Tài liệu Tình hình mắc bệnh đường hô hấp trên đàn lợn thịt tại trại hợp tác xã trường giang huyện hiệp hòa tỉnh bắc giang và biện pháp phòng trị

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ----------- ----------- HOÀNG THỊ QUỲNH ANH Tên đề tài: TÌNH HÌNH MẮC BỆNH ĐƢỜNG HÔ HẤP TRÊN ĐÀN LỢN THỊT TẠI TRẠI HỢP TÁC XÃ TRƢỜNG GIANG HUYỆN HIỆP HÒA - TỈNH BẮC GIANG VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chuyên ngành: Lớp: Khoa: Khoá học: Chính quy Thú y K43 - TY Chăn nuôi Thú y 2011 – 2016 Thái Nguyên, năm 2015 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM ----------- ----------- HOÀNG THỊ QUỲNH ANH Tên đề tài: TÌNH HÌNH MẮC BỆNH ĐƢỜNG HÔ HẤP TRÊN ĐÀN LỢN THỊT TẠI TRẠI HỢP TÁC XÃ TRƢỜNG GIANG HUYỆN HIỆP HÒA - TỈNH BẮC GIANG VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ” KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Thú y Lớp: K43 - TY Khoa: Chăn nuôi Thú y Khoá học: 2011 – 2016 Giảng viên hƣớng dẫn: TS. Nguyễn Thị Ngân Khoa Chăn nuôi Thú y - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên Thái Nguyên, năm 2015 i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực tập và thực hiện đề tài, bản thân em luôn luôn nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô trong Khoa Chăn nuôi Thú y. Em xin chân thành cảm ơn gia đình và các thầy cô đã động viên giúp đỡ em tận tình trong suốt những năm học vừa qua và trong quá trình thực tập tốt nghiệp. Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới: TS. Nguyễn Thị Ngân, Khoa Chăn nuôi Thú y – Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo tận tình em trong suốt thời gian thực tập. Và em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giảng dạy và nghiên cứu trong Khoa Chăn nuôi Thú y – Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt thời gian thực tập. Tôi xin chân thành cảm ơn cán bộ, công nhân trại lợn hợp tác xã chăn nuôi Trường Giang - huyện Hiệp Hòa - tỉnh Bắc Giang đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực tập tại đây. Trong quá trình thực tập bản thân em không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong sự quan tâm góp ý của các thầy cô để em trưởng thành hơn trong công tác sau này. Kính chúc quý thầy cô sức khỏe và thành công trong công việc. Thái Nguyên, ngày 25 tháng 11 năm 2015 Sinh viên Hoàng Thị Quỳnh Anh ii LỜI NÓI ĐẦU Thực tập tốt nghiệp chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình học tập của sinh viên các trường đại học nói chung và sinh viên trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên nói riêng, nhằm giúp sinh viên củng cố, hệ thống hóa kiến thức đã học được, bước đầu làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, thực tiễn sản xuất. Qua đó giúp cho sinh viên nâng cao trình độ chuyên môn, nắm vững phương pháp nghiên cứu và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đồng thời tạo cho mình tác phong làm việc đúng đắn, tính sáng tạo để khi ra trường về cơ sở sản xuất, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp phát triển nền nông nghiệp của nước ta. Xuất phát từ cơ sở trên, được sự nhất trí của Nhà trường, Ban chủ nhiệm Khoa Chăn nuôi – Thú y, trại hợp tác xã Trường Giang, tôi tiến hành đề tài: “Tình hình mắc bệnh đường hô hấp trên đàn lợn thịt