Lêi nãi ®Çu
LËt gië nh÷ng trang sö vµng son cña toµn d©n téc ViÖt Nam, nh©n
d©n ViÖt Nam, ®Êt níc ViÖt Nam ®· ®i qua thÕ kØ XX víi nh÷ng chiÕn c«ng
hiÓn h¸ch vµ nh÷ng th¾ng lîi cã ý nghÜa lÞch sö vµ thêi ®¹i - Mét thÕ kØ cña
®Êu tranh gian nan, oanh liÖt dµnh l¹i ®éc lËp tù do, thèng nhÊt tæ quèc vµ
bíc vµo x©y dùng Chñ nghÜa x· héi. Chóng ta tù hµo vÒ d©n téc ta - Mét
d©n téc anh hïng, th«ng minh vµ s¸ng t¹o, tù hµo vÒ §¶ng ta - §¶ng céng
s¶n ViÖt Nam quang vinh. Bíc sang thÕ kØ XXI, C¸ch m¹ng níc ta võa bíc
sang thêi c¬ vËn héi lín, võa ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng nguy c¬ th¸ch thøc
kh«ng thÓ xem thêng. Cïng víi nh÷ng th¾ng lîi ®· giµnh ®îc tõ tríc trong
c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc, nh÷ng thµnh tùu to lín vµ rÊt quan
träng cña thêi k× ®æi míi ®· lµm cho thÕ vµ lùc cña níc ta lín m¹nh lªn
nhiÒu. Tõng ngµy tõng giê, ®Êt níc ta chuyÓn m×nh trong xu thÕ ph¸t tiÓn vµ
héi nhËp. Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi lín vÒ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cña nÒn kinh
tÕ, tiÒm n¨ng lín vÒ lao ®éng, tµi nguyªn, t×nh h×nh chÝnh trÞ vµ x· héi c¬
b¶n æn ®Þnh, nh©n d©n cã phÈm chÊt tèt ®Ñp, m«i trêng hoµ b×nh, sù hîp t¸c
liªn kÕt quèc tÕ vµ xu thÕ tÝch cùc trªn thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Nhng h¬n bao giêi hÕt cßn cÇn cã mét c¬ chÕ qu¶n lÝ phï hîp, nh÷ng quan hÖ
kinh tÕ cã hiÖu qu¶. §Æc biÖt ®Æt trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng díi chÕ ®é chñ nghÜa, ®Ó t¹o ®éng lùc còng nh gi¶i ph¸p cho sù ph¸t
triÓn æn ®Þnh ®ßi hái sù ®oµn kÕt cña toµn §¶ng, toµn d©n ta trong mäi ho¹t
®éng ph¸t huy søc m¹nh toµn d©n téc, tËn dông mäi nguån lùc trong níc,
®ång thêi sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi ®Ó c«ng nghiÖp
ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Mét trong nh÷ng ph¬ng híng mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta nhËn ®Þnh vµ thÊy ®îc tÇm quan träng quyÕt ®Þnh nh»m ®¸p øng nhu
cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®ã chÝnh lµ nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t
ph¶t triÓn. Trong ®ã chóng ta cã thÓ thÊy ®îc vai trß vµ mèi quan hÖ gi÷a
hai nguån vèn trong níc vµ níc ngoµi - nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng vai trß
còng nh mèi quan hÖ gi÷a hai nguån vèn nµy ®Ó tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i
ph¸p nh»m ph¸t huy cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån vèn ®Çu t víi t¨ng trëng
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. Tõ ®ã chóng ta cã ®îc c¸i nh×n bao qu¸t vÒ
t×nh h×nh kinh tÕ ®Êt níc, nh»m ®Èy m¹nh t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu níc m¹nh x·
héi c«ng b»ng v¨n minh. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi: “Vai trß vµ mèi quan hÖ
gi÷a hai nguån vèn trong níc vµ níc ngoµi trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr-
ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, lÊy thùc tiÔn ViÖt Nam ®Ó chøng minh”.
Chóng em xin tr×nh bµy nh÷ng néi dung chÝnh sau:
Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn chung;
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng vai trß vµ mèi quan hÖ gi÷a hai nguån vèn ë
ViÖt Nam;
Ch¬ng III: Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¨ng cêng
mèi quan hÖ gi÷a hai nguån vèn.
Th«ng qua ®Ò tµi nµy, ngoµi nh÷ng kiÕn thøc lÝ luËn, chóng em cßn
cã nh÷ng ®Þnh híng râ rµng còng nh sù t×m hiÓu chi tiÕt khi tiÕp xóc víi
thùc tiÔn. Tuy nhiªn do thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, chóng em kh«ng thÓ
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt trong c¸ch nh×n tæng thÓ. KÝnh mong thÇy gi¸o
vµ c¸c b¹n nhËn xÐt ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó chóng em hoµn thiÖn ®Ò tµi nµy.
Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
Ch¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung
I. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i vµ b¶n chÊt cña nguån vèn ®Çu t
(NV§T)
1. Kh¸i niÖm:
1.1 Vèn ®Çu t:
Lµ nguån lùc tÝch luü ®îc cu¶ x· héi, c¬ së s¶n xÊt kinh doanh
dÞch vô, tiÕt kiÖm cña d©n, huy ®éng tõ níc ngoµi ®îc biÓu hiÖn díi
c¸c d¹ng tiÒn tÖ c¸c lo¹i hoÆc hµng ho¸ h÷u h×nh, hµng ho¸ v« h×nh
vµ hµng ho¸ ®Æc biÖt kh¸c.
1.2 Nguån vèn ®Çu t
Lµ c¸c kªnh tËp trung vµ ph©n phèi cho vèn ®Çu t ph¸t triÓn
®¸p øng nhu cÇu chung cña nhµ níc vµ x· héi.
2. Ph©n lo¹i NV§T
2.1 Nguån vèn trong níc
Nguån vèn nhµ níc.
Nguån vèn ®Çu t nhµ níc bao gåm nguån vèn cña ng©n s¸ch
nhµ níc, nguån vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc vµ nguån
vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nhµ níc.
§èi víi nguån vèn ng©n s¸ch nhµ níc: §©y chÝnh lµ nguån chi
cña ng©n s¸ch Nhµ níc cho ®Çu t. §ã lµ mét nguån vèn ®Çu t quan
träng trong chiÕn lù¬c ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mçi quèc gia.
Nguån vèn nµy thêng ®îc sö dông cho c¸c dù ¸n kÕt cÊu kinh tÕ - x·
héi, quèc phßng, an ninh, hç trî cho c¸c dù ¸n cña doanh nghiÖp ®Çu
t vµo lÜnh vùc cÇn sù tham gia cña Nhµ níc, chi cho c¸c c«ng t¸c lËp
vµ thùc hiÖn c¸c quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng,
l·nh thæ, quy ho¹ch x©y dùng ®« thÞ vµ n«ng th«n.
Vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc: Cïng víi qu¸ tr×nh
®æi míi vµ më cöa, tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc ngµy cµng
®ãng vai trß ®¸ng kÓ trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
Nguån vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc cã t¸c dông tÝch cùc
trong viÖc gi¶m ®¸ng kÓ viÖc bao cÊp vèn trùc tiÕp cña Nhµ níc. Víi
c¬ chÕ tÝn dông, c¸c ®în vÞ sö dông nguån vèn nµy ph¶i ®¶m b¶o
nguyªn t¾c hoµn tr¶ vèn vay. Chñ ®µu t lµ ngêi vay vèn ph¶i tÝnh kü
hiÖu qu¶ ®Çu t, sö dông vèn tiÕt kiÖm h¬n. Vèn tÝn dông ®Çu t ph¸t
triÓn cña Nhµ níc lµ mét h×nh thøc qu¸ ®é chuyÓn tõ h×nh thøc cÊp
ph¸t ng©n s¸ch sang ph¬ng thøc tÝn dông ®èi víi c¸c dù ¸n cã kh¶
n¨ng thu håi vèn trùc tiÕp.
Nguån vèn ®Çu t tõ doanh nghiÖp Nhµ níc: §îc x¸c ®Þnh lµ
thµnh phÇn chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn
n¾m gi÷ mét khèi lîng vèn kh¸ lín. MÆc dï vÉn cßn mét sè h¹n chÕ
nhng ®¸nh gi¸ mét c¸ch c«ng b»ng th× khu vùc th× khu vùc kinh tÕ
Nhµ níc víi sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn ®ãng
mét vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn.Víi chñ tr¬ng
tiÕp tôc ®æi míi doanh nghiÖp Nhµ níc, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khu
vùc kinh tÕ nµy ngµy cµng ®îc kh¼ng ®Þnh, tÝch luü cña c¸c doanh
nghiÖp Nhµ níc ngµy cµng gia t¨ng vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tæng
quy m« vèn ®Çu t cña toµn x· héi.
Nguån vèn tõ khu vùc t nh©n.
Nguån vèn tõ khu vùc t nh©n bao gåm phÇn tiÕt kiÖm cña d©n
c, phÇn tÝch luü cña c¸c doanh nghiÖp d©n doanh, c¸c hîp t¸c x·.
Theo ®¸nh gi¸ s¬ bé, khu vùc kinh tÕ ngoµi Nhµ níc vÉn së h÷u mét
lîng vèn tiÒm n¨ng rÊt lín mµ cu¨ ®îc huy ®éng triÖt ®Ó.
Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, mét bé phËn kh«ng
nhá trong d©n c cã tiÒm n¨ng vÒ vèn do cã nguån thu nhËp gia t¨ng
hay do tÝch luü tryuÒn thèng. Nh×n tæng quan nguån vèn tiÒm n¨ng
trong d©n c kh«ng ph¶i lµ nhá, tån t¹i díi d¹ng vµng, ngo¹i tÖ, tiÒn
mÆt … nguån vèn nµy xÊp xØ b»ng 80% tæng nguån vèn huy ®éng
cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. Vèn cña d©n c phô thuéc vµo thu
nhËp vµ chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh. Quy m« cña c¸c nguån tiÕt kiÖm
nµy phô thuéc vµo:
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt níc (ë nh÷ng níc cã tr×nh ®é
ph¸t triÓn thÊp thêng cã quy m« vµ tû lÖ tiÕt kiÖm thÊp).
TËp qu¸n tiªu dïng cña d©n c.
ChÝnh s¸ch ®éng viªn cña Nhµ níc th«ng qua chÝnh s¸ch
thuÕ thu nhËp vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp víi x· héi.
ThÞ trêng vèn.
ThÞ trêng vèn cã ý nghÜa quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn
kinh tÕ cña c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nã lµ kªnh bæ sung c¸c
nguån vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c chñ ®Çu t - bao gåm c¶ Nhµ níc
vµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. ThÞ trêng vèn mµ cèt lâi lµ thÞ trêng
chøng kho¸n nh mét trung t©m thu gom mäi nguån vèn tiÕt kiÖm cña
tõng hé d©n c, thu hót mäi nguån vèn nhµn dçi cña c¸c doanh
nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh, chÝnh phñ trung ¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa
ph¬ng t¹o thµnh mét nguån vèn khæng lå cho nÒn kinh tÕ. §©y ®îc
coi lµ mét lîi thÕ mµ kh«ng mét ph¬ng thøc huy ®éng nµo cã thÓ lµm
®îc.
2.2 Nguån vèn níc ngoµi.
Cã thÓ xem xÐt nguån vèn ®Çu t nuíc ngoµi trªn ph¹m vi réng
h¬n ®ã lµ dßng lu chuyÓn vèn quèc tÕ (international capital flows).
VÒ thùc chÊt, c¸c dßng lu chuyÓn vèn quèc tÕ lµ biÓu thÞ qu¸ tr×nh
chuyÓn giao nguån lùc tµi chÝnh gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.
