Tài liệu Tiểu luận nâng cao năng lực cạnh tranh ngành dệt may vn vào thị trường mỹ

PhÇn më ®Çu Bíc sang giai ®o¹n míi - giai ®o¹n héi nhËp vµ ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ ®Êt níc ta ®· vµ ®ang cã sù chuyÓn ®æi lín - mang diÖn m¹o cña mét c¬ chÕ më, tù do c¹nh tranh. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ë ph¹m vi ngµnh, ph¹m vi quèc gia vµ trªn trêng quèc tÕ. C¹nh tranh lµ xu thÕ tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ héi nhËp, lµ c¬ chÕ tù ®µo th¶i vµ lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña lÜnh vùc kinh tÕ nãi riªng. H¬n bao giê hÕt, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh ®îc quan t©m vµ chó träng tõ nhµ níc còng nh c¸c doanh nghiÖp ngµnh dÖt may ViÖt Nam gia nhËp thÞ trêng Mü lµ mét trong nh÷ng ngµnh nh vËy giµu tiÒm n¨ng, vµ rÊt cã u thÕ cña ®Êt níc ta. Tuy nhiªn so víi nhiÒu quèc gia trong khu vùc, n¨ng lùc c¹nh tranh cña ngµnh cßn cha cao, cÇn cã gi¶i ph¸p ph¸t triÓn, c¶i thiÖn theo ph¬ng híng hiÖu qu¶ nhÊt, ®ã còng lµ lý do t«i chän ®Ò tµi: " N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh dÖt may ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü". KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm 3 phÇn: - PhÇn lý luËn I. Kh¸i niÖm c¹nh tranh II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¹nh tranh ngµnh - PhÇn néi dung I. Thùc tr¹ng ngµnh dÖt may ViÖt Nam - nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi s¶n xuÊt vµo thÞ trêng Mü. II. Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh dÖt may vµo thÞ trêng Mü. - PhÇn kÕt luËn. 1 PhÇn lý luËn I. Kh¸i niÖm c¹nh tranh Khi nãi ®Õn c¹nh tranh, cã rÊt nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vµ theo xu thÕ ph¸t triÓn, quan niÖm ®ã còng ®îc nh×n nhËn tõ nhiÒu gãc ®é, míi mÎ h¬n rÊt nhiÒu. 1. Nh×n nhËn c¹nh tranh theo quan ®iÓm kinh tÕ häc C¹nh tranh theo ®Þnh nghÜa cña kinh tÕ häc lµ sù tranh giµnh thÞ trêng ®Ó tiªu thô s¶n phÈm gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ yÕu tè ®ã chØ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Ngêi ta chia c¹nh tranh theo hai d¹ng: c¹nh tranh hoµn h¶o vµ c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. * C¹nh tranh hoµn h¶o lµ m«i trêng c¹nh tranh mµ ë ®ã cã nhiÒu ngêi mua vµ ngêi b¸n ®éc lËp víi nhau. ThÞ trêng c¹nh tranh hoµn h¶o ®ßi hái cã nhiÒu ngêi mua vµ nhiÒu ngêi b¸n mµ mçi ngêi trong sè hä hµnh ®éng ®éc lËp víi tÊt c¶ víi nh÷ng ngêi kh¸c. TÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ hµng ho¸ trao ®æi ®îc coi lµ gièng nhau, tÊt c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Òu cã hiÓu ®Çy ®ñ vÒ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc trao ®æi vµ kh«ng cã g× c¶m trë ®èi víi viÖc gia nhËp còng nh rót khái thÞ trêng. * C¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o: biÓu hiÖn díi d¹ng c¹nh tranh ®éc quyÒn vµ ®éc quyÒn toµn tËp ®oµn. §èi víi c¹nh tranh ®éc quyÒn: c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau b»ng viÖc b¸n s¶n phÈm ph©n biÖt, c¸c s¶n phÈm nµy cã thÓ thay thÕ cho nhau ë møc ®é cao nhng kh«ng ph¶i lµ thay thÕ hoµn h¶o. Doanh nghiÖp míi gia nhËp thÞ trêng t¬ng ®èi rÔ rµng vµ c¸c doanh nghiÖp ë trong ngµnh dêi bá còng t¬ng ®èi dÔ nÕu c¸c s¶n phÈm cña hä trë nªn kh«ng cã l·i. §èi víi ®éc quyÒn toµn tËp ®oµn: thÞ trêng nµy chØ cã mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt toµn bé hay hÇu hÕt tæng s¶n lîng, s¶n phÈm cã thÓ gièng nhau hoÆc kh¸c nhau, hµng rµo gia nhËp lín lµm cho c¸c doanh nghiÖp míi