tại trại hợp tác xã Trường Giang - huyện Hiệp Hòa - tỉnh Bắc Giang và biện pháp phòng trị”. Sau thời gian thực tập, với tinh thần làm việc khẩn trương, nghiêm túc nên tôi đã hoàn thành khóa luận. Do trình độ, thời gian, kinh phí có hạn, bước đầu còn bỡ ngỡ trong công tác nghiên cứu nên khóa luận của tôi không tránh khỏi những sai sót và hạn chế, tôi mong nhận được những ý kiến đóng góp của thầy cô, đồng nghiệp để khóa luận của tôi hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn thầy cô giáo! iii DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 3.1. Sơ đồ bố trí thí nhiệm ................................................................... 32 Bảng 4.1. Kết quả công tác phục vụ sản xuất............................................... 37 Bảng 4.2. Tỷ lệ lợn ngoại nuôi thịt mắc bệnh đường hô hấp theo đàn và theo cá thể ........................................................................................... 38 Bảng 4.3. Tỷ lệ lợn mắc bệnh đường hô hấp theo tuổi .................................. 40 Bảng 4.4. Tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp của lợn theo tháng trong năm ........ 41 Bảng 4.5. Triệu chứng lâm sàng của lợn thịt mắc bệnh đường hô hấp .......... 43 Bảng 4.6. Bệnh tích của lợn thịt mắc bệnh đường hô hấp ............................. 44 Bảng 4.7. Hiệu quả điều trị của thuốc đối với lợn mắc bệnh đường hô hấp . 45 iv DANH MUC ̣ HÌNH Trang Hình 4.1. Tỷ lệ lợn mắc bệnh đường hô hấp theo tuổi .................................. 40 Hình 4.2. Tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp của lợn theo tháng trong năm ........ 42 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Cs. : Cộng sự ĐVT : Đơn vị tính HTX : Hợp tác xã KgTT : Kilogam thể trọng Ml : Mililit Nxb : Nhà xuất bản STT : Số thứ tự TT : Thể trọng vi MỤC LỤC Trang Phần 1: MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề ............................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................ 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài .................................................................................... 2 1.3.1. Ý nghĩa khoa học .................................................................................. 2 1.3.1. Ý nghĩa trong thực tiễn ......................................................................... 2 Phần 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................... 3 2.1. Cơ sở khoa học: ....................................................................................... 3 2.1.1.Vai trò, chức năng sinh lý của bộ máy hô hấp: ...................................... 3 2.1.2.Tìm hiểu một số vi khuẩn đường hô hấp và bệnh do chúng gây ra......... 4 2.1.3. Một số bệnh đường hô hấp điển hình .................................................... 5 2.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước ............................................ 24 2.2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước ....................................................... 24 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước ........................................................ 28 Phần 3: ĐỐI TƢỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................................................................................... 