Tài liệu Xây dựng công cụ lọc nội dung dịch vụ web

.. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CNTT & TT HOÀNG NGỌC PHAN XÂY DỰNG CÔNG CỤ LỌC NỘI DUNG DỊCH VỤ WEB CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÁY TÍNH MÃ SỐ: 60. 48. 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ THÔNG TIN NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYÊN NGỌC CƢƠNG Thái Nguyên, 2010 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, kết quả của luận văn hoàn toàn là kết quả của tự bản thân tôi tìm hiểu, nghiên cứu. Các tài liệu tham khảo đƣợc trích dẫn và chú thích đầy đủ. Tác giả Hoàng Ngọc Phan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến thầy giáo hướng dẫn, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Cương, người đã tận tình dẫn dắt và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trường Đại học Công Nghê Thông Tin & Truyền Thông Thái Nguyên, Viện Công nghệ Thông tin đã giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Xin chân thành cám ơn các anh chị lớp cao học Khoa học máy tính khoá 2012 và các thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp đã luôn bên cạnh, động viên, khuyến khích tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện đề tài. Xin chân thành cám ơn! Học viên Hoàng Ngọc Phan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn MỤC LỤC Trang phụ bìa Trang Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các hình vẽ, biểu đồ, mô hình LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1:TỔNG QUAN VỀ AN TOÀN THÔNG TIN VÀ AN NINH NỘI DUNG THÔNG TIN ......................................................................................................... 12 1.1. Đánh giá tình hình quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet của các quốc gia và Việt Nam 1.1.1. Hoạt động quản lý nhà nƣớc vể lọc nội dung trên Internet 1.1.2. Quản lý về lọc nội dung trên Internet ở một số nƣớc trên Thế giới 1.1.3. Quản lý về lọc nội dung trên Internet tại Việt Nam 1.2. Khái niệm về an ninh an toàn thông tin, các giải pháp đảm bảo an toàn thông tin12 1.2.1. Khái niệm về thông tin.............................................................................................................. 16 1.2.2. Khái niệm an toàn thông tin..................................................................................................... 17 1.3. Khái niệm về an ninh nội dung ............................................................................. 36 1.3.1. Khái niệm..................................................................................................................................... 36 1.3.2. Một số hình thức lợi dụng vấn đề an ninh nội dung phục vụ mục đích xấu.................... 37 1.3.3. Một số phƣơng pháp đảm bảo an ninh nội dung thông tin ................................................. 40 CHƢƠNG 2: TÌM HIỂU VỀ CÁC PHƢƠNG THỨC TRAO ĐỔI THÔNG TIN QUA GIAO DỊCH WEB VÀ CÁC KỸ THUẬT LỌC NỘI DUNG THÔNG TIN ĐỐI VỚI DỊCH VỤ WEB...................................................................................................................................................... 44 2.1 Phƣơng thức trao đổi thông tin qua dịch vụ Web ................................................. 44 2.1.1 Mô hình trao đổi thông tin dựa trên web ................................................................................ 45 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 2.1.2 Giao thức và ngôn ngữ sử dụng .............................................................................................. 46 2.2. Mô hình và nguyên lý hoạt động của hệ thống lọc nội dung web........................ 50 2.2.1 Mô hình hệ thống lọc ................................................................................................................. 50 2.2.2 Nguyên lý hoạt động của hệ thống lọc ................................................................................... 