Tài liệu Xác định hàm lượng carotene trong quả bí đỏ và lê ki ma

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN  ĐỀ TÀI: XÁC ĐỊNH HÀM LƢỢNG CAROTENE TRONG BÍ ĐỎ VÀ LÊ-KI-MA Giáo viên hƣớng dẫn Sinh viên thƣ̣c hiê ̣n TS. Phạm Phƣớc Nhẫn Trƣơng Trần Thúy Hằng MSSV: 2072049 Cần Thơ 05/2011 TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN BỘ MÔN HÓA HỌC CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do- Hạnh phúc **** NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN 1. Cán bộ hƣớng dẫn: TS.Phạm Phƣớc Nhẫn 2. Đề tài: “Xác định hàm lƣợng carotene trong bí đỏ và lê-ki-ma” 3. Sinh viên thực hiện: Trƣơng Trần Thúy Hằng. MSSV: 2072049 4. Lớp: Cử nhân Hóa. Khóa 33. 5. Nội dung nhận xét: a. Hình thức của LVTN:----------------------------------------------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------ -----b. Nội dung của LVTN:------------------------------------------------------------ ------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------------- ------c. Kết luận, đề nghị và điểm: ------------------------------------------------------------------------------------------ ----------------------------------------------------------------------------------------------- -------Cần Thơ, ngày…..tháng ……năm 2011 Cán bộ hƣớng dẫn Phạm Phƣớc Nhẫn TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN BỘ MÔN HÓA HỌC CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc **** NHẬN XÉT VÀ ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN 1. Cán bộ hƣớng dẫn: TS.Phạm Phƣớc Nhẫn 2. Đề tài: “Xác định hàm lƣợng carotene trong bí đỏ và lê-ki-ma” 3. Sinh viên thực hiện: Trƣơng Trần Thúy Hằng. MSSV: 2072049 4. Lớp: Cử nhân Hóa. Khóa 33. 5. Nội dung nhận xét: b. Hình thức của LVTN:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------b. Nội dung của LVTN:-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------c. Kết luận, đề nghị và điểm: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Cần Thơ, ngày…..tháng ……năm 2011 Cán bộ phản biện BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KHOA HỌC TỰ NHIÊN ***** Năm học 2010-2011 “XÁC ĐỊNH HÀM LƢỢNG CAROTENE TRONG BÍ ĐỎ VÀ LÊ-KI-MA” Lời cam đoan: ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ....................................................... Cần Thơ, ngày….tháng….năm 2011 Trƣơng Trần Thúy Hằng Luận văn tốt nghiệp Đại Học ngành Cử Nhân Hóa Học Chuyên ngành: Hóa Học Mã số: 2072049 Đã đƣợc bảo vệ và đƣợc duyệt Hiệu trƣởng: Trƣởng khoa: Trƣởng chuyên ngành Cán bộ hƣớng dẫn Phạm Phƣớc Nhẫn LỜI CẢM ƠN Khi đƣợc thực hiện luận văn tốt nghiệp là một việc rất vinh dự nhƣng đó cũng là một thử thách rất lớn đối với một sinh viên. Muốn hoàn thành luận văn và đạt kết quả cao thì một mặt ngƣời thực hiện cần cố gắng nổ lực, phấn đấu hết mình, phải có một vốn kiến thức chuyên môn nhất định, đủ để đáp ứng cho quá trình thực hiện luận văn. Ngay từ lúc bắt đầu nhận đề tài cho đến lúc kết thúc quá trình làm luận văn, tôi đã đầu tƣ nhiều thời gian và công sức cho việc tìm hiểu, nghiên cứu nhiều loại sách báo tài liệu khác nhau có liên quan đến đề tài luận văn của mình. Mặt khác, quan trọng nhất là cần có sự hƣớng dẫn, định hƣớng của thầy cô và sự giúp đỡ từ phía gia đình và bạn bè. Đó là những chỉ dẫn, chỗ dựa quan trọng và rất cần thiết đối với ngƣời thực hiện. Vì vậy, lời đầu tiên tôi xin chân thành cảm ơn đến cha và mẹ, hai ngƣời đã sinh ra và nuôi tôi đến ngày trƣởng thành, các quý thầy cô của trƣờng Đại học Cần