Trong c¸c dßng lu chuyÓn vèn quèc tÕ, dßng tõ c¸c níc ph¸t triÓn ®æ
vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng ®îc c¸c níc thÕ giíi thø ba ®Æc
biÖt quan t©m. Dßng vèn nµy diÔn ra víi nhiÒu h×nh thøc. Mçi h×nh
thøc cã ®Æc ®iÓm, môc tiªu vµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn riªng, kh«ng hoµn
toµn gièng nhau. Theo tÝnh chÊt lu chuyÓn vèn, cã thÓ ph©n lo¹i c¸c
nguån vèn níc ngßai chÝnh nh sau:
- Tµi trî ph¸t triÓn vèn chÝnh thøc (ODF - official development
finance). Nguån nµy bao gåm: ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA
-offical development assistance) vµ c¸c h×nh thøc viÖn trî kh¸c.
Trong ®ã, ODA chiÕm tû träng chñ yÕu trong nguån ODF;
- Nguån tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i;
- §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi;
- Nguån huy ®éng qua thÞ trêng vèn quèc tÕ.
Nguån vèn ODA.
§©y lµ nguån vèn ph¸t triÓn do c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c
chÝnh phñ níc ngoµi cung cÊp víi môc tiªu trî gióp c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn. So víi c¸c h×nh thøc tµi trî kh¸c, ODA mang tÝnh u ®·i
cao h¬n bÊt cø nguån vèn ODF nµo kh¸c. Ngoµi c¸c ®iÒu kiÖn u ®·i
vÒ l·i suÊt, thêi h¹n cho vay t¬ng ®èi lín, bao giê trong ODA còng cã
yÕu tè kh«ng hoµn l¹i (cßn gäi lµ thµnh tè hç trî) ®¹t Ýt nhÊt 25%.
MÆc dï cã tÝnh u ®·i cao, song sù u ®·i cho lo¹i vèn nµy thêng
di kÌm c¸c ®iÒu kiÖn vµ rµng buéc t¬ng ®èi kh¾t khe (tÝnh hiÖu qu¶
cña dù ¸n, thñ tôc chuyÓn giao vèn vµ thÞ trêng…). V× vËy, ®Ó nhËn
®îc lo¹i tµi trî hÊp dÉn nµy víi thiÖt thßi Ýt nhÊt, cÇn ph¶i xem xÐt dù
¸n trong ®iÒu kiÖn tµi chÝnh tæng thÓ. NÕu kh«ng viÖc tiÕp nhËn viÖn
trî cã thÓ trë thµnh g¸nh nÆng nî nÇn l©u dµi cho nÒn kinh tÕ. §iÒu
nµy cã hµm ý r»ng, ngoµi nh÷ng yÕu tè thuéc vÒ néi dung dù ¸n tµi
trî, cßn cÇn cã nghÖ thuËt tho¶ thuËn ®Ó võa cã thÓ nhËn vèn, võa b¶o
tån ®îc nh÷ng môc tiªu cã tÝnh nguyªn t¾c.
Nguån vèn tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
§iÒu kiÖn u ®Éi dµnh cho lo¹i vèn nµy kh«ng dÔ dµng nh ®èi
víi nguån vèn ODA. Tuy nhiªn, bï l¹i nã cã u ®iÓm râ rµng lµ kh«ng
cã g¾n víi c¸c rµng buéc vÒ chÝnh trÞ, x· héi. MÆc dï vËy, thñ tôc vay
®èi víi nguån vèn nµy thêng lµ t¬ng ®èi kh¾t khe, thêi gian tr¶ nî
nghiªm ngÆt, møc l·i suÊt cao lµ nh÷ng trë ng¹i kh«ng nhá ®èi víi
c¸c níc nghÌo.
Do ®îc ®¸nh gi¸ lµ møc l·i suÊt t¬ng ®èi cao còng nh sù thËn
träng trong kinh doanh ng©n hµng (tÝnh rñi ro ë níc ®i vay, cña thÞ tr-
êng thÕ giíi vµ xu híng l·i suÊt quèc tÕ), nguån vèn tÝn dông cña c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i thêng ®îc sö dông chñ yÕu ®Ó ®¸p øng nhu cÇu
xuÊt khÈu vµ thêng lµ ng¾n h¹n. Mét bé phËn cña nguån vèn nµy cã
thÓ ®îc dïng ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn. Tû träng cña nã cã thÓ gia t¨ng nÕu
triÓn väng t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ lµ l©u dµi, ®Æc biÖt lµ t¨ng trëng
xuÊt khÈu cña níc ®i vay lµ s¸ng sña.
Nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
Nguån ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã ®Æc ®iÓm c¬ b¶n kh¸c
nguån vèn níc ngoµi kh¸c lµ viÖc tiÕp nhËn nguån vèn nµy kh«ng
ph¸t sinh nî cho níc tiÕp nhËn. Thay v× nhËn l·i suÊt trªn vèn ®Çu t,
nhµ ®Çu t sÏ nhËn ®îc phÇn lîi nhuËn thÝch ®¸ng khi dù ¸n ®Çu t ho¹t
®éng cã hiÖu qu¶. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi mang theo toµn bé tµi
nguyªn kinh doanh vµo níc nhËn vèn nªn cã thÓ thóc ®Èy ph¸t triÓn
ngµnh nghÒ míi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh ®ßi hái cao vÒ tr×nh ®é kü
thuËt, c«ng nghÖ hay cÇn nhiÒu vèn. V× thÕ nguån vèn nµy cã t¸c
dông cùc kú to lín ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ vµ tèc ®é t¨ng trëng nhanh ë c¸c níc nhËn ®Çu t .
ThÞ trêng vèn quèc tÕ.
Víi xu híng toµn cÇu ho¸, mèi liªn kÕt ngµy cµng t¨ng cña c¸c
thÞ trêng vèn quèc gia vµo hÖ thèng tµi chÝnh quèc tÕ ®· t¹o nªn vÎ ®a
d¹ng vÕ c¸c nguån vèn cho mçi quèc gia vµ lµm t¨ng khèi lîng vèn
lu chuyÓn trªn ph¹m vi toµn cÇu. Ngay t¹i nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn,
dßng vèn ®Çu t qua thÞ trêng chøng kho¸n còng gia t¨ng m¹nh mÏ.
MÆc dï vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 1990, cã sù xuÊt hiÖn cña mét sè
cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh nhng ®Õn cuèi n¨m 1999 khèi lîng giao
dÞch chøng kho¸n t¹i c¸c thÞ trêng míi næi vÉn ®¸ng kÓ. Riªng n¨m
1999, dßng vèn ®Çu t díi d¹ng cæ phiÕu vµo Ch©u ¸ ®· t¨ng gÊp 3 lÇn
n¨m 1998, ®¹t 15 tû USD.
3. B¶n chÊt cña nguån vèn ®Çu t
XÐt vÒ b¶n chÊt, nguån h×nh thµnh vèn ®Çu t chÝnh lµ phÇn tiÕt kiÖm
hay tÝch luü mµ nÒn kinh tÕ cã thÓ huy ®éng ®îc ®Ó ®a vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt x· héi. §iÒu nµy ®îc c¶ kinh tÕ häc cæ ®iÓn, kinh tÕ chÝnh trÞ häc M¸c
- Lªnin vµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i chøng minh.
Trong t¸c phÈm “ Cña c¶i cña d©n téc” (1776), Adam Smith,
mét ®¹i diÖn ®iÓn h×nh cña trêng ph¸i kinh tÕ häc cæ ®iÓn ®· cho
r»ng: “ TiÕt kiÖm lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp gia t¨ng vèn. Lao ®éng
t¹o ra s¶n phÈm ®Ó tÝch luü cho qu¸ tr×nh tiÕt kiÖm. Nhng dï cã t¹o
ra bao nhiªu ch¨ng n÷a, nhng kh«ng cã tiÕt kiÖm th× vèn kh«ng
bao giê t¨ng lªn” .
Sang thÕ kû XIX, khi nghiªn cøu vÒ c©n ®èi kinh tÕ, vÒ c¸c
mèi quan hÖ gi÷a c¸c khu vùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, vÒ c¸c vÊn ®Ò
trùc tiÕp liªn quan ®Õn tÝch luü, C. M¸c ®· chøng minh r»ng: Trong
mét nÒn kinh tÕ hai khu vùc, khu vùc I s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt vµ khu
vùc II s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng. C¬ cÊu tæng gi¸ trÞ cña tõng khu vùc
®Òu bao gåm (c + v + m) trong ®ã c lµ phÇn tiªu hao vËt chÊt, (v + m)
lµ phÇn gi¸ trÞ míi t¹o ra. Khi ®ã, ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt
më réng kh«ng ngõng th× nÒn s¶n xuÊt x· héi ph¶i ®¶m b¶o (v + m)
cña khu vùc I lín h¬n tiªu hao vËt chÊt (c) cña khu vùc II. Tøc lµ:
(v + m)I > cII
Hay nãi c¸ch kh¸c:
(c + v + m)I > cII + cI
§iÒu nµy cã nghÜa r»ng, t liÖu s¶n xuÊt ®îc t¹o ra ë khu vùc I
kh«ng chØ båi hoµn tiªu hao vËt chÊt cña toµn bé nÒn kinh tÕ (cña c¶
hai khu vùc) mµ cßn ph¶i d thõa ®Ó ®Çu t lµm t¨ng quy m« t liÖu s¶n
xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo.
§èi víi khu vùc II, yªu cÇu ph¶i ®¶m b¶o:
(c+v+m)II < (v+m)I + (v+m)2
Cã nghÜa lµ toµn bé gi¸ trÞ míi cña c¶ hai khu vùc ph¶i lín h¬n
gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cña khu vùc II. ChØ khi ®iÒu kiÖn nµy ®îc
tho¶ m·n, nÒn kinh tÕ míi cã thÓ dµnh mét phÇn ®Ó t¸i s¶n xuÊt më
réng. Tõ ®ã quy m« vèn ®Çu t còng sÏ gia t¨ng.
Nh vËy ®Ó ®¶m b¶o gia t¨ng nguån lùc cho s¶n xuÊt, gia t¨ng
quy m« ®Çu t, mét mÆt ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt ë khu
vùc I, ®ång thêi ph¶i sö dông tiÕt kiÖm t liÖu s¶n xuÊt ë c¶ hai khu
vùc. MÆt kh¸c ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt t liÖu tiªu dïng ë khu vùc II,
thùc hµnh tiÕt kiÖm t liÖu tiªu dïng ë c¶ hai khu vùc.
Víi ph©n tÝch nh trªn, chóng ta thÊy r»ng theo quan ®iÓm cña
C.M¸c, con ®êng c¬ b¶n vµ quan träng vÒ l©u dµi ®Ó t¸i s¶n xuÊt më
réng lµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm c¶ ë trong s¶n xuÊt
vµ tiªu dïng. Hay nãi c¸ch kh¸c, nguån lùc cho ®Çu t t¸i s¶n xuÊt më
réng chØ cã thÓ ®îc ®¸p øng do sù gia t¨ng s¶n xuÊt vµ tÝch luü cña
nÒn kinh tÕ.
Quan ®iÓm vÒ b¶n chÊt cña nguån vèn ®Çu t l¹i tiÕp tôc ®îc
c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i chøng minh. Trong t¸c phÈm næi tiÕng
“ Lý thuyÕt tæng quan vÒ viÖc lµm, l·i suÊt vµ tiÒn tÖ” cña m×nh,
Jonh Maynard Keynes ®· chøng minh ®îc r»ng: §Çu t chÝnh b»ng
phÇn thu nhËp mµ kh«ng ®îc chuyÓn vµo tiªu dïng. §ång thêi «ng
còng chØ ra r»ng, tiÕt kiÖm chÝnh lµ phÇn d«i ra cña thu nhËp so víi
tiªu dïng.
Tøc lµ:
Thu nhËp = Tiªu dïng + §Çu t
TiÕt kiÖm = Thu nhËp – Tiªu dïng
Nh vËy:
§Çu t = TiÕt kiÖm
(I)
(S)
Theo Keynes, sù c©n b»ng gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t xuÊt ph¸t tõ
tÝnh song ph¬ng cña c¸c giao dÞch gi÷a mét bªn lµ nhµ s¶n xuÊt vµ
bªn kia lµ ngêi tiªu dïng. Thu nhËp chÝnh lµ møc chªnh lÖch gi÷a
doanh thu tõ b¸n hµng ho¸ hoÆc cung øng dÞch vô vµ tæng chi phÝ.