kh«ng thÓ hoÆc khã mµ gia nhËp ®îc vµo thÞ trêng. C¹nh tranh lµ hiÖn tîng phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu lîi nhuËn, nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng ph¶i th«ng qua sù c¹nh tranh lÉn nhau nªn tõ l©u, vÊn ®Ò c¹nh tranh ®· lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c¸c m«n khoa häc vÒ kinh tÕ vµ lµ mét ®èi tîng ®iÒu chØnh cña luËt ph¸p theo quy luËt chung c¹nh tranh lu«n cã xu híng dÉn ®Õn ®éc quyÒn do sù t¸c ®éng cña quy luËt hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« hoÆc ®éc quyÒn lµ tr¹ng th¸i ®em l¹i cho c¸ nh©n c¸c nhµ cung cÊp lîi nhuËn siªu ng¹ch. Còng bëi lý do ®ã mµ trªn b×nh diÖn x· héi, cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó giµnh lÊy vÞ thÕ ®éc 2 quyÒn, bÊt chÊp mäi thñ ®o¹n - mét khÝa c¹nh kh«ng hoµn h¶o, bÞ lªn ¸n vÒ mÆt ®¹o ®øc. 2. Nh×n nhËn c¹nh tranh dùa trªn m« h×nh n¨m lùc lîng cña Michael Porter. Theo ph¬ng ph¸p" n¨m lùc lîng", cÊu tróc c¹nh tranh trong mét ngµnh cã thÓ ®îc m« t¶ b»ng "n¨m lùc lîng chÝnh". 2.1. Kh¸ch hµng §èi víi mçi mét doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh th× sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng cã thÓ ®îc coi lµ mét trong nh÷ng tµi s¶n v« gi¸ cña doanh nghiÖp. Sù tÝn nhiÖm ®ã cã ®îc lµ do doanh nghiÖp ®· cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô phï hîp víi nhu cÇu thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. Khi kh¸ch hµng cã u thÕ cã thÓ lµm gi¶m lîi nhuËn cña ngµnh b»ng c¸ch Ðp gi¸, b»ng c¸ch ®ßi hái chÊt lîng s¶n phÈm cao h¬n hoÆc b»ng c¸ch ®ßi hái cã nhiÒu dÞch vô ®i kÌm h¬n khi tiªu thô s¶n phÈm. Kh¸ch hµng sÏ cã u thÕ. §èi víi doanh nghiÖp khi mµ kh¸ch hµng mua mét lîng hµng lín cña doanh nghiÖp, khi mµ viÖc chuyÓn sang ngêi b¸n kh¸c kh«ng cã g× khã kh¨n c¶, khi cã sù thay ®æi chÊt lîng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kh«ng cã ¶nh hëng g× tíi kh¸ch hµng. Trong trêng hîp nhµ cung cÊp gi÷ vÞ trÝ ®éc quyÒn th× kh¸ch hµng lÖ thuéc hoµn toµn vµo nhµ cung cÊp. ChÝnh v× vËy trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, chóng ta cÇn cã luËt chèng ®éc quyÒn. 2.2. C¸c ®èi thñ c¹nh tranh theo ngµnh Møc ®é c¨ng th¼ng cña sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ®èi thñ kh«ng ph¶i lµ mét biÕn sè dÔ dµng ®o ®îc. Trong mét sè ngµnh c¹nh tranh cã thÓ gäi lµ " bãp nghÑt", trong khi ®ã ë mét sè ngµnh kh¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp l¹i ®îc coi lµ "lÞch sö" hay " cã trËt tù", c¸c yÕu tè x¸c ®Þnh møc ®é c¹nh tranh giµnh: T¨ng trëng cña ngµnh, chi phÝ cè ®Þnh hoÆc chi phÝ lu kho, sù vît c«ng suÊt kh«ng liªn tôc, nh÷ng kh¸c biÖt vÒ s¶n phÈm, sù x¸c ®Þnh cña nh·n hµng vµ chi phÝ chuyÓn cña kh¸ch hµng, sè c¸c doanh nghiÖp vµ quy m« t¬ng ®èi cña chóng, sù ®a d¹ng cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, lîi Ých cña C«ng ty, hµng rµo rót kh¬i cao. Trong thùc tÕ c¸c nhµ ®Çu t ®Æc biÖt kh«ng thÝch c¸c cuéc chiÕn c¹nh tranh th«ng qua gi¸ c¶ v× nã sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cho c¶ ngµnh. 