Tài liệu Vận dụng mô hình b learning vào dạy học một số kiến thức chương “các định luật bảo toàn” vật lí 10 trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Đỗ Như Thiên VẬN DỤNG MÔ HÌNH B - LEARNING VÀO DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” - VẬT LÍ 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành : Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật lí Mã số : 60 14 01 11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. PHẠM XUÂN QUẾ Thành phố Hồ Chí Minh – 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép từ bất kỳ luận văn nào. Nội dung luận văn có tham khảo và sử dụng các tài liệu, bài giảng, thông tin được đăng tải trên các tác phẩm, tạp chí trong danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 9 năm 2015 Tác giả Đỗ Như Thiên LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn Thầy PGS.TS. Phạm Xuân Quế đã tận tâm chỉ bảo, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô Khoa Vật lý, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt khóa học. Xin gửi lời cảm ơn tới Phòng Sau Đại học, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành khóa học. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 27 tháng 9 năm 2015 Tác giả Đỗ Như Thiên MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH – ĐỒ THỊ MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI .................................. 5 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................................ 5 1.1.1. Những nghiên cứu về việc phát huy tính tích cực, tự lực nhận thức của học sinh ................................................................................................. 5 1.1.2. Những nghiên cứu về việc vận dụng B-Learning vào dạy học .................... 6 1.2. Tính tích cực trong nhận thức của học sinh trong học tập ..................................... 7 1.2.1. Khái niệm về tính tích cực ............................................................................ 7 1.2.2. Phân loại tính tích cực .................................................................................. 8 1.2.3. Tính tích cực học tập .................................................................................... 9 1.3. Tính tự lực của học sinh trong học tập ................................................................. 12 1.3.1. Khái niệm về tính tự lực nhận thức ............................................................ 12 1.3.2. Cấu trúc tính tự lực nhận thức .................................................................... 13 1.3.3. Tính tự lực học tập ...................................................................................... 14 1.4. Mối liên hệ giữa tính tích cực và tính tự lực trong nhận thức .............................. 16 1.5. Các biện pháp tăng cường tính tích cực, tự lực của học sinh ............................... 17 1.6. Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ................................................................ 20 1.6.1. Khái niệm dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ..................................... 20 1.6.2. Các mức độ của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ............................ 20 1.6.3. Các giai đoạn của tiến trình xây dựng kiến thức ........................................ 20 1.7. Mô hình B-Learning ............................................................................................. 23 1.7.1. Khái niệm ................................................................................................... 23 1.7.2. Ưu điểm của mô hình B-Learning .............................................................. 26 1.7.3. Quá trình phát triển của B-Learning ........................................................... 27 1.7.4. Yêu cầu khi thiết kế khóa học B-Learning ................................................. 29 1.7.5. Những thuận lợi và khó khăn khi đưa B-Learning vào dạy học ở Việt Nam .................................................................................................... 30 1.8. Moodle – Công cụ hỗ trợ xây dựng lớp học trực tuyến ....................................... 31 1.8.1. Giới thiệu về Moodle .................................................................................. 31 1.8.2. Đặc điểm của Moodle ................................................................................. 32 1.8.3. Chức năng Moodle ..................................................................................... 34 Kết luận chương 1...................................................................................................... 40 Chương 2. THIẾT KẾ CÁC TIẾN TRÌNH DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN” THEO MÔ HÌNH BL .................................................................................................... 41 2.1. Tổng quan về chương “Các định luật bảo toàn” Vật lý 10 .................................. 41 2.1.1. Giới thiệu chung ......................................................................................... 41 2.1.2. Cấu trúc nội dung chương .......................................................................... 41 2.1.3. Chuẩn kiến thức kỹ năng ............................................................................ 43 2.1.4. Những khó khăn trong việc giảng dạy ....................................................... 44 2.2. Nguyên tắc, tiêu chí thiết kế nội dung B-Learning .............................................. 46 2.2.1. Các nguyên tắc............................................................................................ 46 2.2.2. Cấu trúc tiến trình ....................................................................................... 47 2.3. Thiết kế các tiến trình dạy học một số kiến thức chương “Các định luật bảo toàn” theo mô hình B-Learning ..................................................................... 51 2.3.1. Tiến trình dạy học kiến thức “Động lượng. Định luật bảo toàn động lượng” ........................................................................................................ 52 2.3.2. Tiến trình dạy học kiến thức “Công và công suất” .................................... 62 2.3.3. Tiến trình dạy học kiến thức “Thế năng” ................................................... 69 Kết luận chương 2..................................................................................................... 79 Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................................... 81 3.1. Mục đích và nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm ................................................ 81 3.1.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ........................................................... 81 3.1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm sư phạm .......................................................... 81 3.2. Đối tượng và thời gian và địa điểm thực nghiệm sư phạm .................................. 81 3.2.1. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ................................................................ 81 3.2.2. Thời gian và địa điểm thực nghiệm sư phạm ............................................. 82 3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 82 3.4. Tiến hành thực nghiệm sư phạm .......................................................................... 83 3.5. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực nghiệm sư phạm................... 83 3.6. Phương pháp xử lý kết quả thực nghiệm .............................................................. 84 3.7. Đánh giá kết quả thực nghiệm .............................................................................. 84 3.7.1. Phân tích diễn biến của quá trình thực nghiệm sư phạm ............................ 84 3.7.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm .................................................................... 85 Kết luận chương 3...................................................................................................... 92 KẾT LUẬN .................................................................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 96 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt BL CMS Blended Learning (B-Learning) Content Management System (Hệ thống quản lý nội dung) CNTT & TT Công nghệ thông tin và truyền thông DH Dạy học ĐC Đối chứng GV Giáo viên HS Học sinh Nxb Nhà xuất bản PP Phương pháp SGK Sách giáo khoa SPSS Statistical Products for Social Sciences THPT Trung học phổ thông TN Thực nghiệm TNSP Thực nghiệm sư phạm DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Trang Bảng 1.1. Thống kê số lượng sử dụng hệ thống Moodle trên thế giới ..........................32 Bảng 3.1. Thống kê kết quả bài kiểm tra của HS lớp TN và ĐC ..................................90 Bảng 3.2. Bảng phân bố tần suất kết quả điểm kiểm tra một tiết của lớp TN và ĐC ...90 Bảng 3.3. Bảng phân bố tần suất tích lũy kết quả điểm kiểm tra của lớp TN và ĐC ...90 Bảng 3.4. Bảng số liệu điểm trung bình và độ lệch chuẩn của lớp TN và ĐC .............91 Bảng 3.5. Kết quả phép kiểm định Levene’s Test và t-test cho hai lớp TN và ĐC ......92 DANH MỤC CÁC HÌNH – ĐỒ THỊ Hình Trang Hình 1.1. Sơ đồ khái quát của tiến trình xây dựng kiến thức theo kiểu dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề ...................................................................... 23 Hình 1.2. Diễn biến sự hội tụ của môi trường học tập truyền thống và học tập phân tán ........................................................................................................ 28 Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc nội dung chương “Các định luật bảo toàn” ...........................42 Hình 2.2. Giao diện website thể hiện các khóa học hiện hành ......................................49 Hình 2.3. Giao diện website thể hiện cấu trúc của khóa học ........................................50 Hình 2.4. Giao diện website thể hiện nhiệm vụ mở đầu bài Công - Công suất ............ 50 DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ Đồ thị Trang Đồ thị 3.1. Đồ thị biễu diễn tần suất kết quả học tập của HS lớp TN và ĐC ................90 Đồ thị 3.2. Đồ thị biểu diễn tần suất tích lũy kết quả học tập của lớp TN và lớp ĐC ..91