Thơ, xin cảm ơn các thầy cô đã từng trực tiếp giảng dạy tôi trong suốt bốn năm qua. Đặc biệt tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Phạm Phƣớc Nhẫn, ngƣời đã trực tiếp, tận tình hƣớng dẫn theo sát, chỉ bảo cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp này. Đồng thời tôi xin cám ơn các bạn trong cùng nhóm đã giúp đỡ tôi trong việc hoàn thành luận văn. Dù tôi đã rất cố gắng để hoàn thành luận văn một cách thật tốt nhƣng do năng lực và kiến thức bản thân có hạn nên có thể còn nhiều sai sót hạn chế khó tránh khỏi. Vì vậy tôi hy vọng nhận đƣợc sự thông cảm, chỉ bảo, góp ý từ phía thầy cô và các bạn để từ đó tôi có thể hiểu sâu thêm về đề tài nghiên cứu của mình và rút ra đƣợc nhiều bài học, kinh nghiệm quý báu cho đề tài nghiên cứu. Cần Thơ, ngày tháng năm 2011 Trƣơng Trần Thúy Hằng i MỤC LỤC  TÓM LƢỢC .............................................................................................................. i MỞ ĐẦU ................................................................................................................... ii Chƣơng 1. LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU ......................................................................... 1 1.1 Tổng quan về bí đỏ .............................................................................................. 1 1.1.1 Đặc điểm nông học ....................................................................................... 1 1.1.2 Phân loại ....................................................................................................... 3 1.1.3 Tình hình sản suất và phân phối ....................................................................3 1.1.4 Giá trị của bí đỏ trong đời sống .....................................................................3 1.1.5 Thành phần của bí đỏ .................................................................................... 4 1.1.6 Một số ứng dụng của bí đỏ ............................................................................ 5 1.2 Tổng quan về lê-ki-ma ......................................................................................... 8 1.2.1 Đặc điểm nông học ....................................................................................... 8 1.2.2 Thành phần ...................................................................................................10 1.2.3 Công dụng.....................................................................................................10 1.3 Tổng quan về carotene ......................................................................................... 10 1.3.1 Sơ lƣợc về carotene ....................................................................................... 10 1.3.2 Giới thiệu về -carotene ................................................................................ 12 1.3.2.1 Công thức cấu tạo ..................................................................................... 12 1.3.2.2 Vai trò của -carotene .............................................................................. 13 1.3.3 Giới thiệu về lycopene .................................................................................. 14 1.3.3.1 Công thức cấu tạo ..................................................................................... 14 1.3.3.2 Tính chất ..................................................................................................15 1.3.3.3 Vai trò của lycopene ................................................................................. 