52 2.3. Các kỹ thuật lọc nội dung thông tin qua giao dịch web: ....................................... 55 2.3.1. Lọc Ảnh........................................................................................................................................ 55 2.3.2. Lọc Văn Bản Dùng Công Nghệ Xử lý Ngôn Ngữ Tự Nhiên ........................................... 56 2.3.3 Lọc chọn nội dung PICS ............................................................................................................ 57 2.3.4. Kỹ thuật lọc và chặn nội dung dựa trên danh sách địa chỉ cấm (Lọc URL).................... 59 2.4. Tình hình phát triển các phần mềm lọc nội dung trong và ngoài nƣớc. ................ 61 2.4.1. VwebFilter (Viết tắt là VWF) .................................................................................................. 62 2.4.2. SafeInternet ................................................................................................................................. 63 2.4.3. Depraved Web Killer (DWK).................................................................................................. 64 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG CÔNG CỤ LỌC NỘI DUNG WEB .................................... 66 3.1. Tổng quan về các phần mềm lọc mã nguồn mở .... Error! Bookmark not defined. 3.2. Tìm hiểu về Spider (Ngƣời Máy Mạng) ................ Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Giới thiệu................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Spider là gì?............................................................................Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Nguyên lý hoạt động............................................................Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Cấu trúc của một Spider ......................................................Error! Bookmark not defined. 3.3. Tìm hiểu về hệ thống tìm kiếm Google và Google APIError! Bookmark not defined. 3.3.1. Google là gì?..........................................................................Error! Bookmark not defined. 3.3.2. Truy vấn tự động cơ sở dữ liệu của Google với Google APIError! Bookmark not defined. 3.4. Xây dựng phần mềm tích hợp máy tìm kiếm Google và Spider để lọc nội dung web đen. ............................................................................. Error! Bookmark not defined. 3.4.1. Tổng quan về mô hình hệ thống ........................................Error! Bookmark not defined. 3.4.2. Nguyên lý hoạt động của hệ thống....................................Error! Bookmark not defined. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn 3.4.3. Cấu trúc hệ thống:.................................................................Error! Bookmark not defined. 3.4.4. Cách cài đặt hệ thống ...........................................................Error! Bookmark not defined. 3.4.5. Demo hệ thống......................................................................Error! Bookmark not defined. 3.4.6. Các công nghệ sử dụng ............................................................................................................. 82 3.4.7. Tính linh hoạt của hệ thống....................................................................................................... 82 3.5 Hƣớng phát triển ..................................................................................................... 82 KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 83 PHỤ LỤC ........................................................................... Error! Bookmark not defined. 1. Mã nguồn module Googling ..................................... Error! Bookmark not defined. 2. Mã nguồn module Spidering .................................... Error! Bookmark not defined. Danh mục tài liệu tham khảo ............................................. Error! Bookmark not defined. Tài liệu tham khảo chính dung trong báo cáo .................... Error! Bookmark not defined. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADSL : Asymmetric Digital Subscriber Line CMAE : Content Management in Adversarial Environments COSIM : Cosine Simarility DNS : Domain Name Service DWK : Depraved Web Killer FTP : File Transfer Protocol HTTP : Hypertext Transfer Protocol IP : Internet Protocol (nghi thức mạng) IR : Information Retrieve ISP : Internet Service Provider SIM : Simarility TCP : Transmission Control Protocol URL : Uniform Resource Locator PICS : Platform for Internet Content Selection SMTP : ICMP : Internet control message protocol AUP : Acceptable-Use Policy VPN : Virtual Private Network VLAN : Virtual Local Area Network DTD : Document Type Definitions ISS : Internet Information Server ASP : Active Server Pages MTA : Mail Transfe Agent Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn LỜI MỞ ĐẦU Ngày nay, số ngƣời dùng Intenet và các dịch vụ chạy trên Internet ngày càng nhiều và Internet đƣợc xem nhƣ là một phƣơng tiện để tiếp nhận và truyền tải thông tin. Đặc biệt là Web và Mail, số ngƣời truy cập và sử dụng dịch vụ này nhiều nhất. Tuy nhiên, cũng có những ngƣời sử dụng phƣơng tiện Internet để truyền bá những thông tin không lành mạnh và cũng có những đối tƣợng tham gia vào việc truy cập những thông tin này. Chính vì lý do đó, công việc hỗ trợ quản lý và đảm bảo an ninh - an toàn thông tin trên mạng Internet đã trở thành mối quan tâm của mỗi gia đình, mỗi tổ chức, mỗi quốc gia. Về phƣơng diện gia đình, mối quan tâm của các bậc phụ huynh là ngăn ngừa việc thâm nhập các trang Web độc hại đối với con em mình. Về phƣơng diện quốc gia, với đặc thù về chính trị và kinh tế ở nƣớc ta, là một trong số ít nƣớc xã hội chủ nghĩa, vừa mới đấu tranh thống nhất và đƣa đất nƣớc hoàn toàn thoát khỏi ách đô hộ của đế quốc trong một thời gian ngắn; các thế lực phản động cả ở trong nƣớc và ngoài nƣớc tận dụng triệt để những thuận lợi của mạng Internet để phục vụ cho mục đích tuyên truyền, phát tán tài liệu phản động và thực hiện các hành vi phản động khác chống phá nhà nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Do mạng Internet không có giới hạn về địa lý, lại có các phƣơng tiện thuận lợi nhƣ thƣ điện tử, diễn đàn, các trang web,… nên các thế lực thù địch rất dễ dàng phát tán thông tin đến số đông ngƣời dùng mạng chỉ trong một thời gian ngắn mà hầu nhƣ không mất phí tổn gì. Đây là một vấn đề nhức nhối không chỉ ở Việt Nam, mà ở bất kỳ quốc gia nào khác trên thế giới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Cùng với việc tăng cƣờng năng lực cơ sở hạ tầng thiết bị, hệ thống phần mềm, nhân lực nhằm phát triển Internet, Đảng và Nhà nƣớc ta cũng đã ban hành các hệ thống pháp lý đối với việc khai thác Internet. Nghị định số 55/2001/NĐ-CP ngày 23-8-2001 của Chính phủ về Quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ Internet đã đề cập về vấn đề này (Điều 2; Điều 6; Điều 11; Điều 18; Điều 28; Điều 33; Điều 35; Điều 41 và Điều 45). Một số nội dung chi tiết hơn đƣợc thể hiện trong Quy định về biện pháp và trang thiết bị kiểm tra, kiểm soát đảm bảo an ninh quốc gia trong hoạt động Internet ở Việt Nam của Bộ Nội vụ đƣợc ban hành kèm theo Quyết định số 848/1997/QÐBNV(A11) ngày 23.10.1997 (Mục 2 Khoản 3 Điều 5, Khoản 3 Điều 6). Quy định về Đảm bảo an toàn, an ninh trong hoạt động quản lý, cung cấp, sử dụng Internet tại Việt Nam đƣợc ban hành kèm theo Quyết định số 71/2004/QĐBCA (A11) ngày 29 tháng 1 năm 2004 của Bộ trƣởng Bộ Công an quy định toàn diện và chi tiết về các nội dung đảm bảo an toàn an ninh trên Internet của Nhà nƣớc ta, Thông tƣ 02 (02/2005/TTLT-BCVT-VHTT-CA-KHĐT), có quy định “Quyền và nghĩa vụ của đại lý Internet”: Nhận thức đƣợc tầm quan trọng cũng nhƣ yêu cầu cấp thiết của vấn đề này, đƣợc sự đồng ý của giáo viên hƣớng dẫn và của Trƣờng Đại học CNTT & TT Thái Nguyên, em đã chọn đề tài : « Xây dựng công cụ lọc nội dung thông tin dịch vụ Web » Nội dung Đề tài gồm 3 