Tài liệu Tìm hiểu về iso 1400

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM KHOA CÔNG NGHỆ HÓA HỌC – THỰC PHẨM MÔN QUẢN TRỊ CHẤT LƯỢNG THỰC PHẨM TÌM HIỂU VỀ ISO 14000 GVHD: ThS. Nguyễn Đặng Mỹ Duyên Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2014 MỤC LỤC NỘI DUNG TRANG LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................... Phần I: Phần tổng quan.......................................................................................................... 1. Giới thiệu sơ lược về ISO.......................................................................................... 2. Giới thiệu về tiêu chuẩn ISO 14000.......................................................................... 2.1. Nguồn gốc và quá trình hình thành bộ tiêu chuẩn ISO 14000........................... 2.2. Cấu trúc của bộ tiêu chuẩn ISO 14000............................................................... 3. Giới thiệu chung về ISO 14001................................................................................. Phần II: Các yêu cầu và hướng dẫn sử dụng ISO 14001: 2010.............................................. 1. Phạm vi áp dụng........................................................................................................... 2. Tài liệu viện dẫn........................................................................................................... 3. Thuật ngữ và định nghĩa............................................................................................... 3.1. Chuyên gia đánh giá (audior)................................................................................ 3.2. Cải tiến liên tục (contimual improvement)........................................................... 3.3. Hành động khắc phục (corrective action).............................................................. 3.4. Tài liệu (document)................................................................................................ 3.5. Môi trường (environment)..................................................................................... 3.6. Khía cạnh môi trường (environmental aspect)...................................................... 3.7. Tác động môi trường (environmental impact)...................................................... 3.8. Hệ thống quản lý môi trường (environmental management system)................... 3.9. Mục tiêu môi trường (environmental objective)................................................... 3.10. Kết quả hoạt động môi trường (environmental performance).......................... 3.11. Chính sách môi trường (environmental policy)................................................ 3.12. Chỉ tiêu môi trường (environmental target)...................................................... 3.13. Bên hữu quan (interested party)........................................................................ 3.14. Đánh giá nội bộ (internal audit)........................................................................ 3.15. Sự không phù hợp (nonconformity).................................................................. 3.16. Tổ chức (organization)...................................................................................... 3.17. Hành động phòng ngừa (Preventive action)..................................................... 3.18. Ngăn ngừa ô nhiễm (Prevention of pollution).................................................. 3.19. Thủ tục (Procedure)........................................................................................... 3.20. Hồ sơ (record).................................................................................................... 4. Yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường................................................................... 4.1. Yêu cầu chung................................................................................................... 4.2. Chính sách môi trường...................................................................................... 4.3. Lập kế hoạch...................................................................................................... 4.3.1. Khía cạnh môi trường..................................................................................... 4.3.2. Yêu cầu về pháp luật và yêu cầu khác............................................................ 4.4. Thực hiện và điều hành.................................................................................... 4.4.1. Nguồn lực, vai trò, trách nhiệm và quyền hạn................................................ 4.4.2. Năng lực, đào tạo và nhận thức....................................................................... 4.4.3. Trao đổi thông tin............................................................................................ 4.4.4. Tài liệu............................................................................................................. 4.4.5. Kiểm soát tài liệu............................................................................................. 4.4.6. Kiểm soát điều hành........................................................................................ 4.4.7. Sự chuẩn bị sẵn sàng và đáp ứng với tình trạng khẩn cấp............................. 4.5. Kiểm tra............................................................................................................. 4.5.1. Giám sát và đo lường...................................................................................... 