31 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 31 3.2. Địa điểm và thời gian tiến hành ............................................................. 31 3.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 31 3.4. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 31 3.4.1. Phương pháp xác định tỷ lệ lợn bị mắc bệnh đường hô hấp ở đàn lợn thịt nuôi tại trại lợn hợp tác xã chăn nuôi Trường Giang - huyện Hiệp Hòa tỉnh Bắc Giang ............................................................................................. 31 3.4.2. Phương pháp theo dõi triệu chứng lâm sàng và mổ khám bệnh tích lợn thịt bị mắc bệnh ............................................................................................ 32 vii 3.4.3. Xác định hiệu quả điều trị bệnh ở đường hô hấp của hai loại thuốc .... 32 3.4.4. Các chỉ tiêu theo dõi và cách tính các chỉ tiêu như sau: ...................... 33 3.4.5. Phương pháp xử lý số liệu .................................................................. 33 Phần 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................ 34 4.1. Công tác phục vụ sản xuất ..................................................................... 34 4.1.1. Công tác phòng bệnh cho đàn lợn ....................................................... 34 4.1.2. Điều trị cho lợn bệnh .......................................................................... 35 4.1.3. Công tác khác ..................................................................................... 36 4.2. Kết quả nghiên cứu................................................................................ 38 4.2.1. Kết quả điều tra tỷ lệ mắc bệnh đường hô hấp ở lợn thịt tại trại lợn hợp tác xã chăn nuôi Trường Giang - huyện Hiệp Hòa - tỉnh Bắc Giang ............. 38 4.2.2. Tình hình mắc bệnh hô hấp của lợn theo tuổi ..................................... 40 4.2.3. Tình hình mắc bệnh hô hấp của lợn theo tháng trong năm .................. 41 4.2.4. Triệu chứng lâm sàng của lợn thịt mắc bệnh đường hô hấp ................ 43 4.2.5. Bệnh tích của lợn thịt mắc bệnh đường hô hấp ................................... 44 4.2.6. Hiệu quả điều trị của hai loại thuốc. ................................................... 45 Phần 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ........................................................... 47 5.1. Kết luận ................................................................................................. 47 5.2. Đề nghị .................................................................................................. 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 49 1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng ngày càng phát triển mạnh đã đáp ứng phần lớn nhu cầu về thực phẩm của người dân và giữ một vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Nhằm đáp ứng với sự phát triển đó, Nhà nước, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã cho nhập các giống gia súc, gia cầm có năng suất và chất lượng cao từ các nước có nền chăn nuôi phát triển, nhằm mục đích nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm. Trong các loại vật nuôi thì nuôi lợn mang lại hiệu