chƣơng : Chƣơng 1 : Tổng quan về bảo đảm an ninh an toàn thông tin Chƣơng này nghiên cứu, Đánh giá tình hình quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet của các quốc gia và Việt Nam, phân tích các khái niệm về an toàn thông tin và an ninh nội dung thông tin, các giải pháp đảm bảo an ninh an toàn thông tin. Chƣơng 2 : Tìm hiểu về các phƣơng thức trao đổi thông tin qua giao dịch web và các kỹ thuật lọc nội dung thông tin đối với dịch vụ web Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Chƣơng này nghiên cứu về các phƣơng thức trao đổi thông tin qua giao dịch web, mô hình hệ thống lọc nội dung thông tin đối với giao dịch web và một số kỹ thuật lọc nội dung web Chƣơng 3 : Xây dựng công cụ lọc nội dung Web độc hại Nghiên cứu, ứng dụng xây dựng công cụ lọc nội dung web Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, MÔ HÌNH, HÌNH ẢNH Hình 2.1. Mô hình trao đổi thông tin trên web ................................................ Hình 2.2. Mô hình hệ thống thông thƣờng ...................................................... Hình 2.3. Mô hình hệ thống lọc nội dung ........................................................ Hình 2.4. Mô hình phần mềm chọn lọc ngăn cản truy cập tới một số tài liệu không phù hợp còn các tài liệu khác thì đƣợc phép ................................... Hình 3.1. Mô hình kiến trúc công cụ lọc nội dung Webfilter .......................... Hình 3.2. Mô hình tính năng hoạt động của bộ lọc nội dung .......................... Hình 3.3. Mô hình bộ chuẩn hóa dữ liệu ......................................................... Hình 3.4. Mô hình bộ xác định ngôn ngữ ........................................................ Hình 3.5. Mô hình bộ lọc văn bản tiếng Việt .................................................. Hình 3.6. Mô hình bộ lọc văn bản tiếng Anh .................................................. Hình 3.7. Mô hình bộ lọc ảnh có nội dung xấu ............................................... Hình 3.8. Mô hình bộ lọc URL và PICS .......................................................... Hình 3.9. Mô hình bộ ra quyết định ................................................................. Hình 3.10. Mô hình bộ kiểm soát .................................................................... Hình 3.11. Giao diện trang chủ của hệ thống .................................................. Hình 3.12. Giao diện thiết lập công cụ của hệ thống ....................................... Hình 3.13. Giao diện thiết lập mật khẩu của hệ thống .................................... Hình 3.14. Giao diện khi bật chức năng kiểm soát truy cập Webside ............. Hình 3.15. Giao diện khi tắt chức năng kiểm soát truy cập Webside .............. Hình 3.16. Giao diện truy cập Website bị cấm ................................................ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn CHƢƠNG I: TỔNG QUAN VỀ AN TOÀN THÔNG TIN VÀ ĐẢM BẢO AN NINH NỘI DUNG THÔNG TIN Giá trị của thông tin nằm chính trong nội dung thông tin. Các hoạt động nhằm thu thập thông tin, lấy cắp thông tin, thay đổi hoặc phá hủy thông tin thực chất là sử dụng, làm sai lệch hoặc phá hủy nội dung các thông tin. Vì vậy, một trong những biện pháp bảo đảm an toàn thông tin là bảo vệ an toàn cho nội dung của thông tin. 1.1. Đánh giá tình hình quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet của các quốc gia và Việt Nam 1.1.1. Hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet Hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet là một thành phần trong hệ thống phƣơng tiện đảm bảo lợi ích quốc gia – dân tộc cho nên nội dung và mức độ quản lý Nhà nƣớc đối với hoạt động này cũng có sự khác biệt giữa các quốc gia. Hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet của các quốc gia vừa tuân theo quy luật phổ biến về quản lý Nhà nƣớc nói chung, vừa có tính đặc thù riêng đối với từng quốc gia vì rằng mỗi quốc gia còn có những đặc điểm riêng tƣơng ứng với đặc