t¨ng liªn tôc ,viÖc tiÒn ViÖt nam mÊt gi¸ cã thÓ lµ 1 trong nh÷ng biÖn ph¸p mµ nhµ n-íc ta hç trî cho c¸c ngµnh ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nãi chung trong ®ã cã ngµnh thñy s¶n nãi riªng . Tuy nhiªn nÕu tiÕp tôc ®Ó cho tØ gi¸ t¨ng nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ,t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu th× ®©y kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p tèt ,tØ gi¸ hèi ®o¸i t¨ng chØ nªn trong 1 chõng mùc thÝch hîp ,nÕu kh«ng nã sÏ kÐo theo nh÷ng hËu qu¶ nguy hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ .... 2.2.2 C¸c nh©n tè kh«ng thÓ l-îng hãa ®-îc N¨m 2000 lµ 1 n¨m ®¸nh ®¸u mèc son cña ngµnh thñy s¶n ViÖt nam khi ®¹t møc xuÊt khÈu 1 tØ $, ®©y lµ n¨m ph¸t triÓn rùc rì cña toµn ngµnh ,c¸c n¨m tiÕp theo kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng, më ra 1 h-íng ®i ®Çy høa hÑn cho ngµnh thñy s¶n n-íc nhµ . §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu nh- vËy ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña c¸c cÊp l·nh ®¹o còng nh- nh÷ng ng-êi lao ®éng trùc tiÕp trong ngµnh ®ång thêi cßn ph¶i kÓ ®Õn c¸c nh©n tè kh¸c nh- gi¸ c¶, chÝnh s¸ch më cöa cña nhµ n-íc ta, sù g¾n kÕt cña Asean trong tiÕn tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn ...®· t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n ViÖt nam. - 19 - a) C¬ chÕ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n-íc ta ®èi víi ngµnh thñy s¶n Trong 5 n¨m võa qua ,kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n liªn tôc t¨ng vµ lu«n v-ît kÕ hä¹ch ®Ò ra . Trong ®ã 1 nh©n tè ¶nh h-ëng mang tÝnh vÜ m« ®ã lµ c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch mµ nhµ n-íc ®· ban hµnh ®Ó khuyÕn khÝch thñy s¶n ph¸t triÓn ,t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®-îc ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ thùc hiÖn tèt nghÜa vô, ®Æc biÖt lµ trong kh©u ®æi míi c«ng nghÖ vµ tiÕp thÞ ,trong c«ng t¸c qui ho¹ch nu«i trång. Bé thñy s¶n ®· cã nh÷ng chñ tr-¬ng ®óng ®¾n , qui ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn ngµnh ,qui ho¹ch nu«i thñy sabr trªn c¸t ,qui ho¹ch khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n... Ngoµi ra ,nhµ n-íc cßn cã nh÷ng chÝnh s¸ch -u ®·i ®èi víi ngµnh thñy s¶n nh- chÝnh s¸ch vÒ gi¸ ,c¸c chÝnh s¸ch nh»m huy ®éng vèn cho ngµnh thñy s¶n vÝ dô nh- t¹i 1 sè ®Þa ph-¬ng tØnh sÏ ®øng ra x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ,sau ®ã ng-êi d©n sÏ hoµn tr¶ sau ,®Æc biÖt lµ h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu còng ®· ®-îc tÝnh ®Õn nh»m huy ®éng nguån vèn dåi dµo vµ dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ thñy s¶n... Nh×n chung ,nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña nhµ n-íc gi÷ mét vai trß hÕt søc to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn còng nh- ®èi víi h-íng ®i hiÖn t¹i vµ t-¬ng lai cña ngµnh ..... b) C¸c yÕu tè ®Çu vµo §Çu vµo lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh rÊt lín ®èi víi chÊt l-îng s¶n phÈm , chÝnh v× thÕ nã còng lµ 1 nh©n tè t¸c ®éng ®Õn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh ... HiÖn nay hÇu nh- c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lu«n t×m mäi biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó ng¨n chÆn c¸c mÆt hµng nhËp khÈu å ¹t, trong ®ã 1 biÖn ph¸p cùc k× h÷u hiÖu ®èi víi mÆt hµng t-¬i sèng, ®«ng l¹nh lµ yªu cÇu vÒ an toµn vÖ sinh an toµn thùc phÈm . §©y thùc sù còng lµ 1 khã kh¨n th¸ch thøc ®èi víi ngµnh thñy s¶n ViÖt nam, nh- ®· nªu ë phÇn nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i, mét trong nh-ng mÆt cßn yÕu kÐm cña ta ®ã lµ chÊt l-îng vÖ sinh, ®Æc biÖt lµ vÖ sinh kh©u ®Çu vµo, viÖc nu«i trång vµ chÕ biÕn sö dông thuèc kh¸ng sinh, tiªm chÝch b¬m t¹p chÊt ®ang lµ vÊn n¹n hiÖn nay. NhiÒu l« hµng xuÊt khÈu cña ta xuÊt sang ch©u ¢u vµ MÜ bÞ tr¶ l¹i còng chØ v× ch-a ®¶m b¶o ®-îc vÖ sinh. Lµ mét trong nh÷ng trung t©m nghÒ c¸ thÕ giíi nh-ng do tr×nh ®é s¶n xuÊt cßn kÐm ,®iÓn h×nh lµ n¹n sö dông thuèc kh¸ng sinh lam « nhiÔm m«i tr-êng nu«i trång thñy s¶n ,®ång thêi - 20 -