15 1.3.4 Vitamin E ......................................................................................................18 1.3.4.1 Công thức cấu tạo ..................................................................................... 18 ii 1.3.4.2 Tính chất ..................................................................................................18 1.3.4.3 Vai trò của vitamin E................................................................................ 19 1.3.5 Tác dụng của carotene đối với sức khỏe con ngƣời ....................................... 19 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP - PHƢƠNG TIỆN NGHIÊN CỨU ............................... 21 2.1. Phƣơng tiện thí nghiệm ....................................................................................... 21 2.1.1 Thời gian và đia điểm .................................................................................... 21 2.1.2 Nguyên liệu và hóa chất ................................................................................ 21 2.1.2.1 Nguyên liệu .............................................................................................. 21 2.1.2.2 Hóa chất ...................................................................................................21 2.1.3 Các thiết bị dùng trong thí nghiệm .................................................................22 2.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................... 22 2.2.1 Phƣơng pháp thí nghiệm ............................................................................... 22 2.2.2 Phƣơng pháp phân tích .................................................................................. 22 2.3 Thí nghiệm khảo sát hiệu suất trích dầu bằng phƣơng pháp ngâm chiết ............... 22 2.4 Thí nghiệm xác định hàm lƣợng carotene bằng phƣơng pháp sắc ký lớp mỏng (TLC) từ lƣợng dầu bí thu đƣợc ở trên ....................................................................... 23 2.4.1 Pha dung dịch carotene chuẩn ....................................................................... 24 2.4.2 Chuẩn bị sắc ký lớp mỏng ............................................................................. 24 2.4.3 Xác định hàm lƣợng carotene trong bí đỏ ...................................................... 25 2.5 Thí nghiệm khảo sát ảnh hƣởng của nhiệt độ đến hàm lƣợng carotene trong bí đỏ ..................................................................................................................................25 2.6 Thí nghiệm khảo sát ảnh hƣởng của phƣơng pháp sấy đến hàm lƣợng carotene trong bí đỏ ................................................................................................................. 26 2.7 Thí nghiệm khảo sát hàm lƣợng carotene trong các giống bí khác nhau ............... 27 2.8 Thí nghiệm xác định hàm lƣợng carotene trong bí trƣớc và sau khi nấu ............... 28 2.9 Thí nghiệm xác định hàm lƣợng carotene trong lê-ki-ma .....................................28 iii 2.10 Thí nghiệm xác định thành phần hóa sinh cơ bản trong bí và lê-ki-ma ............... 29 2.10.1 Xác định hàm lƣợng đƣờng tổng số bằng phƣơng pháp Dubois et al. (1956) ..................................................................................................................................29 2.10.2 Xác định hàm lƣợng protein tổng số theo phƣơng pháp Lowry.................... 