Tài liệu Tội mua bán người trên địa bàn tỉnh lào cai tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN DUY NAM TỘI MUA BÁN NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số : 60.38.01.05 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ SỸ SƠN HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn thạc sĩ Luật học “Tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luận văn Nguyễn Duy Nam MỤC LỤC MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 Chương 1: TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI TỪ NĂM 2012 ĐẾN NĂM 2016 .......................................................................7 1.1. Khái niệm và các đặc điểm của tình hình tội mua bán người ....................... 7 1.2. Phần tội phạm rõ (hiện) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 ............................................................... 11 1.3. Phần tội phạm ẩn của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 ............................................................................ 27 Chương 2: NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI .............................................................32 2.1. Cách tiếp cận để nhận diện nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội mua bán người ...................................................................................................... 32 2.2. Những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 .................................................. 35 Chương 3: TĂNG CƯỜNG PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI .............................................................49 3.1. Dự báo tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai................... 49 3.2. Các giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 52 KẾT LUẬN ...............................................................................................................67 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................69 DANH MỤC VIẾT TẮT ANTT An ninh trật tự BLDS Bộ luật dân sự BLHS Bộ luật hình sự BTP Bộ Tư pháp CAND Công an nhân dân CNXH Chủ nghĩa xã hội QPPL Quy phạm pháp luật TANDTC Tòa án nhân dân tối cao TPH Tội phạm học THTP Tình hình tội phạm TTATXH Trật tự an toàn xã hội VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao XHCN Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Mức độ tổng quan tuyệt đối (mức độ cơ bản) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012-2016 ................................. 12 Bảng 1.2: Mức độ tổng quan tương đối – tỷ lệ tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai ................................................................................. 13 Bảng 1.3: Số vụ, bị cáo của tội mua bán người so sánh trên phạm vi cả nước ......................................................................................................................... 14 Bảng 1.4: Diễn biến tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 ................................................................................. 15 Bảng 1.5: Cơ cấu tình hình tội mua bán người xét theo đơn vị hành chính lãnh thổ của tỉnh Lào Cai giai đoạn 2012 – 2016 ................................................... 16 Bảng 1.6: Cơ cấu theo phương thức thực hiện tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2012 – 2016 ................................................................ 17 Bảng 1.7: Hình phạt được quyết định đối với các bị cáo ................................ 18 Bảng 1.8: Cơ cấu theo lứa tuổi của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai ..................................................................................................... 19 Bảng 1.9: Diễn biến cơ cấu nhóm tuổi của tội phạm mua bán người theo thời gian .................................................................................................................. 20 Bảng 1.10: Cơ cấu tình hình tội mua bán người theo giới tính của bị cáo ..... 