4.5.2. Đánh giá sự tuân thủ........................................................................................ 4.5.3. Sự không phù hợp, hành động khắc phục và hành động phòng ngừa........... 4.5.4. Kiểm soát hồ sơ............................................................................................... 4.5.5. Đánh giá nội bộ............................................................................................... 4.6. Xem xét của lãnh đạo........................................................................................ Phần III: Lợi ích và khó khăn khi áp dụng bộ tiêu chuẩn ISO 14000.................................... Phần IV: Quy trình chứng nhận ISO 14001:2004/ Cor 1:2009.............................................. KẾT LUẬN.............................................................................................................................. TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................................... NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng Chữ ký của GV …………..…………. năm 2014 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN LỜI MỞ ĐẦU Bước sang thế kỷ XXI, với mục tiêu công nghiệp hóa – hiện đại hóa, Việt Nam đã có nhiều có gắng phát triển kinh tế hòa nhịp với xu hướng phát triển chung và đạt nhiều thành tựu to lớn. Tuy nhiên, chính sự phát triển vượt bậc của khoa học kỹ thuật và nền công nghiệp hiện đại gây ra nhiều tổn thương đối với môi trường sống trên toàn cầu: cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm đất, ô nhiễm không khí, sư biến đổi khí hậu cũng như các thiên tai hằng năm và kết quả là làm suy thoái chất lượng sống của con người. Chính vì vậy, ý thức được những tác động và hậu quả to lớn gây nên với môi trường, nhiều tổ chức đã và đang nổ lực cải thiện môi trường, hạn chế tình trạng ô nhiễm đang diễn ra. Và một trong số các tổ chức đó là Tổ chức Tiêu chuẩn quốc tế ISO. Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 ra đời là một trong những phương pháp hữu hiệu để quản lý môi trường. Đây là công cụ sẽ hướng dẫn cho các tổ chức và doanh nghiệp xây dựng hệ thống quản lý môi trường có hiệu quả, quản lý các hoạt động, sản phẩm và dịch vụ của mình đối với môi trường, ngăn ngừa ô nhiễm và hợp nhất với các yêu cầu pháp lý khác nhằm giúp cho các tổ chức đạt được mục đích kinh tế nhưng vẫn không tổn hại đến môi trường. Tuy vậy, ISO 14000 còn khá mới mẻ và khó khăn trong việc áp dụng. Do đó, việc tìm hiểu và đề ra các giải pháp chung cho các doanh nghiệp và áp dụng nó trong quản lý môi trường một cách hiệu quả là một vấn đề đang được quan tâm. Nắm bắt được điều đó, nhóm chúng tôi xin làm bài tiểu luận với đề tài: “Tìm hiểu về ISO 14000” với nội dung nghiên cứu về bộ tiêu chuẩn ISO 14001:2010 – bộ tiêu chuẩn ISO 14001 phiên bản mới nhất hiện nay trong việc xây dựng hệ thống quản lý môi trường. Bài tiêu luận được thực hiện chưa tránh khỏi những sai sót. Trong quá trình tìm hiểu và phân tích, mong các bạn và quý thầy cô thông cảm. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 5 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Phần I: PHẦN TỔNG QUAN 1. GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ ISO ISO là tên viết tắt của Tổ chức Quốc tế về Tiêu chuẩn hóa (International organization of Standardization), được thành lập vào năm 1946 và chính thức hoạt động vào ngày 23/02/1947 nhằm mục đích xây dựng các tiêu chuẩn về sản xuất, thương mại và thông tin. ISO có trụ sở ở Geneva (Thụy Sĩ) và là một tổ chức quốc tế chuyên ngành có các thành viên là các cơ quan tiêu chuẩn Quốc gia của các nước. Mỗi tiêu chuẩn khác nhau của ISO sẽ áp dụng cho những loại sản phẩm cụ thể. Tuy nhiên, ISO 9000 và ISO 14000 là hai tiêu chuẩn được biết đến nhiều nhất trên thế giới. Mục đích của tiêu chuẩn ISO là tạo điều kiện cho các hoạt động trao đổi thông tin hàng hóa và dịch vị trên toàn cầu trở nên dễ dàng, tiện dụng hơn và đạt được hiệu quả. Tất cả các tiêu chuẩn do ISO đặt ra đều có tính chất tự nguyện. ISO hiện có khoảng 180 Ủy ban kỹ thuật (TC) chuyên dự thảo các tiêu chuẩn trong từng lĩnh vực, trừ công nghiệp chế tạo và điện tử. Các nước thành viên của ISO lập ra các nhóm tư vấn kỹ thuật nhằm cung cấp tư liệu đầu vào cho các TC. ISO tiếp nhận tư liệu Chính phủ các ngành và các bên liên quan trước khi ban hành một tiêu chuẩn. Sau khi tiêu chuẩn dự thảo được các nước thành viên chấp thuận, nó được công bố là Tiêu chuẩn Quốc tế. Sau đó mỗi nước lại có thể chấp nhận một phiên bản mới của tiêu chuẩn đó làm Tiêu chuẩn Quốc gia của mình. 2. GIỚI THIỆU VỀ TIÊU CHUẨN ISO 14000 2.1. Nguồn gốc và quá trình hình thành bộ tiêu chuẩn ISO 14000 Trong những năm gần đây, cả thế giới đã phải chứng kiến và chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của sự suy thoái môi trường. Hiện nay, suy giảm tầng ozone, sự tăng dần nhiệt độ của trái đất và tần suất thiên tai, mưa, bão ngày càng tăng, gây thiệt hại về người và của với con số ngày càng lớn. Một trong những nguyên nhân gây tác động lớn đến môi trường là sự ô nhiễm từ các nhà máy, các chất thải công nghiệp. Vì thế, việc quản lý tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và chống ô nhiễm đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của mọi quốc gia trên thế giới, đòi hỏi phải có sự quan tâm nỗ lực của mọi thành viên trong xã hội. Nhất là sau Hội nghị thượng đỉnh về Môi trường và Phát triển do Liên Hiệp quốc tổ chức tại Rio De Janerio tháng 6/1992, người ta thấy cần phải có một tiêu chuẩn quốc tế về Quản lý môi trường. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 6 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Để góp phần giải quyết vấn đề môi trường, ISO đã bắt đầu xem xét đến lĩnh vực quản lý môi trường. Vào năm 1991, ISO lập ra nhóm Tư vấn chiến lược về môi trường SAGE với sự tham gia của 25 nước để đề xuất các tiêu chuẩn môi trường quốc tế. Qua hơn một năm hoạt động, nhóm SAGE đã đề nghị thành lập một Ủy ban Kỹ thuật của ISO có nhiệm vụ xây dựng tiêu chuẩn hệ thống quản lý môi trường EMS (Enviromental Management System) chung cho toàn cầu. Và như vậy, Ủy ban kỹ thuật TC 207 ra đời vào 01/1993. Mục đích của việc khởi xướng mới này là:  Cung cấp cơ sở cho việc hòa nhập các tiêu chuẩn hiện có cũng như các nổ lực trong tương lai trong lĩnh vực quản lý môi trường.  Tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế và xóa bỏ các rào cản trong thương mại  Hỗ trợ việc “bảo vệ môi trường cân đối với những nhu cầu kinh tế xã hội” bằng cách đảm bảo cho các tổ chức có được công cụ để đạt được và cải thiện về biện pháp trong hoạt động môi trường. Về mặt nội dung, TC 207 được chia ra thành 6 Tiểu ban (TB), mỗi Tiểu ban chịu trách nhiệm về một lĩnh vực quản lý môi trường cụ thể: TB1: Các hệ thống quản lý môi trường TB2: Kiểm toán môi trường TB3: Cấp nhãn hiệu môi trường TB4: Đánh giá hoạt động môi trường TB5: Đánh giá chu trình sống TB6: Thuật ngữ và định nghĩa Tháng 06/1993, Ủy ban kỹ thuật ISO/TC 207 họp phiên họp đầu tiên với khoảng 200 đại biểu của hơn 30 quốc gia tiên phong trong việc quản lý môi trường đã tham dự để triển khai kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý môi trường.  Năm 1996: tiêu chuẩn đầu tiên của bộ tiêu chuẩn ISO 14000 ra đời.  Năm 1997: các tiêu chuẩn của bộ tiêu chuẩn ISO 14000 ra đời đầy đủ, bao gồm một số tiêu chuẩn 2.2. Cấu trúc của bộ tiêu chuẩn ISO 14000 Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 thiết lập một hệ thống quản lý môi trường và cung cấp các công cụ hỗ trợ cho các tổ chức để thiết lập, thực hiện hoặc cải tiến một hệ thống quản lý môi trường, góp phần giúp các cơ sở này nhận thức và quản lý tác động của mình đối với môi trường nhằm ngăn ngừa sự ô nhiễm và liên tục có hành động cải thiện môi trường. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 7 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Đây cũng là cơ sở để bên thứ ba đánh giá hệ thống quản lý môi trường của các cơ sở sản xuất, kinh doanh và dịch vụ. ISO 14000 là một bộ tiêu chuẩn về hệ thống môi trường bao gồm 20 tiêu chuẩn. Tiêu chuẩn có thể áp dụng cho tất cả các loại hình và quy mô tổ chức bất kể các điều kiện địa lý, văn hóa và xã hội khác nhau. Bộ khuyến khích và giúp cho tổ chức thiết lập và duy trì cho mình một hệ thống quản lý môi trường tối ưu để có thể sử dụng hữu hiệu nguyên nhiên vật liệu, hạn chế ô nhiễm môi trường và phòng ngừa rủi ro về môi trường nhưng vẫn hòa hợp với những nhu cầu kinh tế xã hội đồng thời thường xuyên tiến hành đánh giá và liên tục có hành động để cải tiến công tác bảo vệ môi trường của tổ chức. Các tiêu chuẩn của ISO 14000 được xây dựng trên một nguyên tắc đơn giản: việc quản lý môi trường càng được cải thiện, hiệu quả càng cao và thu hồi vốn đầu tư càng nhanh Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 được chia thành 2 nhóm:  Nhóm tiêu chuẩn về tổ chức tập trung vào các khâu tổ chức hệ thống quản lý môi trường của doanh nghiệp, vào sự cam kết của lãnh đạo và của các cấp quản lý đối với việc áp dụng và cải tiến chính sách môi trường, vào việc đo đạc các tính năng môi trường cũng như tiến hành thanh tra môi trường tại các cơ sở mình.  