quả kinh tế cao và là nguồn cung cấp thịt chủ yếu cho xã hội. Vì vậy trong những năm gần đây, ngành chăn nuôi nước ta nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng đã đạt nhiều thành tựu mới, xu thế chuyên môn hóa sản xuất, chăn nuôi muốn thu được lợi nhuận cao thì ngoài các vấn đề về con giống, công tác dinh dưỡng thì công tác thú y là vấn đề cấp bách, quyết định đến thành công trong chăn nuôi. Việc áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất đã giúp chúng ta xử lý và khống chế bệnh dịch. Mặt khác khi mức sống của người dân tăng lên thì nhu cầu về sử dụng thực phẩm sạch đang là vấn đề mà xã hội quan tâm, do đó mà ngành chăn nuôi nói chung và nhất là chăn nuôi lợn nói riêng làm sao phải tạo ra nhiều số lượng nhưng phải có chất lượng sản phẩm tốt, việc đó đòi hỏi phải có những biện pháp hợp lý để đáp ứng nhu cầu xã hội. Trong các bệnh gây thiệt hại cho chăn nuôi lợn thì bệnh liên quan tới đường hô hấp diễn ra một cách phức tạp và gây nhiều thiệt hại lớn. Bệnh đường hô hấp là một trong những bệnh có nhiều nguyên nhân gây ra như: vi khuẩn, virus, mycoplasma,... gây ảnh hưởng đến chức năng hô hấp của lợn. 2 Mặc dù tỷ lệ chết không cao nhưng bệnh này lại làm suy giảm năng suất chăn nuôi, do lợn nhiễm bệnh sinh trưởng chậm, tiêu tốn thức ăn cao. Xuất phát từ yêu cầu thực tế sản xuất và được sự hướng dẫn của cô giáo TS. Nguyễn Thị Ngân, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tình hình mắc bệnh đường hô hấp trên đàn lợn thịt tại trại hợp tác xã Trường Giang - huyện Hiệp Hòa- tỉnh Bắc Giang và biện pháp phòng trị”. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu - Xác định tỷ lệ lợn mắc bệnh viêm đường hô hấp trên đàn lợn thịt tại trại lợn; - So sánh hiệu lực điều trị bệnh viêm đường hô hấp của 2 loại thuốc. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa khoa học - Các kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về bệnh đường hô hấp trên đàn lợn thịt. 1.3.1. Ý nghĩa trong thực tiễn - Các kết quả nghiên cứu điều trị bệnh và đánh giá hiệu quả điều trị bằng 2 loại thuốc góp phần phục vụ sản xuất ở trại. 3 Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học: 2.1.1.Vai trò, chức năng sinh lý của bộ máy hô hấp: Đối với tất cả các loài động vật thì một trong những yếu tố quyết định đến sự sống là có đủ lượng O2. Trong mỗi phút, cơ thể động vật cần 6 - 8ml O2 và thải ra 250ml CO2. Để có đủ lượng O2 thiết yếu này và thải ra được lượng CO2 ra khỏi cơ thể thì cơ thể phải thực hiện động tác hô hấp. Hô hấp của cơ thể lợn được chia thành 3 quá trình: - Hô hấp ngoài: là quá trình trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường được thực hiện ở phổi thông qua các phế nang. - Hô hấp trong: là quá trình sử dụng O2 ở mô bào. - Quá trình vận chuyển CO2, O2 từ phổi đến mô bào và ngược lại. Động tác hô hấp được điều khiển bằng cơ chế thần kinh thể dịch và được thực hiện bởi các cơ quan hô hấp. Cơ quan hô hấp của lợn gồm đường dẫn khí (mũi, hầu, họng, khí quản, phế quản) và phổi. Dọc đường dẫn khí có hệ thống thần kinh và hệ thống mạch máu phân bố dày đặc có tác dụng sưởi ấm không khí vào đến phổi. Trên niêm mạc đường hô hấp có nhiều tuyến tiết dịch nhầy để giữ bụi và dị vật có lẫn trong không khí. Niêm mạc đường hô