Nhng toµn bé s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ph¶i ®îc b¸n cho ngêi tiªu dïng
hoÆc cho c¸c nhµ s¶n xuÊt kh¸c. MÆt kh¸c ®Çu t hiÖn hµnh chÝnh
b»ng phÇn t¨ng thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt míi trong kú. V× vËy, xÐt vÒ
tæng thÓ phÇn d«i ra cña thu nhËp so víi tiªu dïng mµ ngêi ta gäi lµ
tiÕt kiÖm kh«ng thÓ kh¸c v¬Ý phÇn gia t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt mµ ngêi
ta gäi lµ ®Çu t.
Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn c©n b»ng trªn chØ ®¹t ®îc trong nÒn kinh
tÕ ®ãng. Trong ®ã, phÇn tiÕt kiÖm cña nÒn kinh tÕ bao gåm tiÕt kiÖm
cña khu vùc t nh©n vµ tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ. §iÓm cÇn lu ý lµ tiÕt
kiÖm vµ ®Çu t xem xÐt trªn gãc ®é toµn bé nÒn kinh tÕ kh«ng nhÊt
thiÕt ®îc tiÕn hµnh bëi cïng mét c¸ nh©n hay doanh nghiÖp nµo. Cã
thÓ cã c¸ nh©n, doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã cã tÝch luü nhng kh«ng trùc tiÕp tham gia ®Çu t. Trong khi ®ã, cã mét sè c¸ nh©n,
doanh nghiÖp l¹i thùc hiÖn ®Çu t khi cha hoÆc tÝch luü cha ®Çy ®ñ.
Khi ®ã thÞ trêng vèn sÏ tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng viÖc ®iÒu tiÕt
nguån vèn tõ nguån d thõa hoÆc t¹m thêi d thõa sang cho ngêi cã
nhu cÇu sö dông. VÝ dô, nhµ ®Çu t cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i
phiÕu (trªn c¬ së mét sè ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, theo quy tr×nh nhÊt
®Þnh) ®Ó huy ®éng vèn thùc hiÖn mét dù ¸n nµo ®ã tõ c¸c doanh
nghiÖp vµ c¸c hé gia ®×nh - ngêi cã vèn d thõa.
Trong nÒn kinh tÕ më, ®¼ng thøc ®Çu t b»ng tiÕt kiÖm cña nÒn
kinh tÕ kh«ng ph¶i bao giê còng ®îc thiÕt lËp. PhÇn tÝch luü cña nÒn
kinh tÕ cã thÓ lín h¬n nhu cÇu ®Çu t t¹i níc së t¹i, khi ®ã vèn cã thÓ
®îc chuyÓn sang cho níc kh¸c ®Ó thùc hiÖn ®Çu t. Ngîc l¹i, vèn tÝch
luü cña nÒn kinh tÕ cã thÓ nhá h¬n nhu cÇu ®Çu t, khi ®ã nÒn kinh tÕ
ph¶i huy ®éng tiÕt kiÖm tõ níc ngoµi. Trong trêng hîp nµy, møc
chªnh lÖch gi÷a tiÕt kiÖm vµ ®Çu t ®îc thÓ hiÖn trªn tµi kho¶n v·ng
lai.
CA = S – I
Trong ®ã: CA lµ tµi kho¶n v·ng lai (current account)
Nh vËy, trong nÒn kinh tÕ më nÕu nh nhu cÇu ®Çu t lín h¬n tÝch
luü néi bé nÒn kinh tÕ vµ tµi kho¶n v·ng lai bÞ th©m hôt th× cã thÓ
huy ®éng vèn ®Çu t tõ níc ngoµi. Khi ®ã ®Çu t níc ngoµi hoÆc vay nî
cã thÓ trë thµnh mét trong nh÷ng nguån vèn ®Çu t quan träng cña nÒn
kinh tÕ. NÕu tÝch luü cña nÒn kinh tÕ lín h¬n nhu cÇu ®Çu t trong níc
trong ®iÒu kiÖn thÆng d tµi kho¶n v·ng lai th× quèc gia ®ã cã thÓ ®Çu
t vèn ra níc ngoµi hoÆc cho níc ngoµi vay vèn nh»m n©ng cao hiÖu
qu¶ sö dông vèn cña nÒn kinh tÕ.
II. vai trß cña nguån vèn ®Çu t trong viÖc thóc ®Èy
t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ
1. Kh¸i niÖm t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn
T¨ng trëng kinh tÕ thêng ®îc quan niÖm lµ sù t¨ng thªm (hay
gia t¨ng) vÒ quy m« s¶n lîng cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi kú
nhÊt ®Þnh
Ph¸t triÓn kinh tÕ cã thÓ hiÒu lµ mét qu¸ tr×nh lín lªn (hay t¨ng
tiÕn) vÒ mäi mÆt cña nÒn kinh tÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
Trong ®ã bao gåm c¶ sù t¨ng thªm vÒ quy m« s¶n lù¬ng (t¨ng
trëng) vµ sù tiÕn bé vÒ c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi.
2. Vai trß cña vèn ®Çu t tíi t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ
Vèn lµ ®iÒu kiÖn hµng ®Çu cña t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn ë mäi quèc
gia. Riªng ®èi víi c¸c níc kÐm ph¸t triÓn, ®Ó ®¹t ®îc tèc ®é t¨ng trëng cao
vµ æn ®Þnh, cÇn ph¶i cã mét khèi lîng vèn rÊt lín. §iÒu nµy cµng ®îc kh¼ng
®Þnh ch¾c ch¾n khi nghiªn cøu vai trß cña vèn ®Çu t víi t¨ng trëng vµ ph¸t
triÓn cña mäi ®Êt níc.
3.1 Vai trß cña vèn trong níc
Theo kinh nghiÖm ph¸t triÓn th× ®©y lµ nguån vèn c¬ b¶n, cã vai trß
quyÕt ®Þnh chi phèi mäi ho¹t ®éng ®Çu t ph¸t triÓn trong níc . Trong lÞch sö
ph¸t triÓn c¸c níc vµ trªnph¬ng diÖn lý luËn chung, bÊt kú níc nµo còng
ph¶i sö dông lùc lîng néi bé lµ chÝnh . Sù chi viÖn bæ sung tõ bªn ngoµi chØ
lµ t¹m thêi, chØ b»ng c¸ch sö dông nguån vèn ®Çu t trong níc cã hiÖu qu¶
míi n©ng cao ®îc vai trß cña nã vµ thùc hiÖn ®îc c¸c môc tiªu quan träng
®Ò ra cña quèc gia.
3.1.1. Vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN)
§Çu t tõ NSNN lµ mét bé phËn quan träng trong toµn bé khèi lîng
®Çu t
Nã cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong viÖc t¹o ra m«i trêng ®Çu t thuËn lîi
nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t cña méi thµnh phÇn kinh tÕ theo ®Þnh híng chung cña
kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt ®ång thêi trùc tiÕp t¹o ra n¨ng lùc s¶n
xuÊt cña mét sè lÜnh vùc quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ, ®¶m b¶o theo
®óng ®Þnh híng cña chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi .
Víi vai trß lµ c«ng cô thóc ®Èy t¨ng trëng, æn ®Þnh ®iÒu ®iÒu tiÕt vÜ
m«, vèn t NSNN ®· ®îc nhËn thøc vµ vËn dông kh¸c nhau tuú thuéc quan
niÖm cña mçi quèc gia. Trong thùc tÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi kho¸, Nhµ níc cã thÓ quyÕt ®Þnh t¨ng, gi¶m thuÕ, quy m« thu chi ng©n s¸ch nh¾m t¸c
®éng vµo nÒn kinh tÕ. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã thÓ hiÖn vai trß quan träng cña
NSNN víi t c¸ch lµ c«ng cô tµi chÝnh vÜ m« s¾c bÐn nhÊt h÷u hiÖu nhÊt, lµ
c«ng cô bï ®¾p nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ trêng, ®¶m b¶o c«ng b»ng x·
héi, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i …
3.1.2 Vèn ®Çu t tõ c¸c doanh nghiÖp
§©y lµ nguån vèn cã sù ph¸t triÓn vµ ®æi thay kh¸ m¹nh khi nÒn kinh
tÕ cã sù chuyÓn biÕn. C¸c doanh nghiÖp lu«n lµ lùc lîng ®i ®Çu trong viÖc
øng dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, nªu g¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng,
hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. Nªn nguån vèn xuÊt ph¸t
tõ nã cã vai trß h÷u hiÖu hç trî cho sù ®Þnh híng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh
tÕ.
3.1.3 Vèn ®Çu t cña nh©n d©n
Nguån vèn tiÕt kiÖm cña d©n c phô thuéc rÊt lín vµo thu nhËp vµ chi
tiªu cña c¸c hé gia ®×nh. §©y lµ mét lîng vèn lín. Nhê cã lîng vèn nµy mµ
®· gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thiÕu vèn trong c¸c doanh nghiÖp, nã
còng gi¶i quyÕt ®îc mét phÇn lín c«ng ¨n viÖc lµm cho lao déng nhµn rçi
trong khu vùc n«ng th«n tõ ®ã thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ, n©ng
cao ®êi sèng nh©n d©n.
Nh vËy vèn ®Çu t trong níc lµ nguån c¬ b¶n ®¶m b¶o cho sù t¨ng trëng kinh tÕ mét c¸ch liªn tôc, ®a ®Êt níc ®Õn sù phån vinh mét c¸ch ch¾c
ch¾n vµ l©u bÒn. Tuy nhiªn trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ cßn kÐm ph¸t triÓn,
kh¶ n¨ng tÝch luü thÊp th× viÖc t¨ng cêng huy ®éng c¸c nguån vèn níc
ngoµi ®Ó bæ sung cã ý nghÜa rÊt quan träng.
3.2 Vai trß cña vèn níc ngoµi
NÕu nh vèn trong níc lµ nguån cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh, cã vai trß chñ
yÕu th× vèn níc ngoµi lµ nguån bæ sung quan träng trong nh÷ng bíc ®i ban
®Çu t¹o ra “có hÝch” cho sù ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®îc thÓ nghiÖm trªn c¸c vai
trß c¬ b¶n sau:
Mét lµ: Bæ sung nguån vèn cho ®µu t khi mµ tÝch luü néi bé nÒn
kinh tÕ cßn thÊp. §èi víi c¸c níc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, nguån vèn trong
níc huy ®éng ®îc chØ ®¸p øng h¬n 50% tæng sè vèn yªu cÇu. V× thÕ gÇn
50% sè vèn cßn l¹i ph¶i ®îc huy ®éng tõ bªn ngoµi. §ã lµ lý do chóng ta
ph¶i tÝch cùc thu hót vèn ®Çu t tõ níc ngoµi ( bao gåm vèn hç trî ph¸t triÓn
chÝnh thøc - ODA, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi - FDI…)
Hai lµ: §¶m b¶o tr×nh ®é c«ng nghÖ cao phï hîp víi xu thÕ ph¸t
triÓn chung trªn toµn thÕ giíi. §iÒu nµy gióp ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña
c¸c dÞch vô cung cÊp cã chÊt lîng vµ cho phÐp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®¸p
øng tiªu chuÈn quèc tÕ - lµ c¬ së t¹o nªn sù bøt ph¸ trong kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña doanh nghiÖp trong níc trªn thÞ tr¬ng quèc tÕ.
Ba lµ: Con ®êng ng¾n nhÊt ®a nÒn kinh tÕ níc ta héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, còng nh b¶o ®¶m c¸c nghÜa vô vay vµ tr¶ nî nhê
vµo viÖc t¨ng cêng ®îc n¨ng lùc xuÊt khÈu.
Bèn lµ: Cã vai trß tÝch cùc trong viÖc n©ng ca« chÊt lîng nguån nh©n
lùc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ .
§i s©u t×m hiÓu ta cã thÓ nhËn râ vai trß cô thÓ cña tõng lo¹i vèn níc
ngoµi.
3.2.1 Vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc(ODA)
§©y lµ nguån vèn ®Çu t níc ngoµi tuy kh«ng quan träng nh nguån
FDI song còng ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò .Chñ yÕu lµ cïng víi
FDI bæ sung cho vèn ®Çu t ph¸t triÓn.
Ngoµi ra ODA cßn cã vai trß quan träng trong viÖc gióp c¸c níc
nghÌo tiÕp thu nh÷ng thµnh tùu khoa häc,c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc.
Vµ cuèi cïng ODA gióp c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®iÒu chØnh c¬ cÊu
kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng ®Çu t ph¸t triÓn trong níc ë c¸c níc
®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
3.2.2 Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
§©y lµ nguån vèn quan träng nhÊt trong sè c¸c nguån huy ®éng tõ níc ngoµi. Kh«ng chØ cã vai trß tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi,
mµ biÓu hiÖn cô thÓ th«ng qua ba tiªu chÝ:
- KÝch thÝch c«ng ty kh¸c tham gia ®Çu t
- Gãp phÇn thu hót viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
- Gia t¨ng tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ, do ®ã t¨ng thªm tû lÖ huy ®éng
vèn trong níc.
Ngoµi ra FDI cßn gãp phÇn quan träng vµo viÖc ®æi míi vµ n©ng cao
tr×nh ®é c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, n©ng cao søc c¹nh tranh vµ t¨ng trëng
kinh tÕ.
FDI cßn cã vai trß tÝch cùc trong viÖc gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm
vµ quan träng h¬n c¶ lµ ®µo t¹o vµ n©ng cao chÊt lîng nguån nh©n lùc. Sè lîng lao ®éng cã viÖc lµm vµ chuyªn m«n cao ë trong níc ngµy cµng t¨ng,
vµ ®iÒu c¬ b¶n mµ FDI ®· lµm ®îc ®ã lµ kh«ng chØ n©ng cao tay nghÒ mµ
cßn thay ®æi t duy vµ phong c¸ch lao ®éng theo kiÓu c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i,
lµ lùc lîng tiÕp thu chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiÕn bé .
Tõ ®ã mµ hiÖu qu¶ lµm viÖc vµ n¨ng suÊt lao ®éng còng t¨ng nªn thÓ
hiÖn qua thÞ trêng quèc tÕ ®É chÊp nhËn s¶n phÈm cña c¸c níc kÐm ph¸t
triÓn nµy. ChÝnh v× vËy mµ FDI cßn cã vai trß më réng thÞ trêng trong níc
vµ níc ngoµi.
Cuèi cïng, vai trß cña FDI thÓ hiÖn qua viÖc lµnh m¹nh ho¸ c¸c thÓ
chÕ kinh tÕ - tµi chÝnh vµ c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. §Ó cã thÓ thu hót
FDI, chóng ta ph¶i ®øng tríc yªu cÇu cÊp thiÕt c¶i t¹o vµ hoµn thiÖn hÖ
thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt nh»m x©y dùng m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn. Cã nh
thÕ chóng ta míi lät vµo tÇm ng¾m cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi.
III. Mèi quan hÖ gi÷a hai nguån vèn
Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét níc ®ang ph¸t triÓn do
møc thu nhËp thÊp nªn kh¶ n¨ng tiªu dïng vµ tÝch luü lµ rÊt khiªm tèn. Nhng giai ®o¹n nµy l¹i cÇn mét kho¶n vèn lín ®Ó ®Çu t nh»m hoµn chØnh hÖ
thèng c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn
kinh tÕ l©u dµi. Trong giai ®o¹n nµy thêng tån t¹i kho¶ng c¸ch lín gi÷a ®Çu
t víi tiÕt kiÖm, cÇn nguån bï ®¾p. H¬n n÷a trong giai ®o¹n nµy do nÒn c«ng
nghiÖp cña ®Êt níc cha ph¸t triÓn nªn hµng xuÊt khÈu nÕu cã chØ ®a phÇn lµ
hµng s¬ chÕ n«ng s¶n, nguyªn liÖu th«… cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp. Ng îc l¹i
vÒ phÝa nhËp khÈu do nhu cÇu ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i nhËp khÈu hµng cao
cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ kÜ thuËt c«ng nghÖ… cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. §iÒu ®ã
dÉn ®Õn c¸n c©n th¬ng m¹i, c¸n c©n thanh to¸n lu«n n»m trong t×nh tr¹ng
th©m hôt. §Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n nµy, nhiÒu níc ®· t×m ®Õn nguån vèn ®Çu
t níc ngoµi nh»m tµi trî cho nh÷ng thiÕu hôt ®ã.
MÆt kh¸c víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn thêng r¬i vµo vßng luÈn quÈn
Thu nhËp b×nh qu©n thÊp TiÕt kiÖm, §Çu t thÊp
N¨ng suÊt thÊp
T¨ng trëng chËm
§Ó t¹o ra sù “cÊt c¸nh” cho nÒn kinh tÕ ph¶i t×m c¸ch t¹o ra møc s¶n
lîng, møc thu nhËp ngµy cµng gia t¨ng muèn vËy cÇn ph¶i cã vèn ®Çu t vµ
kÜ thuËt tiªn tiÕn. Vµ trong lóc nÒn kinh tÕ cßn ®ang trong tr¹ng th¸i tù ®¶m
b¶o mét c¸ch khã kh¨n sù sinh tån cña m×nh, kh«ng thÓ tr«ng ®îi hoµn toµn
vµo con ®êng “ th¾t lng buéc bông ” tÝch luü néi bé. Mµ kh«ng ph¸t triÓn
nhanh th× níc ®ã lu«n r¬i vµo t×nh tr¹ng rît ®uæi do tôt hËu ph¸t triÓn. Vèn
®Çu t níc ngoµi lóc nµy lµ c¬ së ®Ó t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho sè lao ®éng th-
êng lµ d thõa, thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng míi nh»m môc tiªu n©ng cao
n¨ng suÊt lao ®éng. §©y lµ t¸c ®éng kÐp cña vèn ®Çu t níc ngoµi võa t¹o
c«ng ¨n viÖc lµm ®ång thêi lµm gia t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng vµ ®Êt
níc. Vèn ®Çu t níc ngoµi khuyÕn khÝch nhËp c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn lµ c¬
së lµm gia t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng x· héi, gia t¨ng s¶n lîng lµm nÒn kinh tÕ
t¨ng trëng. Trªn c¬ së ®ã lµm gia t¨ng tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ: Ng©n
s¸ch Nhµ níc t¨ng do thu thªm thuÕ lÖ phÝ tõ khu vùc cã vèn ®Çu t níc
ngoµi, tÝch luü d©n c t¨ng do thu nhËp t¨ng. Nh vËy nÕu sö dông tèt th× vèn
®Çu t níc ngoµi vÒ ng¾n h¹n lµ ®¸p øng vèn ®Çu t ph¸t triÓn, vÒ dµi h¹n gãp
phÇn gia t¨ng nguån vèn tÝch luü trong níc.
Song kh«ng ph¶i lµ lóc nµo nguån vèn níc ngoµi còng ®em l¹i hiÖu
qu¶ nh mong muèn, mµ nã còng lu«n tiÒm Èn nguy c¬ lµm gia t¨ng nî níc
ngoµi vµ gia t¨ng sù phô thuéc vµo nÒn kinh tÕ níc ngoµi. V× vËy, vÊn ®Ò lµ
lµm thÕ nµo ®Ó sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t níc ngoµi? Mµ th«ng thêng ®Ó
vèn ®Çu t níc ngoµi ph¸t huy t¸c dông cÇn cã mét tØ lÖ vèn ®èi øng trong níc thÝch hîp. NghÜa lµ muèn tiÕp nhËn ®îc vèn níc ngoµi th× trong níc
còng ph¶i chuÈn bÞ s½n mét sè c¬ së nhÊt ®Þnh to¹ ®iÒu kiÖn cho vèn níc
ngoµi ho¹t ®éng hiÖu qu¶. Theo kinh nghiÖm cña mét sè níc nhãm NICS th×
giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tØ lÖ nµy thêng thÊp 1/1.5 nghÜa lµ
mét ®ång vèn níc ngoµi cÇn 1.5 ®ång vèn trong níc. ë giai ®o¹n sau khi
c¸c ch¬ng tr×nh ®Çu t nghiªng vÒ ngµnh c«ng gnhiÖp chÕ biÕn cã hµm lîng
vèn vµ kÜ thuËt cao th× tØ lÖ nµy t¨ng lªn 1/2.5. Ngoµi ra vèn ®Çu t trong níc
cßn ®ãng vai trß ®Þnh híng cho dßng ®Çu t níc ngoµi ch¶y vµo c¸c ngµnh,
c¸c lÜnh vùc cÇn thiÕt. §Çu t trong níc trªn c¬ së ®Çu t ban ®Çu t¹o ra
nh÷ng c¬ sì h¹ tÇng c¨n b¶n, ®Çu ra, ®Çu vµo…song l¹i thiÕu m¸y mãc thiÕt
bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ®¹t chÊt lîng cao, mang tÝnh
c¹nh tranh so víi quèc tÕ ®Ó phôc vô cho nhu cÇu xuÊt khÈu.Víi c¬ së h¹
tÇng s½n cã ®ã th× ®Çu t níc ngoµi trë nªn an toµn vµ Ýt tÝnh rñi ro h¬n, bëi
v× b¶n chÊt cña dßng ®Çu t níc ngoµi lµ t×m kiÕm n¬i cã tØ suÊt lîi nhuËn
cao h¬n, ®em l¹i nhiÒu lîi nhuËn h¬n sÏ lµm ®Çu t níc ngoµi tËp trung
nhiÒu h¬n.
Nh vËy vèn trong níc vµ vèn níc ngoµi cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi
nhau. Nh §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· x¸c ®Þnh trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸ vèn níc ngoµi cã thÓ ®ãng vai trß xung lùc t¹o søc ®ét ph¸
cho bíc nh¶y vät s¶n lîng, còng nh nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc ®¹t
môc tiªu t¨ng trëng nhanh l©u bÒn. Song vÒ l©u dµi nã kh«ng thÓ ®ãng vai
trß quyÕt ®Þnh so víi nguån lùc riªng cã cña ®Êt níc.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng vèn ®Çu t trong níc, níc ngoµi
vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng ë ViÖt Nam
Trong h¬n mét chôc n¨m trë l¹i ®©y víi viÖc chuyÓn sang hÖ thèng
thÞ trêng më cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, nÒn kinh tÕ níc ta ®· thu ®îc nhiÒu
thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ.Tõ chç khñng ho¶ng thiÕu trÇm träng, ngµy nay ®êi
sèng nh©n d©n ®· ®îc n©ng lªn mét bíc ,®îc ®¸nh gi¸ lµ mét quèc gia an
toµn cho ®Çu t víi tèc ®é tang trëng cao trong mét thêi k× dµi, nÒn chÝnh trÞ
æn ®Þnh. §¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã lµ nhê chñ tr¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ níc ta trong viÖc kh¬i th«ng nguån lùc trong níc tËn dông nguån lùc níc
ngoµi.Vèn ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi ®· gãp phÇn quan träng t¹o nªn tèc
®é t¨ng trëng vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta.T×m hiªñ vÒ thùc tr¹ng hai
nguån vèn trong thêi gian qua sÏ cho chóng ta c¸ch nh×n ®óng ®¾n h¬n vÒ
vai trß cña hai nguån vèn còng nh mèi quan hÖ gi÷a chóng.Tõ ®ã ta cã thÓ
®a ra c¸c biÖn ph¸p vÒ huy ®éng vµ sö dông hai nguån lùc nµy cho sù ph¸t
triÓn kinh tÕ níc ta trong thêi gian tíi.