trƣng của dân tộc về truyền thống, thuần phong – mỹ tục, về tôn giáo và các đặc trƣng khác. Trên thực tế, mỗi quốc gia đều muốn kiểm soát đƣợc một cách toàn diện mộ trƣờng thông tin trong nƣớc, song đa phần các quốc gia cũng mới chỉ thực thi đƣợc mong muốn của họ thông qua việc kiểm soát phƣơng tiện truyền thông và cố gắng ngăn cản bất phát ngôn nào có chứa các nội dung mang tính lật đổ chính quyền. Do đó, hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn không thể đƣợc hoàn thiện một cách tuyệt đối và nhu cầu thƣờng xuyên nâng cao chất lƣợng của hoạt động này là hết sức cần thiết. Hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet đƣợc thể hiện theo các khía cạnh về pháp luật và tổ chức cơ quan Nhà nƣớc, về tổ chức triển khai thực hiện và về sự hỗ trợ của Nhà nƣớc đối với hoạt động này. Hoạt động quản lý Nhà nƣớc trên các lĩnh vực nói chung và trên lĩnh vực lọc nội dung trên Internet nói riêng là yêu cầu khách quan của một xã hội văn minh, công bằng, dân chủ, và là phƣơng pháp rất quan trọng bảo đảm hiệu lực quản lý của Nhà nƣớc. Trong thời đại ngày nay, hoạt động quản lý trƣớc hết đƣợc thể hiện theo khía cạnh pháp lý. Nhà nƣớc tổ chức xây dựng các văn bản pháp lý mô tả đúng nội dung của hoạt động quản lý Nhà nƣớc và đảm bảo thi hành một cách đúng đắn, toàn diện các nội dung các văn bản pháp lý đã đƣợc xây dựng trên phạm vi toàn xã hội. Đối với hoạt động quản lý Nhà nƣớc về lọc nội dung trên Internet, khi quyết định lọc Internet, tiếp cận chung của các quốc gia là thiết lập một “phòng tuyến” gồm các luật và tiêu chuẩn kỹ thuật để hình thành một khung pháp lý đƣợc áp đặt đối với mọi công dân và mọi tổ chức trong quốc gia đó đối với hoạt động truy nhập và công bố thông tin trên Internet. Nhìn chung, rất ít khi các quốc gia thiết lập hẳn các cách thức kỹ thuật chuyên biệt về lọc nội dung trên Internet mà đa phần ngƣời ta thiết lập một khung pháp lý nhằm giới hạn một số kiểu nội dung trực tuyến và ngăn cấm một số hoạt động trực tuyến. Các cơ quan Nhà nƣớc đƣợc giao trách nhiệm quản lý hoạt động lọc nội dung trên Internet tiến hành các công tác cần thiết để hoàn thành tốt trách nhiệm đƣợc giao. Các cơ quan này thƣờng là đầu mối tổ chức xây dựng các văn bản pháp luật, các chính sách, các dự án cùng các giải pháp đảm bảo các chính sách lọc nội dung trên Internet của quốc gia đƣợc thi hành đúng đắn. Tất cả các cơ quan tiến hành lọc nội dung trên thế giới đều đƣa ra các chính sách hỗ trợ việc tiến hành hoạt động nói trên. Một trong những hỗ trợ điển hình là đầu tƣ kinh phí hỗ trợ việc nghiên cứu thực trạng, đề xuất các giải pháp công nghệ và xã hội liên quan. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Các quốc gia cũng khuyến khích các nhà cung cấp sản phẩm lọc nội dung đối với các tổ chức và gia đình. 1.1.2. Quản lý về lọc nội dung trên Internet ở một số nƣớc trên thế giới Tại Cộng đồng chung Châu Âu: Ngày 14/03/2004, Nghị viện Cộng đồng chung Châu Âu chính thức thông qua quyết định thành lập Cơ quan an toàn thông tin và an toàn mạng toàn Châu Âu (ENISA). Mục đích chính của cơ quan này là tăng cƣờng khả năng của các cộng đồng kinh tế, của các cơ quan thành viên đáp ứng đƣợc những vấn đề về an toàn thông tin và an toàn mạng. Do tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu và triển khai các hệ thống lọc nội dung Internet, Cộng đồng chung Châu Âu đã tiến hành nhiều giải pháp theo mức toàn thể cộng đồng và từng quốc gia về vấn đề lọc nội dung trên Internet. Nhiều nghị quyết, văn bản pháp lý của cộng đồng đã nêu ra các khuyến cáo các nƣớc thành viên về việc cần bổ sung các điều khoản pháp lý phù hợp với việc tăng cƣờng chất lƣợng hoạt động lọc nội dung trên Internet. Cộng đồng chung Châu Âu đã có nhiều quyết nghị về an toàn – an ninh Internet, trong đó vấn đề lọc nội dung trên Internet đƣợc quan tâm đặc biệt. Đồng thời, Cộng đồng chung Châu Âu đã và đang triển khai các chƣơng trình “Safer Internet” trong các giai đoạn 1999-2004, “Safer Internet Plus” 20052008 và 2009 – 2013. Tại Mỹ: Mỹ là quốc gia khởi thủy của công nghệ Internet, vấn đề đảm bảo an ninh – an toàn trên Internet của nƣớc này đƣợc đề cập đến ngay từ những ngày đầu xuất hiện Internet. Đồng thời với các đạo luật an ninh mạng trong các giao dịch diện tử, vấn đề lọc nội dung Internet, đặc biệt đối với việc truy nhập Internet của trẻ em, đƣợc quan tâm từ rất sớm. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu, sản phẩm lọc nội dung đã đƣợc công bố và đƣợc sử dụng từ rất sớm nhƣ Cyberpatrol, i-Gear, Web Inspector,... Tại Trung Quốc: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Đây là một quốc gia với dân số trên một tỷ ngƣời và nền kinh tế tăng trƣởng với tốc độ cao nhất thể giới, việc sử dụng Internet của Trung Quốc trong khoảng mƣời năm gần đây đã tăng với tốc độ rất cao. Hiện nay, Trung Quốc đƣợc coi là một trong những nƣớc đi đầu trong việc bảo đảm chặt chẽ an toàn – an ninh quốc gia trên Internet. Hiện nay, hệ thống lọc Internet của nƣớc này đƣợc coi là phức tạp nhất thế giới, đƣợc phân bố thành nhiều cấp tinh vi và hiệu quả. Hệ thống này kiểm duyệt nội dung đƣợc truyền tải qua Internet đối với hầu hết các phƣơng thức khác nhau, bao gồm trang Web, Web blog, các diễn đàn thảo luận trực tuyến, thƣ điện tử,... với rất nhiều những kỹ thuật và quy tắc luật lọc nội dung khác nhau. 1.1.3. Quản lý về lọc nội dung trên Internet tại Việt Nam Ở Việt Nam, Internet đƣợc coi là nguồn tài nguyên tiềm tàng để cho mọi cá nhân, tổ chức khai thác phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Nhà nƣớc ta rất quan tâm phát triển công nghiệp nội dung số, mà nội dung số trên Internet đƣợc coi nhƣ một thành phần quan trọng của ngành công nghiệp này. Theo số liệu thống kê của Trung tâm Thông tin mạng Internet Việt Nam (VNNIC), tính đến tháng 07/2012, số lƣợng thuê bao Internet Việt Nam đã đạt con số 4.4 triệu thuê bao, khoảng 31 triệu ngƣời sử dụng Internet. Tuy nhiên, song hành với sự phát triển của Internet là những vấn đề tiêu cực: các hoạt động phạm pháp trên Internet có ảnh hƣởng xấu đến an ninh, trật tự, an ninh quốc gia, vi phạm pháp luật và văn hóa Việt Nam ngày càng gia tăng. Vấn đề an toàn – an ninh Internet, bao gồm cả vấn đề lọc nội dung, nhận đƣợc sự quan tâm đặc biệt. Nhà nƣớc ta cấm “Lợi dụng Internet để chống lại nhà nƣớc Công hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; gây rối loạn an ninh, trật tự; vi phạm đạo đức, thuần phong, mỹ tục và các vi phạm pháp luật khác” (Điều 11, Khoản 3, Nghị định 55). Các cơ quan chức năng rất quan tâm đến tình hình quản lý nội dung truy cập Internet, liên tục có những quy định về quản lý truy cập Internet. Cụ thể Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn hóa sự quan tâm đó là Thông tƣ 02 (02/2005/TTLT-BCVT-VHTT-CA-KHĐT), có quy định “Quyền và nghĩa vụ cảu đại lý Internet”: các đại lý cần cài đặt chƣơng trình phần mềm quản lý đồng thời thực hiện các giải pháp kỹ thuật đảm bảo ngăn chặn ngƣời sử dụng truy cập đến các trang web có nội dung xấu trên Internet. Đại lý Internet chỉ đƣợc cung cấp nội dung thông tin về ngƣời sử dụng cho các cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền”. Tuy nhiên, hệ thống lọc nội dung Internet của Việt Nam thuộc vào loại yếu, mới đƣợc thực hiện tại một số ISP, có độ nhất quán thấp, không trong suốt, chƣa quan tâm đúng mức tới các nội dung xã hội, chƣa rõ ràng về việc ngăn chặn các trang web xung đột và an ninh,... Điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề ra các giải pháp nâng cấp hệ thống lọc nội dung ở mức quốc gia là cần thiết. Một số ví dụ kiểm chứng về mức độ yếu lọc nội dung xã hội đã đƣợc trình bày, bao gồm thực tế là có hơn 90% ngƣời dùng Internet trẻ em (90%) đã truy cập vào các trang web tình dục xấu. Kết quả nghiên cứu này cũng phù hợp với một thống kê của Goole cho thấy Việt Nam là một trong 10 nƣớc tìm kiếm các thông tin liên quan tới tình dục nhiều nhất trên thế giới. Trong