2.3. C¸c nhµ cung cÊp Nh÷ng nhµ cung cÊp vËt t thiÕt bÞ nguyªn vËt liÖu cho doanh nghiÖp cã thÓ lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp b»ng viÖc t¨ng gi¸, gi¶m chÊt lîng vËt t cung cÊp hoÆc gi¶m c¸c dÞch vô ®i kÌm sÏ cã thÓ g©y ¸p lùc ®èi víi doanh 3 nghiÖp khi sè lîng c¸c nhµ cung cÊp Ýt, kh«ng cã lo¹i thay thÕ khi chi phÝ cho viÖc chuyÓn sang c¸c nhµ cung cÊp kh¸c rÊt tèn kÐm. 2.4. C¸c doanh nghiÖp sÏ tham gia thÞ trêng ( ®èi thñ tiÒm Èn). C¸c ®èi thñ tiÒm Èn thêng xuÊt hiÖn ë nh÷ng khu vùc míi h×nh thµnh bëi v× ë nh÷ng khu vùc nµy lîng cÇu thêng lín, lîi nhuËn cßn cao th× kh¸ch hµng cha kÞp lµm quen víi nh÷ng s¶n phÈm cã uy tÝn. Mèi ®e do¹ suÊt hiÖn c¸c ®èi thñ tiÒm Èn nµy phô thuéc vµo 3 nh©n tè: ®é hÉp dÉn cña khu vùc, ®é lín cña c¸c c¸c rµo ch¾n vµo khu vùc, ph¶n øng tõ phÝa c¸c nhµ s¶n xuÊt trong khu vùc ®èi víi nh÷ng ®èi thñ míi. Quy m« rµo c¶n ë c¸c khu vùc bao gåm quy m« s¶n xuÊt trong khu vùc vµ quy m« s¶n xuÊt cña mét doanh nghiÖp ¶nh hëng ®Õn gia thµnh mét s¶n phÈm, quy m« cµng lín th× gi¸ thµnh cµng thÊp. ChÝnh v× vËy mét doanh nghiÖp míi nhÈy vµo mét khu vùc th× quy m« doanh nghiÖp míi cÇn vît qua ngìng: gi¸ thµnh s¶n phÈm thÊp h¬n gi¸ mµ thÞ trêng chÊp nhËn. Doanh nghiÖp míi tham gia khu vùc ph¶i cã quy m« b»ng hoÆc lín h¬n quy m« cña c¸c doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng trong khu vùc. Nh©n tè quyÕt ®Þnh quy m« rµo c¶n ®Çu vµo còng chÝnh lµ kh¶ n¨ng liªn kÕt cña doanh nghiÖp ®èi víi hÖ thèng kªnh tiªu thô. Mét doanh nghiÖp míi tham gia khu vùc ®Ó cho hÖ thèng kªnh tiªu thô s¶n phÈm cho m×nh ph¶i dïng biÖn ph¸p gi¶m gi¸ hoÆc lµ u ®·i kh¸c. QuyÕt ®Þnh quy m« rµo c¶n ®Çu vµo bao gåm c¶ hÖ thèng chÝnh s¸ch: thñ tôc cÊp giÊy phÐp, thñ tôc ®¨ng ký chÊt lîng s¶n phÈm nh·n m¸c vµ ®ã lµ mét rµo c¶n: chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu. 2.5. C¸c s¶n phÈm thay thÕ NÕu c¸c s¶n phÈm thay thÕ cho c¸c s¶n phÈm cña ngµnh lµ s½n cã th× kh¸ch hµng cã thÓ chuyÓn sang c¸c s¶n phÈm thay thÕ ®ã nÕu c¸c doanh nghiÖp ®ang tån t¹i ®Æt gi¸ cao. V× thÕ mèi ®e do¹ cña c¸c s¶n phÈm thay thÕ lµ mét lùc lîng thÞ trêng quan träng t¹o ra giíi h¹n ®èi víi c¸c møc gi¸ mµ c¸c doanh nghiÖp ®· ®Æt ra. TÇm quan träng cña mèi ®e do¹ nµy phô thuéc vµo 3 yÕu tè: Gi¸ vµ c«ng dông cña c¸c s¶n phÈm thay thÕ, chi phÝ chuyÓn ®æi víi kh¸ch hµng, khuynh híng thay thÕ cña ngêi mua, kh¶ n¨ng s¶n phÈm thay thÕ t¨ng lªn cïng sù giµ câi, sù l¹c hËu cña s¶n phÈm trong khu vùc (khu vùc ®ang trong giai ®o¹n suy tho¸i) bªn c¹nh ®ã do tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, suÊt hiÖn s¶n phÈm míi ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. 3. Thùc tÕ c¹nh tranh vµ tÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh 3.1. Thùc tÕ c¹nh tranh M«i trêng thêng xuyªn biÕn ®éng cña thùc tiÔn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®· cho thÊy kh«ng cã mét m«i trêng nµo ë tr¹ng th¸i c¹nh tranh hoµn h¶o 4 hoÆc hoµn toµn ®éc quyÒn, nã chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi v× n¨ng lùc thùc tÕ, ®iÒu kiÖn chñ quan vµ kÓ c¶ " c¬ may" cña c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ ®ång nhÊt. Mäi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Òu cã tr¹ng th¸i c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, ë ®©u ®ã gi÷a hai cùc nµy. C¶ hai lo¹i lùc lîng ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh kÕt hîp víi nhau trong viÖc x¸c ®Þnh phÇn lín gi¸ c¶.V× thÕ cµng kh¼ng ®Þnh râ h¬n: X¸c ®Þnh mét nÒn kinh tÕ lµ cã tÝnh c¹nh tranh hay ®éc quyÒn trë nªn cã ý nghÜa t¬ng ®èi. Tuy nhiªn còng kh«ng ph¶i lµ v× tÝnh t¬ng ®èi vµ sù phøc t¹p cña vÊn ®Ò mµ kh«ng thÓ ph©n biÖt r¹ch rßi gi÷a t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ tÝnh c¹nh tranh vÒ nguyªn t¾c, ngêi ta cã thÓ coi mét nÒn kinh tÕ cã nhiÒu yÕu tè c¶n trë sù c¹nh tranh lµ mét nÒn kinh tÕ thiÕu tÝnh c¹nh tranh vµ ngîc l¹i. C¹nh tranh lµ hiÖn tîng g¾n liÒn víi kinh tÕ thÞ trêng, do ®ã c¹nh tranh chØ xuÊt hiÖn díi nh÷ng tiÒn ®Ò kinh tÕ vµ ph¸p lý cô thÓ. Ngµy nay, nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc kh¼ng ®Þnh lµ mét sù ph¸t triÓn tÊt yÕu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn néi t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¹nh tranh còng chØ thùc sù diÔn ra khi ph¸p luËt thõa nhËn vµ b¶o hé tÝnh ®a d¹ng cña c¸c lo¹i h×nh së h÷u, khi tù do th¬ng m¹i vµ theo ®ã lµ tù do kinh doanh. C¹nh tranh còng chØ diÔn ra khi kh«ng cã bÊt kú mét quy ®Þnh hay hµnh vi nµo ng¨n c¶n sù nhËp cuéc cña c¸c doanh nghiÖp tiÒm n¨ng - nh÷ng doanh nghiÖp chuÈn bÞ gia nhËp thÞ trêng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¹nh tranh chØ xuÊt hiÖn ®îc khi kh«ng cã ®éc quyÒn díi bÊt cø h×nh thøc nµo. Ngµy nay nhu cÇu n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cña doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ ®ang ®ßi hái ph¶i t¹o ra nh÷ng c¬ së ph¸p lý cho tù do kinh tÕ. Cã thÓ cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh, song nh×n chung, c¹nh tranh ®îc hiÓu lµ sù chËy ®ua hay ganh ®ua cña c¸c thµnh viªn cña mét thÞ trêng hµng ho¸, s¶n phÈm cô thÓ nh»m môc ®Ých l«i kÐo vÒ phÝa m×nh ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng, thÞ trêng vµ thÞ phÇn cña mét thÞ trêng. Nh vËy vÒ ph¬ng diÖn kinh tÕ, c¹nh tranh ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña tiÒn ®Ò lµ: cã sù hiÖn diÖn cña c¸c thµnh viªn th¬ng trêng cã cuéc ch¹y ®ua v× môc tiªu kinh tÕ gi÷a c¸c thµnh viªn vµ chóng ®Òu diÔn ra trªn mét thÞ trêng hµng ho¸ cô thÓ. C¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ møc ®é can thiÖp cña c«ng quyÒn vµ ®êi sèng kinh tÕ, ngêi ta ph©n thÞ trêng thµnh hai h×nh th¸i: c¹nh tranh tù do vµ c¹nh tranh cã sù ®iÒu tiÕt. C¹nh tranh tù do lµ hiÖn tîng kh«ng thÓ cã trong thÕ giíi hiÖn ®¹i v× kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i lu«n cã nhu cÇu ®îc ®iÒu tiÕt vµ nhµ níc nµo còng cã chÝnh s¸ch kinh tÕ riªng vµ v× thÕ lu«n t×m c¸ch híng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµo môc tiªu kinh tÕ (vÜ m«) cña m×nh. C¨n cø vµo môc ®Ých, tÝnh chÊt cña c¸c ph¬ng thøc c¹nh tranh ngêi ta ph©n nhãm c¸c hµnh vi c¹nh tranh trªn c¸c h×nh th¸i thÞ trêng gåm hai lo¹i: c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Tuy nhiªn, v× ®îc b¶o hé bëi c¸c nguyªn t¾c vÒ quyÒn tù 5 do kinh doanh, tù do thÕ íc vµ tù do lËp héi vµ sù giôc d· cña lîi nhu©n nªn thùc tr¹ng cña th¬ng trêng lu«n diÔn ra theo híng kh«ng lµnh m¹nh. 3.2. TÝnh hai mÆt cña c¹nh tranh C¹nh tranh lu«n biÓu hiÖn ë hai mÆt: mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc * C¹nh tranh cã xu híng thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng m¹nh mÏ, ®iÒu chØnh c¸c nguån lùc ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Th«ng qua quy luËt cung cÇu, c¹nh tranh cã kh¶ n¨ng nhanh nh¹y trong viÖc ph¸t hiÖn vµ ®¸p øng mäi nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng. V× c¹nh tranh lu«n cã môc tiªu l©u dµi lµ thu hót vÒ m×nh ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng nªn nã buéc c¸c nhµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ph¶i t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt lîng ngµy cµng cao víi gi¸ thµnh ngµy cµng h¹. V× vËy, c¹nh tranh lµ c¬ héi b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông c«ng nghÖ míi, tiÕn bé khoa häc kü thuËt, c¹nh tranh lµ nguån gèc ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ cao. C¸c doanh nghiÖp ph¶i thêng xuyªn c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, nhanh chãng øng dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo qu¶n lý hiÖn ®¹i vµo trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. MÆt kh¸c v× c¹nh tranh lu«n cã môc tiªu l©u dµi lµ thu hót vÒ m×nh ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng nÒn nã buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i s¶n xuÊt s¶n phÈm chÊt lîng gi¸ thµnh h¹. Trong kinh doanh ®Ó c¹nh tranh vÒ gi¸, mét sè doanh nghiÖp chÊp nhËn lêi Ýt, b¸n gi¸ thÊp nhng dïng sè nhiÒu ®Ó thu l¹i. Ph¬ng thøc phôc vô vµ thanh to¸n trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, tÝnh ®éc ®¸o cña s¶n phÈm gi÷ lßng tin víi kh¸ch hµng gióp cho qu¸ tr×nh bu«n b¸n diÔn ra nhanh chãng, tiÖn lîi. Trong c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ níc víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thêng linh ho¹t h¬n so víi doanh nghiÖp nhµ níc. * Trong ®iÒu kiÖn cña c¬ chÕ thÞ trêng khi møc ®é c¹nh tranh ®· trë nªn gay g¾t th× c¸c doanh nghiÖp v× sù tån t¹i cña m×nh lu«n ph¶i to¸n tÝnh ®Ó vît lªn trªn c¸c ®èi thñ cña m×nh v× c¹nh tranh lµ mét quy luËt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mµ ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ t×m mäi biÖn ph¸p - c¶ nghÖ thuËt lÉn thñ ®o¹n ®Ó ®¹t môc tiªu kinh tÕ cña m×nh. Víi nghÜa ®ã, c¹nh tranh bao hµm c¶ nh÷ng thñ ®o¹n trong ho¹t ®éng kinh doanh nh dïng tµi chÝnh ®Ó thao tóng ®èi víi doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng tµi chÝnh lín: b»ng c¸ch b¸n ph¸ gi¸ lo¹i ®èi ph¬ng ra khái cuéc ch¬i. MÆt kh¸c dï doanh nghiÖp cßn dïng thñ ®o¹n: sö dông sù liªn kÕt ®Ó thao tóng thÞ trêng, khèng chÕ thÞ trêng, thu lîi nhuËn ®éc quyÒn cao nh liªn kÕt vÒ gi¸ nh»m bãp chÑt ngêi tiªu dïng, liªn kÕt vÒ vïng tiªu thô, cïng nhau ph©n chia thÞ trêng, cïng nhau gi¶m chÊt lîng hµng ho¸, kh«ng cung cÊp hµng ho¸ cho mét sè tæ chøc th¬ng m¹i nµo ®ã nh»m g©y ¸p lùc vÒ gi¸ b¸n. Ngoµi ra hiÖn tîng m¾c ngoÆc víi quan chøc nhµ níc ®Ó lòng ®o¹n thÞ trêng, t×m 6 kiÕm nh÷ng c¬ héi ®Çu t t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn "®Æc biÖt" thuËn lîi trong s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua mua chuéc, hèi lé c¸c quan chøc nhµ níc, lîi dông kÏ hë luËt ph¸p ®· ®îc nhiÒu doanh nghiÖp tiÕn hµnh. Mét sè thñ ®o¹n n÷a ®ã lµ sö dông c¸c thñ ®o¹n phi kinh tÕ kh¸c: ®a th«ng tin sai lÖch vÒ s¶n phÈm lµm gi¶ s¶n phÈm, sö dông gi¸n ®iÖp kinh tÕ ®Ó ¨n c¾p mét c«ng nghÖ, chiÕn lîc ®Çu t ph¸t triÓn cña ®èi ph¬ng, dïng b¹o lùc ®Ó lo¹i trõ ®èi thñ c¹nh tranh dÉn ®Õn hiÖn tîng " c¸ lín nuèt c¸ bÐ". II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¹nh tranh ngµnh 1. T¸c ®éng cña m«i trêng quèc tÕ: M«i trêng quèc tÕ cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn c¹nh tranh cña ngµnh. Ngµy nay xu thÕ khu vùc ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi lµ xu híng cã tÝnh kh¸ch quan. ViÖt Nam ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo híng më cöa vµ héi nhËp. NÒn kinh tÕ quèc d©n níc ta trë thµnh mét ph©n hÖ më cöa cña hÖ thèng lín lµ khu vùc vµ thÕ giíi. Ho¹t ®éng kinh doanh cña nhiÒu doanh nghiÖp phô thuéc vµo sù thay ®æi chÝnh trÞ trªn thÞ trêng quèc tÕ, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña c¸c quèc gia, luËt ph¸p vµ c¸c th«ng lÖ quèc tÕ, ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè kinh tÕ quèc tÕ. Møc ®é thÞnh vîng, khñng ho¶ng, nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ bu«n b¸n quèc tÕ, c¸c yÕu tè kü thuËt c«ng nghÖ v¨n ho¸ x· héi...tÊt c¶ ®Òu ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, cã thÓ t¹o c¬ héi còng nh th¸ch thøc ®èi víi sù tån t¹i ph¸t triÓn cña ngµnh. 