30 Chƣơng 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..................................................................32 3.1 Xác định hàm lƣợng carotene ............................................................................... 32 3.1.1 Pha carotene chuẩn........................................................................................ 32 3.1.2 Xác định hàm lƣợng carotene trong bí đỏ và lê-ki-ma ...................................32 3.2 Ảnh hƣởng của nhiệt độ sấy lên hàm lƣợng carotene trong bí đỏ.......................... 36 3.3 Ảnh hƣởng của phƣơng pháp sấy lên hàm lƣợng carotene trong bí đỏ .................. 36 3.4 Hàm lƣợng carotene trong các giống bí khác nhau ............................................... 37 3.5 Hàm lƣợng carotene còn lại sau khi nấu ............................................................... 37 3.6 Hàm lƣợng carotene trong lê-ki-ma ......................................................................38 3.7 Các thành phần hóa sinh cơ bản trong bí và lê-ki-ma ........................................... 38 3.7.1 Hàm lƣợng đƣờng tổng số bằng phƣơng pháp Dubois et al. (1956) ............... 38 3.7.2 Hàm lƣợng protein tổng số theo phƣơng pháp Lowry ....................................40 Chƣơng 4. KẾT LUẬN - KIẾN NGHỊ 4.1 Kết luận ............................................................................................................... 42 4.2 Kiến nghị ............................................................................................................. 42 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................... 43 PHỤ LỤC ............................................................................................................... viii iv DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1 Thành phần các acid béo trong bí đỏ 5 Bảng 1.2 Độ hấp thu của -carotene trong các loại dung môi 13 Bảng 1.3 Độ hấp thu của lycopene trong các loại dung môi 15 Bảng 2.1 Chuẩn bị dãy dung dịch protein chuẩn 31 Bảng 3.1 Bảng 3.2 Bảng 3.3 Bảng 3.4 Bảng 3.5 Bảng 3.6 Ảnh hƣởng của nhiệt độ sấy lên hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái tròn Ảnh hƣởng của phƣơng pháp sấy lên hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái tròn Hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái tròn và dạng trái dài Hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái tròn trƣớc và sau khi nấu Hàm lƣợng carotene trong lê-ki-ma Hàm lƣợng protein tổng số trong bí đỏ dạng trái tròn trƣớc và sau khi nấu v 36 37 37 38 38 40 DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1 Bí đỏ dạng trái tròn 2 Hình 1.2 Hoa bí đỏ 2 Hình 1.3 Bí đỏ dạng trái dài 2 Hình 1.4 Dây bí đỏ 2 Hình 1.5 Dầu hạt giống bí đỏ Softgel 7 Hình 1.6 Dầu hạt giống bí đỏ Virgin hữu cơ 7 Hình 1.7 Viên nan hạt bí đỏ 8 Hình 1.8 Phythizol 8 Hình 1.9 Quả lê-ki-ma 9 Hình 1.10 Cây lê-ki-ma 9 Hình 1.11 Hoa lê-ki-ma 9 Hình 3.1 Đƣờng biểu diễn độ hấp thu của carotene chuẩn pha trong n-hexane Hình 3.2 Kết quả chạy sắc ký của carotene chuẩn và carotene có trong bí đỏ dạng trái tròn Hình 3.3 Đƣờng biểu diễn của carotene chuẩn (phía trên) và trong bí đỏ dạng trái tròn (phía dƣới) vi 32 33 34 Hình 3.4 Đƣờng biểu diễn độ hấp thu của bí đỏ dạng trái dài 35 Hình 3.5 Đƣờng biểu diễn độ hấp thu của lê-ki-ma 35 Hình 3.6 Hình 3.7 Hình 3.8 Ảnh hƣởng của nhiệt độ lên hàm lƣợng đƣờng tổng số trong bí đỏ dạng trái tròn Hàm lƣợng đƣờng tổng số trong bí đỏ dạng trái tròn trƣớc và sau khi nấu Hàm