Nhóm tiêu chuẩn về đánh giá sản phẩm tập trung vào việc thiết lập các nguyên lý và cách tiếp cận thống nhất đối với việc đánh giá các khía cạnh của sản phẩm có liên quan đến môi trường. Các tiêu chuẩn này đặt ra nhiệm vụ cho các công ty phải lưu ý đến thuộc tính môi trường của sản phẩm ngay từ khâu thiết kế, chọn nguyên vật liệu cho đến khâu loại bỏ sản phẩm ra môi trường. Dưới đây là mô hình tổng hợp sơ lược các tiêu chuẩn trong bộ tiêu chuẩn ISO 14000 Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 8 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN ISO 14000, với tiêu chuẩn chủ đạo ISO 14001 (đã kỷ niệm 10 năm ngày ra đời trong năm 2006). Chỉ trong một thập kỷ, ISO 14001 đã trở thành chuẩn mực quốc tế về hệ thống quản lý môi trường, được áp dụng ở 138 quốc gia và hoàn toàn hòa nhập với nền kinh tế toàn cầu. Các tiêu chuẩn khác trong bộ ISO 14000 là những công cụ thực hành cụ thể như nhãn môi trường, thực hành môi trường, phân tích những tác động môi trường và truyền thông về môi trường. Bộ ISO 14000 thực sự trở thành phương pháp hữu hiệu trong quản lý môi trường, có thể áp dụng cho mọi tổ chức, không phân biệt công hay tư, lớn hay nhỏ, sản xuất hay dịch vụ. 3. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ISO 14001 ISO 14001 nằm trong bộ tiêu chuẩn ISO 14000 là tiêu chuẩn hệ thống quản lý chính được định rõ các yêu cầu cho việc hình thành và duy trì hệ thống quản lý môi trường có hiệu quả (EMS). ISO 14001 đưa ra các yêu cầu cần thực hiện để quản lý các yếu tố ảnh hưởng tới môi trường trong quá trình hoạt động của tổ chức, doanh nghiệp và. Tiêu chuẩn này áp dụng cho nhiều loại hình và quy mô tổ chức khác nhau như công ty, tập đoàn, hãng, xí nghiệp, cơ quan có thẩm quyền, viện hay chỉ là một bộ phận của những tổ chức trên....Tổ chức tiếp cận với tiêu chuẩn này dựa trên phương pháp luận PDCA. Tiêu chuẩn này hỗ trợ cho tổ chức triển khai chính sách môi trường, thiết lập các mục tiêu các quá trình, tiến hành các hoạt động cần thiết để cải tiến hiệu quả quản lý của mình và chứng Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 9 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN minh sự phù hợp của hệ thống đối với tiêu chuẩn này. Việc áp dụng tiêu chuẩn có hiệu quả hay không là phụ thuộc vào cam kết của các cấp, đặc biệt cấp quản lý cao nhất. Mô hình hệ thống quản lý môi trường của tiêu chuẩn này Chính sách môi trường: tổ chức cần phải đề ra chính sách môi trường và tự đảm bảo cam kết về Hệ thống quản lý môi trường của mình. Sự cam kết và chính sách này phải được thực hiện bằng văn bản, ở đó phải đề ra những mục tiêu, mục đích, những quy trình, quy phạm cụ thể để giải quyết các vấn đề môi trường và nhất là phải được toàn thể cán bộ công nhân viên và lãnh đạo nhất trí. Lập kế hoạch: tổ chức phải đề ra kế hoạch thực hiện chính sách môi trường của mình. Thực hiện và điều hành: để thực hiện có hiệu quả, tổ chức phải phát triển khả năng và cơ chế hỗ trợ cần thiết để đạt được chính sách, mục tiêu và chỉ tiêu môi trường của mình. Kiểm tra và hành động khắc phục: tổ chức cần phải đo, giám sát và đánh giá kết quả hoạt động môi trường của mình. Hệ thống quản lý môi trường muốn hoạt động tốt và có hiệu quả thì phải được kiểm tra theo định kỳ để đánh giá đúng thực trạng của hệ thống, từ đó đưa ra các biện pháp bổ trợ, phòng ngừa và cải tiến, có khả năng đáp ứng được với Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 10 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN những yêu cầu đặt ra trong chính sách môi trường của doanh nghiệp cũng như giải quyết được những vấn đề khẩn cấp về môi trường có liên quan đến doanh nghiệp. Xem xét của lãnh đạo: tổ chức phải xem xét và cải tiến liên tục Hệ thống quản lý môi trường nhằm cải thiện kết quả hoạt động về môi trường của mình. Các bộ tiêu chuẩn 14001 được xây dựng cho đến nay  Bộ tiêu chuẩn ISO 14000 dự thảo đầu tiên được ra đời vào 1996 nhưng đây chưa phải là bộ tiêu chuẩn quản lý môi trường hoàn chỉnh. ISO 14001: 1996 nhắm tới khả năng áp dụng được cho tất cả các loại hình tổ chức và để thích nghi với các điều kiện về địa lý, văn hóa và xã hội khác nhau. Mục tiêu chung của cả ISO 14001: 1996 và các loại tiêu chuẩn khác trong tập hợp 14000 là nhằm hỗ trợ việc bảo vệ môi trường và ngăn ngừa ô nhiễm trong sự hòa hợp với những nhu cầu kinh tế xã hội.  Ngày 15/11/2004: tổ chức ISO chỉnh sửa và ban hành phiên bản thứ hai mang số hiệu 14001:2004 (thay thế cho tiêu chuẩn ISO 14001 phiên bản 1996). Phiên bản này không có sự thay đổi về nội dung mà chủ yếu là làm rõ hơn các yêu cầu và tăng cường tính tương thích với tiêu chuẩn ISO 9001:2000. Phiên bản mới 14001:2004 ra đời với nhiều điểm cải tiến nhằm khắc phục những hạn chế của phiên bản 1996, giúp cho việc thiết lập, xây dựng, áp dụng và duy trì hệ thống quản lý môi trường được cải tiến liên tục và hoạt động một cách hiệu quản hơn phù hợp với xu hướng phát triển.  Vào ngày 17/07/2009 Tổ chức ISO soát xét và ban hành tiêu chuẩn ISO 14001:2009 với tên là ISO 14001:2004 + Cor 1:2009 (tương ứng TCVN ISO 14001:2010). Bản tiêu chuẩn này tập trung làm rõ bản tiêu chuẩn trước và đã tiến hành xem xét đúng theo các điều của tiêu chuẩn ISO 9001:2008 nhằm tăng tính tương thích của hai tiêu chuẩn vì lợi ích của cộng đồng sử dụng. Khi chủ đề môi trường là một trong các chiến lược hoặc mục tiêu cạnh tranh của tổ chức hoặc để đảm bảo với các bên hữu quan rằng tổ chức đang thực thi một hệ thống quản lý môi trường thích hợp thì tiêu chuẩn này có thể được sử dụng để chứng nhận, đăng ký, hoặc tự tuyên bố hệ thống quản lý môi trường của một tổ chức. Các tiêu chuẩn khác trong bộ tiêu chuẩn ISO 14000 là những hướng dẫn hỗ trợ kỹ thuật quản lý môi trường và không dùng cho chứng nhận. Mức độ áp dụng tiêu chuẩn phụ thuộc vào chính sách môi trường của tổ chức, hoạt động kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của tổ chức, vị trí và điều kiện thực hiện chức năng của tổ chức. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 11 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Phần II: CÁC YÊU CẦU VÀ HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG ISO 14001:2010 1. Phạm vi áp dụng Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu đối với hệ thống quản lý môi trường, tạo thuận lợi cho tổ chức triển khai và áp dụng một chính sách và mục tiêu có xem xét đến các yêu cầu của pháp luật và các yêu cầu khác mà tổ chức đề ra và các thông tin về các yếu tố tác động đến môi trường. Tiêu chuẩn này áp dụng cho các khía cạnh môi trường mà tổ chức xác định là có thể kiểm soát và có thể tác động. tiêu chuẩn này không nêu lên các chuẩn mực về kết quả hoạt động môi trường cụ thể. Tiêu chuẩn này có thể áp dụng cho bất kỳ tổ chức nào mong muốn để:  Thiết lập, thực hiện và duy trì cải tiến một hệ thống quản lý môi trường  Tự đảm bảo sự phù hợp với chính sách môi trường đã công bố  Chứng minh sự phù hợp với tiêu chuẩn này bằng cách:  Tự xác định và tự tuyên bố phù hợp với tiêu chuẩn này  Được xác nhận sự phù hợp về hệ thống quản lý môi trường của mình bởi các bên có liên quan với tổ chức như khách hàng  Được tổ chức bên ngoài xác nhận sự tự công bố  Được một tổ chức bên ngoài chứng nhận sự phù hợp với hệ thống quản lý môi trường của mình. Tiêu chuẩn này có thể áp dụng cho bất ký tổ chức nào mong muốn xây dựng và duy trì một hệ thống quản lý môi trường; tự đảm bảo với các hữu quan sự phù hợp với chính sách môi trường đã công bố. Mức độ áp dụng phụ thuộc vào các yếu tố như chính sách môi trường của tổ chức, bản chất của các hoạt động, sản phẩm và dịch vụ của tổ chức, vị trí và các điều kiện thực hiện chức năng của tổ chức. 2. Tài liệu viện dẫn Không có tài liệu viện dẫn. Điều này đưa vào nhằm giữ cách đánh số thứ tự trong lần xuất bản trước. 3. Thuật ngữ và định nghĩa 3.1. Chuyên gia đánh giá (audior) Người có khả năng, phẩm chất và năng lực để tiến hành một cuộc đánh giá.(TCVN ISO 9000:2007, 3.9.9). 3.2. Cải tiến liên tục (contimual improvement) Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 12 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Quá trình lặp lại để nâng cao hệ thống quản lý môi trường (3.8) nhằm đạt được những cải tiến trong kết quả hoạt động môi trường (3.10) tổng thể và nhất quán với chính sách môi trường (3.11) của tổ chức (3.16). Chú thích: Quá trình này không nhất thiết phải được tiến hành một cách đồng thời ở tất cả các lĩnh vực hoạt động. 3.3. Hành động khắc phục (corrective action) Hành động loại bỏ nguyên nhân của sự không phù hợp (3.15) đã được phát hiện. 3.4. Tài liệu (document) Thông tin và phương tiện hỗ trợ thông tin Chú thích 1: Phương tiện có thể là giấy, đĩa từ, bản điện tử hay đĩa quang, ảnh hay mẫu gốc hay mọi sự kết hợp của chúng. Chú thích 2: Chấp nhận theo TCVN ISO 9000:2007, 3.7.2. 3.5. Môi trường (environment) Những thứ bao quanh nơi hoạt động của một tổ chức (3.16), kể cả không khí, nước, đất, nguồn tài nguyên thiên nhiên, hệ thực vật, hệ động vật, con người và các mối quan hệ qua lại của chúng. Chú thích: Những thứ bao quanh nói đến ở đây là từ nội bộ một tổ chức (3.16) mở rộng tới hệ thống toàn cầu. 3.6. Khía cạnh môi trường (environmental aspect) Yếu tố của các hoạt động hoặc sản phẩm hoặc dịch vụ của một tổ chức (3.16) có thể tác động qua lại với môi trường (3.5). Chú thích: Khía cạnh môi trường có ý nghĩa là khía cạnh có hoặc có thể có một tác động môi trường (3.7) đáng kể. 3.7. Tác động môi trường (environmental impact) Bất kỳ một sự thay đổi nào của môi trường (3.5), dù là bất lợi hoặc có lợi, toàn bộ hoặc từng phần do các khía cạnh môi trường (3.6) của một tổ chức (3.16) gây ra. 3.8. Hệ thống quản lý môi trường (environmental management system) Một phần trong hệ thống quản lý của một tổ chức (3.16) được sử dụng để triển khai và áp dụng chính sách môi trường (3.11), quản lý các khía cạnh môi trường (3.6) của tổ chức. Chú thích 1: Hệ thống quản lý là một tập hợp các yếu tố liên quan với nhau được sử dụng để thiết lập chính sách, mục tiêu và để đạt được các mục tiêu đó. Chú thích 2: Hệ thống quản lý bao gồm cơ cấu tổ chức, các hoạt động lập kế hoạch, trách nhiệm, thực hành, thủ tục (3.19), quá trình và nguồn lực. 3.9. Mục tiêu môi trường (environmental objective) Mục đích tổng thể về môi trường, phù hợp với chính sách môi trường (3.11) mà tổ chức (3.16) tự đặt ra cho mình nhằm đạt tới. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 13 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN 3.10. Kết quả hoạt động môi trường (environmental performance) Các kết quả có thể đo được về sự quản lý các khía cạnh môi trường (3.6) của một tổ chức (3.16). Chú thích: Trong khuôn khổ một hệ thống quản lý môi trường (3.8), các kết quả có thể đo được là dựa trên chính sách môi trường (3.11), mục tiêu môi trường (3.9), chỉ tiêu môi trường (3.12) của một tổ chức (3.16) và các yêu cầu khác về kết quả hoạt động môi trường. 3.11. Chính sách môi trường (environmental policy) Tuyên bố một cách chính thức của lãnh đạo cấp cao nhất về ý đồ và định hướng chung đối với kết quả hoạt động môi trường (3.10) của một tổ chức (3.16). Chú thích: Chính sách môi trường tạo ra khuôn khổ cho hành động và định ra các mục tiêu môi trường (3.9), chỉ tiêu môi trường (3.12). 3.12. Chỉ tiêu môi trường (environmental target) Yêu cầu cụ thể, khả thi về kết quả thực hiện đối với một tổ chức (3.16) hoặc các bộ phận của nó, yêu cầu này xuất phát từ các mục tiêu môi trường (3.9) và cần phải đề ra, phải đạt được để vươn tới các mục tiêu đó. 3.13. Bên hữu quan (interested party) Các nhân hoặc nhóm liên quan đến hoặc bị ảnh hưởng từ kết quả hoạt động môi trường (3.10) của một tổ chức (3.16). 3.14. Đánh giá nội bộ (internal audit) Một quá trình có hệ thống, độc lập và được lập thành văn bản nhằm thu thập các bằng chứng đánh giá và đánh giá chúng một các khách quan để xác định mức độ thực hiện các chuẩn mực đánh giá hệ thống quản lý môi trường do tổ chức (3.16) thiết lập. Chú thích: Trong nhiều trường hợp, đặc biệt đối với các tổ chức nhỏ, yêu cầu về tính độc lập có thể được thể hiện bằng việc không liên quan về trách nhiệm với hoạt động được đánh giá. 3.15. Sự không phù hợp (nonconformity) Sự không đáp ứng một yêu cầu (TCVN ISO 9000:2007, 3.6.2) 3.16. Tổ chức (organization) Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 14 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Bất kỳ công ty, tập đoàn, hãng, xí nghiệp, cơ quan có thẩm quyền hoặc viện, hoặc một bộ phận hay kết hợp chúng, dù là được tích hợp hay không, công hay tư mà có các chức năng và quản trị riêng của mình. Chú thích: Với các tổ chức có nhiều đơn vị hoạt động, thì một đơn vị hoạt động riêng lẻ cũng có thể được xác định như là một tổ chức. 3.17. Hành động phòng ngừa (Preventive action) Hành động để loại bỏ nguyên nhân gây ra sự không phù hợp (3.15) tiềm ẩn. 3.18. Ngăn ngừa ô nhiễm (Prevention of pollution) Sử dụng các quá trình, các biện pháp thực hành, các kỹ thuật, các vật liệu, các sản phẩm, các dịch vụ hoặc năng lượng để tránh, giảm bớt hay kiểm soát (một cách riêng rẽ hoặc kết hợp) sự tạo ra, phát thải hoặc xả thải bất kỳ loại chất ô nhiễm hoặc chất thải nào nhằm giảm thiểu tác động môi trường (3.7) bất lợi. Chú thích: Ngăn ngừa ô nhiễm có thể bao gồm việc giảm thiểu hoặc loại bỏ từ nguồn, thay đổi quá trình, sản phẩm hoặc dịch vụ, sử dụng có hiệu quả nguồn tài nguyên, thay thế vật liệu và năng lượng, tái sử dụng, phục hồi, tái sinh, tái chế và xử lý. 3.19. Thủ tục (Procedure) Cách thức được qui định để tiến hành một họat động hoặc một quá trình. Chú thích 1: Thủ tục có thể được lập thành văn bản hoặc không. Chú thích 2: Chấp nhận theo TCVN ISO 9000:2007, 3.4.5. 3.20. Hồ sơ (record) Tài liệu (3.4) công bố các kết quả đạt được hay cung câp bằng chứng về các hoạt động được thực hiện Chú thích: chấp nhận theo TCVN ISO 9000:2007, 3.7.6. 4. Yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường 4.1. Yêu cầu chung Tổ chức phải thiết lập, lập thành văn bản, thực hiện, duy trì và cải tiến liên tục hệ thống quản lý môi trường phù hợp với các yêu cầu của tiêu chuẩn này và xác định cách thức để đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đó. Tổ chức phải xác định và lập thành văn bản phạm vi của hệ thống quản lý môi trường. 4.2. Chính sách môi trường Ban lãnh đạo phải xác định chính sách môi trường của tổ chức và đảm bảo trong phạm vi đã xác định của hệ thống quản lý môi trường của mình chính sách đó: Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 15 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN a) phù hợp với bản chất, quy mô và tác động môi trường của các hoạt động, sản phẩm và dịch vụ của tổ chức đó, b) có cam kết cải tiến liên tục và ngăn ngừa ô nhiễm, c) có cam kết tuân thủ các yêu cầu của pháp luật và với các yêu cầu khác mà tổ chức phải tuân thủ liên quan tới các khía cạnh môi trường của mình, d) đưa ra khuôn khổ cho việc đề xuất và soát xét lại các mục tiêu và chỉ tiêu môi trường, e) được lập thành văn bản, được áp dụng và được duy trì, f) được thông báo cho tất cả nhân viên đang làm việc cho tổ chức hoặc trên danh nghĩa của tổ chức, g) có sẵn cho cộng đồng. 4.3. Lập kế hoạch 4.3.1. Khía cạnh môi trường Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để: a) nhận biết các khía cạnh môi trường của các hoạt động, san rphẩm và dịch vụ trong phạm vi đã xác định của hệ thống quản lý môi trường mà tổ chức có thể kiểm soát và các khía cạnh môi trường mà tổ chức có thể bị ảnh hưởng b) xác định những khía canh môi trường có hoặc có thể có (các) tác động đáng kể tới môi trường (nghĩa là các khía cạnh môi trường có ý nghĩa). Tổ chức phải lập thành văn bản thông tin này và cập nhật chúng. Tổ chức phải đảm bảo rằng các khái cạnh môi trường có ý nghĩa đã được xem xét đến trong thiết lập, thực hiện và duy trì hệ thống quản lý môi trường của mình. 4.3.2. Yêu cầu về pháp luật và yêu cầu khác Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để: a) nhận biết và tiếp cận với các yêu cầu về pháp luật thích hợp và các yêu cầu khác mà tổ chức tán thành có liên quan với các khía canh môi trường của mình, b) xác định cách thức áp dụng các yêu cầu này đối với các khái cạnh môi trường của tổ chức. Tổ chức phải đảm bảo rằng các yêu cầu về pháp luật tương ứng và các yêu cầu khác mà tổ chức tán thành cần được xem xét khi thiết lập, thực hiện và duy trì hệ thống quản lý môi trường cho mình. 4.3.3. Mục tiêu, chỉ tiêu và chương trình Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì các mục tiêu và chỉ tiêu môi trường bằng văn bản, ở từng cấp hoặc bộ phận chức năng thích hợp trong tổ chức. Các mục tiêu và chỉ tiêu phải đo được khi có thể và nhất quán với chính sách môi trường. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 16 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Khi thiết lập và soát xét lại các mục tiêu và chỉ tiêu của mình, tổ chức phải xem xét đến các yêu cầu về pháp luật và các yêu cầu khác mà tổ chức tán thành, các khía cạnh môi trường có ý nghĩa của mình, các phương án công nghệ, các yêu cầu về hoạt động kinh doanh và tài chính của tổ chức và các quan điểm của các bên hữu quan. Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) chương trình để đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu của mình. (Các) chương trình phải bao gồm: a) việc định rõ trách nhiệm nhằm đạt được các mục tiêu và các chỉ tiêu ở từng cấp và bộ phận chức năng tương ứng trong tổ chức, b) biện pháp và tiến độ để đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu.  Các công việc cần thực hiện gồm:  Xác định các yêu cầu pháp luật và các yêu cầu khác về môi trường mà tổ chức/doanh nghiệp phải tuân thủ, các yêu cầu này có thể bao gồm: các yêu cầu pháp luật của quốc tế, quốc gia; các yêu cầu pháp luật của khu vực/tỉnh/ngành; các yêu cầu pháp luật của chính quyền địa phương.  Xác định các khía cạnh môi trường có ý nghĩa: Tổ chức cần định đó các khía cạnh môi trường trong phạm vi hệ thống quản lý môi trường của mình, có tính đến đầu vào và đầu ra và, đây là một hoạt động rất quan trọng trong việc xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý môi trường. Khi xác định khía cạnh môi trường cần xem xét đến các hoạt động, quá trình kinh doanh, đầu vào và đầu ra có liên quan đến: Sự phát thải vào không khí, xả thải nước thải, quản lý chất thải, ô nhiễm đất, sử dụng nguyên liệu thô và tài nguyên thiên nhiên, các vấn đề môi trường của địa phương và cộng đồng xung quanh.  Thiết lập mục tiêu, chỉ tiêu và chương trình quản lý môi trường nhằm đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu đặt ra. Mỗi chương trình cần mô tả cách thức tổ chức sẽ đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu của mình, bao gồm cả thời gian, các nguồn lực cần thiết và người chịu trách nhiệm thực hiện các chương trình này. 4.4. Thực hiện và điều hành 4.4.1. Nguồn lực, vai trò, trách nhiệm và quyền hạn Lãnh đạo phải đảm bảo có sẵn các nguồn lực cần thiết để thiết lập, thực hiện, duy trì và cải tiến hệ thống quản lý môi trường. Các nguồn lực bao gồm: nguồn nhân lực và kỹ năng chuyên môn hóa, cơ sở hạ tầng, nguồn lực công nghệ và tài chính. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 17 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN Vai trò, trách nhiệm và quyền hạn cần được xác định, được lập thànhvăn bản và được thông báo nhằm tạo thuận lợi cho quản lý môi trường có hiệu lực. 4.4.2. Năng lực, đào tạo và nhận thức Tổ chức phải đảm bảo bất cứ người nào thực hiện các công việc của tổ chức hoặc trên danh nghĩa của tổ chức có khả năng gây ra (các) tác động đáng kể lên môi trường mà tổ chức xác định được đều phải có đủ năng lực trên cơ sở giáo dục, đào tạo hoặc kinh nghiệm thích hợp, và phải duy trì các hồ sơ liên quan. Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để làm cho nhân viên thực hiện công việc nhận thức được: a) tầm quan trọng của sự phù hợp với chính sách và các thủ tục về môi trường, với các yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường, b) các khía cạnh môi trường có ý nghĩa và các tác động hiện tại hoặc tiềm ẩn liên quan với công việc của họ và các lợi ích môi trường thu được do kết quả hoạt động của cá nhân được cải tiến, c) vai trò và trách nhiệm trong việc đạt được sự phù hợp với các yêu cầu của hệ thống quản lý môi trường, d) các hậu quả tiềm ẩn do đi chệch khỏi các thủ tục đã qui định. 4.4.3. Trao đổi thông tin Đối với các khía cạnh môi trường và hệ thống quản lý môi trường của mình, tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để: a) Trao đổi thông tin nội bộ giữa các cấp và bộ phận chức năng khác nhau của tổ chức, b) Tiếp nhận, lập thành văn bản và đáp ứng các thông tin tương ứng từ các bên hữu quan bên ngoài. 4.4.4. Tài liệu Bao gồm: a) Chính sách, các mục tiêu và các chỉ tiêu môi trường b) Mô tả phạm vi của hệ thống quản lý môi trường c) Mô tả các điều khoản chính của hệ thống quản lý môi trường, tác động qua lại giữa chúng và tham khảo đến các tài liệu có liên quan d) Các tài liệu, kể cả các hồ sơ theo yêu cầu của tiêu chuẩn này e) Các tài liệu, kể cả các hồ sơ được tổ chức xác định là cần thiết để đảm bảo tính hiệu lực của việc lập kế hoạch, vận hành và kiểm soát các quá trình 4.4.5. Kiểm soát tài liệu Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để: Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 18 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN a) b) c) d) e) f) Phê duyệt tài liệu về sự thỏa đáng trước khi ban hành, Xem xét, cập nhật khi cần và phê duyệt lại tài liệu, Đảm bảo nhận biết được các thay đổi và tình trạng sửa đổi hiện hành của tài liệu, Đảm bảo các bản của các tài liệu thích hợp sẵn có ở nơi sử dụng Đảm bảo các tài liệu luôn rõ ràng, dễ nhận biết, Đảm bảo các tài liệu có nguồn gốc bên ngoài phải được nhận biết và việc phân phối chúng được kiểm soát, g) Ngăn ngừa việc sử dụng vô tình các tài liệu lỗi thời. 4.4.6. Kiểm soát điều hành Tổ chức phải định rõ và lập kế hoạch các tác nghiệp liên quan đến các khía cạnh môi trường có ý nghĩa đã được xác định nhất quán với chính sách, mục tiêu và chỉ tiêu môi trường của mình nhằm đảm bảo chúng được tiến hành trong các điều kiện qui định bằng cách:  thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục dạng văn bản,  qui định các chuẩn mực hoạt động trong (các) thủ tục,  thiết lập, thực hiện và duy trì các thủ tục liên quan đến các khía cạnh môi trường có ý nghĩa được xác định của hàng hóa và dịch vụ được tổ chức sử dụng và thông tin các thủ tục và yêu cầu tương ứng. 4.4.7. Sự chuẩn bị sẵn sàng và đáp ứng với tình trang khẩn cấp Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục nhằm xác định rõ các tình trạng khẩn cấp tiềm ẩn có thể có tác động đến môi trường và cách thức tổ chức sẽ ứng phó với các tác động đó. Tổ chức phải ứng phó với các tình trạng khẩn cấp và sự cố thực té và ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ các tác động môi trường có hại Tổ chức phải định kỳ xem xét và khi cần thiết soát xét lại các thủ tục về sự chuẩn bị sẵn sàng đáp ứng với tình trạng khẩn cấp, đặc biệt là sau khi sự cố xảy ra. Tổ chức phải định kỳ thử nghiệm các thủ tục sẵn sàng đáp ứng cới tình trạng khẩn cấp khi có thể được. Các công việc cần thực hiện trong giai đoạn này gồm:  Cơ cấu và trách nhiệm: Tổ chức chỉ định một hoặc một nhóm người có trách nhiệm và quyền hạn để thực hiện và duy trì hệ thống quản lý môi trường và cung cấp các nguồn lực cần thiết. Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 19 Tìm hiểu về ISO 14000--------------------GVHD: ThS. NGUYỄN ĐẶNG MỸ DUYÊN  Năng lực, đào tạo và nhận thức: Thực hiện các nội dung đào tạo thích hợp cho các đối tượng quản lý, các nhóm nhân công, nhóm quản lý dự án và các cán bộ điều hành chủ chốt của nhà máy.  Thông tin liên lạc: Thiết lập và triển khai hệ thống thông tin nội bộ và bên ngoài nhằm tiếp nhận và phản hồi các thông tin vềmôi trường và phổ biến các thông tin cho những cá nhân/phòng ban liên quan. Các thông tin này thường bao gồm: luật định mới, thông tin của các nhà cung cấp, khách hàng và cộng đồng xung quanh, và phổ biến các thông tin về hệ thống quản lý môi trường tới người lao động.  Văn bản hóa tài liệu của hệ thống quản lý môi trường: Tài liệu của hệ thống quản lý môi trường có thể bao gồm: sổ tay, các qui trình và các hướng dẫn sử dụng. Theo tiêu chuẩn, có 11 yêu cầu cần được lập thành văn bản, và các hướng dẫn công việc. Nếu tổ chức đã có hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001, có thể kết hợp 6 qui trình cơ bản của hệ thống quản lý chất lượng với hệ thống quản lý môi trường.  Kiểm soát điều hành: Thực hiện các qui trình điều hành (các hướng dẫn công việc) để kiểm soát các khía cạnh môi trường quan trọng của các quá trình sản xuất và các hoạt động khác mà đã được tổ chức xác định. Tổ chức cần lưu ý đến các khía cạnh môi trường có ý nghĩa liên quan đến các hoạt động và sản phẩm của các nhà thầu và nhà cung cấp.  Sự chuẩn bị và ứng phó với tình trạng khẩn cấp: Thực hiện các qui trình nhằm xác định các tình trạng khẩn cấp tiềm ẩn và giảm thiểu tác động nếu tình trạng đó xảy ra (ví dụ : cháy nổ, rò rỉ các nguyên vật liệu nguy hại). 4.5. Kiểm tra 4.5.1. Giám sát và đo lường Tổ chức phải thiết lập, thực hiện và duy trì một (hoặc các) thủ tục để giám sát và đo lường trên cơ sở các đặc trưng chủ chốt của các hoạt động của mình có thể có tác động đáng kể lên môi trường. (Các) thủ tục này phải bao gồm việc ghi lại thông tin nhằm theo dõi kết quả hoạt động môi trường, các kiểm soát điều hành tương ứng và phù hợp với các mục tiêu và các chỉ tiêu môi trường của tổ chức. Tổ chức phải đảm bảo rằng thiết bị giám sát và đo lường đã hiệu chuẩn hoặc kiểm tra xác nhận được sử dụng và được bảo dưỡng và phải duy trì các hồ sơ liên quan. 4.5.2. Đánh giá sự tuân thủ Môn Quản trị chất lượng thực phẩm --- Nhóm 4 Trang 20