thực tế, hệ thống lọc nội dung mới chỉ phát triển ở mức độ nhà cung cấp dịch vụ Internet. Về thƣ điện tử, theo thống kê của hãng bảo mật Symantec, năm 2011, có khoảng 349,6 tỷ thƣ rác đƣợc gửi đi trên khắp thế giới, chiếm 94% tổng lƣợng email đƣợc gửi đi và 90% trong số đó xuất phát từ những chiếc máy tính bị hacker chiếm mất quyền quản trị và bị kiểm soát, điều khiển từ xa để gửi thƣ rác. 1.2. Khái niệm về an ninh an toàn thông tin 1.2.1. Khái niệm về thông tin Theo định nghĩa một cách chung nhất thì thông tin là những gì thuộc về hiểu biết, thuộc về tri thức của con ngƣời về một đối tƣợng, một thực thể trong thế giới quan. Thông tin có thể tồn tại dƣới nhiều dạng thức khác nhau (chữ viết, âm thanh, hình ảnh), tất cả các hình thức tồn tại này của thông tin là đều Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn nhằm diễn đạt nhận thức của con ngƣời về một vấn đề, một sự vật hoặc một sự kiện, hiện tƣợng nào đó của thế giới tự nhiên và xã hội. Đồng thời, con ngƣời diễn đạt thông tin dƣới những hình thức tồn tại đó cũng là để có thể trao đổi tri thức của mình cho nhau, hay nói cách khác là để trao đổi thông tin cho nhau. Ngày nay, thông tin đã và đang trở thành một trong những loại tài sản quan trọng nhất đối với bất kỳ tổ chức, quốc gia nào. Đối với các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực công cộng, phần lớn ngân sách và nguồn lực hoạt động đƣợc dùng vào việc xử lý thông tin. Thông tin đã và đang đóng vai trò vừa là một nguồn nguyên liệu mới, vừa là một công cụ mới của con ngƣời. Có thể nói nắm giữ thông tin nghĩa là nắm giữ cả quyền lực về kinh tế và chính trị. Là yếu tố rất quan trọng trong thời đại, thông tin cũng đã và đang trở thành mục tiêu săn lùng, tìm kiếm hoặc phá hoại của nhiều đối tƣợng nhằm thu lợi cho mình hay phá hoại đối phƣơng. Đặc biệt, trong môi trƣờng phát triển của công nghệ hiện nay, thông tin đang có xu hƣớng đƣợc số hóa thành thông tin điện tử để lƣu giữ, tra cứu và trao đổi một cách thuận tiện hơn qua các hệ thống máy tính, mạng máy tính và cũng vì thế thông tin lại càng dễ trở thành mục tiêu tấn công và bị xâm hại. 1.2.2. Khái niệm an toàn thông tin 1.2.2.1. Khái niệm Theo ISO, an toàn thông tin dữ liệu có nghĩa là giảm tối thiểu việc tấn công các tài nguyên thông tin, bảo vệ dữ liệu tránh sự tác động làm phá vỡ, cải biến, tiết lộ, sử dụng và truy cập thông tin không đƣợc phép. Việc đảm bảo an toàn thông tin là hết sức cần thiết trong thời đại ngày nay vì các Chính phủ, quân đội, các tổ chức tài chính, các bệnh viện, và những doanh nghiệp tƣ nhân,… thu thập và vận hành trên mạng Internet rất nhiều thông tin bí mật về những ngƣời làm, những khách hàng, những sản phẩm, các nghiên cứu, và các thống kê tài chính,… Hầu hết thông tin đƣợc tập hợp, xử lý Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn và lƣu trữ trên máy tính điện tử và truyền trên các mạng tới các máy tính khác. Những thông tin mật về khách hàng, về tài chính, về một dòng sản phẩm mới nếu rơi vào tay đối thủ cạnh tranh có thể dẫn tới sự phá sản của một doanh nghiệp. Do vậy việc đảm bảo an toàn thông tin cho một doanh nghiệp là một yêu cầu cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp đó. Đối với các cá nhân, an toàn thông tin cũng hết sức cần thiết để đảm bảo sự riêng tƣ của họ. Các thuộc tính cơ bản để đảm bảo an toàn thông tin bao gồm: Tính tin cậy (Confidentiality): Ngƣời không có quyền hợp pháp sẽ không thể truy cập thông tin. Tính toàn vẹn (Integrity): Ngƣời không có quyền hợp pháp sẽ không thể sửa đổi hoặc làm giả thông tin. Tính sẵn sàng (Availability): Ngƣời có quyền hợp pháp luôn có thể sử dụng thông tin bất kỳ lúc nào. Tính thừa nhận (Non-repudiation): Ngƣời cung cấp thông tin đƣợc cam kết về mặt pháp luật đối với thông tin cung cấp. 1.2.2.2. Các yếu tố then chốt đảm bảo an toàn thông tin Khi nói đến tính bảo mật của thông tin, điều đó có nghĩa là phải bảo vệ an toàn đối với nội dung thông tin, không cho những ngƣời