B¶ng 1: C¬ cÊu c¸c nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn
N¨m
TØ lÖ
V§T/GDP %
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
¦íc 2003
27.1
28.3
19.7
32.9
34
34.3
35.9
Tæng sè
Khu vùc trong níc
%
Tæng sè KTNN Ngoµi QD
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Khu
vùc cã
V§TNN
TØ lÖ V§T
trong níc/ níc ngoµi
69.6
42
27.6
30.4
2.29
74
49.1
24.9
26
2.85
72
49.4
22.6
28
2.57
79.3
55.5
23.4
20.7
3.83
82.7
58.7
24
17.3
4.78
81.3
57.5
23.8
18.7
4.35
81.6
58.1
23.5
18.4
4.43
81.5
56.2
25.3
18.5
4.41
83.5
56.5
26.7
16.5
5.06
Tæng hîp Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam
I.Thùc tr¹ng vÒ nguån vèn trong níc
§Ó kh«ng lÖ thuéc níc ngoµi vÒ kinh tÕ §¶ng lu«n x¸c ®Þnh nhiÖm vô
vµ gi¶i ph¸p quan träng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lµ “huy ®éng tèi ®a nguån
lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhÊt lµ néi lùc, nguån lùc trong d©n vµ t¨ng
søc thu hót ®Çu t níc ngoµi, sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t ®Æc biÖt lµ vèn
®Çu t cña níc ngoµi, t¨ng cêng qu¶n lý sö dông ®Êt ®ai, ®Ò cao kØ luËt tµi
chÝnh, ®Èy m¹nh thi ®ua s¶n xuÊt, thùc hµnh tiÕt kiÖm, phÊn ®Êu gi¶m béi
chi”.Thùc tÕ cho thÊy tØ lÖ vèn ®Çu t khu vùc trong níc lu«n chiÕm kho¶ng
trªn 70% so víi tæng vèn ®Çu t toµn x· héi vµ hiÖn nay cã xu híng ngµy
cµng t¨ng.
1.Vèn ®Çu t tõ khu vùc nhµ níc
Víi chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa th× ®Çu t tõ khu vùc nhµ níc lu«n chiÕm tØ lÖ cao trong tæng vèn ®Çu t
ph¸t triÓn toµn x· héi, tØ lÖ nµy ®¹t kho¶ng 50% vµ hiÖn nay cã xu híng
ngµy cµng t¨ng. Giai ®o¹n 1996-2000 tØ träng vèn ®Çu t ph¸t triÓn khu vùc
kinh tÕ nhµ níc chiÕm 54.6% so víi tæg vèn ®Çu t ph¸t triÓn toµn x· héi.
§Õn giai ®o¹n 2001-2003 lµ 56.87%, riªng vèn ®Çu t thùc hiÖn cña khu vùc
nhµ níc n¨m 2003 íc tÝnh chiÕm 56.52% tæng vèn ®Çu t ph¸t triÓn.Vèn ®Çu
t tõ khu vùc nhµ níc bao gåm c¸c thµnh phÇn: Ng©n s¸ch nhµ níc,vèn tÝn
dông ®Çu t ph¸t triÓn cña nhµ níc, nguån vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña doanh
nghiÖp nhµ níc.
1.1 Ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN)
NSNN cã vai trß lµ c«ng cô thóc ®Èy t¨ng trëng, æn ®Þnh vµ ®iÒu
khiÓn kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc. §Çu t tõ NSNN lµ mét bé phËn quan
träng trong toµn bé khèi lîng ®Çu t, nã t¹o ra m«i trêng ®Çu t thuËn lîi
nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ theo ®Þnh híng chung
cña kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt. §ång thêi NSNN còng gãp phÇn trùc
tiÕp t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt cña mét sè lÜnh vùc quan träng nhÊt cña nÒn
kinh tÕ, ®¶m b¶o theo ®óng ®Þnh híng vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi. HiÖn nay chi cho ®Çu t ph¸t triÓn lu«n chiÕm kho¶ng 30%. N¨m 1994
chi cña NSNN cho ®Çu t lµ kho¶ng 1 tû USD trong khi GDP lµ 15.5 tû USD
nh vËy tû lÖ ®Çu t tõ ng©n s¸ch ®¹t kho¶ng 6% GDP.Trong giai ®o¹n 19962000 ®Î phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ NSNN bíc ®Çu ®îc c¬ cÊu l¹i theo
híng tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ h¬n.ViÖc c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n 2, cïng víi
triÓn khai luËt ng©n s¸ch ®· gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t
triÓn, t¨ng nguån thu cho ng©n s¸ch. Tæng thu ng©n s¸ch t¨ng b×nh qu©n
hµng n¨m trªn 7% cao h¬n møc b×nh qu©n t¨ng GDP cña giai ®o¹n nµy. Chi
cho ®Çu t ph¸t triÓn t¨ng lªn b×nh qu©n kho¶ng 25% GDP trong tæng chi
NSNN. Trong giai ®o¹n nµy tæng nguån vèn ®Çu t thuéc NSNN b×nh qu©n 5
n¨m chiÕm 21.5% tæng vèn ®Çu t x· héi, tøc lµ kho¶ng 8 tØ USD. §Õn n¨m
2000 tû lÖ chi NSNN lµ 24.7% so víi GDP trong ®ã chi cho ®Çu t ph¸t triÓn
lµ 6.7%.Tû LÖ chi ®Çu t ph¸t triÓn t¨ng dÇn qua c¸c n¨m : N¨m 2000 lµ
8.4% n¨m 2002 lµ 8.2% vµ n¨m 2003 íc ®¹t 7.7%.
Chi phÝ ®Çu t ph¸t triÓn cña NSNN cho c¸c ngµmh kinh tÕ th× tËp
trung chñ yÕu ë lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i, bu chÝnh viÔn
th«ng chiÕm kho¶ng 35.3%, lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kho¶ng
22.5%, cho c¸c lÜnh vùc cßn l¹i bao gåm khoa häc c«ng nghÖ, gi¸o dôc ®µo
t¹o, y tÕ , v¨n ho¸, thÓ dôc thÓ thao chiÕm kho¶ng 36.7%. Nh vËy nhê t¨ng
®Çu t, sè c«ng tr×nh ®îc ®a vµo sö dông vµ n¨ng lùc cña hÇu hÕt c¸c ngµnh
®Òu t¨ng. GÝa trÞ tµi s¶n cè ®Þnh ®Õn cuèi n¨m 2000 t¨ng kho¶ng 30% so víi
1995.
§Çu t cho c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia ®îc ng©n s¸ch cÊp rÊt
lín: §Çu t cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ,ch¬ng tr×nh 135 ®· t¹o ®îc niÒm tin cña
®ång bµo vµ d©n téc víi §¶ng vµ Nhµ níc; dù ¸n trång 5 triÖu ha rõng…
Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®Æt ra víi vèn ®Çu t ph¸t triÓn cã nguån gèc tõ
NSNN lµ viÖc thùc hiÖn vÉn trong t×nh tr¹ng ph©n t¸n dµn tr¶i, thiÕu tËp
trung, sè lîng c¸c dù ¸n ngµy cµng gia t¨ng.Theo sè liÖu cña Bé KÕ ho¹ch
vµ §Çu t th× n¨m 2003 c¸c bé vµ ®Þa ph¬ng ®· bè trÝ 10600 c«ng tr×nh t¨ng
2500 c«ng tr×nh so víi n¨m 2000. Trong ®ã c¸c c«ng tr×nh do ®Þa ph¬ng bè
trÝ t¨ng 47%, nhiÒu dù ¸n lµ theo ý kiÕn chñ quan cña ngµnh ®Þa ph¬ng.ViÖc ®Çu t dµn tr¶i nh thÕ l¹i diÔn ra trong ®iÒu kiÖn nguån ng©n s¸ch
cßn nhiÒu h¹n hÑp khiÕn nhiÒu c«ng tr×nh x©y dùng dë dang n»m chê vèn
g©y l·ng phÝ nguån lùc, t×nh h×nh nî ®äng vèn trong ®Çu t x©y dùng kh¸
cao. Theo sè liÖu cho ®Õn gi÷a n¨m 2003, ®îc tæng hîp tõ c¸c bé,ngµnh
53/61 tØnh, thµnh phè th× sè nî nµy lªn tíi 11000 tû ®ång. Giao th«ng vËn
t¶i, n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n lµ nh÷ng bé cã khèi l¬ng nî ®äng
lín.
Nhng ®¸ng ng¹i nhÊt lµ vÊn ®Ò chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng cha
thùc sù ®îc ®¶m b¶o. Kh«ng Ýt c«ng tr×nh míi bµn giao, ®a vµo sö dông cha
®îc bao l©u ®· nhanh chong xuèng cÊp vµ h háng… ViÖc sai ph¹m dÉn ®Õn
nh÷ng tæn thÊt vÒ chÊt lîng kh«ng chØ tõ phÝa c¸c ®¬n vÞ thi c«ng mµ ngay
tõ c¸c ®¬n vÞ t vÊn thiÕt kÕ, c¸c c¬ quan thÈm tra thÈm ®Þnh kinh tÕ…
ViÖc thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ trong ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n lµ mét vÊn ®Ò
nhøc nhèi cÇn ®îc tËp trung gi¶i quyÕt v× chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh t¸c ®éng
®Õn thêi gian sö dông t¹o ra tr×nh ®é vÒ c¬ së h¹ tÇng cho nÒn kinh tÕ. Do
®ã, ®ßi hái ph¶i cã gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó sö dung cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t tõ
nguån ng©n s¸ch nµy.
1.2. Vèn ®Çu t cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc(DNNN)
Theo sè liÖu thèng kª th× n¨m 2000 cã kho¶ng 5700 DNNN, nhng
hÇu hÕt nhá bÐ vÒ quy m«: Vèn b×nh qu©n díi 5 tû chiÕm 66% trong ®ã
DNNNcña c¸c tØnh, thµnh phè cã vèn 1 tû chiÕm 30%, nhiÒu tØnh lµ 60%.
§Õn n¨m 2001 sè DNNN gi¶m cßn 5355 vµ n¨m 2001 lµ 5364 doanh
nghiÖp. §Êy lµ do chñ tr¬ng c¬ cÊu l¹i hÖ thèng DNNN thùc hiÖn chuyÓn
®æi h×nh thøc DNNN.Tríc ®©y, vèn cho DNNN chñ yÕu ®îc cÊp tõ ng©n
s¸ch th× nay thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån vèn.Tríc ®©y,
®a sè c¸c doanh nghiÖp ®Òu trong t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç, kho¶ng h¬n
20% g©y nªn g¸nh nÆng ho NSNN.Trong ba n¨m 1997-1999 NSNN cÊp gÇn
8000 tû ®ång trùc tiÕp cho c¸c DNNN, 1464.4 tû ®Ó bï lç nh»m lµm gi¶m
g¸nh nÆng tµi chÝnh. Ngoµi ra, tõ n¨m 1996 chÝnh phñ cßn miÔn, gi¶m thuÕ
lµ 2288 tû ®ång, xo¸ nî 1088.5 tû, khoanh nî 3392 tû, d·n nî 540 tû vµ tiÕp
tôc cung cÊp 8685 tû tÝn dông u ®·i cho DNNN.Theo chñ tr¬ng míi, thùc
hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cßn kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, gi¶i thÓ nh÷ng doanh
nghiÖp lµm ¨n thua lç keo dµi.TÝnh ®Õn hÕt 11-2000 ®· cæ phÇn ho¸ vµ
chuyÓn ®æi së h÷u cho 520 doanh nghiÖp, víi tæng vèn lµ 2000 tû chiÕm
1.6% tæng sè vèn ®Çu t cña Nhµ níc vµo khu vùc DNNN.Sau khi cæ phÇn
ho¸ th× c¸c doanh nghiÖp nµy ®Òu lµm ¨n cã l·i víi doanh thu t¨ng gÊp 2
lÇn, nép NSNN t¨ng 2.5 lÇn, tèc ®é t¨ng trëng vèn lµ 2.5 lÇn. Víi 300
DNNN cì lín (trong ®ã cã 90 doanh nghiÖp thuéc c¸c tæng c«ng ty 90-91
®ãng gãp trªn 80% tæng thu NSNN cña khu vùc DNNN. Vèn ®Çu t cña c¸c
doanh nghiÖp Nhµ níc cã ®îc tõ hai nguån lµ ng©n s¸ch cÊp vµ lîi nhuËn ®Ó
l¹i. HiÖn nay cßn thªm huy ®éng tõ nguån cæ phÇn ho¸. TÝnh ®Õn thêi diÓm
31/12/2002 tæng sè vèn doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 895,2 ngh×n tØ ®ång
chiÕm 62.1% so víi tæng vèn cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng 9,5% mét n¨m.