hấp cũng có lớp lông rung luôn chuyển động hướng ra ngoài do đó có thể đẩy các dị vật hoặc bụi ra ngoài. Cơ quan thụ cảm trên niêm mạc đường hô hấp rất nhạy cảm với các thành phần lạ có trong không khí. Khi có vật lạ, cơ thể có phản xạ ho, hắt hơi ... nhằm đẩy vật lạ ra ngoài, không cho xâm nhập vào sâu trong đường hô hấp. Khí O2 sau khi vào phổi và khí CO2 thải ra được trao đổi tại phế nang. Phổi lợn bao gồm rất nhiều phế nang làm tăng diện tích bề mặt trao khí. 4 Một động tác hít vào và thở ra được gọi là một lần hít thở. Tần số hô hấp là số lần thở/phút. Mỗi loài động vật khác nhau trong điều kiện bình thường có tần số hô hấp khác nhau: Lợn: 10 - 20 lần/phút; Bò: 12 - 20 lần/phút; Ngựa: 8 - 10 lần/phút; Trong trường hợp gia súc mắc bệnh hoặc gặp phải một số kích thích thì tần số hô hấp sẽ thay đổi có khi tăng lên hoặc giảm xuống. 2.1.2.Tìm hiểu một số vi khuẩn đường hô hấp và bệnh do chúng gây ra Bệnh đường hô hấp do nhiều nguyên nhân gây ra như: vi khuẩn, virus, kí sinh trùng ... Các giống lợn được nuôi tại trại hợp tác xã Trường Giang đều là các giống lợn nhập ngoại thông qua tập đoàn CP Thái Lan. Các giống lợn này có sức đề kháng rất kém với các điều kiện thời tiết, khí hậu của địa phương. Chúng rất nhạy cảm với sự thay đổi đột ngột của thời tiết, khí hậu và các yếu tố gây bệnh. Mặt khác, trong quá trình chăn nuôi công tác chăm sóc nuôi dưỡng, vệ sinh thú y, phòng trị bệnh không được thực hiện triệt để. Chính những nguyên nhân này làm cho tỷ lệ lợn ở trong trại HTX Trường Giang thường xuyên mắc các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh đường hô hấp. Các bệnh đường hô hấp mà lợn thường xuyên mắc ở trang trại HTX Trường Giang là: - Bệnh viêm phổi do Mycoplasma gây ra; - Bệnh viêm phổi do Actinobacillus pleuropneumoniae gây ra; - Bệnh viêm phổi do Pasteurella multocida gây ra; - Bệnh viêm phổi do virus gây ra; - Bệnh viêm phổi do ký sinh trùng gây ra. 5 2.1.3. Một số bệnh đường hô hấp điển hình 2.1.3.1. Bệnh suyễn lợn * Nguyên nhân Bệnh do Mycoplasma hyopneumoniae gây ra, bệnh hay còn gọi là bệnh viêm phổi địa phương của lợn. Bệnh gây nhiều thiệt hại nhiều về kinh tế, tăng trọng kém, tiêu tốn thức ăn/kg thể trọng cao. + Quá trình sinh bệnh Sau khi xâm nhập vào phổi qua đường hô hấp, Mycoplasma tạo trạng thái cân bằng nếu sức đề kháng của cơ thể tốt. Khi sức đề kháng của cơ thể giảm do nhiều nguyên nhân như: chuồng trại không hợp lý, chăm sóc kém ... Mycoplasma tác động gây hội chứng viêm phổi ở thùy đỉnh, thùy tim, thùy hoành cách mô. Sự kết hợp của các vi khuẩn kế phát như Pasteurella multocida, Streptococcus, Staphylococcus ... tác động làm cho bệnh thêm trầm trọng và gây biến chứng viêm phổi, mưng mủ phổi. * Triệu chứng lâm sàng Thời kỳ nung bệnh từ 1-3 tuần, trung bình 10-16 ngày trong tự nhiên, 5-12 ngày trong phòng thí nghiệm. Triệu chứng ho, khó thở xuất hiện sau 2565 ngày. Bệnh có thể chia làm 3 thể: cấp tính, á cấp tính và mãn tính. + Thể cấp tính Lúc đầu triệu chứng rất nhẹ, khó phát hiện bệnh, lợn ốm thường rời đàn, đứng hoặc nằm ở góc chuồng, kém ăn, chậm lớn. Thân nhiệt bình thường hoặc hơi cao, sốt nhẹ 39 - 39,50C, khi có biểu hiện bệnh, con vật hắt hơi từng hồi lâu do các chất dịch tiết sâu ở trong đường hô hấp hoặc do viêm phổi có dịch bài xuất ở giai đoạn sau của bệnh. Vài ngày sau, con vật ho, ho khi vận động mạnh, thường biểu hiện bệnh lúc sáng sớm và chiều tối. Lợn bệnh ho liên tục trong 2 - 3 tuần, có khi kéo dài hơn. 6 Khi phổi bị tổn thương nghiêm trọng thì con vật có triệu chứng khó thở, thở nhanh, thờ khò khè, nhịp thở có thể lên tới 100 – 150 lần/phút. Tần số hô hấp tăng dần lên, gia súc ngồi thở như chó, mồm há ra để thở, bụng giật mạnh, chảy nước mắt, chảy nước mũi, có khi con vật bị tiểu tiện, nước tiểu vàng và ít, nghe phổi có nhiều vùng có âm đục. Bệnh tiến triển khoảng 1 tuần, tỷ lệ chết khá cao nếu không điều trị kịp thời. Thể cấp tính thường ít thấy, chủ yếu mắc bệnh ở những đàn lợn chưa mắc bệnh lần nào. Bệnh thường phát ra đột ngột và lây lan nhanh. Khi có tác động của vi khuẩn kế phát làm chứng viêm phổi càng trở nên trầm trọng hơn. + Thể á cấp tính Thể này thường gặp ở lợn tạp giao, lợn lai, lợn con còn bú mẹ. Bệnh có triệu chứng giống thể cấp tính nhưng không trầm trọng bằng. Lợn ốm thường ho, thở nhanh, tần số hô hấp tăng, mồm há ra để thở, thân nhiệt tăng ít. Nếu ghép với bệnh tụ huyết trùng thì sốt cao. Bệnh có thể kéo dài vài tuần lễ. + Thể mãn tính Thể bệnh này thường từ thể cấp tính và thể á cấp tình chuyển sang. Không như trong thể cấp tính, bệnh khó phát hiện do biểu hiện không rõ ràng. Con vật ho khan vào buổi sáng sớm, buổi chiều tối. Lợn ho từng tiếng một hoặc từng hồi kéo dài, ho một tuần rồi giảm đi hoặc kéo dài liên miên. Con vật khó thở, thở nhanh, tần số hô hấp tăng từ 40 – 100 lần/phút. Hít vào dài hơn thở ra, thở khò khè vào ban đêm. Con vật đi táo rồi ỉa chảy. Thân nhiệt tăng ít, khoảng 39 – 40oc, có thể tăng lên đến 40oc rồi hạ thấp xuống. Bệnh tiến triển vài tháng có khi đến nửa năm, thỉnh thoảng có con chết. Nếu chăm sóc nuôi dưỡng tốt thì đàn lợn có thể phục hồi, tỷ lệ chết không cao, nhưng hầu hết giảm tốc độ sinh trưởng. 7 Cũng có khi lợn mắc bệnh ở thể ẩn. Triệu chứng không xuất hiện rõ, thỉnh thoảng ho nhẹ, khi con vật stress do thời tiết thay đổi hoặc thức ăn không đảm bảo thì bệnh mới phát ra. Con vật sinh trưởng, phát triển chậm, thời gian nuôi vỗ béo kéo dài. * Bệnh tích Bệnh tích chủ yếu ở cơ quan hô hấp, đặc biệt là ở phổi, hạch phổi. Bắt đầu xuất hiện những đốm đỏ hoặc xám bằng hạt đậu xanh to dần rồi tập trung lại thành vùng rộng hơn. Hai bên phổi đều có bệnh tích như nhau và có giới hạn rõ giữa chỗ phổi bị viêm và chỗ bình thường. Chỗ viêm ở phổi cứng dần, màu đỏ hoặc màu xám, mặt bóng láng, trong suốt, bên trong có chất keo nên gọi là viêm phổi kính. Phổi có bệnh thì dày lên, cứng rắn, bị gan hóa hoặc thịt hóa. Cắt phổi ra có nước hơi lỏng màu trắng xám, có bọt, phổi dày và đặc lại, khi dùng tay bóp không xốp như bình thường. Sau khi viêm từ 10 – 20 ngày, vùng nhục hóa đục dần, ít trong hơn, màu tro hồng, vàng nhạt hoặc vàng xám, cuối cùng màu đục hẳn, bóp rất cứng, sờ giống như tụy tạng hóa. Cắt phổi có bệnh thấy rất nhiều bọt, nhiều vùng hoại tử màu trắng. Bệnh tích lan rộng, trên mặt có nhiều sợi tơ huyết trắng, phổi dính vào lồng ngực khi màng phổi bị viêm nặng. Cắt một miếng phổi có vùng bị gan hóa bỏ vào nước thấy chìm. Phế quản, khí quản viêm có bọt, dịch nhày màu hồng nhạt, bóp có khi có mủ chảy ra. Một bệnh tích đặc trưng nữa là hạch lâm ba phổi sưng rất to, gấp 2 – 5 lần hạch bình thường, chứa nhiều vi khuẩn, nhiều nước màu tro, hơi tụ máu nhưng không xuất huyết, sưng thủy thũng, mọng nước. * Chẩn đoán bệnh Hiên nay có nhiều phương pháp để chẩn đoán bệnh như: chẩn đoán vi khuẩn học, chẩn đoán huyết thanh học ... Trong đó, phương pháp chẩn đoán lâm sàng được sử dụng phổ biến nhất, căn cứ vào các biểu hiện điển hình của 8 bệnh như: ho vào buổi sáng sớm và chiều tối, khi thời tiết lạnh, sau khi vận động. Bệnh tích điển hình là viêm phổi kính, có vùng gan hóa, nhục hóa, đỏ thẫm, vàng nhạt ở thùy đỉnh, thùy tim. * Về mặt dịch tễ - Cách lây lan: bệnh lây chủ yếu qua đường hô hấp. Lợn khỏe mắc bệnh khi nhốt chung với lợn ốm, hít thở không khí có Mycoplasma hyopneumoniae. Lợn sẽ phát bệnh khi gặp các điều kiện sống không thuận lợi: thời tiết lạnh, thức ăn thiếu và môi trường ô nhiễm. - Động vật cảm nhiễm: Lợn ở các lứa tuổi đều mắc bệnh nhưng thường mắc nhiều ở lợn từ 2 – 5 tháng và có tính chất mùa vụ, phụ thuộc vào giống lợn. Lợn ngoại chưa thích nghi với các điều kiện nước ta bị bệnh với tỷ lệ cao và ở thể cấp tính: tỷ lệ chết cao hơn lợn nội và lợn lai (Phạm Sỹ Lăng, Lê Thị Tài, 2006) [9]. * Phòng và trị bệnh Để phòng và chữa bệnh suyễn lợn đạt hiệu quả cao thì phải thực hiện những nội dung sau: - Phòng bệnh khi chưa có dịch + Chăm sóc nuôi dưỡng tốt, khẩu phần ăn đầy đủ protein, chất khoáng, vitamin. + Chuồng trại thông thoáng, sạch sẽ, định kỳ quét vôi diệt khuẩn. + Nên tự túc về con giống. + Mua lợn về phải được nhốt riêng để theo dõi ít nhất một tháng, nếu không có triệu chứng ho, khó thở thì mới nhập đàn. + Đối với đực giống cần phải chặt chẽ hơn: kiểm tra lại lai lịch, nguồn gốc, nhốt riêng ít nhất hai tháng, hàng ngày theo dõi triệu chứng hô hấp sao cho đảm bảo mới được đưa vào sử dụng. 9 + Bên cạnh đó, việc tiêm phòng mang lại hiệu quả rất tốt. - Phòng bệnh khi có dịch + Phải có chuồng cách ly để nuôi dưỡng những lợn mới nhập vào hoặc những lợn ốm. + Phải định kỳ sát trùng, tiêu độc chuồng trại, phân rác, dụng cụ chăn nuôi bằng nước vôi 20%, NaOH 10%, Formon 5%, rắc vôi bột, quét vôi tường. Chăm sóc chu đáo và bồi dưỡng thêm cho đàn lợn ốm, cho ăn thức ăn dễ tiêu, protein, vitamin và muối khoáng, có thể trộn thêm kháng sinh oreomicin, tetramycin vào thức ăn để phòng bệnh. * Điều trị bệnh: Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại thuốc dùng để điều trị bệnh. Ở đây chúng tôi đã sử dụng hai loại thuốc kháng sinh là tylan 200 và vetrimoxin L.A để điều trị bệnh. - Thuốc tylan 200: Liều dùng: 1ml/20kg thể trọng, dùng 3 - 5 ngày, tiêm bắp. Kết hợp sử dụng một số thuốc long đờm, trợ sức, trợ lực ... làm tăng hiệu quả điều trị của kháng sinh. - Thuốc vetrimoxin L.A: Liều dùng 1ml/10kg thể trọng, tiêm bắp, tiêm cách ngày, điều trị trong 5 ngày. Kết hợp sử dụng một số thuốc long đờm, trợ sức, trợ lực ... làm tăng hiệu quả điều trị của kháng sinh. 2.1.3.2. Bệnh viêm phổi – màng phổi ở lợn. Đây là một bệnh đường hô hấp lây lan mạnh, bệnh thường gây chết lợn, chủ yếu là lợn choai. Đặc trưng của bệnh là ho, khó thở, thở thể bụng, tần số hô hấp tăng cao. Lợn chết với bệnh tích phổi bị gan hóa và viêm dính thành ngực. * Mầm bệnh Do vi khuẩn Actinobacillus pleuropneumoniae gây ra. * Dịch tễ học - Loài mắc bệnh Actinobacillus pleuropneumoniae gây bệnh cho lợn ở mọi lứa tuổi nhưng mẫm cảm nhất ở lợn choai (lợn từ 2 – 5 tháng tuổi). 10 - Thời gian xảy ra bệnh trong năm Bệnh xảy ra quanh năm nhưng bùng phát vào vụ hè – thu khi nhiệt độ và độ ẩm tăng cao. * Cơ chế gây bệnh: Vi khuẩn Actinobacillus pleuropneumoniae là một tác nhân gây bệnh với nhiều cơ chế tác động đã được biết rõ như: vi khuẩn này có khả năng giải phóng enzym protease có khả năng phân hủy hemoglobin, sắc tố vận chuyển oxy trong máu. Các protein có khả năng gắn với sắt có trong vi khuẩn này cho phép chúng lấy đi sắt từ cơ thể vật chủ. Chúng còn có khả năng sinh ra ngoại độc tố và nội độc tố. Ngoài ra, bản thân vi khuẩn cũng được bao bọc bởi một lớp giáp mô có tác dụng bảo vệ vi khuẩn bởi các tế bào bảo hộ của vật chủ (Stan Done, 2002) [15]. * Triệu chứng Bệnh ở lợn có 3 thể chủ yếu: thể quá cấp, thể cấp tính và thể mãn tính (Taylor 2005) [34]. - Thể quá cấp Lợn mệt mỏi, ủ rũ, bỏ ăn, tách riêng khỏi đàn, sốt cao (41,50C), tần số hô hấp tăng, khó thở, mạch đập tăng lên và trụy tim mạch. Lợn bệnh thấy có bọt máu lẫn trong dịch mũi, nước dãi ở giai đoạn cuối của bệnh. Bệnh tiến triển rất nhanh, lợn bệnh chết sau 24h sau khi có dấu hiệu bệnh. Trước khi chết thấy tai, mũi, da ở vùng mỏng như da đùi, da bụng tím xanh thành từng mảng. Một số trường hợp lợn chết có thể chết mà không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. +Thể cấp tính Triệu chứng tương tự như thể quá cấp nhưng tiến triển chậm hơn. Lợn sốt cao trên 410C, ho, khó thở, thở thể bụng, bụng hóp lại, lợn ỉa chảy, nôn mửa, mắt có dử đôi khi nhầm với dịch tả. Thể cấp tính đa số lợn chết, một số con chữa được. Lợn chết trong vòng 1 - 4 ngày. Lợn sống sót có thể phục hồi hoàn toàn hoặc có thể phát triển thành thể mãn tính. 11 + Thể mãn tính: Thể này xuất hiện sau khi dấu hiệu cấp tính mất đi. Lợn sốt nhẹ (40,5 – 0 41 C), hay nằm, lúc ăn, lúc bỏ ăn, ho kéo dài, thở thể bụng, da nhợt nhạt, lông xù, gầy còm, tăng trọng kém, mắt có dử, dịch mũi đặc và đục. * Bệnh tích: +Thể quá cấp tính: Lợn chết không có bệnh tích điển hình, lợn vẫn to béo. + Thể cấp tính và mãn tính: Màng phổi viêm dính fibrin kèm theo chảy máu và dịch. Viêm màng bao tim, viêm phổi dính sườn, tích nước vàng đục có lẫn máu ở trong ngực. Phổi có màu sẫm và cứng lại (phổi bị gan hóa). Các ổ áp xe chứa đầy mủ nằm rải rác khắp phổi. Có bọt khí lẫn máu trong đường hô hấp. * Chẩn đoán + Chẩn đoán lâm sàng và giải phẫu Dựa vào những biểu hiện lâm sàng và triệu chứng, bệnh tích của bệnh. Phân biệt với bệnh: tụ huyết trùng, suyễn, cúm lợn, bệnh liên cầu khuẩn. - Chẩn đoán vi khuẩn học Kiểm tra trên kính hiển vi: Vi khuẩn hình cầu trực, bắt màu gram âm. Bồi dưỡng, phân lập trong các môi trường: Bệnh phẩm là phổi nuôi cấy trên môi trường thạch máu và các môi trường khác để kiểm tra đặc tính sinh hóa: dung huyết, không di động, không mọc trên các môi trường Macconkey, Indol (-), Glucose (-), Urease (+), Maltosa (+), Mannitol, Mannose, Xylose (+), ... * Phòng và điều trị bệnh + Phòng bệnh Tẩy uế chuồng trại trước khi chuyển đàn mới vào mỗi ô chuồng, định kỳ phun sát trùng các chuồng 1 tuần/lần, chuồng khô, sạch, không ứ đọng phân nước tiểu, nước rửa chuồng.