21 Bảng 1.11: Cơ cấu tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo nghề nghiệp của người phạm tội ............................................................. 22 Bảng 1.12: Cơ cấu tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo dân tộc của bị cáo .................................................................................... 22 Bảng 1.13: Cơ cấu tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo hình thức phạm tội................................................................................... 23 Bảng 1.14: Cơ cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo độ tuổi của nạn nhân trong giai đoạn 2012-2016 .............................. 24 Bảng 1.15: Cơ cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo nghề nghiệp của nạn nhân trong giai đoạn 2012-2016 ..................... 24 Bảng 1.16: cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo trình độ học vấn của nạn nhân trong giai đoạn 2012-2016 ..................... 25 Bảng 1.17: Cơ cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai xét theo hậu quả của nạn nhân trong giai đoạn 2012-2016 ............................ 26 Bảng 1.18: Tỉ lệ tội phạm ẩn của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai ............................................................................................................ 28 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm gần đây, nạn mua bán người đang có xu hướng gia tăng và diễn biến ngày càng phức tạp. Trên phạm vi toàn thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng, rất nhiều người đã và đang trở thành đối tượng của các tổ chức, đường dây mua bán người hoạt động xuyên quốc gia với sự cấu kết chặt chẽ giữa các đối tượng phạm tội ở trong nước và ngoài nước, trong đó có không ít nạn nhân là người Việt Nam. Đây là loại tội phạm nguy hiểm và đặc thù của loại tội phạm này hoạt động xuyên quốc gia và quốc tế, liên quan đến vấn đề kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Chính vì vậy, nhiệm vụ phòng, chống tình hình tội mua bán người được đặt ra không chỉ đối với riêng một quốc gia nào mà đòi hỏi phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa các nước trong khu vực và thế giới. Cùng với mua bán ma túy và vũ khí, nạn nhân của tình hình tội mua bán người bị mua bán đã trở thành loại hàng hóa đem lại lợi nhuận rất cao cho những đối tượng phạm tội. Mua bán người được coi là ngành công nghiệp bởi luôn có sẵn nguồn cung ứng, nguy cơ bị phát hiện và xử lý thấp, đem lại lợi nhuận cao, ở đó một nạn nhân có thể bị bóc lột trong nhiều năm, dưới nhiều hình thức khác nhau. Ngày nay, tình hình tội mua bán người có xu hướng gia tăng về quy mô, tính chất và mức độ nghiêm trọng; đã phát hiện nhiều vụ án mua bán người có tổ chức, đặc biệt là ở vùng giáp biên giới. Các đối tượng phạm tội đã lợi dụng tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm, sự nhẹ dạ cả tin, mất cảnh giác của người dân, nhất là ở vùng nông thôn, miền núi để lôi kéo, dụ dỗ, lừa gạt đưa trái phép ra nước ngoài, ép nạn nhân hoạt động mại dâm hoặc lao động cưỡng bức. Việc đưa người trái phép ra nước ngoài dưới dạng xuất khẩu lao động, du lịch… chủ yếu bằng đường bộ qua Trung Quốc, Lào, 1 Campuchia, Thái Lan rồi qua Malaysia, Singapore. Đã xuất hiện nhiều trường hợp dụ dỗ những người có hoàn cảnh khó khăn; lừa gạt, tổ chức cho họ xuất cảnh trái phép để bán nội tạng; tình hình mua bán, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em trong đó có cả trẻ sơ sinh cũng diễn ra hết sức phức tạp, tiềm ẩn hậu quả khó lường. Tỉnh Lào Cai là một tỉnh miền núi nằm ở phía Bắc Việt Nam, diện tích tự nhiên 6.383,89 km2, có đường biên giới dài giáp ranh với Trung Quốc, có cửa khẩu quốc tế và nhiều đường mòn, lối mở giao thương với nước bạn. Bên cạnh thuận lợi về phát triển kinh tế, văn hóa, du lịch, dịch vụ… Tình hình hoạt động của tội phạm về mua bán người trên địa bàn tỉnh diễn biến phức tạp, có chiều hướng gia tăng, chủ yếu là mua bán phụ nữ, trẻ em gái để bóc lột tình dục và cưỡng ép hôn nhân trái pháp luật. Tội mua bán người là một loại tội ác chống lại con người bởi nó xâm phạm nghiêm trọng tới quyền con người, trong đó, có những quyền cơ bản nhất như quyền tự do đi lại, quyền được bảo vệ an toàn về tính mạng, sức khỏe; quyền lao động… Hậu quả đối với các nạn nhân nói riêng, đối với xã hội nói chung là rất nặng nề, phải hứng chịu tổn thương về tâm sinh lý, bị tổn hại tới sức khỏe và thậm chí là cả tính mạng. Tệ nạn mua bán người cũng đe dọa đến tình hình trị an xã hội tại địa phương và gây mất ổn định chính trị tại khu vực cửa khẩu, biên giới. Thông qua hoạt động thực tiễn xét xử trên địa bàn tỉnh Lào Cai cho thấy phương thức hoạt động của tội phạm mua bán người ngày càng đa dạng, phức tạp, tinh vi bằng cách tạo lập các đường dây, ổ nhóm, cấu kết chặt chẽ giữa các đối tượng ở Trung Quốc với các đối tượng ở địa bàn khu vực biên giới, sử dụng công nghệ thông tin (chat qua mạng), sử dụng điện thoại hoặc trực tiếp gặp gỡ tại các phiên chợ vùng cao để làm quen với những cô gái mới lớn, trình độ văn hóa thấp, gia đình có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, không có việc làm ổn định để dụ dỗ, lôi kéo họ đến các cơ sở dịch vụ việc làm, nhà 2 hàng, nhà nghỉ, khách sạn, quán karaoke, massage, cắt tóc, gội đầu, đi làm thuê với mức lương cao, đưa đi thăm người thân hay đưa đi chơi sau đó cùng đồng bọn đưa nạn nhân vào khu vực biên giới hẻo lánh, bán sang Trung Quốc cho các chủ chứa mại dâm hoặc tìm những phụ nữ từng làm gái mại dâm để rủ rê, lừa gạt tìm công việc làm ổn định, lao động nhẹ có thu nhập cao, sau đó bán cho các đối tượng là chủ nhà hàng ép buộc làm gái mại dâm để thu lợi. Đặc biệt, có trường hợp nạn nhân của các vụ mua bán người trước đây đã trở về địa phương, mang theo tiền và vẽ ra những viễn cảnh về một cuộc sống sung sướng, giàu có ở nước ngoài để lừa gạt chính người thân, bạn bè của mình với mục đích kiếm lời bất chính. Trên cơ sở những lý do đã trình bày ở trên, tác giả chọn đề tài “Tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” làm đề tài luận văn thạc sĩ là cấp thiết và phù hợp với tình hình hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Ngày nay, có nhiều công trình nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước về tội mua bán người với những mức độ, khía cạnh, phương diện khác nhau, cụ thể là: luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Dương Thu Hải với đề tài: “Tội mua bán người theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Lạng Sơn” năm 2016; Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Vũ Mạnh Đức với đề tài: “Tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” năm 2014; Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Cao Thị Đào Liễu với đề tài “Tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Điện Biên: tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa” năm 2014; Có thể thấy rằng, trong những năm qua việc nghiên cứu tội mua bán người không phải là mới, tuy nhiên dưới góc độ tội phạm học các công trình nghiên cứu nói trên đã nghiên cứu trên cơ sở tổng quát, còn đối với địa bàn 3 tỉnh Lào Cai thì chưa có đề tài nghiên cứu nào đánh giá chuyên sâu, cụ thể, chi tiết. Đề tài này tác giả tiếp tục nghiên cứu trên cơ sở đánh giá một cách khoa học, có độ tin cậy cao đối với những vấn đề phát sinh trong thực tiễn của tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở nghiên cứu tình hình tội mua bán người trên địa bàn tình Lào Cai; nguyên nhân điều kiện của tình hình tội này; dự báo tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai, luận văn đề xuất các giải pháp tăng cường phòng ngừa tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong những năm tiếp theo. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu về lý thuyết: Tập hợp và nghiên cứu những tài liệu lý luận của TPH đại cương về các vấn đề như THTP, nguyên nhân và điều kiện của THTP, phòng ngừa tội phạm được công bố trên các sách, báo, tạp chí chuyên ngành pháp lý. Tập hợp và nghiên cứu những tài liệu lý luận của Luật hình sự Việt Nam về các khái niệm cơ bản của tội phạm mua bán người và hình phạt đối với loại tội phạm này. Tài liệu của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội có liên quan đến công tác phòng chống tội phạm mua bán người trong những năm qua. Tài liệu của các cơ quan liên ngành trong việc phòng, chống tội phạm mua bán người. - Nghiên cứu thực tế: Bao gồm việc nghiên cứu các báo cáo thường niên của các cơ quan tư pháp hình sự, thu thập và phân tính số liệu thống kê thường xuyên về tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016; thu 4 thập và nghiên cứu một số bản án hình sự sơ thẩm đã được tuyên trong 5 năm qua từ năm 2012 đến năm 2016. Phân tích làm sáng tỏ tình hình, nguyên nhân của tội mua bán người cũng như chỉ ra những hạn chế trong công tác phòng, chống tội phạm này trên địa bản tỉnh Lào Cai. - Nghiên cứu sáng tạo: Dự báo tình hình tội mua bán người trong năm 2017 thông qua việc sử dụng và phân tích số liệu của TANDTC, chia nhỏ số liệu trong 01 năm thống kê làm 12 tháng để tăng độ tin cậy của số liệu tác giả dự báo. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác đấu tranh phòng, chống tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn lấy các quan điểm khoa học về tình hình tội phạm, về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm; thực tiễn tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016 để nghiên cứu các vấn đề thuộc nội dung nghiên cứu. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dưới góc độ chuyên ngành tội phạm học và phòng ngừa tội phạm. Về không gian, đề tài chỉ nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Về thời gian, đề tài khảo sát thực tiễn lấy số liệu để nghiên cứu trong vòng 05 năm từ năm 2012 đến năm 2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các nguyên lý của chủ nghĩa duy vật biện chứng và quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống 5 tội phạm. Đề tài này được nghiên cứu trên cơ sở tổng hợp các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: thống kê, so sánh, phương pháp tính vv… 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận, luận văn là sản phẩm áp dụng lý luận tội phạm học Việt Nam vào nghiên cứu tội mua bán người, đồng thời trên cơ sở công tác phòng ngừa và điều tra khám phá tội danh hình sự của tỉnh Lào Cai, tiến hành làm rõ hơn một số vấn đề về lý luận, bổ sung, hoàn thiện hệ thống lý luận trong đề tài góp phần xây dựng hệ thống một cách toàn diện, đổi mới trong công tác phòng ngừa, điều tra tội phạm mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu đề tài này có thể được tham khảo để xây dựng đường lối, chính sách, quản lý xã hội, nhằm ngăn chặn và tiến tới đẩy lùi tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Trên cơ sở thống kê, phân tích, tổng hợp có hệ thống các số liệu và tài liệu liên quan, tìm ra những nguyên nhân, điều kiện làm phát sinh, phát triển và tồn tại của loại tội phạm này. Chỉ ra những vấn đề có tính chất quy luật đặc thù trong quá trình thực hiện tội phạm mua bán người làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo và phục vụ cho việc giảng dạy, học tập. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được bố cục gồm có 3 chương: Chương 1. Tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016. Chương 2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. Chương 3. Tăng cường phòng ngừa tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai. 6 Chương 1 TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN NGƯỜI TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH LÀO CAI TỪ NĂM 2012 ĐẾN NĂM 2016 1.1. Khái niệm và các đặc điểm của tình hình tội mua bán người Tình hình tội phạm (THTP) là hiện tượng tâm, sinh lý, xã hội tiêu cực, vừa mang tính lịch sử và lịch sử cụ thể, vừa mang tính pháp lý hình sự với hạt nhân là tính giai cấp, được biểu hiện thông qua tổng thể các hành vi phạm tội cùng với các chủ thể đã thực hiện hành vi phạm tội cùng với các chủ thể đã thực hiện các hành vi đó trong một đơn vị thời gian và không gian nhất định [28, tr. 92]. Tình hình tội phạm, trước hết là một hiện tượng xã hội, chứ không phải là một hiện tượng sinh vật học, vật lý, hóa học, vũ trụ học v.v… [35, tr. 55] Tình hình tội mua bán người là một hiện tượng xã hội, vì nó tồn tại trong xã hội, có nguyên nhân trong xã hội và số phận của nó cũng mang tính xã hội. Đó là một hiện tượng xã hội bởi nó hình thành từ những hành vi phạm tội do con người sống trong xã hội thực hiện, chống lại toàn bộ xã hội hoặc chống lại một bộ phận người thống trị xã hội nào đó. Tình hình tội mua bán người là một hiện tượng xã hội bởi vì với tính cách là một biểu hiện, là mặt trái của xã hội, nó có tính độc lập tương đối của mình. Bản thân nó không thể tồn tại được ngoài xã hội. Do vậy, khi nghiên cứu tình hình tội mua bán người phải dựa vào các điều kiện của đời sống xã hội, vào các quá trình, hiện tượng xã hội khác mà đánh giá, nhận xét, giải thích; phải nghiên cứu nó trong mối liên hệ với thực tại khách quan, với các hiện tượng, quá trình xã hội khác để có một nhận thức đúng đắn về hiện tượng đó, trên cơ sở đề ra các biện pháp tác động đến một hiện tượng xã hội phức tạp chứ không phải một sự kiện phạm tội đơn nhất. 7 Chủ nghĩa Mác – Lênin cho rằng mọi hiện tượng trong xã hội, trong tự nhiên không phải ở trạng thái tĩnh tại, bất biến, mà thường xuyên biến đổi và thay đổi [35, tr. 55]. Do vậy, với tính cách là một hiện tượng xã hội, tình hình tội mua bán người là một hiện tượng thay đổi về mặt lịch sử. Điều đó thể hiện ở các điểm: dấu hiệu, đặc điểm của tình hình tội mua bán người được thay đổi tùy thuộc vào sự thay đổi của hình thái kinh tế - xã hội này bằng hình thái kinh tế - xã hội khác; tùy thuộc vào sự thay đổi trong một hình thái kinh tế, nhất là sự thay đổi về cơ cấu kinh tế, về cơ cấu xã hội, về cơ cấu giai cấp; tùy thuộc vào sự phát triển kinh tế - xã hội trong một quốc gia nhất định. Tình hình tội mua bán người là một hiện tượng tiêu cực nguy hiểm lớn nhất cho xã hội. Nó là hiện tượng tiêu cực lớn nhất bởi lẽ nó gây ra thiệt hại cho các quan hệ tồn tại trong xã hội, xâm phạm đến các giá trị vật chất và tinh thần mà xã hội đã có được. Hậu quả là những tác hại về mọi mặt do tình hình tội mua bán người gây ra là một trong những dấu hiệu không thể thiếu được của khái niệm tình hình tội phạm. Ở đây, tình hình tội mua bán người được coi như một mặt tất yếu của hiện tượng, chứ không phải là một sự kiện riêng biệt và cũng không chỉ đơn thuần là tổng cộng các thiệt hại do từng tội phạm cụ thể gây ra. Tình hình tội mua bán người gây ra những tác hại rất lớn về các mặt: kinh tế, chính trị, xã hội, đạo đức, tác động xấu đến các hiện tượng xã hội khác, đến tiến trình phát triển của xã hội nói chung, làm giảm hiệu quả của các biện pháp tích cực được tiến hành trong xã hội, làm tăng tính tự phát tiêu cực trong đời sống xã hội, làm phức tạp thêm quá trình giáo dục và hình thành con người mới XHCN. Như vậy, tình hình tội mua bán người không phải là sự kết hợp ngẫu nhiên, là tổng số toán học các tội phạm thực hiện trong xã hội, mà là một tổng thể thống nhất biện chứng, là hệ thống các tội phạm cụ thể cấu thành nên hiện 8 tượng đó và của các dấu hiện đặc tính của hiện tượng. Do đó, nếu có sự thay đổi của dấu hiệu, đặc điểm nào đó thì tất yếu sẽ kéo theo sự thay đổi của các dấu hiệu, đặc điểm khác của hiện tượng nói chung. Việc hiểu được các dấu hiệu (đặc điểm) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong vòng 05 năm từ năm 2012 đến 2016 giúp ta có cơ sở trong việc đề ra các biện pháp phòng chống sát thực, những biện pháp này sẽ thích ứng với từng khoảng thời gian nhất định. Ngoài những dấu hiệu (đặc điểm) chung của tình hình tội mua bán người thì sự thống nhất biện chứng của tất cả các yếu tố cấu thành tình hình tội mua bán người còn biểu hiện ở các thông số (đặc điểm) về số lượng và các thông số (đặc điểm) về chất của nó. Tất cả thông số về lượng và về chất của tình hình tội mua bán người cũng ở trong sự thống nhất biện chứng, Sự thay đổi của một trong những thông số đó ở dạng tổng thể hay dạng từng phần đều dẫn đến sự thay đổi của tình hình tội phạm nói chung, tình hình tội mua bán người nói riêng. Những thông số (đặc điểm) về lượng của tình hình tội mua bán người là: thực trạng (mức độ) và động thái (diễn biến) của nó. Thực trạng (mức độ) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai là số lượng các tội phạm đã được thực hiện và những người thực hiện các tội đó trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong vòng 05 năm. Khi xác định số lượng các vụ án mua bán người đã được thực hiện cần phải tính tổng cộng các số lượng sau: 1, số lượng các tội phạm và những người bị Tòa án tỉnh Lào Cai xét xử và tuyên bản án buộc tội; 2, số lượng các vụ án hình sự bị đình chỉ điều tra, truy tố vì không chứng minh được sự tham gia của bị can trong tội phạm đã thực hiện; 3, số liệu về số lượng các tội phạm không được phát hiện (các tội phạm tiềm ẩn); 4, hệ số của tình hình tội mua bán người; 5, mức độ của tình hình tội mua bán người tái phạm [35, tr. 62]. 9 Động thái (diễn biến) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai là sự vận động và sự thay đổi của thực trạng và cơ cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh. Là một hiện tượng xã hội tình hình tội mua bán người không thể không thay đổi, vận động. Điều quan trọng là cần theo dõi và nắm bắt được những thay đổi của tình hình tội mua bán người. Việc phân tích diễn biến của tình hình tội mua bán người trong một khoảng thời gian có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc định hướng cho các cơ quan chức năng trên địa bàn tỉnh Lào Cai đấu tranh với tình hình tội này. Để có thể nhận thức sâu sắc hơn về thực trạng của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai, yêu cầu cần làm sáng tỏ được các khuynh hướng, các nguyên nhân, điều kiện dẫn tới việc thực hiện các hành vi phạm tội, có cơ sở cho việc nghiên cứu dự báo và xây dựng kế hoạch phòng ngừa tổng thể cần tiến hành việc phân tích trong trong giai đoạn 05 năm (từ năm 2012 đến năm 2016). Chỉ có những số liệu so sánh được tiến hành trong một thời gian dài mới giúp làm sáng tỏ được tính vững chắc, ổn định hoặc không vững chắc, không ổn định của thực trạng tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh. Cơ cấu của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai là tỷ trọng mối tương quan của các loại giá trị khác nhau trong số lượng chung của chúng trong một khoảng thời gian và không gian nhất định. Các chỉ số của cơ cấu tình hình tội phạm chỉ rõ đặc điểm lượng – chất của tính nguy hiểm cho xã hội của tình hình tội phạm, chỉ số về các đặc điểm của nó. Điều này có ý nghĩa giữ vai trò nền tảng cho việc phân tích nguyên nhân và điều kiện của tội phạm, đồng thời cũng là cơ sở để nhận biết về tình hình tội phạm tiềm tàng. Thông số về tính chất của tình hình tội phạm thể hiện ở số lượng của các tội phạm nguy hiểm nhất cho xã hội trong cơ cấu của tình hình tội phạm 10 cũng như ở các đặc điểm nhân thân của những người thực hiện tội. Tính chất của tình hình tội phạm được làm sáng tỏ thông qua cơ cấu của nó. 1.2. Phần tội phạm rõ (hiện) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 1.2.1. Thực trạng (mức độ) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến 2016 Mức độ của tình hình tội mua bán người là đặc điểm định lượng của tình hình tội này, bao hàm những hành vi phạm tội đã xảy ra trong thực tế mà các chủ thể thực hiện hành vi đó ở một đơn vị thời gian và không gian nhất định. Để mô tả và đánh giá một cách chính xác mức độ của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai, Luận văn này đã sử dụng số liệu thống kê của Vụ Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao từ năm 2012 đến năm 2016, bản án hình sự sơ thẩm các vụ án mua bán người (đánh giá 149 bản án đã xét xử hình sự sơ thẩm [29, tr. 2-5] và các bản báo cáo tổng kết hàng năm ngành tư pháp hình sự trên địa bàn tỉnh để làm tư liệu nghiên cứu. Mức độ của tình hình tội mua bán người có thể được làm rõ ở 3 phạm vi đó là: mức độ tổng quan, mức độ nhóm và mức độ hành vi Mức độ tổng quan: Để mô tả và đánh giá một cách chính xác tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai thì mức độ tổng quan của tình hình tội mua bán người được chia thành hai loại, đó là mức độ tổng quan tuyệt đối (còn gọi là mức độ cơ bản) và mức độ tổng quan tương đối (còn gọi là mức độ so sánh). - Mức độ cơ bản: Mức độ cơ bản của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai là số lượng vụ án, bị cáo Tòa án nhân dân tỉnh Lào Cai đã xét xử trong vòng 05 năm từ năm 2012 đến năm 2016. Việc sử dụng mức độ cơ bản để 11 đánh giá được hàng năm Tòa án nhân dân đã tiến hành xét xử sơ thẩm hình sự đối với vụ án mua bán người bao nhiêu vụ, bao nhiêu bị cáo. Bảng 1.1: Mức độ tổng quan tuyệt đối (mức độ cơ bản) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012-2016 Năm Số vụ án Số bị cáo 2012 29 47 2013 39 73 2014 29 50 2015 32 62 2016 20 34 Tổng số 149 266 (Nguồn: Vụ Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao) Qua số liệu trên có thể thấy rằng trong vòng 05 năm từ năm 2012 đến năm 2016 trên toàn địa bàn tỉnh Lào Cai đã xét xử 149 vụ án về tội mua bán người với 266 bị cáo. Do vậy muốn đánh giá mức độ cao hay thấp thì phải đưa về số lượng tương đối để so sánh. - Mức độ so sánh: Để so sánh mức độ của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai với tình hình tội mua bán người trên phạm vi cả nước. Lào Cai đã từ lâu là đơn vị hành chính có số vụ án liên quan đến tội mua bán người cao nhất cả nước. Bảng 1.2 sau đây cho thấy tỷ phần của mức độ cơ bản về tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai so với mức độ tình hình tội mua bán người trên cả nước. 12 Bảng 1. 2: Mức độ tổng quan tương đối – tỷ lệ tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai THTP về mua bán Năm người THTP (chung) Số vụ án Số bị cáo Số vụ án Số bị cáo Tỷ lệ % (1)/(2) (2)/(4) 846 5,24 5,56 510 823 7,65 8,87 50 578 871 5,02 5,74 32 62 441 678 7,26 9,14 2016 20 34 485 726 4,12 4,68 Tổng 149 266 2567 3944 5,80 6,74 (1) (2) (3) (4) 2012 29 47 553 2013 39 73 2014 29 2015 (Nguồn: Vụ Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao) Dựa trên bảng số liệu 1.2 ta có thể nhận thấy, trong khoảng thời gian từ năm 2012 đến năm 2016 trên địa bàn tỉnh Lào Cai (bao gồm tất cả các vụ án xét xử sơ thẩm của tỉnh và các cấp huyện) đã xét xử 2567 vụ án, kết tội 3944 bị cáo; trong số này có 149 vụ án với 266 bị cáo liên quan đến vụ án mua bán người, chiếm 5,80% về số vụ và 6,74% về số bị cáo. Nếu so sánh với nhóm tội xâm phạm sở hữu, và nhóm tội liên quan đến ma túy thì nhìn chung tỉ lệ này khá cao. Để so sánh mức độ của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai với các tình hình tội mua bán người trên cả nước, chúng ta sẽ so sánh số vụ án và bị cáo của tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai lấy tỉ phần với số vụ án và bị cáo của tội mua bán người trên phạm vi cả nước. 13 Bảng 1. 3: Số vụ, bị cáo của tội mua bán người so sánh trên phạm vi cả nước Tỉnh Lào Cai Năm Toàn quốc Số vụ án Số bị cáo Số vụ án Số bị cáo (1) (2) (3) (4) 2012 29 47 185 2013 39 73 2014 29 2015 2016 Tổng số Tỷ lệ% (1)/(3) (2)/(4) 386 15,68 12,18 214 420 18,22 17,38 50 216 420 13,43 11,9 32 62 200 396 16 15,66 20 34 151 275 13,25 12,36 149 266 966 1897 15,43 14,02 (Nguồn: Vụ Tổng hợp – Tòa án nhân dân tối cao) Qua bảng 1.3 cho thấy, tình hình tội mua bán người trong 05 năm qua trên địa bàn tỉnh Lào Cai so với tình hình tội mua bán người trên phạm vi cả nước có tỉ lệ rất cao, số vụ án mua bán người đã xét xử trên địa bàn tỉnh Lào Cai chiếm 15,43% số vụ án mua bán người cả nước, số bị cáo chiếm 14,02% số bị cáo. Từ số liệu trên có thể đánh giá được địa bàn tỉnh Lào Cai là điểm nóng nhất cả nước của tình hình tội mua bán người hoạt động trong giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. 1.2.2. Động thái (diễn biến) của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai từ năm 2012 đến năm 2016 Diễn biến (hay còn gọi là động thái) của tình hình tội mua bán người là sự phản ánh xu hướng tăng, giảm hay ổn định tương đối của tình hình tội này xảy ra trong một khoảng thời gian và trên một địa bàn tỉnh Lào Cai. Như vậy, ở đây áp dụng phương pháp so sánh định gốc theo năm để nắm bắt được xu hướng của tình hình tội mua bán người trên địa bàn tỉnh Lào Cai trong vòng 05 năm qua. 14