§ãng gãp cña doanh nghiÖp Nhµ níc vµo GDP t¨ng lªn n¨m1995 lµ 30,4%
th× ®Õn 2001 lµ 30,6%. Song ë khu vùc nµy vÉn cßn nhiÒu tån t¹i, doanh
nghiÖp Nhµ níc víi vai trß ngµy cµng lín- chØ lµ søc ngêi c¶n trë thay v× lµ
søc kÐo ®èi víi t¨ng trëng. ChÝnh phñ ®æ rÊt nhiÒu vèn ®Çu t vµo khu vùc
nµy nh»m vùc dËy, ®a khu vùc nµy thùc hiÖn ®îc vai trß lµ ®Çu tµu t¨ng trëng lµ n¬i n¾m gi÷ vèn lín, khoa häc c«ng nghÖ tiÕn bé song sè doanh
nghiÖp bÞ thua lç vÉn chiÕm 17,5% n¨m 2000 vµ 16,7% n¨m 2001, 14,7%
n¨m 2002 møc lç b×nh qu©n ña mét doanh nghiÑp lµ 4 tØ dÉn ®Õn thÊt tho¸t
nguån lùc hoÆc mét sè doanh nghiÖp cã l·i song bÊp bªnh, l·i cã ®îc lµ do
®îc b¶o hé vµ ®èi xö u ®·i: Nh c¸cnhµ m¸y ®êng, xi m¨ng… mÆt kh¸c
trong khi Nhµ níc víi nh÷ng nç lùc nh»m c¶i c¸ch nh÷ng doanh nghiÖp
hiÖn cã vµ lµm cho nã hiÖu qu¶ h¬n th× nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ níc míi
thµnh lËp l¹i chØ v× lÝ do cã nh÷ng dù ¸n vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ thay thÕ nhËp
khÈu. Mét sè c¬ quan thµnh lËp ra doanh nghiÖp nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ
së h÷u, kh«ng tiÕn hµnh bÊt cø nghiªn cøu thÞ trêng nµo cho s¶n phÈm cña
m×nh. Do ®ã nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc võa thµnh lËp ®É bÞ m¾c nî, s¶n
phÈm kh«ng b¸n ®îc vµ d thõa c«ng suÊt. Ngoµi ra nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ
níc n»m trong diÖn bÞ chuyÓn thÓ t×m c¸ch «m ®åm thªm chøc n¨ng c«ng
Ých ®Ó ®îc gi÷ l¹i trong tay Nhµ níc. Víi nh÷ng bÊt cËp trªn khu vùc nµy
cÇn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch m¹nh mÏ vµ tÝch cùc h¬n.
1. Nguån vèn tõ khu vùc t nh©n
Khu vùc t nh©n ViÖt nam, c¶ bé phËn doanh nghiÖp cã ®¨ng ký vµ bé
phËn hé gia ®×nh phi chÝnh thøc chiÕm 40% GDP vµ 90% sè viÖc lµm n¨m
1998 khu vùc nµy cã vèn ®Çu t ph¸t triÓn kh¸ vµ cã xu híng ngµy cµng gia
t¨ng. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong nh÷ng n¨m qua vµ trong thêi
gian tíi lµ tiÕp tôc huy ®éng mäi nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ
nguån vèn trong d©n. Nhµ níc ®· ban hµnh luËt doanh nghiÖp vµ ®Õn nay
sau 4 n¨m thùc hiÖn ta ®· huy ®éng ®îc trªn 10 tØ USD. Theo ®¸nh gi¸ s¬
bé khu vùc kinh tÕ ngoµi Nhµ níc vÉn së h÷u mét lîng vèn tiÒm n¨ng rÊt
lín mµ cha ®îc huy ®éng triÖt ®Ó nguån vèn tõ khu vùc t nh©n bao gåm
phÇn tiÕt kiÖm cña d©n c vµ phÇn tÝch luü cña c¸ch doanh nghiÖp d©n doanh.
2.1 TiÕt kiÖm cña khu vùc d©n c
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ®Êt níc mét bé phËn kh«ng nhá
trong dan c cã tiÒm n¨ng vÒ vèn do cã nguån thu nhËp gia t¨ng hoÆc do tÝch
luü truyÒn thèng. Nh×n tæng quan nguån vèn tiÒm n¨ng trong d©n c kh«ng
ph¶i lµ nhá tån t¹i díi d¹ng vµng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt. Ngu«ng vèn nµy xÊp xØ
b»ng 80% tæng nguån vèn huy ®éng cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng. §iÒu
nµy ®· ®îc thÓ hiÖn b»ng thùc tÕ, nguån vèn huy ®éng tõ tiÕt kiÖm cña d©n
c chiÕm 80% tæng nguån vèn huy ®égn cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng.
Qua mét sè ®ît ph¸t hµnh c«ng tr¸i ®· huy ®éng mét lîng vèn rÊt lín tõ
d©n c, chØ mét thêi gian ng¾n nhng sè tiÒn huy ®éng ®· lªn ®Õn hµng ngµn tØ
®ång. Víi kho¶ng 15 triÖu hé gia ®×nh ®èng gãp kho¶ng 1/3 GDP, giai
®o¹n 1996 – 2000 tiÕt kiÖm cña khu vùc d©n c chiÕm 15% GDP vµ xu híng ngµy cµng t¨ng
B¶ng2 : TØ lÖ tiÕt kiÖm d©n c / GDP (%)
1999
2000
2001
2002
2003
TiÕtkiÖm/GDP 22%
29,6%
31,2%
32,1%
TØ lÖ t¨ngGDP 4,8%
6,79%
6,89%
7,04%
7,24%
Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam
Khu vùc nµy cßn ®ãng gãp mét nguån thu ngo¹i tÖ kh¸ tõ lîng kiÒu
hèi chuyÓn vÒ cña ngêi ®i xuÊt khÈu lao ®éng vµ th©n nh©n ë níc ngoµi.
Trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999 lîng kiÒu hèi chuyÓn vµo ViÖt Nam ®¹t 585
triÖu USD c¶ n¨m 1999 ®¹t kho¶ng 1,2 tØ USD. Nguån vèn tiÕt kiÖm cña
d©n c gãp phÇn quan träng vµo vèn ®Çu t ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 25%
ngµy cµng quan träng nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi xu híng ®Çu t níc ngoµi ®ang gi¶m sót th× ®©y lµ nguån bï ®¾p quan träng. Tuy nhiªn do
hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cßn ho¹t ®éng cha hiÖu qu¶ nªn mÆc dï thu
hót ®îc tiÕt kiÖm d©n c song cha ®Çy ®ñ, hai lµ viÖc sö dông vèn tiÕt kiÖm
nµy cha ®¹t hiÖu qu¶ c¸c ng©n hµng hiÖn nay cßn d nî cho vay trong khi
khu vùc t nh©n cÇn vèn l¹i kh«ng ®îc vay. §©y lµ bÊt cËp cÇn gi¶i quyÕt ®Ó
khai th«ng nguån lùc tõ søc d©n.
2.2 §Çu t cña khu vùc d©n doanh
Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong nh÷ng n¨m qua vµ trong
thêi gian tíi lµ tiÕp tôc huy ®éng mäi nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc
biÖt lµ nguån vèn trong d©n. N¨m 1999 Nhµ níc ban hµnh luËt doanh
nghiÖp vµ ®Õn nay sau 4 n¨m thùc hiÖn ta ®· huy ®éng ®îc trªn 10 tØ USD
b×nh qu©n mçi n¨m lµ 2,5 tØ USD. N¨m 2003 ®Çu t cña t nh©n vµ d©n c lµ
58000 tØ ®ång t¨ng 24,9 % so víi n¨m 2002. Theo thêi b¸o kinh tÕ ViÖt
Nam th× sè lîng c¸c doanh nghiÖp t nh©n t¨ng lªn qua tõng n¨m, n¨m 2000
sè lîng doah nghiÖp t nh©n lµ 35004 th× 2001 lµ 44314 vµ n¨m 2002 lµ
55236, tØ lÖ t¨ng sè doanh nghiÖp t nh©n lµ 25,6% mét n¨m (trong ®ã t¨ng
nhanh nhÊt lµ c«ng ty cæ phÇn chiÕm 93,3%, c«ng ty TNHH 49,9%)ë khu
vùc nµy sè doanh nghiÖp cã l·i t¨ng tõ 27916 lªn 32593 doanh nghiÖp vµ
2002 lµ 41743 doanh nghiÖp tæng møc l·i t¨ng dÇn tõ 3168 tØ ®ång lªn
4753 tØ vµ 7024 tØ, l·i b×nh qu©n cña mét doanh nghiÖp t¨ng lªn tõ 0,11 tØ
®Õn 0,15 tØ vµ 0,17 tØ. Vµ khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh n¨m
1995 gãp 54,7% GDP vµ n¨m 2001 gãp 46,8% GDP. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh
tiÒm n¨ng ph¸t triÓn to lín cña khu vùc nµy. Khu vùc t nh©n n¨ng ®éng cã
thÓ t¨ng trëng nhanh vµ t¹o viÖc lµm mµ kh«ng cÇn cã sù hç trî nµo tõ ng©n
s¸ch hay gÇn gièng ng©n s¸ch. NÕu t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng vµ tÝnh hiÖu
râ rµng tõ phÝa chÝnh phñ. Tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t ph¸t triÓn vña khu vùc
ngoµi quèc doanh hiÖn nay lµ cao nhÊt n¨m 2002 t¨ng 18,3 so víi n¨m tríc
vµ n¨m 2003 t¨ng 25% so víi n¨m tríc mÆc dï cã nhiÒu tiÕn bé vÒ t¨ng trëng chuyÓn dÞch c¬ cÊu song còng cßn tån t¹i nhiÒu yÕu kÐm vµ bÊt cËp.
PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã qui m« nhá ph©n t¸n víi c«ng nghiÖp l¹c
hËu, viÖc ph¸t triÓn doanh nghiÖp cßn mang tÝnh tù ph¸t, n¨ng lùc c¹nh
tranh cßn yÕu kÐm.
2. ThÞ trêng vèn
ThÞ trêng vèn cã ý nghÜa quan träng trong sù nghiÖp ph¶t triÓn kinh
tÕ cña c¸c níc cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ThÞ trêng vèn mµ cèt lâi lµ thÞ trêng
chøng kho¸n lµ trung t©m thu gom mäi nguån vèn tiÕt kiÖm cña tõng hé
d©n c, vèn nhµn rçi cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc tµi chÝnh. Ho¹t ®éng cña
thÞ trêng chøng kho¸n mÆc dï cha ph¶t triÓn nh mong muèn song bíc ®Çu
®· ®îc triÓn khai kh¸ su«n sÎ kh«ng g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín hoÆc t¸c
®éng tiªu cùc tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc. Cho ®Õn gµy
20/12/2003 thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n ®· tæ chøc ®îc 692 phiªn giao
dÞch víi tæng lîng giao dÞch ®¹t 5189 tØ ®ång. Riªng tæng n¨m 2003 tæ chøc
®îc 239 phiªn giao dÞch ®¹t 2991 tØ ®ång b×nh qu©n 12,5 tØ/ 1 phiªn giao
dÞch. Doanh sè giao dÞch t¨ng 2,76 lÇn so víi doanh sè giao dÞch n¨m 2002.