2. T¸c ®éng cña m«i trêng kinh tÕ quèc d©n M«i trêng kinh tÕ quèc d©n bao gåm mäi nh©n tè cña nÒn kinh tÕ quèc d©n n»m ngoµi m«i trêng c¹nh tranh néi bé ngµnh t¸c ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. C¸c nh©n tè kinh tÕ cã vai trß quan träng hµng ®Çu vµ ¶nh hëng cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña mäi doanh nghiÖp. C¸c nh©n tè kinh tÕ ¶nh hëng m¹nh nhÊt ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp thêng lµ tr¹ng th¸i ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. T¨ng trëng, æn ®Þnh hay sinh th¸i. ViÖc t¹o ra m«i trêng kinh doanh lµnh m¹nh hay kh«ng lµnh m¹nh hoµn toµn phô thuéc vµo yÕu tè luËt ph¸p vµ qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ. ViÖc ban hµnh hÖ thèng luËt ph¸p cã chÊt lîng vµ ®a vµo ®êi sèng lµ ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®¶m b¶o m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi doanh nghiÖp cã c¬ héi c¹nh tranh lµnh m¹nh cïng víi hÖ thèng luËt ph¸p, qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ lµ nh©n tè t¸c ®éng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. C¸c chÝnh s¸ch ®Çu t, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh s¸ch c¬ cÊu... sÏ t¹o ra sù u tiªn hay k×m h·m sù ph¸t triÓn cña tõng ngµnh, t¸c 7 ®éng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp thuéc ngµnh kinh tÕ nhÊt ®Þnh. Tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ, nh©n tè v¨n ho¸ x· héi, nh©n tè tù nhiªn ¶nh hëng rÊt lín, ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu, øng dông phï hîp nhÊt. 3. T¸c ®éng cña m«i trêng bªn trong doanh nghiÖp * Thø nhÊt ph¶i ®Ò cËp ®Õn chÊt lîng cña ho¹t ®éng Marketing nh»m x¸c ®Þnh cÇu cña kh¸ch hµng, thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng ®Ó trªn c¬ së ®ã ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ s¶n phÈm, gi¸ c¶, c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi còng nh c¸c chÝnh s¸ch kÝch thÝch tiªu thô. ChÊt lîng ho¹t ®éng Marketing cña doanh nghiÖp cµng cao, ph¹m vi cµng réng th× cµng gãp phÇn gióp cho doanh nghiÖp cã lîi thÕ h¬n trong c¹nh tranh. * Thø hai ®ã lµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng nµy thÓ hiÖn ë viÖc doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao h¬n, gi¸ thµnh thÊp h¬n so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. Kh¶ n¨ng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp cã vai trß rÊt quan träng, nã cã thÓ gióp cho doanh nghiÖp vÉn gi÷ ®îc vÞ trÝ hµng ®Çu trong khu vùc c¹nh tranh hoÆc cã thÓ lµm cho doanh nghiÖp tôt hËu trong khu vùc. * Thø ba ®ã lµ nguån nh©n lùc: lµ n¨ng lùc tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é tay nghÒ ®¹o ®øc cña ngêi lao ®éng, gi¸ trÞ cña c¸c mèi quan hÖ lao ®éng trong doanh nghiÖp so víi ®èi thñ c¹nh tranh. * Thø t lµ t×nh h×nh tµi chÝnh: ®iÒu kiÖn tµi chÝnh thêng ®îc xem lµ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vÞ trÝ c¹nh tranh tèt nhÊt cña doanh nghiÖp so víi c¸c ®èi thñ vµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh cña doanh nghiÖp thêng ®îc ®¸nh gi¸ th«ng qua c¸c chØ tiªu nh kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp, c¸n nî, vèn lu©n chuyÓn, lîng tiÒn mÆt, tû suÊt lîi nhuËn... * Thø n¨m lµ c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp : qu¶n trÞ doanh nghiÖp t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng lao ®éng s¸ng t¹o cña ®éi ngò lao ®éng, ®Õn sù ®¶m b¶o c©n b»ng