lƣợng đƣờng tổng số trong bí đỏ dạng trái tròn, lêki-ma và bí đỏ dạng trái dài vii 39 39 40 Luận văn tốt nghiệp TÓM LƢỢC  Carotene là một chất quan trọng đối với cơ thể của con ngƣời. Nó là tiền chất của vitamin A, có khả năng ngăn ngừa nhiều loại ung thƣ, giảm tác hại của ánh sáng mặt trời… Do có nhiều công dụng nhƣ vậy nên đề tài: “Xác định hàm lƣợng carotene trong bí đỏ và lê-ki-ma” đƣợc chọn để nghiên cứu. Carotene đƣợc định lƣợng bằng phƣơng pháp đo quang dựa vào sự tách carotene ra khỏi mẫu nhờ vào sắc ký lớp mỏng. Qua phân tích cho thấy hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái tròn là cao nhất so với bí đỏ dạng trái dài và lê-ki-ma là 130,3g/g trọng lƣợng khô. Hàm lƣợng carotene trong bí đỏ dạng trái dài là 63,2g/g trọng lƣợng khô và trong lê-ki-ma là 61,28 g/g trọng lƣợng khô. SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 1 Luận văn tốt nghiệp Chƣơng 1 LƢỢC KHẢO TÀI LIỆU 1.1 TỔNG QUAN VỀ BÍ ĐỎ Bí đỏ còn gọi là bí ngô, bí rợ, tên khoa học là Cucurbita pepo, thuộc họ bầu bí: Cucurbitaceae. 1.1.1 Đặc điểm nông học Bí đỏ thích nghi rộng với điều kiện vùng nhiệt đới, bí có thể trồng ở đồng bằng cho đến cao nguyên có độ cao 1500 m. Nhiệt độ thích hợp cho cây sinh trƣởng và phát triển từ 18-27oC. Cây sinh trƣởng tốt trong điều kiện cƣờng độ chiếu sáng mạnh, có khả năng chịu hạn khá nhƣng nếu khô hạn quá dễ bị rụng hoa và trái non. Thân: thân bò có tua cuốn, thân dài ngắn tuỳ giống, thân tròn hay có gốc khía cạnh. Thân có khả năng ra rễ bất định ở đốt, tua cuốn phân nhánh mọc ở đốt thân. Lá: lá đơn, mọc cách, cuống dài, phiến lá rộng, tròn hay gốc cạnh, có xẻ thùy sâu hay cạn, màu xanh hay lốm đốm trắng. Hoa: cánh màu vàng, thụ phấn nhờ côn trùng. Trong điều kiện khí hậu không thuận lợi cây sinh ra hoa lƣỡng tính hay hoa đực hấp thụ. Trái: đặc điểm của cống trái là một đặc tính dùng để phân biệt các loài bí trồng. Cuống trái mềm hay cứng, tròn hay gốc cạnh, đáy cuống phình hay không. Vỏ trái cứng hay mềm, trơn láng hay sần sùi, màu sắc vỏ trái thay đổi từ xanh đậm tới vàng , hơi trắng. Hình dạng trái rất thay đổi từ tròn, oval tới dài. Thịt trái dầy hay mỏng, màu vàng đỏ đến vàng tƣơi. Ruột chứa nhiều hột nằm giữa trái. SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 2 Luận văn tốt nghiệp Hình 1.1 Bí đỏ dạng trái tròn Hình 1.2 Hoa bí đỏ Hình 1.3 Bí đỏ dạng trái dài SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng Hình 1.4 Dây bí đỏ 3 Luận văn tốt nghiệp 1.1.2 Phân loại Bí đỏ có nguồn gốc Trung Mỹ, gồm 25 loài nhƣng phổ biến nhất ở vùng nhiệt đới là C.pepo và C.moschata, còn C.maxima thì thích hợp ở vùng khí hậu mát. Các giống địa phƣơng trồng phổ biến. Hai giống đƣợc ƣa chuộng nhất là: - Giống Bí Vàm Răng: trồng phổ biến ở Kiên Giang, Cần Thơ, Sóc Trăng. Trái tròn dẹp, có khía, nặng 3-5 kg, trái già màu vàng, vỏ hai da, thịt dầy, dẻo, màu vàng tƣơi, phẩm chất ngon. - Giống trái bí dài Ban Mê Thuột: trồng phổ biến ở miền Đông Nam Bộ và Cao Nguyên. Trái bầu dục dài, nặng 1-2 kg, vỏ vàng xanh hay vàng, trơn láng hay sần sùi, thịt mỏng, màu vàng tƣơi đến cam vàng, ít dẻo, ngon ngọt. 1.1.3 Tình hình sản xuất và phân phối Bí đỏ trồng đƣợc quanh năm, tùy theo điều kiện đất và nƣớc từng nơi mà bố trí trong mùa khô hay mùa mƣa. Mùa khô gieo tháng 11-1 dƣơng lịch, thu hoạch tháng 3-4 dƣơng lịch, mùa mƣa gieo tháng 5-6, thu hoạch tháng 8-9 dƣơng lịch. Ở Nam Bộ không chủ động đƣợc nƣớc tƣới có thể bắt đầu gieo vào tháng 45 dƣơng lịch. Bí đỏ rất dễ trồng không kén đất, có thể trồng trên đất bờ hoặc đất ruộng sau mùa lúa, nhƣng tốt nhất là đất mới khai phá. Đất đƣợc cuốc lên líp đôi, khoảng cách giữa hai tim mƣơng 5-6 m, mƣơng rộng 0,4-0,6 m, mặt luống rộng 0,7 m, cao 0,2-0,3 m, khoảng cách cây trên luống 0,5-0,7 m, mật độ 5500-7500 cây/ha. Bí đỏ ngoài thị trƣờng giá từ 6000-8000 đồng/kg. 1.1.4 Giá trị của bí đỏ trong đời sống Đọt bí dùng làm rau ăn: xào hay nấu canh. Đọt bí có tính thanh nhiệt, nhuận tràng. Hoa bí cũng thanh nhiệt nhuận tràng nên có tính thu sáp nhẹ. Thu sáp nên cầm mồ hôi, cố tinh. Hoa bí có beta-carotene, một chất tiền sinh tố A. Vào cơ thể, beta-caroten sẽ chuyển hoá thành vitamin A với hiệu suất khoảng 25%. SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 4 Luận văn tốt nghiệp Quả bí đỏ non dùng thay rau, luộc hoặc nấu canh; nhƣng ăn nhiều bị tiêu chảy. Đọt bí làm rau ăn an toàn hơn quả non. Quả bí đỏ chín đƣợc dùng làm nhiều món ăn ngon: luộc, xào, nấu canh, nấu chè, cháo và nhất là các món ăn chay. Tác dụng của quả bí: thanh nhiệt, giải khát, chữa bệnh quáng gà, khô mắt , giảm béo, phòng chống bệnh tim mạch, trị bệnh tiểu đƣờng,nhuận tràng. Hạt bí cũng có nhiều tác dụng nhƣ: làm hạt dƣa ngày tết, trị giun sán, có khả năng ức chế kháng thể IgE trong một vài trƣờng hợp dị ứng, trị bệnh tiết niệu và ung thƣ. Ngƣời ta đã lấy hạt bí đỏ để chế tạo một loại dầu chứa nhiều carotenoid (beta- caroten, alpha-caroten, zéaxanthine, lutein) những chất chống oxy hoá mạnh giúp phòng ngừa các bệnh liên quan đến lão suy nhƣ đục thủy tinh thể, các bệnh tim mạch và một số loại ung thƣ. Không chỉ chứa nhiều chất dinh dƣỡng, bí đỏ còn là một loại quả đƣợc phái đẹp lựa chọn để dƣỡng da, chống lão hoá và ngăn ngừa những nếp nhăn mới. Nguồn vitamin A, E vừa giúp mắt sáng hơn vừa là chất chống oxy hoá tự nhiên rất tốt cho da (nhất là da nhờn). Cùi bí đỏ giã nát làm mặt nạ hoặc bôi nƣớc ép lên mặt cũng có tác dụng bổ dƣỡng và làm tƣơi mới đối với da. Đồng thời, mặt nạ từ hạt bí đỏ nấu rồi xay nhỏ cũng giúp làm trắng da, loại bỏ tàn nhang và cải thiện da mặt. Bên cạnh đó, các nhà khoa học Nhật Bản, Trung Quốc còn phát hiện ra tác dụng phòng chữa các căn bệnh của thời đại công nghiệp hiện nay nhƣ: căng thẳng thần kinh, đau đầu, ngừa bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, béo phì... 1.1.5 Thành phần của bí đỏ Quả bí giàu vitamin A, chứa 85-91% nƣớc, 0,8-2 g chất đạm, 0,1-0,5 g chất béo, 3,3-11g chất bột đƣờng và cho năng lƣợng 85-170 kj/100g. Cụ thể nhƣ sau: 100g quả bí chín tạo 25-30 calori. Thành phần: 90% nƣớc, 8% glucid, 1% protein, 19 mg photpho, 430 mg kali, 23 mg calci, 17 mg magiê, 0,5 mg sắt, 8 mg vitamin C (15% nhu cầu hàng ngày), 22 mcg folacin (11%), 1 mg beta-carotene. SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 5 Luận văn tốt nghiệp 100g hạt bí (phần ăn đƣợc) sinh 541 calori, có 25g protein, 46 g chất béo, gama tocophenrol, delta-phytosterol và một amino acid riêng biệt là cucurbitin. Các delta 5-, delta 7-, delta 8-phytosterol (24-alkylsterols) bao gồm clerosterol, isofucosterol. Một phân tích của dầu chiết xuất từ hạt của bí đỏ cho ta tỷ lệ phần trăm của một số axit béo: n: unsat Tên acid béo Tỷ lệ (14:0) Acid myristic 0.09-0.27 (16:0) Acid palmitic 12.6-18.4 (16:1) Acid palmitoleic 0.12-0.52 (18:0) Acid stearic 5.1-8.5 (18:1) Acid oleic 17.0-39.5 (18:2) Acid linoleic 18.1-62.8 (18:3) Acid linolenic 0.34-0.82 (20:0) Acid arachidic 0.26-1.12 (20:1) Acid gadoleic 0-0.17 (22:0) Acid behenic 0.12-0.58 Bảng 1.1 Thành phần các acid béo trong bí đỏ Các nghiên cứu không phân biệt giữa các đồng phân vị trí (ví dụ nhƣ ω-3 so với ω-6 acid linolenic). Tổng của acid myristic và palmitic (cholesterogenic axit béo bão hòa) khoảng 12,8-18,7%. Tổng của acid béo chƣa bão hòa khoảng 73,1-80,5%. Các chuỗi acid béo rất dài (> 18 nguyên tử carbon) trong khoảng 0,44-1,37%. 1.1.6 Một số ứng dụng của bí đỏ Bí đỏ là một loại thực phẩm rẻ tiền nhƣng lại có giá trị dinh dƣỡng rất cao. Nhằm tận dụng các ƣu thế này của bí đỏ, sau một thời gian nghiên cứu, Công ty CPXNK Sa Giang đã cho ra đời sản phẩm mới: Phở Bí đỏ. Đƣợc sản xuất từ nguồn nguyên liệu tự nhiên, không sử dụng phẩm màu, Phở Bí đỏ mang đến cho SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 6 Luận văn tốt nghiệp ngƣời tiêu dùng những bữa ăn vừa ngon miệng, vừa bổ dƣỡng và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm. Hạt bí ngô là loại hạt thơm ngon, dễ ăn và có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Bí ngô có thể gieo trồng và thu hoạch quanh năm, nhƣng thu hoạch vào mùa thu và đông, hạt sẽ có tác dụng cao nhất. Nó có tác dụng chữa bệnh ung thƣ tuyến tiền liệt, bảo vệ xƣơng, chống viêm trong bệnh thấp khớp, làm giảm cholesterol….Vì những tác dụng đó nên ngƣời ta dùng hạt bí đỏ tạo nên các loại dầu bí đỏ nhƣ: dầu hạt giống bí đỏ Softgel, dầu hạt giống bí đỏ Virgin hữu cơ,……… Dầu hạt bí ngô là một trong những phát hiện mới của các nhà Khoa Học Dƣợc. Chất delta 7- phytosterol đặc hiệu chỉ có trong dầu hạt bí ngô có khả năng ngăn ngừa chứng phì đại tiền liệt tuyến ở ngƣời cao tuổi. Làm giảm số lần đi tiểu ban đêm, giảm thể tích nƣớc tiểu tồn dƣ, cải thiện tình trạng tiểu buốt, tiểu són, khó tiểu. Làm dịu tình trạng kích thích quá mức của bàng quang.Các nhà khoa học cho rằng, dùng sớm và thƣờng xuyên dầu hạt bí sẽ phòng ngừa ung thƣ tiền liệt tuyến hiệu quả và cải thiện chất lƣợng cuộc sống khi về già. Trong dầu hạt bí còn chứa nhiều acid béo rất có lợi cho sức khỏe nhƣ Omega 3, 6, 9 có khả năng bảo vệ tim mạch, hạ mỡ máu, ngăn ngừa bệnh lú lẫn ở ngƣời già, ngoài ra còn chứa nhiều các nguyên tố vi lƣợng kẽm, sắt, một số vitamin tan trong dầu… Đó là những tác dụng của dầu hạt bí ngô Phythizol với thành phần là dầu hạt bí đỏ nguyên chất - 500 mg, dầu tỏi nguyên chất - 50 mg và vitamin A thiên nhiên - 20 IU. Ngoài ra, từ hạt bí đỏ có thể tạo nên viêm nang hạt bí đỏ. Đặc tính sản phẩm: cƣờng tráng thể chất, thúc đẩy quá trình trao đổi chất, phòng ngừa trúng gió và ngăn ngừa những căn bệnh của tuyến tiền liệt. SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 7 Luận văn tốt nghiệp Dƣới đây là hình ảnh của một số sản phẩm: Hình 1.5 Dầu hạt giống bí đỏ Softgel Hình 1.6 Dầu hạt giống bí đỏ Virgin hữu cơ SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 8 Luận văn tốt nghiệp Hình 1.7 Viên nan hạt bí đỏ Hình 1.8 Phythizol 1.2 TỔNG QUAN VỀ LÊ-KI-MA Tên Khoa học: Pouteria sapota (Jacq.) H. Moore & Stearn Tên tiếng Việt: Trứng gà; Lêkima Tên khác: Sideroxylon sapota Jacq, Calocarpum sapota (Jacq.) Merr, Achras mammosa L., Lucuma mammosa (L.) Gaertn. f. 1.2.1 Đặc điểm nông học Cây gỗ nhỏ, thân dày và cành khoẻ. Lá thuôn hay thuôn mũi mác, nhẵn, dày, dai, xanh đậm, dài 10-15cm. Hoa nhỏ, mọc đơn độc ở nách lá, màu vàng. Quả hạch hình bầu dục hay hình trứng, dài 8-15cm. Thịt mềm, màu vàng, ngọt. Hạt to, màu nâu sẫm, bóng láng. Cây ra hoa quả quanh năm. Gốc ở Trung Mỹ đƣợc nhập vào trồng ở nhiều nơi để lấy quả Hình 1.9 Quả lê-ki-ma SVTH: Trƣơng Trần Thúy Hằng 9