Th«ng qua b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ®Êu thÇu lín h¬n 100 lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh
phñ vµ niªm yÕt trªn thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n víi khèi lîng trªn
11000 tØ. Tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n niªm yÕt
( cæ phiÕu, tr¸i phiÕu) tÝnh
theo mÖnh gi¸ lµ 12397 tØ ®ång chiÕm 2,32% GDP n¨m 2002. C«ng chóng
®· dÇn quen víi mét ph¬ng thøc ®Çu t míi víi kho¶ng trªn 16000 tµi kho¶n
giao dÞch trong ®ã cã 152 nhµ ®Çu t cã tæ chøc vµ 85 nhµ ®Çu t níc ngoµi.
Sù tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t ®· gãp phÇn quan träng cho sù ph¸t triÓn thÞ
trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n gÇn ®©y. Sè lîng tµi
kho¶n vµ giao dÞch thêng xuyªn cña c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi t¨ng lªn ®·
gãp phÇn kÝch thÝch nhµ ®Çu t quay l¹i víi thÞ trêng chøng kho¸n. Song ho¹t
®éng cña thÞ trêng nµy cßn nhiÒu bÊt cËp nh qui m« thÞ trêng nhá bÐ, cha tæ
chøc tèt thÞ trêng thø cÊp hiÖu qu¶ víi tr¸i phiÕu ®Æc biÖt lµ tr¸i phiÕu chÝnh
phñ. KiÕn thøc vµ hiÓu biÕt cña c«ng chóng cßn h¹n chÕ, c¸c c«ng cô chÝnh
s¸ch cña Nhµ níc cßn thiÕu ®ång bé, thÞ trêng bÞ chia c¾t: ThÞ trêng tiÒn tÖ
do ng©n hµng nhµ níc qu¶n lý, thÞ trêng b¶o hiÓp do bé tµi chÝnh, thÞ trêng
chøng kho¸n do uû ban chøng kho¸n Nhµ níc qu¶n lý gi¸m s¸t. Nhµ níc
cha ®a ra ®îc chiÕn lîc ph¸t triÓn thèng nhÊt chung chÝnh v× vËy thÞ trêng
vèn cha thÓ hiÖn ®îc vai trß cña m×nh lµ c¸i van ®iÒu tiÕt c¸c nguån vèn vµ
t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn.
II.Thùc tr¹ng vÒ vèn ®Çu t níc ngoµi
Sau khi thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi, më cöa chuyÓn sang nÒn kinh tÕ
thÞ trêng th× ViÖt Nam ®· më ra mét kªnh míi rÊt cã triÓn väng trong viÖc
thu hót nguå lùc tõ bªn ngoµi. §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®Æc biÖt lµ tõ
khi chÝnh phñ ban bè luËt ®Çu t níc ngoµi khèi lîng FDI gia t¨ng nhanh dÇn
qua c¸c n¨m. Vµ FDI ®· gãp phÇn t¹o ®µ t¨ng trëng nhanh cho kinh tÕ níc
ta. Cuèi n¨m 1993 lµ thêi ®iÓm ®¸nh dÊu bíc chuyÓn cña ®éng th¸i dïng
vèn níc ngoµi, khi mµ c¸c thµnh tùu c¶i c¸ch ®· ®ñ søc chøng tá triÓn väng
ph¸t triÓn nhanh vµ l©u bÒn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.Th¸ng 10/1993 diÔn
ra Héi nghÞ lÇn 1 c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt nam t¹i Pari - ë héi nghÞ nµy c¸c
chÝnh phñ vµ tæ chøc quèc tÕ cam kÕt tµi trî cho ViÖt nam 1.860 tØ USD.
Ngay sau ®ã cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ ta ®· gi¶i quyÕt
nî qu¸ h¹n víi IMF. IMF còng tuyªn bè cho ViÖt Nam vay theo thÓ thøc
dù phßng 230 triÖu USD. §Õn n¨m 1994 Mü tuyªn bè b·i bá lÖnh cÊm vËn
kinh tÕ ®èi víi ViÖt Nam, n¨m 1995 ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN.
Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· lµm dßng vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®îc thuËn
lîi h¬n.
1. Nguån vèn tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc
NÕu nh FDI lµm thóc ®Èy chuyÓn ®Þch c¬ c©ó th× ODA l¹i lµ nguån
tµi trî quan träng cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ ph¸t triÓnv¨n ho¸ gi¸o dôc
y tÕ, lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng nÕu biÕt sö dông ®óng. ODA víi
®Æc ®iÓm vay u ®·i thêi h¹n dµi lµ phÇn thiÕt yÕu ®Ó thùc hiÖn t¸i thiÕt ®Êt
níc, nhng hiÖn nay nguån vèn nµy cµng khã kh¨n h¬n do cã sù c¹nh tranh
gi÷a c¸c níc nghÌo trong khi ng©n khè ODA cña c¸c níc giµu ngµy mét
gi¶m.Vèn ODA ®îc ®Çu t chñ yÕu theo c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n gióp ph¸t
triÓn khu vùc kÐm ph¸t triÓn, vïng nói,vïng s©u vïng xa ®Æc biÖt lµ c¸c ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Þnh canh ®Þnh c …
B¶ng 3: Cam kÕt gi¶i ng©n vèn ODA 1995-2002(tû USD )
N¨m
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Cam kÕt(1) 2.26 2.43 2.4
2.2
2.1
2.4
2.4
2.5
Gi¶i ng©n(2) 0.74 0.9
1
1.24 1.35 1.65 1.5
1.53
Tû lÖ (2)/(1) 0.327 0.37 0.417 0.564 0.643 0.688 0.625 0.612
(Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t )
Qua 10 lÇn tæ chøc héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam sè vèn cam
kÕt ®Òu t¨ng dÇn qua c¸c n¨m. Song sè vèn ®îc hîp thøc ho¸ b¾ng ký kÕt
c¸c hiÖp ®Þnh th× l¹i kh«ng t¨ng t¬ng xøng. Nh n¨m 2002sè vèn nµy ®¹t
2.574 tû USD gi¶m 26%so víi kÕt qu¶ cña n¨m 2000. Trong ®ã vèn vay lµ
gÇn 1.3347tû USD vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i kho¶ng 239.4triÖu USD. Nh
vËy kÓ tõ n¨m 1993 tèng sè vèn ODA ®îc c¸c nhµ cam kÕt tµi trî dµnh cho
ViÖt nam lªn ®Õn 22.43 tû USD cha kÓ ®Õn phÇn tµi trî riªng ®Ó thùc hiÖn
c¶i c¸ch kinh tÕ. Trong ®ã tÝnh ®Õn hÕt 2002 tæng sè vèn ®îc hîp thøc ho¸
b»ng hiÖp ®Þnh ®¹t kho¶ng 16.5 tû USD vµ sè vèn gi¶i ng©n ®¹t kho¶ng
11.04 tû USD. Râ rµng lµ vèn gi¶i ng©n ®¹t tû lÖ cha cao, so víi vèn cam
kÕt th× cßn thÊp chØ ®¹t 49.2%. Cã thÓ thÊy r»ng nhu cÇu vèn ODA ë níc ta
lµ rÊt lín.Theo “ chiÕn lîc toµn diÖn vÒ t¨ng trëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo”
th× thêi kú 2001-2005 ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn sè vèn ODA kho¶ng 9 tû nghÜa lµ mçi n¨m cÇn thùc hiÖn 1.8tû USD. Nh vËy kÕt qu¶ gi¶i ng©n cha
®¶m b¶o ®îc yªucÇu ®Ò ra. §iÒu ®ã còng cho thÊy r»ng vÊn ®Ò qu¶n lý sö
dông vèn ODA ë níc ta cha ®¹t hiÖu qu¶, cha khai th¸c tèt ®îc t¸c ®éng
tÝch cùc cña nguån vèn nµy. Cø víi t×nh h×nh sö dông vèn ODA nh vËy th×
viÖc vay vèn ODA kh«ng nh÷ng kh«ng lµm ph¸t triÓn kinh tÕ mµ cßn gia
t¨ng nî quèc gia. NhÊt lµ 5n¨m tíi khi thêi h¹n tr¶ nî cña mét sè kho¶n
ODA ®· ®Õn mµ c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n kh«ng hiÖu qu¶ kh«ng cã kh¶ n¨ng
thu håi vèn tr¶ nî. Song còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh tùu mµ
ODA ®em l¹i cho sù ph¸t triÓn cña níc ta. Nhê ODA mµ c¬ së h¹ tÇng
trong níc ®îc c¶i thiÖn h¬n (dï cã thÓ cßn thiÕu ®ång bé ). TÊt c¶ c¸c ch¬ng tr×nh dù ¸n lín, c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm quèc gia ®Òu cã sù gãp mÆt
cña vèn ODA: §êng s¸ ®îc më mang, c¸c nhµ m¸y, c¸c c«ng tr×nh phôc vô
d©n sinh, ®Æc biÖt ODA gãp phÇn ®a ViÖt Nam trë thµnh quèc gia hµng ®Çu
vÒ xo¸ ®èi gi¶m nghÌo trªn thÕ giíi. ODA ®· t¹o ®iÒu kiÖn hoµn thiÖn c¬ sá
h¹ tÇng cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, kh¬i th«ng ®îc c¸c nguån lùc trong d©n .
Theo ng©n hµng thÕ giíi (WB) ViÖt Nam hiÖn nay ®ang ®øng tríc ba
th¸ch thøc lµ cÇn ®Èy m¹nh c¶i c¸ch, t¨ng tèc gi¶m nghÌo vµ c¶i thiÖn chÊt
lîng qu¶n lý Nhµ níc. Kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vµ gi¶i ng©n ODA lµ thÓ hiÖn néi
lùc vµ tµi trÝ cña ngêi ViÖt Nam trong x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. NÕu
biÕt kh¬i dËy c¶ mäi nguån vèn trong d©n ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ODA th×
sÏ ®Èy m¹nh ®îc viÖc gi¶i ng©n vèn ODA,tõ ®ã sÏ ngµy cµng tranh thñ ®îc
sù ®ång t×nh gióp ®ì cña c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ
2. Khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
KÓ tõ n¨m 1998 khi luËt ®Çu t níc ngoµi b¾t ®Çu cã hiÖu lùc ®Õn ngµy
20-12-2002 ®· cã 2582 dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp víi tæng vèn ®Çu t ®¨ng ký
50.3 tû USD vµ vèn ®Çu t thùc hiÖn ®¹t kho¶ng 24 tû USD.Trong sè nµy cã
kho¶ng 1800 dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vãi tæng vèn
®¨ng ký 25 tû USD.
B¶ng 4: Mét sè chØ tiªu ®ãng gãp cña ®Çu t níc ngoµi
ChØ tiªu\N¨m
1995 1996 1997 1998 1999 2000
1 Doanh thu(triÖuUSD)
2063 2743 3815 3910 4600 6167
2XuÊt khÈu (triÖuUSD)
336
788
1790 1982 2547 3300
3. TØ träng trong GDP (%) 6.3
7.39
9.07 10.03 12.24 13.25
4. Tèc ®é t¨ng trong c«ng 8.8
21.7
23.2
24.4
20
23
nghiÖp (%)
5. TØ träng trong c«ng 25.1
26.2
28.9
32
34.4
36
nghiÖp (%)
6. Nép ng©n s¸ch(triÖu 195
263
315
317
271
260
USD)
7. Lao ®éng trùc tiÕp
220
250
270
296
327
( ngµn ngêi)
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· gãp phÇn h×nh thµnh lªn mét khu vùc
kinh tÕ míi: Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi.Tõ ®ã ®Î ra 2014
doanh nghiÖp míi vµ 1584 c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh phô.
Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tËp trung chñ yÕu ë nhãm ngµnh c«ng
nghiÖp vµ dÞch vô bao gåm c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp nÆng, c«ng
nghiÖp dÇu khÝ c«ng nghiÖp thùc phÈm vµ x©y dùng…chiÕm h¬n 61% vèn
®¨ng ký vµ 67% vèn thùc hiÖn 71% sè lao ®éng, 94% doanh thu vµ 91% gi¸
trÞ xuÊt khÈu (kh«ng kÓ dÇu th« ) cña toµn khu vùc ®Çu t níc ngoµi. Nh vËy
râ rµng ®Çu t níc ngoµi ®· thùc hiÖn theo ®Þnh híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn
®¹i ho¸ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta theo híng gia t¨ng tû
träng nhãm ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô.
Theo tæng ®iÒu tra gÇn ®©y th× khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm
gÇn 20% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi 25.1% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiªp
27.4% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc vµ t¹o viÖc lµm cho 400000 lao ®éng
trùc tiÕp cïng hµng v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp kh¸c.Vµ thu nhËp cña ngêi lao
®éng trong khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi cao h¬n so v¬Ý c¸c khu vùc kh¸c
.
§ãng gãp cña khu vùc nµy cho ng©n s¸ch nhµ níc t¨ng lªn qua c¸c
n¨m: n¨m 2000 nép NSNN ®¹t 1.3%so víi GDP th× ®Õn 2003 íc ®¹t 1.5%
so víi GDP KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trªn c¸c lÜnh vùc cña khu vùc
doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi ®Òu ®¹t tèc ®é t¨ng trëng vît tréi so v¬Ý c¸c
khu vùc kinh tÕ trong níc. Ch¼ng h¹n n¨m 2002 trong khi gi¸ trÞ s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc chØ t¨ng 11.7% hay khu vùc
ngoµi quèc doanh lµ 19.2% th× khu vùc doanh nghiÖp cè vèn ®Çu t níc
ngoµi t¨ng 24.8% hoÆc kim ng¹ch xuÊt khÈu trong níc 6.3% th× ®Çu t níc
ngoµi t¨ng 23.7%. Nh vËy ®Çu t níc ngoµi ®ãng vai trß lµ ®Çu tµu trong
qu¸ tr×nh t¨ng trëng ph¸t triÓn kinh tÕ níc ta hiÖn nay.
Cã thÓ nãi ®ãng gãp cña khu vùc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cho sù
t¨ng trëng kinh tÕ c¸c n¨m qua ë ViÖt nam lµ rÊt lín, ®îc xem lµ xung lùc
chÝnh. Tuy nhiªn mét c©u hái ®îc ®Æt ra lµ liÖu sù t¨ng trëng trªn cßn tiÕp
tôc ®îc duy tr× kh«ng nÕu ®Çu t cña khu vùc níc ngoµi mçi n¨m mét gi¶m
sót tõ n¨m 1997 cuéc khñnh ho¶ng tiÒn tÖ Ch©u ¸ ®· lµm dßng vèn ®Çu t níc ngoµi bÞ ®×nh trÖ, tû lÖ ®Çu t cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi gi¶m tõ
28% n¨m 1997 ®Õn 2001 cßn 18.4%vµ n¨m 2003 íc ®¹t 16.8%, quy m« c¸c
dù ¸n còng cã xu híng gi¶m dÇn. HiÖn nay quy m« trung b×nh mét dù ¸n
®¨ng ký cÊp phÐp lµ lµ cha ®Çy 2 triÖu USD trong khi giai ®o¹n tríc lµ 10
triÖu USD (n¨m 1994) NhÞp ®é t¨ng vèn ®Çu t níc ngoµi cÊp míi vµ vèn
thùc hiÖn suy gi¶m. N¨m 1997 gi¶m 49% so víi n¨m tríc, n¨m1998 gi¶m
16%. Vèn thùc hiÖn n¨m 1997 ®¹t 3.25 tû t¨ng 25% nhng n¨m 1998 l¹i
gi¶m 40% n¨m 1999 gi¶m 25%. Sè dù ¸n ®· cÊp xin gi¶m tiÕn ®é lµ 6-7 tû
nhiÒu doanh nghiÖp s¶n xuÊt cÇm chõng hoÆc thu hÑp s¶n xuÊt .
Song vèn ®Çu t trùc tiÕp vÉn cßn mét sè h¹n chÕ:
C¬ cÊu vèn ®Çu t níc ngoµi cßn mét sè bÊt hîp lý: §Çu t rÊt Ýt vµo dù
¸n nu«i trång vµ chÕ biÕn n«ng s¶n (khai th¸c nguån lùc trong níc híng vÒ
xuÊt khÈu) c¬ khÝ chÕ t¹o (t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt) mµ
cßn tËp trung vµo nh÷ng ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh÷ng ngµnh dù
kiÕn cã thÓ thu lîi nhuËn nhanh. Chñ tr¬ng ®a ph¬ng ho¸ nguån ®Çu t níc
ngoµi cßn cha thùc hiÖn tèt. Vèn ®Çu t níc ngoµi tõ Ch©u ¸ chiÕm 70%
trong ®ã ASEAN chiÕm 25% trong khi vèn tõ Ch©u ©u vµ Mü cßn thÊp, bµi
häc vÒ khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ cßn cha r¸o mùc. NÕu tËp
trung thu vèn cña mét khu vùc xuÊt khÈu cña khu vùc ®Çu t níc ngoµi t¨ng
nhanh song chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng gia c«ng: DÖt may, giµy dÐp l¾p r¸p
®iÖn tö …gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr êng kh«ng
cao. C«ng t¸c dù b¸o cha chuÈn x¸c dÉn ®Õn rñi ro lµm dù ¸n bÞ ®×nh trÖ bÞ
rót giÊy phÐp. C«ng t¸c qu¶n lý cÊp phÐp ®Çu t thùc sù vÉn cha th«ng
tho¸ng qu¸ tËp trung vµo thñ tôc ban ®Çu nhng l¹i bu«ng láng qu¶n lý sau
giÊy phÐp lµ kh©u quyÕt ®Þnh thµnh b¹i cña dù ¸n. ViÖc ph©n phèi vèn ®Çu
t ®Ó s¶n xuÊt hµng thay thÕ nhËp khÈu m¹nh h¬n xu híng s¶n xuÊt hµng
ho¸ híng vµo xuÊt khÈu, cã thÓ thÊy râ lµ 3/4 vèn FDI trong khu vùc c«ng
nghiÖp ®îc tËp trung vµo khu vùc thay thÕ nhËp khÈu, chØ 1/4 FDI tËp trung
vµo phôc vô xuÊt khÈu. H¬n n÷a khu vùc FDI bá ra kh¸ nhiÒu vèn ®Çu t cho
mét viÖc lµm 66000USD cho thÊy ®Çu t níc ngoµi thay thÕ nhËp khÈu cÇn
nhiÒu vèn h¬n lµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cÇn nhiÒu lao ®éng. Ngoµi ra ®Çu
t níc ngoµi cßn g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc kh¸c khai th¸c tµi nguyªn
qu¸ møc, kh«ng quan t©m tíi viÖc xö lý « nhiÔm m«i trêng, bãc lét ngêi lao
®éng b¶n xø, chuyÓn giao kÜ thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu nhng l¹i khai khèng
lªn gi¸ trÞ lîi Ých cña níc nhËn ®Çu t. Nh n¨m 1995 qua gi¸m ®Þnh 14 doanh
nghiÖp liªn doanh th× cã 6 doanh nghiÖp bÞ khai khèng m¸y mãc thiÕt bÞ víi
tæng sè lµ 13,173 triÖu USD, víi u thÕ vÒ vèn kÜ thuËt, kinh nghiÖm tæ chøc
qu¶n lý s¶n xuÊt dÉn ®Õn g©y lòng lo¹n vµ ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp trong
níc kÐm søc c¹nh tranh. Lîi Ých mµ ®Çu t níc ngoµi ®em l¹i lµ kh«ng nhá
nhng ®Ó phï hîp víi lîi Ých vµ ®Þnh híng ph¸t triÓn quèc gia nhµ níc cÇn cã
chÝnh s¸ch qu¶n lý phï hîp võa t¨ng cêng thu hót võa kiÒm chÕ t¸c ®éng
tiªu cùc.
3. Thùc tr¹ng vÒ mèi quan hÖ gi÷a vèn ®Çu t trong níc vµ níc
ngoµi
Toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng xu híng vËn
®éng chñ yÕu cña ®ßi sèng quèc tÕ hiÖn nay. Víi xu híng nµy, më cöa vµ
héi nhËp c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia vµ khu vùc trë thµnh ®iÒu kiÖn b¾t buéc
cña sù ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã víi sù tiÕn bé m¹nh mÏ cña khoa häc kÜ
thuËt c«ng nghÖ khi tiÒm lùc kinh tÕ nãi cung cña thÕ giíi ®· trë nªn hïng
hËu, vÊn ®Ò t¨ng trëng l©u bÒn, tèc ®é cao vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu trë thµnh
qu¶n lý ph¸t triÓn cho mäi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. ViÖt Nam còng kh«ng n»m
ngoµi xu híng Êy, bªn c¹nh yÕu tè quyÕt ®Þnh cña néi lùc th× ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi ®ãng vai trß hÕt søc quan träng t¹o nªn ®µ t¨ng trëng. Vèn ®Çu t
níc ngoµi n¨m 1995 thu ng©n s¸ch tõ khu vùc níc ngoµi ®¹t 128 triÖu USD
th× ®Õn n¨m 1997 lµ 315 triÖu USD vµ ®Õn n¨m 2000 lµ 260 triÖu USD ®ãng
gãp vµo thu ng©n s¸ch nhµ níc tõ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi
t¨ng 30%. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi liªn tôc cã møc ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ níc n¨m sau t¨ng cao
h¬n n¨m tríc (n¨m 2001 t¨ng 20,4%, n¨m 2002 t¨ng 26,9%, n¨m 2003 t¨ng
30% ) gãp phÇn vµo nguån thu ®Ó nhµ níc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi, an
ninh quèc phßng.
§Çu t níc ngoµi gãp phÇn t¹o ra mét sè n¨ng lùc s¶n xuÊt, ngµnh s¶n
xuÊt, ph¬ng thøc qu¶n lý vµ kinh doanh míi thóc ®Èy doanh nghiÖp trong níc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
®· t¹o ra cho nÒn kinh tÕ níc ta nhiÒu c«ng nghÖ míi hiÖn ®¹i mµ biÓu hiÖn
cô thÓ nhÊt lµ ë c¸c lÜnh vùc viÔn th«ng dÇu khÝ, ho¸ chÊt, ®iÖn tö tin häc, «
t« xe m¸y… lµm tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña mét sè ngµnh kinh tÕ mòi
nhän cña ®Êt níc. Ta còng häc tËp ®îc nhiÒu m« h×nh qu¶n lý tiªn tiÕn vµ
c¸c ph¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i trªn th¬ng trêng quèc tÕ ®· ®îc ¸p
dông trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi. §©y cã thÓ ®îc coi lµ nh÷ng
yÕu tè thóc ®Èy doanh nghiÖp trong níc kh«ng ngõng thóc ®Èy ®æi míi
c«ng nghÖ, ph¬ng thøc qu¶n lý ®Ó n©ng cao chÊt lîng vµ søc c¹nh tranh cña
s¶n phÈm doanh nghiÖp trªn thÞ trêng. Trong thêi gian qua khu vùc kinh tÕ
cã vèn ®Çu t níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬
cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸.Víi tû träng b»ng
35% gi¸ trÞ s¶n lîng c¶ níc khu vùc kinh tÕ nµy gãp phÇn qu¹n träng trong
viÖc nang cao gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong c¶ níc tõ 11%/ n¨m lªn 13%/ n¨m .
Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ®Çu t níc ngoµi cßn t¹o ra nhiÒu hµng
ho¸ trong thÞ trêng trong níc gãp phÇn thay thÕ hµng nhËp khÈu, vµ khu vùc
nµy còng cã tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt lµm c¶i thiÖn
c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cho níc ta víi kim ng¹ch xuÊt khÈu b»ng 23%
tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc. §Çu t níc ngoµi còng lµm t¨ng lîng
viÖc lµm cho lao ®éng, tÝnh ®Õn nay lµ kho¶ng 44 v¹n lao ®éng trùc tiÕp
- Xem thêm -
.DOC 
29 
60052 
139 