gi÷a doanh nghiÖp víi m«i trêng bªn ngoµi còng nh c©n ®èi cã hiÖu qu¶ c¸c bé phËn bªn trong doanh nghiÖp, quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hai ho¹t ®éng nµy ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ c¬ cÊu tæ chøc th«ng qua c¸c chØ tiªu tèc ®é giao thiÕt bÞ, tÝnh kÞp thêi, ®é chÝnh x¸c cña c¸c quyÕt ®Þnh. 8 PhÇn néi dung I. Thùc tr¹ng ngµnh dÖt may ViÖt Nam - nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n khi xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü 1. Thùc tr¹ng ngµnh dÖt may ViÖt Nam Trong ®iÒu kiÖn më cöa, héi nhËp cña níc ta hiÖn nay, lµ thµnh viªn cña ASEAN, APEC vµ ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü, sÏ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO trong t¬ng lai, ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®ãn nhËn nhiÒu c¬ héi, tÝnh ®Õn n¨m 2000 n¨ng lùc s¶n xuÊt cña toµn ngµnh lµ 162000 tÊn sîi, 800 triÖu mÐt v¶i, 39 triÖu s¶n phÈm dÖt kim, 400 triÖu s¶n phÈm may vµ c¸c lo¹i hµng dÖt, may kh¸c. Gi¸ trÞ hµng dÖt, may xuÊt khÈu n¨m 1999 ®¹t 1747 tû USD. Sù khëi s¾c nµy b¾t ®Çu t n¨m 1993; tõ vÞ trÝ cuèi cña nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu n¨m 1990 th× ®Õn n¨m 1996, 1997 v¬n lªn vÞ trÝ sè 1 trong danh s¸ch c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ n¨m 1998 ®· lïi xuèng vÞ trÝ thø hai nhêng cho mÆt hµng dÇu th«. XuÊt khÈu dÖt may cã ý nghÜa quan träng nh gi¶i quyÕt viÖc lµm, phï hîp víi ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, v× vËy dÖt may ViÖt Nam lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chiÕn lîc cña ViÖt Nam. HiÖn nay, mÆt hµng dÖt may chiÕm tû träng tõ 20 - 25% trong c¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nãi chung. N¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu dÖt may ®¹t h¬n 2 tû USD. NhiÒu doanh nghiÖp dÖt may cña ViÖt Nam ®· x©y dùng ®îc th¬ng hiÖu trong níc, uy tÝn ë níc ngoµi nh c«ng ty may Nhµ BÌ, C«ng ty may Th¾ng Lîi, C«ng ty DÖt Kim Hµ Néi, C«ng ty May Mêi. C¸c s¶n phÈm næi tiÕng nµy ®· ®îc tiªu dïng ë Ch©u ¢u, Ch©u ¸, Ch©u óc,... ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nµy lµ c¶ sù thay ®æi, ®Çu t m¹nh d¹n cña nhiÒu doanh nghiÖp còng nh sù ®iÒu tiÕt cña nhµ níc. Nhng xÐt trªn b×nh diÖn chung ngµnh may mÆc cã sù khëi s¾c h¬n ngµnh dÖt vµ còng nhiÒu doanh nghiÖp ®· kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®îc trªn th¬ng trêng. Cã thÓ thÊy thùc tr¹ng ®ã qua thùc tiÔn sau: Tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn ngµnh dÖt cña níc ta trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 90, ngµnh dÖt hay dÖt may cã tèc ®é ph¸t triÓn kh«ng æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng trëng ®¹t 13% n¨m 1994, 12% n¨m 1995 vµ l¹i t¨ng lªn 14% vµo n¨m 1997. Tèc ®é ph¸t triÓn kh«ng ®Òu nãi trªn mét phÇn lµ do sù yÕu kÐm cña ngµnh dÖt trong viÖc chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc cña c¸c s¶n phÈm dÖt ViÖt Nam so víi s¶n phÈm dÖt Ngo¹i, phÇn kh¸c lµ do thiÕu nguån vèn nhËp trang thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu vµo n¨m 1995 - 1996. Tû träng gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm hµng dÖt trong GDP cã xu híng gi¶m dÇn, chiÕm gÇn 4% GDP n¨m 1993 xuèng cßn gÇn 2% GDP n¨m 1998. Vµ ngay trong ngµnh dÖt may còng ph¶n ¸nh xu híng nµy, mÆc dï dÖt vÉn 9 chiÕm tû träng cao trong ngµnh dÖt - may nhng tû träng cña ngµnh dÖt ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu, tõ gÇn 80% n¨m 1993 xuèng cßn h¬n 6% n¨m 1998 Thùc tr¹ng