không đƣợc phép truy cập để biết nội dung thông tin. Chúng ta cần phải tìm hiểu, nắm đƣợc các thủ đoạn tấn công nội dung thông tin cũng nhƣ các thủ đoạn trao đổi, chuyển thông tin không đƣợc phép. Từ đó ứng dụng các giải pháp, công nghệ thích hợp để vô hiệu hóa phƣơng thức, thủ đoạn tấn công đó để đảm bảo đƣợc tính toàn vẹn của nội dung thông tin. Bất kỳ một hệ thống thông tin của một tổ chức hay quốc gia nào, muốn đảm bảo tốt an toàn thông tin cần thực thi một cách chặt chẽ và hiệu quả 4 yếu tố then chốt gồm : chính sách, con ngƣời, qui trình và công nghệ. 1. Yếu tố chính sách: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Yếu tố đầu tiên đƣợc quan tâm là yếu tố chính sách vì đây là yếu tố mang tính chất tổng quan. Chính sách là một kế hoạch ở mức trừu tƣợng cung cấp bộ khung để dựa vào đó thực hiện các quyết định nhất định. Nó là cơ sở để phát triển các hƣớng dẫn về an ninh an toàn và các thủ tục mà ngƣời dùng và quản trị hệ thống phải thực hiện. Chính sách an ninh an toàn mang tính chất định hƣớng chiến lƣợc do vậy không chứa bất kỳ các vấn đề kỹ thuật cụ thể nào. * Những nội dung cơ bản của một chính sách: + Mô tả ở mức cao môi trƣờng kỹ thuật, luật vận hành hệ thống và căn cứ của chính sách. + Phân tích các rủi ro nhằm xác định hiểm họa đối với tài nguyên của hệ thống và các phí tổn khi các tài nguyên bị mất mát. + Hƣớng dẫn cách quản lý hệ thống cho quản trị hệ thống + Xác lập các hoạt động mà ngƣời sử dụng có thể thực hiện đƣợc. + Hƣớng dẫn đối phó khi sự cố xảy ra (Ví dụ: khi nào có thể dò vết kẻ xâm nhập và tạm dừng hoặc xây dựng lại hệ thống...) * Mục đích của chính sách: + Cung cấp tổng quan các yêu cầu bảo mật của hệ thống và mô tả cách thức điều khiển hoặc mô tả các phƣơng án đáp ứng các yêu cầu đó. + Gán trách nhiệm và các ứng xử đƣợc phép của từng ngƣời truy cập hệ thống. 2. Yếu tố con người Con ngƣời là một nhân tố quan trọng trong việc đảm bảo an toàn thông tin cho bất kỳ một hệ thống thông tin của một tổ chức hay một quốc gia nào. Mặt mạnh của con ngƣời là một nhân tố có thể chủ động, sáng tạo tác động vào các yếu tố khác nhằm phát triển, củng cố, nâng cao tính an toàn của một hệ thống thông tin. Ví dụ, con ngƣời có thể tạo ra chính sách hợp lý, tạo ra một qui trình chặt chẽ, phân tích và phát hiện các nguy cơ… Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Tuy nhiên, con ngƣời cũng là một mắt xích yếu nhất trong hệ thống đảm bảo an toàn thông tin. Bởi vì hành động của con ngƣời bị hoàn cảnh, tình cảm và ý thức chi phối dẫn đến những hành động gây mất hoặc suy giảm tính an toàn thông tin của hệ thống, đặc biệt là việc không tuân thủ các chính sách an toàn thông tin đúng đắn đã đề ra nên đã tạo ra các lỗ hổng bảo mật của hệ thống, tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc tấn công bất hợp pháp từ bên ngoài (ví dụ, việc ngƣời dùng bất cẩn trong việc bảo vệ mật khẩu khi vô tình hoặc cố tình tiết lộ cho ngƣời khác, dùng mật khẩu yếu,…) Nhƣ vậy, để có thể có một hệ thống an toàn thông tin tốt, các tổ chức hay quốc gia ngoài việc có một chính sách an ninh đúng đắn phù hợp với thực tế còn phải chú trọng vào yếu tố con ngƣời, phát huy những mặt mạnh và hạn chế mặt yếu của nhân tố con ngƣời để củng cố, tăng cƣờng an toàn thông tin của hệ thống cũng nhƣ tăng cƣờng công tác tập huấn, giám sát để phòng ngừa các lỗ hổng bảo mật mà con ngƣời có thể tạo ra. 3. Yếu tố Qui trình Qui trình là một phƣơng pháp đƣợc các tổ chức, hoặc quốc gia dùng để thực thi và nhằm đạt mục tiêu an toàn thông tin của hệ thống. Qui trình có nhiệm vụ xác định, giới hạn, quản lý và kiểm soát các nguy cơ đối với hệ thống và đảm bảo tính sẵn sàng, tính bí mật và tính toàn vẹn dữ liệu, đồng thời chịu trách nhiệm giải trình hệ thống. Phạm vi quy trình bao gồm 5 vấn đề sau:  Đánh giá nguy cơ  Vạch chiến lược  Thi hành quyền kiểm soát  Kiểm tra sự an toàn  Kiểm soát và cập nhật 4. Yếu tố công nghệ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn