Lêi Më §Çu
HiÖn nay, trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸ thÕ giíi ViÖt Nam ®ang
lµ mét thµnh viªn tÝch cùc cña khèi ASEAN, ®Ó tiÕn tíi hîp nhÊt vµ giao lu
trªn tinh thÇn “ v× mét ASEAN ®oµn kÕt vµ ph¸t triÓn”. §Õn n¨m 2006, chóng
ta chÝnh thøc dì bá hµng rµo thuÕ quan (®a thuÕ nhËp khÈu cña c¸c níc trong
ASEAN xuèng tõ 0%-5%). Cã thÓ nãi “ ®©y võa lµ c¬ héi, võa lµ th¸ch thøc v«
cïng to lín víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam” cô thÓ lµ tõng mÆt hµng, tõng doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy, Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh ®îc vÞ trÝ cña tõng mÆt hµng cña
c¸c doanh nghiÖp so víi thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh
thÝch ®¸ng nh»m ®èi phã víi nh÷ng bÊt ngê vµ rñi ro, còng nh ®ãn nhËn nh÷ng
c¬ héi tèt ®Ñp do qu¸ tr×nh héi nhËp ®em l¹i. Kh«ng nh÷ng thÕ Nhµ níc ®· kÞp
thêi ®Þnh râ nh÷ng lÜnh vùc nµo nªn ®Çu t, b¶o hé, lÜnh vùc nµo nªn c¾t gi¶m
c¸c kho¶n ®Çu t vµ sù b¶o hé. Bëi v×, ®Êt níc ta n«ng nghiÖp chiÕm phÇn ®a,
nªn viÖc ph¸t huy tiÒm n¨ng vÒ lÜnh vùc chÕ biÕn n«ng- thuû s¶n lµ ®iÒu kiÖn
hiÓn nhiªn cña mét níc ®ang ph¸t triÓn víi chñ tr¬ng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ ®Êt níc.
Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng më cöa ë ViÖt Nam, xuÊt khÈu
thuû s¶n lu«n ®îc x¸c ®Þnh ë vÞ trÝ quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ-x· héi, t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VIII coi “ Thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng
ngµnh mòi nhän cña ®Êt níc”. Nh÷ng n¨m qua, xuÊt khÈu thuû s¶n ®· cã
nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù t¨ng trëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Kim
ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n thêi gian võa qua ®· kh«ng ngõng t¨ng lªnvµ chiÕm
tû träng ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc (trung b×nh
kho¶ng 10% trong giai ®o¹n 1990-2000). HiÖn nay, níc ta ®øng thø 29 trªn thÕ
giíi vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n, thÞ trêng xuÊt khÈu ngµy cµng ®îc më réng nh thÞ
trêng Mü, NhËt B¶n, EU, Trung Quèc...víi sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, chÊt lîng
s¶n phÈm ®îc giíi tiªu dïng ®¸nh gi¸ cao...ChÝnh v× vÞ thÕ quan träng cña
ngµnh thuû s¶n hiÖn nay, cho nªn em chän ®Ò tµi: “ VËn dông mét sè ph¬ng
ph¸p thèng kª ph¶n ¸nh t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n trong nh÷ng n¨m
qua 1995-2002“ lµm ®Ò tµi cho ®Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt thèng kª. Trong ®Ò
¸n, cßn cã nhiÒu ®iÒu thiÕu sãt, em mong thÇy híng dÉn chØ b¶o giïm. Em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy.
Sinh viªn: §ç ThÞ Thuý
2
A. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn thuû s¶n níc ta trong nh÷ng n¨m qua
Thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh n»m trong tæng
thÓ kinh tÕ x· héi cña loµi ngêi nh»m mu lîi sèng dùa trªn viÖc khai th¸c cã
hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh÷ng tiÒm n¨ng kinh tÕ cña nguån lîi thiªn nhiªn sinh
vËt sinh sèng trong c¸c mÆt níc, nguån lùc lao ®éng réng lín vµ giµu kinh
nghiÖm truyÒn thèng s¶n xuÊt vµ nh÷ng tÝch luü c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt vµ
c«ng nghÖ ®îc t¹o ra trong qu¸ tr×nh khai th¸c nh÷ng nguån lîi nµy.
Thuû s¶n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp thùc phÈm cho
nh©n lo¹i. Kh«ng nh÷ng thÕ nã cßn lµ mét ngµnh kinh tÕ t¹o c¬ héi c«ng ¨n
viÖc lµm cho ngêi d©n ®Æc biÖt lµ ®èi víi ngêi d©n vïng n«ng th«n vµ vïng
ven biÓn. §ång thêi lµ nguån thu nhËp trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho ngêi d©n lµm
nghÒ khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn vµ tiªu thô còng nh c¸c dÞch vô cho nghÒ
c¸ nh c¶ng, bÕn ,®ãng söa tµu thuyÒn , s¶n xuÊt níc ®¸, cung cÊp dÇu nhít ,
cung cÊp bao b× s¶n phÈm vµ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng cho ng d©n.
Thuû s¶n còng cã vai trß quan träng trong viÖc ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng
kinh tÕ cña c¸c níc trªn thÕ giíi.
Nhu cÇu cho thuû s¶n nh©n lo¹i ngµy cµng t¨ng trong khi nguån lîi tù
nhiªn cña c¸c tµi nguyªn nµy chØ cã giíi h¹n, viÖc khai th¸c qu¸ møc cho
phÐp.V× vËy ngµnh nu«i trång thuû s¶n ®· ®îc ph¸t triÓn ®Ó bï ®¾p vµo nh÷ng
sù thiÕu hôt. Ngµy nay, nu«i trång thuû s¶n ®· cung cÊp ®îc kho¶ng 27% tæng
s¶n lîng thÕ giíi nhng chiÕm gÇn 35%s¶n lîng thuû s¶n dïng lµm thùc phÈm.
§èi tîng nu«i trång thuû s¶n rÊt phong phó bao gåm ®ñ c¸c chñng lo¹i
c¸,nhuyÔn thÓ ,gi¸p x¸c, rong t¶o vµ mét sè loµi kh¸c.
Nu«i trång thuû s¶n ë c¸c níc còng tuú thuéc ®iÒu kiÖn tõng níc
mµ cã qui m« rÊt kh¸c nhau; tõ qui m« nhá gia ®×nh g¾n liÒn víi hÖ thèng
canh t¸c tæng hîp ®Õn nh÷ng trang tr¹i nu«i chuyªn c«ng nghiÖp ho¸ cã
qui m« lín. Cïng víi viÖc gia t¨ng s¶n xuÊt, th¬ng m¹i thuû s¶n toµn cÇu
còng ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng, ®Æc biÖt lµ c¸c hµng ho¸ thuû s¶n
sèng vµ t¬i ®ang t¨ng nhanh.
Sù bïng næ d©n sè thÕ giíi cïng víi hËu qu¶ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp
ho¸, ®« thÞ ho¸ ngµy cµng thu hÑp ®Êt canh t¸c trong n«ng nghiÖp, víi sù
bÊt lîi cña thiªn nhiªn, m«i trêng tíi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµm cho l¬ng
3
thùc, thùc phÈm sÏ lu«n lµ mÆt hµng chiÕn lîc trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ qu¸
tr×nh trao ®æi mua b¸n hµng ho¸ l¬ng thùc, thùc ph©m trªn toµn cÇu ngµy
cµng réng r·i, trong ®ã thuû s¶n chiÕm mét vÞ trÝ quan träng. Trong ®iÒu
kiÖn ®ã, s¶n phÈm thuû s¶n cµng ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng ®Ó gi¶i
quyÕt nguån dinh dìng thùc phÈm cho nh©n lo¹i. Ngµnh s¶n xuÊt nµy ®ang
vµ ®Çy høa hÑn cã thÓ trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i suÊt cao
víi xu thÕ æn ®Þnh l©u dµi trªn thÞ trêng quèc tÕ. §ã lµ tiÒn ®Ò quan träng
bËc nhÊt cña sù ph¸t triÓn vÒ s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n vµ tiÕp tôc lµ
mét trong nh÷ng xuÊt ph¸t ®iÓm quan träng cho viÖc x©y dùng chiÕn lîc vµ
qui ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi ngµnh thuû s¶n ë níc ta.
1. HiÖn nay ë níc ta ®ang cã nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn mét
ngµnh thuû s¶n, ®ã lµ
§¶ng vµ Nhµ níc rÊt quan t©m, c¸c tÇng líp nh©n d©n nhËn thøc rÊt
râ tÇm quan träng cña bíc ®i ®Çu tiªn lµ c«ng nghiÖp ho¸ n«ng nghiÖp,
n«ng th«n; coi ngµnh thuû s¶n lµ mòi nhän; coi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸ n«ng th«n lµ bíc ®i quan träng nhÊt; coi chuyÓn mét bé phËn diÖn tÝch
®Êt ®ai ®ang canh t¸c n«ng nghiÖp vµ lµm muèi kÐm hiÖu qu¶ h¬n sang
nu«i trång thuû s¶n lµ híng ®i chñ yÕu cña chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng
nghiÖp vµ n«ng th«n. §ång thêi cã nh÷ng ch¬ng tr×nh chÝnh s¸ch hç trî rÊt
lín cho c«ng viÖc chuyÓn ®æi vµ ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n trong toµn quèc:
Ch¬ng tr×nh Ph¸t triÓn chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n -1998; Ch¬ng tr×nh
Ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n-1999; Hç trî ph¸t triÓn gièng thuû s¶n; c¸c
dù ¸n ph¸t triÓn nu«i t«m c«ng nghiÖp; c¸c dù ¸n ph¸t triÓn nu«i biÓn.
Ngµnh thuû s¶n ®· cã mét thêi gian kh¸ dµi chuyÓn sang c¬ chÕ
kinh tÕ míi (kho¶ng 20 n¨m) cña nÒn kinh tÕ híng theo thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc; ®· cã sù cä x¸t víi thÞ trêng vµ ®· t¹o ra mét nguån
nh©n lùc kh¸ dåi dµo trong tÊt c¶ mäi lÜnh vùc tõ khai th¸c, chÕ biÕn, nu«i
trång ®Õn th¬ng m¹i.Tr×nh ®é nghiªn cøu vµ ¸p dông thùc tiÔn còng ®· t¨ng
®¸ng kÓ.
Hµng thuû s¶n lu«n gi÷ thÕ gia t¨ng vµ æn ®Þnh trªn thÞ trêng thùc
phÈm thÕ giíi.
ViÖt Nam cã bê biÓn dµi vµ khÝ hËu nhiÖt ®íi víi sù ®a d¹ng sinh häc
cao, võa cã nhiÒu lo¹i thuû s¶n quÝ gi¸ ®îc thÕ giíi a chuéng, võa cã ®iÒu
4
kiÖn ph¸t triÓn hÇu hÕt c¸c ®èi tîng xuÊt khÈu chñ lùc mµ thÞ trêng thÕ giíi
cã nhu cÇu.
Nh×n chung, cã thÓ ph¸t triÓn thuû s¶n kh¾p c¸c n¬i trªn toµn níc ta
nh»m ph¸t huy tiÒm n¨ng, ®Æc thï vµ s¶n vËt ®Æc s¾c cña mçi vïng.Tuy
nhiªn, ViÖt Nam cã mét sè vïng sinh th¸i ®Êt thÊp, ®Æc biÖt lµ ®ång b»ng
s«ng Cöu Long vµ ch©u thæ s«ng Hång, n¬i cã thÓ ®a nø¬c mÆn vµo rÊt s©u
t¹o ra mét vïng nu«i níc lî chuyªn hoÆc nu«i trång thuû s¶n kÕt hîp víi
trång lóa vµ c¸c hîp ®ång canh t¸c n«ng nghiÖp kh¸c réng lín gÇn mét
triÖu ha. Trong hÖ sinh th¸i nµy cã thÓ tiÕn hµnh c¸c hîp ®ång nu«i trång
thuû h¶i s¶n võa cã chÊt lîng cao, võa cã gi¸ thµnh h¹ mµ c¸c hÖ thèng
canh t¸c kh¸c kh«ng thÓ cã nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh ®ã ®ù¬c. Lîi thÕ nµy
®Æc biÖt ph¸t huy thÕ m¹nh trong c¹nh tranh víi hÖ thèng nu«i trång c«ng
nghiÖp khi gi¸ c¶ thuû s¶n trªn thÞ trêng thÕ giíi ë møc thÊp, nhÊt lµ mÆt
hµng t«m xuÊt khÈu.
ViÖt Nam cha ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n c«ng nghiÖp nªn cßn
nhiÒu tiÒm n¨ng ®Êt ®ai ®Ó ph¸t triÓn nu«i, cßn nhiÒu tiÒm n¨ng c¸c vïng
biÓn ®Ó nu«i mµ kh«ng ¶nh hëng tíi m«i trêng sinh th¸i.ViÖc ®a thµnh c«ng
kü thuËt nu«i h¶i s¶n trªn c¸c vïng c¸t ven biÓn ®· më ra mét tiÒm n¨ng vµ
triÓn väng míi cho viÖc ph¸t triÓn nu«i t«m vµ c¸c h¶i s¶n kh¸c theo ph¬ng
thøc nu«i c«ng nghiÖp, nhÊt lµ ®èi víi vïng duyªn h¶i s¶n däc theo bê biÓn
miÒn Trung. §iÒu ®ã võa mang ý nghÜa ®Èy nhanh tèc ®é ph¸t triÓn nu«i
trång thuû s¶n th©m canh, sö dông nh÷ng tµi nguyªn xa nay bá phÝ, võa cã
ý nghÜa thiÕt thùc trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®ång thêi còng lµ
mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m c¶i t¹o vµ b¶o vÖ m«i trêng vïng ven biÓn.
Ngêi ViÖt Nam còng cã kh¶ n¨ng thÝch øng nhanh víi thÞ trêng ®æi
míi.
ViÖt Nam cã mèi quan hÖ truyÒn thèng réng vµ sù chó ý cña thÞ trêng ®æi míi.
ViÖt Nam cã nhiÒu lao ®éng vµ nguån nh©n lùc cßn Ýt ®îc ®µo t¹o, sÏ
thÝch hîp cho nh÷ng lîi thÕ khëi ®iÓm mang tÝnh tÜnh khi dïng lo¹i lao
®éng nµy trong lÜnh vùc nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n. Trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn sÏ n¶y sinh nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®éng, ®ã lµ lîi thÕ vÒ c«ng
nghÖ cao, lîi thÕ vÒ kü thuËt yÓm trî.
5
2. §Ó ph¸t triÓn thuû s¶n mét c¸ch bÒn v÷ng cã hiÖu qu¶ cao còng cÇn
ph¶i nhËn thøc râ nh÷ng th¸ch thøc ®ang ®Æt ra, ®ã lµ
Qu¸ d thõa lao ®éng ë c¸c vïng ven biÓn, nguån nh©n lùc ®îc ®µo
t¹o Ýt cuéc sèng vËt chÊt thiÕu thèn lµ søc Ðp rÊt lín ®èi víi kinh tÕ -x· héi
vµ m«i trêng sinh th¸i cña nghÒ khai th¸c h¶i s¶n.
C¬ së h¹ tÇng yÕu, cha ®ång bé víi tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu trong
khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn dÉn ®Õn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp.
C«ng nghÖ s¶n xuÊt thuû s¶n cña ViÖt Nam nh×n chung cßn rÊt l¹c
hËu so víi c¸c níc c¹nh tranh.
Nh÷ng ®ßi hái rÊt cao vµ cµng ngµy chÆt chÏ vÒ yªu cÇu vÖ sinh vµ
chÊt lîng thuû s¶n cña c¸c níc nhËp khÈu.
Sù héi nhËp quèc tÕ víi sù dì bá hµng rµo thuÕ quan, sù gia t¨ng dÇn
vÞ thÕ cña thuû s¶n ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ sÏ t¹o ra sù c¹nh tranh
khèc liÖt, víi nhiÒu ph¬ng thøc kh¸c nhau trªn thÞ trêng thÕ giíi vµ thÞ trêng ViÖt Nam.
M«i trêng cho ph¸t triÓn thuû s¶n lµ m«i trêng linh ho¹t vµ nh¹y
c¶m. ViÖc ph¸t triÓn khai th¸c nu«i trång thuû s¶n kh«ng theo quy ho¹ch vµ
kh«ng chó ý ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn an toµn sinh th¸i vµ an toµn vÖ sinh
thùc phÈm sÏ dÉn tíi nhiÒu hËu qu¶ rÊt nghiªm träng cã tÝnh chÊt l©u dµi vÒ
m«i trêng, x· héi, thÞ trêng ë níc ta.
3. C«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh thuû s¶n níc ta trong
nh÷ng n¨m qua
TiÒm n¨ng kinh tÕ thñy s¶n níc ta rÊt lín, nhng ®Ó tiÕp tôc duy tr× vµ
n©ng cao vÞ trÝ quan träng cña nã trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, cÇn ®Èy m¹nh
c«ng cuéc ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Bëi v×, ngµnh thuû s¶n níc ta lµ mét bé cã tiÒm
n¨ng vµ vÞ trÝ lín trong nÒn kinh tÕ; ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸
kh«ng chØ trang bÞ kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c¶i thiÖn ®IÒu kiÖn lao
®éng, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mµ cßn nh»m gãp phÇn thùc hiÖn c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn
nay.
Trong nh÷ng n¨m qua, tr×nh ®é khoa häc cña ngµnh thuû s¶n níc ta
tuy cã bíc ph¸t triÓn nhng vÉn cßn thua kÐm c¸c níc trong khu vùc vµ trªn
thÕ giíi. Ch¼ng h¹n, trong khai th¸c thuû s¶n phÇn lín dïng ph¬ng tiÖn
6
nhá, lao ®éng thñ c«ng, khai th¸c ven bê, n¨ng suÊt thÊp, lµm c¹n kiÖt tµi
nguyªn,viÖc øng dông khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó v¬n ra khai th¸c xa
bê cßn nhiÒu h¹n chÕ. Trong nu«i trång thuû s¶n cßn mang tÝnh tù ph¸t
nu«i trång theo kinh nghiÖm d©n gian, theo hé gia ®×nh qui m« nhá, viÖc
øng dông khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo nu«i trång cha réng r·i, n¨ng
suÊt thÊp, chÊt lîng s¶n phÈm nu«i cha cao. Trong chÕ biÕn thuû s¶n mét
lÜnh vùc ®îc ¸p dông nhiÒu tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt nhÊt, nhng vÉn s¶n
xuÊt qui m« nhá, ph©n t¸n, khoa häc c«ng nghÖ l¹c hËu vµ thiÕu ®ång bé,
n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, chñng lo¹i hµng ho¸ ®¬n ®iÖu, søc c¹nh tranh kÐm,
cha t¹o ®îc mèi liªn hoµn gi÷a s¶n xuÊt nguyªn liÖu - chÕ biÕn - tiªu thô.
Trong dÞch vô hËu cÇn vÉn cã nh÷ng yÕu tè bÊt cËp thiÕu ®ång bé. KÕt cÊu
h¹ tÇng phôc vô ph¸t triÓn khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn thuû s¶n cßn
nhiÒu yÕu kÐm.
V× vËy, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó lµm
chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô
vµ qu¶n lý tõ sö dông søc lao ®éng thñ c«ng sang sö dông mét c¸ch phæ
biÕn søc lao ®éng víi c«ng nghÖ ph¬ng tiÖn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn
®¹i, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao cho ngµnh thuû s¶n lµ mét tÊt yÕu, lµ mét
®ßi hái bøc xóc cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ -x· héi ®Êt níc.
Nh÷ng n¨m qua c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®· cã ý nghÜa quan
träng ®èi víi ngµnh thuû s¶n trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: trong chÕ biÕn thuû
s¶n, trong lÜnh vùc nu«i trång thuû s¶n, trong khai th¸c thuû s¶n, trong dÞch
vô hËu cÇn nghÒ c¸ .
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ tõng bíc lµm cho
lùc lîng s¶n xuÊt cña ngµnh thuû s¶n ph¸t triÓn, thay ®æi nh÷ng c«ng nghÖ
l¹c hËu thiÕu ®ång bé b»ng nh÷ng c«ng nghÖ míi kh¸ hiÖn ®¹i; t¹o ra nhiÒu
chñng lo¹i hµng ho¸ víi chÊt lîng vµ mÉu m· tèt h¬n, thÞ trêng tõng bíc ®îc më réng; c¸c lÜnh vùc nu«i trång khai th¸c vµ dÞch vô hËu cÇn nghÒ c¸
ph¸t triÓn s«i ®éng h¬n lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh thuû s¶n;
ph¸t huy ®îc thÕ m¹nh kinh tÕ vïng ven biÓn h¶i ®¶o; h×nh thµnh mét sè
khu c«ng nghiÖp míi vµ m¹ng líi dÞch vô ë vïng n«ng th«n ven biÓn; thu
hót nhiÒu lao ®éng cña vïng nµy; gãp phÇn lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu,
tÝch luü vèn ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn t¨ng thu nhËp c¶i thiÖn ®êi sèng
ng d©n.
7
4. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n thêi kú 2001 -2005
4.1 . Ph¬ng híng
+ Ph¸t huy tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña biÓn, c¸c vïng níc ngät, lî,
tiÒm lùc lao ®éng kh¶ n¨ng hîp t¸c quèc tÕ, kÕt hîp liªn ngµnh n«ng l©m
thuû lîi, du lÞch...®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n theo c¬ chÕ thÞ
trêng, díi sù qu¶n lÝ cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®a thuû
s¶n thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän, gãp phÇn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
níc nhµ.
+ S¾p xÕp l¹i nghÒ nghiÖp khai th¸c ven bê, chuyÓn m¹nh c¬ cÊu
sang khai th¸c xa bê, x©y dùng c¸c m« h×nh s¶n xuÊt cã tÝnh hîp t¸c vµ
tr×nh ®é c«ng nghÖ cao ®èi víi vïng xa bê. T¨ng cêng c«ng t¸c b¶o vÖ
nguån lîi thuû s¶n. Ph¸t triÓn m¹nh nu«i trång thuû s¶n lµm thay ®æi c¬
cÊu n«ng th«n vïng ven biÓn, b¶o vÖ m«i trêng duy tr× c©n b»ng sinh th¸i ë
nh÷ng vïng nu«i, kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng nu«i, ®ång thêi
cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu phßng ngõa dÞch bÖnh ph¸t sinh.
+ §Èy m¹nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ t¹o sù chuyÓn biÕn
m¹nh mÏ trong viÖc sö dông vµ øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng
nghÖ trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lÝ. N©ng cao hµm lîng khoa häc
c«ng nghÖ trong s¶n phÈm còng nh trong c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ, thùc hiÖn
thµnh c«ng 3 ch¬ng tr×nh kinh tÕ ngµnh.
+ TËp trung ®Çu t ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña ngµnh, u
tiªn nh÷ng vïng kinh tÕ träng ®iÓm c¸c vïng miÒn B¾c, miÒn Trung vµ
miÒn Nam. §a nhanh c¸c c«ng tr×nh vµo s¶n xuÊt, b¶o ®¶m hiÖu qu¶ ®Çu t.
+ T¨ng cêng c¶i c¸ch chÝnh míi vÒ tæ chøc bé m¸y ®¸p øng víi c¸c
yªu cÇu hiÖn ®¹i vÒ qu¶n lÝ nghÒ c¸. T¨ng cêng ®Çu t vµ ®æi míi mét c¸ch
c¬ b¶n c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi dìng ®éi ngò c¸n bé qu¶n lÝ, c¸n bé chuyªn
m«n kÜ thuËt giái vµ nh÷ng ngêi lao ®éng nghÒ c¸ giái. §æi míi c¬ chÕ ®µo
t¹o, thi tuyÓn, båi dìng, sö dông c¸n bé, tÝch cùc gi¶n biªn chÕ, x©y dùng
®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc n¨ng lùc, hiÖu qu¶ ®¸p øng yªu cÇu giai ®o¹n
míi.
+ B¶o ®¶m an toµn s¶n xuÊt vµ tham gia tÝch cùc c«ng t¸c quèc phßng
vµ b¶o vÖ an ninh vïng biÓn.
4.2. C¸c chØ tiªu chñ yÕu.
ChØ Tiªu
§¬n vÞ
8
2001
2005
1. Tæng s¶n lîng
Trong ®ã:
-§¸nh b¾t h¶i s¶n
-NTTS vµ khai th¸c néi ®Þa
2. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
3. DiÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n
4. Tæng vèn ®Çu t cho ph¸t triÓn:
Nguån vèn :
-Vèn ng©n s¸ch
-TÝn dông u ®·i
-TÝn dông thong m¹i
-Huy ®éng
-Níc ngoµi
5. Vèn ®Çu t cho c¸c ch¬ng tr×nh
a.Ch¬ng tr×nh khai th¸c h¶i s¶n xa bê
b. Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn NTTS
c. Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu TS
d. T¨ng cêng n¨ng lùc qu¶n lÝ vµ ®µo t¹o
TriÖu tÊn 2,1
2,45
nt
nt
Tû USD
1000 ha
Tû ®ång
nt
nt
nt
nt
nt
nt
nt
nt
nt
nt
nt
1,25
0,85
1,45
640
4105,5
1,3
1,15
2,3-2,5
800
5038,4
739
1230
410
1313
413,5
906
1510
500
1610
512,4
909,9
2587
478,6
130
633,8
3900
308,6
196
5. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam trong ngµnh thuû s¶n hiÖn nay
Võa qua kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 1,475 tûUSD cho ®Õn ngµy
31/12/2000. §©y thùc sù lµ mét mèc son lÞch sö cña ngµnh thuû s¶n; lµ kÕt qu¶
®êng lèi ®æi míi cña §¶ng; sù quan t©m chØ ®¹o cña ChÝnh phñ; sù nç lùc v¬n
lªn cña toµn thÓ lao ®éng nghÒ c¸ trong c¶ níc vµ sù l·nh ®¹o ®IÒu hµnh cña
Bé Thuû s¶n.
§Ó thuû s¶n thËt sù trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän cña ®Êt níc vµ gióp ViÖt
Nam trë thµnh mét cêng quèc vÒ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thuû h¶i s¶n, t¹o ra
nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm th× vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ ph¸t huy ®îc lîi thÕ so s¸nh cña
ViÖt Nam so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ViÖt Nam cã nh÷ng yÕu tè thuËn lîi
vÒ s¶n xuÊt kinh doanh vµ xuÊt khÈu thuû s¶n nh nguån lao ®éng dåi dµo,
29/61 thµnh phè cã biÓn, chiÒu dµi bê biÓn 3260km vµ h¬n 4000 hßn ®¶o lín
nhá. Riªng vÒ nguån nh©n lùc, chóng ta hiÖn cã mét ®éi ngò hïng hËu vµ ®a
d¹ng. §ã lµ:
9
+ VÒ sè lîng:
Tæng sè lao ®éng thuû s¶n hiÖn nay (theo sè liÖu íc tÝnh) lµ 3400000
ngêi, trong ®ã:
Lao ®éng khai th¸c h¶i s¶n: 484000 ngêi.
Lao ®éng nu«i trång thuû s¶n: 668000 ngêi.
Lao ®éng chÕ biÕn thuû s¶n: 102000 ngêi.
Lao ®éng th¬ng m¹i, hËu cÇn dÞch vô, c¬ khÝ söa ch÷a 2146000 ngêi.
+ Lao ®éng thuû s¶n trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ :
Trong quèc doanh: kho¶ng 5-7%
Ngoµi quèc doanh trªn 90%
Qua kh¶o s¸t cuèi n¨m 2000 cña C«ng ®oµn ngµnh thuû s¶n cho thÊy
r»ng: tr×nh ®é mäi mÆt cña lao ®éng thuû s¶n nh×n chung cha cao, tuy r»ng tû
lÖ lao ®éng trÎ díi 45 tuæi lµ kh¸ cao, chiÕm 93%.
S¶n xuÊt thuû s¶n chñ yÕu n»m ë vïng s©u, vïng xa, h¶i ®¶o, n¬i mµ
c¬ së h¹ tÇng nh ®iÖn, ®êng, trêng, tr¹m võa thiÕu võa yÕu, trong khi ®ã tr×nh
®é d©n trÝ thÊp. §Æc ®iÓm cña lao ®éng thuû s¶n thuéc nhãm nÆng nhäc, ®éc
h¹i vµ nguy hiÓm ngêi lao ®éng ph¶i lµm viÖc trong c¸c ®iÒu kiÖn thiÕu vÖ
sinh, nhiÒu rñi ro nguy hiÓm do qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nghÒ c¸ lu«n g¾n víi s«ng
níc vµ bÞ chi phèi bëi thêi tiÕt nh gi«ng b·o, lò lôt. PhÇn lín lao ®éng trong
c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt thuû s¶n vÉn lµ lao ®éng thñ c«ng, ®iÒu kiÖn an toµn vµ
vÖ sinh kÐm. Trong nu«i trång thuû s¶n th× ngêi lao ®éng ph¶i tiÕp xóc thêng
xuyªn víi m«i trêng níc, phÇn lín lµ níc mÆn, níc mÊt vÖ sinh do cha ®îc xö
lý, trang bÞ phßng hé c¸ nh©n cßn thiÕu. Trong chÕ biÕn thuû s¶n, mét lÜnh vùc
cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao nhÊt trong ngµnh th× ®iÒu kiÖn lao ®éng cã ®îc c¶i
thiÖn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do yªu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ chÊt lîng s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt kh©ñ.
Lao ®éng thuû s¶n mang tÝnh thêi vô râ rÖt. Do vËy ngêi lao ®éng cã
c«ng viÖc thiÕu æn ®Þnh, dÔ mÊt viÖc. Thêi gian lµm viÖc v× thÕ cã khi ph¶i kÐo
dµi tõ 12 -14 giê trong ngµy nÕu vµo vô thu ho¹ch. §iÒu kiÖn trêng lao ®éng
cã nhiÒu ¶nh hëng xÊu ®Õn søc khoÎ c«ng nh©n nh h¬i khÝ ®éc, Èm ít, l¹nh
nhÊt lµ ë kh©u chÕ biÕn, ®¹i ®a sè c«ng nh©n chØ ®ñ søc lµm viÖc ë tuæi díi 45.
+VÒ thu nhËp vµ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng:
Víi thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc, b×nh qu©n thu nhËp ®¹t 601 ngµn ®ång / ngêi /
th¸ng. §èi víi khu vùc ngoµi quèc doanh hiÖn cha cã sè liÖu ®Çy ®ñ nhng nhê
10
tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh¸ m¹nh, nhê ®Çu t cña ChÝnh phñ nªn
trang tr¹i nu«i thuû s¶n ph¸t triÓn kh¸ m¹nh. Cã nh÷ng trang tr¹i thu nhËp
hµng tr¨m triÖu ®ång /ha/vô nhÊt lµ ë c¸c tØnh träng ®iÓm thuû s¶n t¹i miÒn
Trung vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Nh×n chung ®êi sèng ngêi lao ®éng thuû
s¶n ®· ®îc n©ng lªn mét bíc so víi tríc ®©y.
B. T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n níc ta trong
nh÷ng n¨m qua.
I. Vai trß cu¶ xuÊt khÈu ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ
XuÊt khÈu ®· ®îc thõa nhËn lµ ho¹t ®éng rÊt c¬ b¶n cña ho¹t ®éng kinh
tÕ ®èi ngo¹i, lµ ph¬ng tiÖn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ViÖc më réng xuÊt
khÈu ®Ó t¨ng thu nhËp ngo¹i tÖ cho tµi chÝnh vµ cho nhu cÇu nhËp khÈu còng
nh t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn c¸c h¹ tÇng lµ mét môc tiªu quan träng nhÊt cña
chÝnh s¸ch th¬ng m¹i. Nhµ níc ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy
c¸c ngµnh kinh tÕ híng theo xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch khu vùc t nh©n më réng
xuÊt khÈu ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ cho ®Êt nø¬c. V×
vËy, cã thÓ nãi vai trß cña xuÊt khÈu lµ rÊtquan träng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ.
1. XuÊt khÈu t¹o nguån vèn chñ yÕu cho nhËp khÈu phôc vô c«ng nghiÖp
ho¸ ®Êt níc
C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp lµ con ®êng tÊt
yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo vµ chËm ph¸t triÓn cña níc ta. §Ó c«ng
nghiÖp ho¸ ®Êt níc trong mét thêi gian ng¾n, ®ßi hái ph¶i cã mét sè vèn rÊt
lín ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn.
HiÖn nay, nguån vèn ®Ó nhËp khÈu cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån
nh: ®Çu t níc ngoµi, vay nî vµ viÖn trî...ThÕ nhng c¸c nguån vèn trªn ®Òu ph¶i
tr¶ b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ë thêi kú sau. Do ®ã, nguån vèn quan träng
nhÊt ®Ó nhËp khÈu, c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc lµ xuÊt khÈu. Thêi kú 1986-1990
ë níc ta nguån thu vÒ xuÊt khÈu b»ng 3/4 tæng nguån thu ngo¹i tÖ. Vµ thu vÒ
xuÊt khÈu n¨m 1994 ®¶m b¶o ®îc 80% nhËp khÈu so víi 24,6% n¨m 1986.
11
2. XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , thóc ®Èy s¶n
xuÊt ph¸t triÓn.
C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng
m¹nh mÏ. §ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i.
Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ phï hîp víi xu
híng ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi lµ tÊt yÕu ®èi víi níc ta.
HiÖn nay, cã hai c¸ch nh×n nhËn vÒ t¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®èi víi s¶n
xuÊt vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ:
Mét lµ, xuÊt khÈu chØ viÖc tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm thõa do s¶n xuÊt vît
qu¸ nhu cÇu néi ®Þa. Trong trêng hîp nÒn kinh tÕ cßn l¹c hËu vµ chËm ph¸t
triÓn nh níc ta, s¶n xuÊt vÒ c¬ b¶n cßn cha ®ñ tiªu dïng nÕu chØ thô ®éng chê
ë sù thõa ra cña s¶n xuÊt th× xuÊt khÈu vÉn cø nhá bÐ vµ ph¸t triÓn chËm ch¹p.
Do ®ã, s¶n xuÊt vµ sù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ còng sÏ rÊt chËm ch¹p.
Hai lµ, coi thÞ trêng vµ ®Æc biÖt thÞ trêng thÕ giíi lµ híng quan träng ®Ó
tæ chøc s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña thÞ trêng
thÕ giíi ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë
chç:
+ XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn
lîi. Ch¼ng h¹n, khi ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi ®Çy ®ñ
cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh s¶n xuÊt nu«i trång thuû s¶n. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh
c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cã thÓ sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña
ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o thiÕt bÞ phôc vô cho nã.
+ XuÊt khÈu t¹o ra kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô gãp phÇn cho
s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh.
+ XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n
xuÊt , n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc.
+ XuÊt khÈu t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ -kü thuËt nh»m c¶i t¹o vµ n©ng
cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc. §iÒu nµy muèn nãi ®Õn xuÊt khÈu lµ ph¬ng
tiÖn quan träng t¹o ra vèn vµ kü thuËt, c«ng nghÖ tõ thÕ giíi bªn ngoµi vµo
ViÖt Nam, nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ cña ®Êt níc, t¹o ra mét n¨ng lùc s¶n
xuÊt míi.
+ Th«ng qua xuÊt khÈu, hµng ho¸ cña ta sÏ tham gia vµo cuéc canh
tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt lîng. Cuéc c¹nh tranh nµy ®ßi hái
12
chóng ta ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch nghi
víi thÞ trêng.
+ XuÊt khÈu cßn ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®æi míi vµ hoµn
thiÖn c«ng viÖc qu¶n trÞ s¶n xuÊt kinh doanh.
3. XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ
c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n.
T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiÒu mÆt. Tríc hÕt
s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu lµ n¬i thu hót hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã
thu nhËp kh«ng thÊp. XuÊt khÈu cßn t¹o ra nguån vèn ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm
tiªu dïng thiÕt yÕu phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng ngµy mét phong phó thªm
nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n.
4. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i cña níc ta.
Chóng ta thÊy râ xuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cã t¸c ®éng
qua phô thuéc lÉn nhau. XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i Cã thÓ
ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã sím h¬n c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i kh¸c t¹o ®iÒu
kiÖn thóc ®Èy c¸c quan hÖ nµy ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ
®èi ngo¹i nh tÝn dông, ®Çu t...l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho më réng xuÊt khÈu.
Nh vËy cã thÓ nãi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ®îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa
chiÕn lîc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc thµnh
c«ng.
I. T×nh h×nh s¶n xuÊt thuû s¶n trong níc.
1. T×nh h×nh chung vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n.
Ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn
m¹nh tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y. NhÞp ®é t¨ng s¶n lîng thuû s¶n trung b×nh hµng
n¨m giai ®o¹n 1996-2000 lµ 12,3%. N¨m 2000, s¶n lîng thuû s¶n c¶ níc ®¹t
2,22 triÖu tÊn, t¨ng 1 triÖu tÊn so víi n¨m 1995. N¨m 2001, s¶n lîng thuû s¶n
c¶ níc ®¹t 2,4 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n lîng thuû s¶n khai th¸c ®¹t 1,74 triÖu tÊn,
chiÕm 72,5% tæng s¶n lîng thuû s¶n, thuû s¶n nu«i trång ®¹t 0,66 triÖu tÊn,
chiÕm 27,5%. TÝnh ®Õn n¨m 2002, c¶ níc cã 250 nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n
víi n¨ng lùc chÕ biÕn gÇn 250 ngh×n tÊn s¶n phÈm xuÊt khÈu / n¨m(n¨m 2001,
chÕ biÕn ®îc 222,9 ngh×n tÊn). Trong ®ã cã 68 doanh nghiÖp ®· ®îc EU c«ng
13
nhËn vµo danh s¸ch c¸c nø¬c xuÊt khÈu thuû s¶n sang EU vµ trªn 100 doanh
nghiÖp ¸p dông HACCP(HÖ thèng ph©n tÝch t¹i ®iÓm kiÓm so¸t t¬Ý h¹n)®ñ kh¶
n¨ng xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü. Tr×nh ®é c«ng nghÖ chÕ biÕn thuû s¶n cña
ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ ë møc trung b×nh cña thÕ giíi .
NhÞp ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi kú 1991-2000
®¹t møc trung b×nh hµng n¨m 20% n¨m. N¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt kÈu thuû
s¶n ®¹t 1475 triÖuUSD(t¨ng 6,2 lÇn so víi n¨m 1990 ) vµ chiÕm tû träng
10,2% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hoÊ cña ViÖt Nam. Víi nhÞp ®é t¨ng trëng cao vµ ngµy cµng chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt
khÈu, thuû s¶n thùc sù trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng trëng xuÊt khÈu chung
cña c¶ níc. §Õn nay, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë 60 níc trªn
thÕ giíi. Tríc ®©y thÞ trêng NhËt B¶n thêng chiÕm 50-60% xuÊt khÈu thuû s¶n
cña ViÖt Nam, ®Õn nay chØ cßn 30%. Tõ th¸ng 8-2001, Mü ®· thay thÕ NhËt
B¶n, trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt Nam(n¨m 2001,
xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®¹t 471 triÖuUSD, chiÕm
26,2% cßn xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü ®¹t 500 triÖu USD chiÕm 28,5% tæng
kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam ). ThÞ trêng Trung Quèc ®ang næi
lªn lµ mét thÞ trêng lín thø ba vµ ®Çy høa hÑn ®èi víi xuÊt khÈu thuû s¶n níc
ta . ThÞ trêng EU lµ khu vùc thÞ trêng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, nhng l¹i lµ thÞ trêng khã tÝnh nhÊt nªn mÆc dï nh÷ng nç lùc xóc tiÕn xuÊt khÈu
rÊt lín tõ phÝa nhµ níc vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, nhng ®Õn nay chóng ta chØ
cã 68 doanh nghiÖp ®ñ ®iÒu kiÖn t¬ng ®¬ng theo §¹o luËt 91/493/EC cña Héi
®ång EU. V× thÕ xuÊt khÈu thuû ¶n cña ViÖt Nam sang EU n¨m 1999 chØ
chiÕm 9,6% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuûs¶n cña níc ta, n¨m 2000 gi¶m
xuèng cßn 7%, n¨m 2001 cßn 6%. ThÞ trêng c¸c níc NICs ch©u ¸ vµ §«ng
Nam ¸ lµ khu vùc thÞ trêng cã møc tiªu thô kh¸ lín c¸c chñng lo¹i thuû s¶n
phï hîp víi c¬ cÊu nguån lîi thuû s¶n níc ta. N¨m 2000 c¸c níc vµ vïng l·nh
thæ NICs nh Hµn Quèc, Hång C«ng, §µi Loan mçi n¬i nhËp khÈu kho¶ng 5%
tæng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam.
N¨m 2002 ngµnh thuû s¶n ®· hoµn thµnh kÕ ho¹ch vµ vît qua ngìng 2tû
USD kim ng¹ch xuÊt khÈu trong ®iÒu kiÖn khan hiÕm nguyªn liÖu, gi¸ xuÊt
khÈu gi¶m m¹nh, c¸c thÞ trêng lín g©y khã kh¨n...N¨m 2003 ngµnh thuû s¶n
sÏ cè g¾ng ®¹t s¶n lîng 2,49 triÖu tÊn thuû h¶i s¶n, trong ®ã khai th¸c 1,4 triÖu
tÊn, nu«i trång 1,09 triÖu tÊn (t¨ng 11,6%) trªn diÖn tÝch 1 triÖu ha (t¨ng
14
4,7%). §Ó cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng khai th¸c xa bê, cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt
viÖc ®iÒu tra dù b¸o nguån lîi, tËp trung th¸o gì khã kh¨n lùa chän vµ ph¸t
triÓn nh÷ng m« h×nh ho¹t ®éng hiÖu qu¶, tæ chøc hîp t¸c víi c¸c níc trong khu
vùc nh Ma- lai-xia, In-®«-nª-xia...§Æc biÖt ngµnh sÏ tËp trung ®Çu t n©ng cao
n¨ng lùc hËu cÇn, tæ chøc tèt kh©u b¶o qu¶n sau thu ho¹ch t¹i tÇu c¸, c¶ng c¸
nh»m ®¶m b¶o nguyªn liÖu t¬i tèt khi vÒ ®Õn nhµ m¸y chÕ biÕn hoÆc b¸n cho
ngêi tiªu dïng.
Nu«i trång thuû s¶n sÏ tiÕp tôc ®îc chó träng ®Ó trë thµnh nguån cung
cÊp nguyªn liÖu chÝnh cho chÕ biÕn xuÊt khÈu, thay thÕ dÇn nguån khai th¸c
biÓn ®ang c¹n kiÖt. C¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc sÏ tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc
chuyÓn ®æi ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp kÐm hiÖu qña sang nu«i trång thuû s¶n,
®Æc biÖt lµ ®Èy m¹nh c¸c dù ¸n nu«i t«m c«ng nghiÖp, nu«i t«m trªn c¸t, nu«i
h¶i s¶n trªn biÓn, nu«i c¸ tra c¸ basa, c¸ r«phi trong c¸c vïng níc ngät. Tuy
nhiªn, nÕu kh«ng kh¾c phôc trë ng¹i trong viÖc cung cÊp gièng víi gi¸ c¶ hîp
lý vµ chuyÓn giao kü thuËt nu«i cho ng d©n th× viÖc ph¸t triÓn nu«i trång sÏ
khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc môc tiªu ®Ò ra. Bªn c¹nh ®ã, Bé Thuû s¶n sÏ sím
hoµn thµnh quy ho¹ch tæng thÓ ngµnh, ®Æc biÖt lµ quy ho¹ch nu«i trång thuû
s¶n vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long ...
Tríc viÖc EU t¨ng cêng kiÓm tra 100% l« hµng t«m nhËp khÈu tõ ViÖt
Nam nh»m ph¸t hiÖn d lîng kh¸ng sinh, nhÊt lµ chloramphenicol vµ
nitrofurans, Bé Thuû s¶n ®· tæ chøc tèt c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc sö
dông c¸c lo¹i kh¸ng sinh bÞ cÊm vµo nu«i trång, b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn thuû
s¶n. Nhê ®ã ngµy 2/10/2002, EU ®· quyÕt ®Þnh b×nh thêng ho¸ viÖc kiÓm tra
hµng thuû s¶n nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, tõ 3/10 ®Õn 4/12 hä ®· tiÕp
tôc ph¸t hiÖn nhiÒu l« hµng xuÊt khÈu cña ta chøa d lîng 2 lo¹i kh¸ng sinh
nguy hiÓm trªn vµ c¶nh b¸o nÕu sè l« hµng bÞ ph¸t hiÖn chøa d lîng kh«ng
gi¶m, sÏ phôc håi quyÕt ®Þnh kiÓm tra 100% l« hµng nh tríc VÊn ®Ò lµ ë chç
tuy EU chØ chiÕm tû lÖ 5-6% gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam, nhng
c¸c thÞ trêng kh¸c ®Òu rÊt coi träng c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña hä.
Ngay sau khi EU t¨ng cêng kiÓm tra hµng thuû s¶n th× mét lo¹t thÞ trêng kh¸c
còng cã hµnh ®éng t¬ng tù. Nh vËy, ®Ó ®¶m b¶o uy tÝn chÊt lîng hµng thuû s¶n
ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng coi träng c«ng t¸c ®¶m b¶o chÊt lîng, vÖ sinh an
toµn thùc phÈm. ChÝnh v× thÕ mét trong nh÷ng nhiÖm vô n¨m nay cña ngµnh
thuû s¶n lµ ban hµnh chÕ tµi xö ph¹t hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thuû s¶n, hoµn
15
thiÖn c¸c tiªu chuÈn vïng, c¬ së nu«i an toµn ®Ó cã thÓ nhanh chãng truy
nguån gèc s¶n phÈm, n©ng cÊp n¨ng lùc kiÓm tra cho Trung t©m kiÓm tra chÊt
lîng vµ vÖ sinh thuû s¶n.
N¹n b¬m chÝch t¹p chÊt vµo t«m nguyªn liÖu lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi nhiÒu
n¨m nay. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt døt ®iÓm vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm liªn
quan ®Õn d lîng kh¸ng sinh vµ b¬m chÝch t¹p chÊt th× kh«ng thÓ tiÕp tôc duy
tr× t¨ng trëng ®îc v× hiÖn nay uy tÝn chÊt lîng cña t«m ViÖt Nam ®· gi¶m sót
nghiªm träng. Kh¸ch hµng NhËt B¶n ®· lªn tiÕng phµn nµn vÒ chÊt lîng cña
t«m ViÖt Nam. ThÕ nhng, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy mét doanh nghiÖp kh«ng thÓ
lµm ®îc, mµ chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph¬ng sÏ ph¶i phèi hîp chÆt chÏ vµ ®ång bé
víi nhau, Nhµ níc ph¶i ban hµnh chÕ tµi xö ph¹t nghiªm kh¾c.
VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn, chÝnh b¶n th©n hä còng ph¶i nhanh
chãng ®æi míi t duy qu¶n lý, n©ng cÊp nhµ xëng, ®Çu t mua s¾m m¸y mãc
thiÕt bÞ, ®a vµo ¸p dông c¸c tiªu chuÈn chÊt lîng theo HACCP...HiÖn nay trong
sè 320 c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n quy m« c«ng nghiÖp chØ cã 124 (38,75%) ®¹t
tiªu chuÈn thùc phÈm ngµnh; 68 (21,25%) ®îc phÐp xuÊt khÈu sang EU; 128
(40%) ¸p dông ch¬ng tr×nh HACCP ®Ó xuÊt khÈu sang Mü. MÆt kh¸c, ë nhiÒu
c¬ së viÖc ¸p dông HACCP vÉn mang tÝnh h×nh thøc. Do ®ã, vÉn tiÕp tôc t¸i
diÔn t×nh tr¹ng hµng bÞ thÞ trêng Mü tr¶ vÒ vµ c¶nh b¸o do nhiÔm khuÈn, ghi
sai nh·n, chøa kh¸ng sinh bÞ cÊm.
Ngoµi ra, ®Ó cã thÓ më réng thÞ trêng xuÊt khÈu, n©ng cao n¨ng c¹nh
tranh cña s¶n phÈm trªn trêng quèc tÕ, c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn ph¶i chñ ®éng
quy ho¹ch vµ ph¸t triÓnvïng nguyªn liÖu cho ®¬n vÞ m×nh. C¸c thÞ trêng lín
nh Mü, NhËt B¶n vµ EU vÉn tiÕp tôc ph¶i duy tr× nhng bªn c¹nh ®ã ph¶i xóc
tiÕn më réng thÞ trêng Trung Quèc vµ c¸c thÞ trêng kh¸c Bé Thuû s¶n sÏ phèi
hîp víi c¸c Bé ngµnh liªn quan ®Ó t×m biÖn ph¸p gi¶i quyÕt vô kiÖn b¸n ph¸
gi¸ c¸ tra, c¸ basa, chuÈn bÞ ®èi phã víi vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ t«m t¹i thÞ trêng
Mü.
ViÖc thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p tõ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu,
n©ng cao uy tÝn chÊt lîng s¶n phÈm t¨ng cêng xóc tiÕn th¬ng m¹i trong n¨m
qua ®· gióp ngµnh Thuû s¶n vît qua khã kh¨n ®Ó gi÷ v÷ng nhÞp ®é t¨ng trëng
xuÊt khÈu, ®¹t môc tiªu kÕ ho¹ch 2,3 tûUSD n¨m 2003, híng tíi 3 tûUSD n¨m
2005 vµ 5 tûUSD n¨m 2010.
16
2. ViÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh xuÊt khÈu thuû s¶n.
Trong ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®Õn n¨m 2005 ®îc
ChÝnh phñ phª duyÖt vµo nh÷ng ngµy cuèi n¨m 1998, môc tiªu gi¸ trÞ xuÊt
khÈu thuû s¶n ®îc x¸c ®Þnh ph¶i phÊn ®Êu ®¹t 1,1 tûUSD vµo n¨m 2000 vµ 2,5
tûUSD vµo n¨m 2005. Nhng thùc tÕ cho thÊy, nh÷ng n¨m qua vµo n¨m 2000
xuÊt khÈu thuû s¶n ®¹t 1,475 tûUSD n¨m 2001 ®¹t 1,7 tûUSD, n¨m 2002 ®¹t
2tûUSD. Nh vËy cã thÓ thÊy xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ghi mét dÊu Ên ®¸ng ghi
nhí, c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu thñy s¶n cã sù thay ®æi tû träng c¸ vµ c¸c s¶n
phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng ®Òu t¨ng; ®a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn xuÊt khÈu,
tËn dông ®a vµo chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu nguån nguyªn liÖu tõ ch¬ng tr×nh khai
th¸c h¶i s¶n xa bê; khai th«ng vµ më réng thÞ trêng Mü EU ViÖt Nam ®· cã
tªn trong danh s¸ch c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU. HiÖn nay, cã gÇn 70
®¬n vÞ ¸p dông HACCP(hÖ thèng ph©n tÝch t¹i ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n) ®ñ ®iÒu
kiÖn ®Ó më réng lèi vµo thÞ trêng Mü - thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng vÒ thuû s¶n .
Qua viÖc thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n, cho thÊy
nhËn thøc vÒ vÞ trÝ vµ sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng cêng ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n
®· cã chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ trong ®éi ngò c¸n bé l·nh ®¹o cña nhiÒu ®Þa ph¬ng,
doanh nghiÖp vµ c¶ cña n«ng ng d©n. NhiÒu tØnh ®· u tiªn dµnh nguån lùc ®Ó
ph¸t triÓn thuû s¶n, mét sè tØnh cã nhÞp ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu thuû s¶n
nhanh, ®ãng gãp vµo thµnh c«ng chung trong lÜnh vùc xuÊt khÈu thuû s¶n nh
B×nh §Þnh, Tiªn Giang, §ång Th¸p, An Giang, CÇnTh¬, Cµ Mau. NhiÒu doanh
nghiÖp tÝch cùc ®Çu t n©ng cÊp vµ më réng c¬ së chÕ biÕn, trang bÞ c¸c m¸y
mãc hiÖn ®¹i, ¸p dông céng nghÖ tiªn tiÕn, ®æi míi phong c¸ch qu¶n lÝ, ®¸p
øng yªu cÇu cao vÒ chÊt lîng s¶n phÈm vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Do ®ã
lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp
khu vùc vµ quèc tÕ. §ã lµ c¸c doanh nghiÖp ®· chñ ®éng lµm tèt trong lÜnh vùc
nµy nh XÝ nghiÖp chÕ biÕn hµng xuÊt kh©ñ CÇu Tre, XÝ nghiÖp chÕ biÕn thuû
s¶n Th¸i T©n, XÝ nghiÖp ®«ng l¹nh 8. N«ng vµ ng d©n ë nhiÒu ®Þa ph¬ng nhÊt
lµ c¸c tØnh Nam Trung Bé vµ Nam Bé ®· m¹nh d¹n bá vèn hoÆc vay vèn ph¸t
triÓn nu«i t«m, t¹o nguån nguyªn liÖu cho c¸c c¬ së chÕ biÕn. V× vËy cã thÓ
nãi Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n ®· thæi thªm luång sinh khÝ míi
vµo phong trµo nu«i trång thuû s¶n trong c¶ níc, t¹o ra mét khèi lîng lín
nguyªn liÖu æn ®Þnh, ®¹t yªu cÇu chÊt lîng ®Ó chÕ biÕn xuÊt khÈu.
17
Trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn ch¬ng tr×nh, mét lùc lîng ®«ng ®¶o
c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp, dù ¸n trong níc vµ quèc tÕ ®· ®îc tËp hîp nh»m
phôc vô c«ng t¸c xuÊt khÈu thuû s¶n, tõ viÖc x©y dùng c¸c ®Ò ¸n, ch¬ng tr×nh
ph¸t triÓn cña ®Þa ph¬ng ®Õn qui ho¹ch , ph¸t triÓn thÞ trêng, s¾p xÕp ®æi míi
doanh nghiÖ, ®µo t¹o, hîp t¸c víi níc ngoµi. ChÝnh søc m¹nh tæng hîp nµy ®·
®em l¹i sù khëi s¾c ®¸ng mõng cho xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam trong nh÷ng
n¨m qua.
Tuy nhiªn, nh×n l¹i viÖc thùc hiÖn Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû
s¶n cµng thÊy râ nh÷ng khã kh¨n bÊt cËp trong c«ng t¸c qu¶n lÝ ®iÒu hµnh cña
Ban chØ ®¹o ch¬ng tr×nh ë cÊp ngµnh còng nh c¸c ®Þa ph¬ng. Ch¬ng tr×nh ph¸t
triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¸c ®Þa ph¬ng tuy ®· ®îc x©y dùng nhng nh×n
chung bÞ h¹n chÕ vÒ chÊt lîng, lóng tóng trong ®Þnh híng vµ c¸ch lµm. NhiÒu
®Þa ph¬ng cha cã qui ho¹ch chung vÒ ph¸t triÓn thuû s¶n còng nh qui ho¹ch cô
thÓ c¸c vïng nu«i t«m vµ m¹ng líi c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n, hoÆc qui
ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Þa ph¬ng tuy ®· ®îc th«ng qua nhng
kh«ng cßn phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ míi, n¨ng lùc x©y
dùng dù ¸n cßn yÕu, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña ph¸t triÓn.
3. Mét sè vÊn ®Ò trong s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng thuû s¶n ë níc ta hiÖn nay.
§èi víi níc ta n«ng nghiÖp chiÕm mét vai trß quan träng, cho nªn viÖc
ph¸t huy tiÒm n¨ng vÒ lÜnh vùc chÕ biÕn n«ng - thuû s¶n lµ ®iÒu kiÖn hiÓn
nhiªn cña mét níc ®ang ph¸t triÓn víi chñ tr¬ng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i
ho¸ ®Êt níc.
§ãng gãp cña Thuû s¶n so víi N«ng s¶n
N¨m
1996 1997 1998 1999
% so víi n«ng
42,3 38,2 39,7 39,2
s¶n
Nh×n ë b¶ng trªn ta thÊy sù ®ãng gãp cña thuû s¶n so víi n«ng s¶n hµng
n¨m kh«ng ph¶i lµ nhá. Song mét ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ cho ®Õn nay c¸c mÆt hµng
thuû s¶n xuÊt khÈu chñ yÕu vÉn lµ c¸c mÆt hµng th« míi qua s¬ chÕ nªn gi¸ trÞ
kh«ng cao. Do ®ã v« h×nh chung mµ chóng ta ®· bá phÝ mét lîng cña c¶i vËt
chÊt t¬ng ®èi lín. Nguyªn nh©n t¹o nªn t×nh tr¹ng trªn th× rÊt nhiÒu nhng chñ
yÕu lµ:
Kh«ng ®îc ®Çu t mét c¸ch thÝch ®¸ng vµo c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thuû
s¶n.
18
HÖ thèng m¸y mãc cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn chñ yÕu ®· xuèng cÊp
§©y lµ vÊn ®Ò t¬ng ®èi bøc b¸ch bëi c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc cña c¸c nhµ m¸y
chñ yÕu tõ thêi bao cÊp ®Ó l¹i. C¸c ph©n xëng x©y dùng ®· l©u nay kh«ng cßn
phï hîp víi s¶n xuÊt, cô thÓ lµ kh«ng cßn phï hîp vÒ an toµn vÖ sinh thùc
phÈm. ThÕ nhng còng cã mét sè nhµ m¸y n¨ng ®éng, kÞp thêi x©y dùng vµ mua
trang thiÕt bi míi, ®ång thêi n©ng cÊp c¸c ph©n xëng, ¸p dông c¸c tiªu chuÈn
vÒ vÖ sinh nh: GMP (thùc hµnh s¶n xuÊt tèt) HACCP(hÖ thèng ph©n tÝch t¹i
®iÓm ®iÓm kiÓm so¸t t¬Ý h¹n) hay SSOP (tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm) nhng
nh×n chung vÉn cßn rÊt rêi r¹c. Trong khi ®ã kh¸ch hµng níc ngoµi chñ yÕu
®Õn víi nh÷ng nhµ m¸y ®· ®îc chøng nhËn vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh quèc tÕ.
Mét thùc tÕ ®ang diÔn ra lµ c¸c doanh nghiÖp thiÕu tÝnh ®oµn kÕt trong
s¶n xuÊt vµ kinh doanh, lµm ¨n theo kiÓu chôp giËt, tõ ®ã ¶nh hëng m¹nh ®Õn
uy tÝn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam . ChÝnh v× vËy, c¸c ngµnh, c¸c cÊp cã
chøc n¨ng cÇn cã biÖn ph¸p nghiªm kh¾c ®Ó xö lÝ nh÷ng trêng hîp cè t×nh lµm
¨n chôp giËt kiÓu trªn.
Thªm vµo ®ã t×nh tr¹ng: “c¸ lín nuèt c¸ bÐ ’’ nh÷ng doanh nghiÖp lín
cã uy tÝn, ®îc ®Çu t, ®îc cÊp chøng chØ quèc tÕ vÒ vÖ sinh, râ rµng ®¬n ®Æt
hµng ph¶i nhiÒu, nhiÒu khi kh«ng ®ñ cung cÊp vÒ sè lîng vµ chñng lo¹i v×
vïng biÓn ViÖt Nam lµ vïng biÓn nhiÖt ®íi, nªn nguyªn liÖu dï ®a d¹ng song
kh«ng ®ång ®Òu vµ kh«ng æn ®Þnh, thµnh ra c¸c nhµ m¸y kh«ng ®¸p øng næi sè
lîng mµ kh¸ch hµng yªu cÇu, v× uy tÝn l¹i kh«ng ®îc tõ chèi, nªn chÊp nhËn vµ
sau ®ã ®i ®Õn c¸c xÝ nghiÖp nhá ®Æt hµng. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp lín o Ðp vÒ
gi¸ c¶, chÊt lîng ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp nhá. NÕu
kh«ng gia c«ng th× c¸c xÝ nghiÖp nµy lÊy g× tr¶ l¬ng cho c«ng nh©n, cho
c¸c chi phÝ kh¸c nh hao mßn nhµ cöa, m¸y mãc thiÕt bÞ. V× vËy , chóng ta ph¶i
t¹o ra mét khèi thèng nhÊt vÒ hµnh ®éng ë c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn.
HiÖn nay, níc ta ®· ®øng thø 29 trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n.
NhÊt lµ n¨m 1998 ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· lµm ®îc mét bíc ®ét ph¸, ®ã lµ
th©m nhËp vµo thÞ trêng Mü. §©y kh«ng nh÷ng lµ mét thÞ trêng réng lín mµ
cßn hµo phãng vµ nhiÒu tiÒm n¨ng. H¬n n÷a vÞ trÝ cña c¸c mÆt hµng chÕ biÕn
thuû s¶n trong ®êi sèng hiÖn nay cµng ngµy cµng ®îc n©ng lªn, rÊt phï hîp víi
xu híng Èm thùc chung. §ã lµ gi¶m tiªu dïng c¸c thùc phÈm chøa nhiÒu chÊt
bÐo, t¨ng thùc phÈm chøa nhiÒu chÊt ®¹m . Hµng thuû s¶nViÖt Nam ®îc nhËp
khÈu trùc tiÕp vµo Mü, Ch©u ¢u (9,8 vµ 11,3% ) ®iÒu ®ã nãi lªn sù nç lùc cña
19
bé, ngµnh thuû s¶n vµ c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y. Trong t¬ng lai chóng ta cã quyÒn tin tëng r»ng ngµnh thuû s¶n ViÖt
Nam sÏ lµ ngµnh mòi nhän thùc sù, v÷ng vµng thùc sù trong mäi sù c¹nh tranh
ngµy cµng gay g¾t , ®ång thêi lµ ngµnh tiªn phong cña ®Êt níc trong qu¸ tr×nh
héi nhËp, giao lu theo xu híng chung “ toµn cÇu ho¸ “ nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
4 . Nh÷ng thuËn lîi trong vÊn ®Ò xuÊt khÈu thuû s¶n
Cã thÓ nãi cha bao giê xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam l¹i gÆp khã kh¨n
nh trong n¨m 2002. Tríc hÕt, ®ã lµ viÖc Liªn minh ch©u ¢u (EU) t¨ng cêng
kiÓm tra d lîng kh¸ng sinh 100% l« hµng t«m nhËp khÈu, khiÕn mét lo¹t c¸c
thÞ trêng kh¸c nh Mü, Ca-na -®a vµ NhËt B¶n còng ¸p dông quy ®Þnh t¬ng tù.
TiÕp ®Õn, t¹i thÞ trêng xuÊt khÈu lín nhÊt lµ Mü, HiÖp héi c¸c chñ tr¹i c¸ nheo
Mü (CFA) kiÖn c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa ViÖt Nam b¸n ph¸
gi¸.Tuy nhiªn xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m qua vÉn t¨ng m¹nh c¶ vÒ lîng vµ chÊt,
®¹t h¬n 2 tû USD -t¨ng 2 lÇn trong vßng 3 n¨m .
NÕu xuÊt khÈu thuû s¶n trong nöa cuèi n¨m 2002 cø nh nh÷ng th¸ng
®Çu n¨m, th× ngay c¶ nh÷ng ngêi l¹c quan nhÊt còng kh«ng d¸m dù ®o¸n sÏ
hoµn thµnh môc tiªu 2 tûUSD. S¸u th¸ng ®Çu n¨m c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n
míi xuÊt khÈu ®îc 845 triÖuUSD, t¨ng 1,6% so víi cïng kú n¨m 2001. §iÒu
®ã cã nghÜa ®Ó hoµn thµnh kÕ ho¹ch n¨m, mçi th¸ng cßn l¹i ph¶i xuÊt khÈu
195-200 triÖuUSD. ThÕ nhng, nh÷ng nç lùc cña ngµnh thuû s¶n ®· ®îc ®Òn ®¸p
xøng ®¸ng.
Thø nhÊt, xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng c¶ khèi lîng vµ gi¸ trÞ, n¨m 2002 t¨ng
gÇn 20% vÒ lîng vµ 15% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m 2001. Kim ng¹ch xuÊt khÈu
n¨m 2002 t¨ng 2,2 lÇn n¨m 1999 vµ gÊp 1,5 lÇn n¨m 2000 .
Thø hai , søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®· t¨ng ®¸ng kÓ.
Ng d©n ViÖt Nam ®· tËn dông tèt lîi thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn nu«i trång thuû
s¶n, ®a d¹ng ho¸ ®èi tîng nu«i cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, lµm ra nh÷ng s¶n phÈm cã
chÊt lîng cao, gi¸ rÎ vµ khèi lîng lín.
§Æc biÖt s¶n phÈm philª chÕ biÕn tõ c¸ tra, c¸ basa cña vïng Cöu Long
hiÖn ®îc coi lµ mÆt hµng kh«ng cã ®èi thñ c¹nh tranh vÒ mÆt chÊt lîng vµ gi¸
c¶ trªn thÞ trêng quèc tÕ, kÓ c¸ nheo nu«i t¹i Mü. Tr¸i ngîc víi lo ng¹i cña
nhiÒu ngêi lµ thÞ trêng xuÊt khÈu c¸ tra c¸ basa sÏ xÊu ®i do ¶nh hëng cña vô
kiÖn chèng ph¸ gi¸ t¹i Mü, khèi lîng ®Æt hµng vÉn t¨ng m¹nh víi gi¸ t¨ng 5-
20
- Xem thêm -