c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ cña ngµnh dÖt rÊt kh¸c nhau tuú thuéc vµo lÜnh vùc kh¸c nhau cña ngµnh nh kÐo sîi, dÖt thoi, dÖt kim, nhuém, in vµ hoµn tÊt. MÆc dï ngµnh ®· cã nç lùc ®Çu t ®æi míi trang thiÕt bÞ, xong nh×n chung toµn ngµnh, c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ vÉn ë trong t×nh tr¹ng l¹c hËu so víi c¸c níc trong khu vùc. - §èi víi lÜnh vùc dÖt kim: C«ng nghÖ dÖt kim cña ngµnh kh¸ hiÖn ®¹i so víi c¸c c«ng nghÖ kh¸c. PhÇn lín c¸c m¸y dÖt kim nhËp cña Trung Quèc, TiÖp vµ §«ng §øc tõ tríc n¨m 1986 ®Òu ®· thanh lý vµ chuyÓn nhîng cho ®Þa ph¬ng. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp dÖt lín cña Nhµ níc ®Òu sö dông m¸y dÖt kim nhËp cña c¸c níc nh NhËt, Hµn Quèc, §µi Loan vµ §øc tõ sau n¨m 1996; 30% sè m¸y nµy thuéc thÕ hÖ míi, mét sè m¸y ®· ®îc vi tÝnh ho¸. Vi chÊt lîng sîi b«ng kÐm nªn hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp chän ph¬ng ¸n s¶n xuÊt sö dông sîi Pc/Co ®Ó s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm ®¬n gi¶n nh v¶i mµn, v¶i valies, cha quan t©m ®Õn s¶n xuÊt c¸c lo¹i v¶i cao cÊp nh v¶i trang trÝ, v¶i th¶m, v¶i dïng trong x©y dùng. - §èi víi lÜnh vùc nhuém, in vµ hoµn tÊt: TÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ in, nhuém vµ hoµn tÊt lµ nhËp tõ níc ngoµi. HiÖn nay 35% thiÕt bÞ in vµ nhuém trong ngµnh nhËp tõ n¨m 1986 trë l¹i ®©y (kho¶ng 300 m¸y). TÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ nµy ®Òu thuéc thÕ hÖ A2, A3 vµ vÉn ho¹t ®éng tèt. Sè cßn l¹i nhËp tõ tríc n¨m 1985, thËm chÝ cã nh÷ng m¸y nhËp tõ nh÷ng n¨m 60. Theo chñ tr¬ng cña VINATEX nh÷ng m¸y nµy cÇn ph¶i gi¶i quyÕt dÇn. N¨m 1997, c«ng suÊt sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ cña ngµnh lµ 75%. N¨m 1998, t×nh h×nh cßn xÊu ®i nhiÒu do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc. T×nh tr¹ng c«ng nghÖ l¹c hËu ®· lµm cho ngµnh dÖt kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu vÒ chÊt lîng cña nguyªn liÖu ®µo vµo cho ngµnh may, ngµnh may ph¶i phô thôoc nhiÒu vµo nhËp khÈu, vµ nh vËy ®Êt níc mÊt ®i nhiÒu c¬ héi cho s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu trong c¸c kh©u sö dông kh¸ nhiÒu lao ®éng cña ngµnh dÖt. V× ngµnh dÖt n¨ng lùc s¶n xuÊt nhá kh«ng ®¸p øng ®ñ cho nhu cÇu dÖt may c¶ níc nªn ngµnh may ph¶i nh©pj v¶i tõ níc ngoµi. V¶i s¶n xuÊt trong níc tiªu thô chËm, søc c¹nh tranh kÐm c¶ vÒ chÊt lîng, mÉu m·, gi¸ c¶ so víi v¶i nhËp ngo¹i nhÊt lµ v¶i nhËp tõ Trung Quèc. Ngµnh may mÆc dï ®· cã sù chuyÓn ®æi nh ®Çu t c«ng nghÖ, thay ®æi thiÕt bÞ dÖt thoi, dÖt kim, d©y chuyÒn nhuém, xö lý v¶i khæ.... nhng vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu thùc tÕ. S¶n phÈm may mÆc kü thuËt cao ®¸p øng cha nhiÒu, tr×nh ®é ngêi lao ®éng cßn non nít, yÕu kÐm, hÖ thèng qu¶n lý chÊt lîng ngµnh dÖt may hiÖn nay ®· b¾t ®Çu ®îc chó träng tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. 10 ThÞ trêng c¸c s¶n phÈm trong níc cã tÝnh c¹nh tranh cao ®Æc biÖt ®èi víi ®èi thñ m¹nh h¬n trong khu vùc. Lµ thµnh viªn cña ASEAN vµ ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn AFTA, thÞ trêng ViÖt Nam lµ s©n ch¬i cña c¸c níc trong khu vùc. Do vËy chiÕm lÜnh thÞ trêng néi ®Þa lµ mét th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt dÖt ViÖt Nam. Theo thèng kª cña VINATEX, trong nh÷ng n¨m võa qua tû träng tiªu thô néi ®Þa trong tæng sè hµng dÖt s¶n xuÊt trong níc chØ chiÕm kho¶ng 55%. §iÒu nµy chøng tá hµng dÖt ViÖt Nam cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu trong níc c¶ vÒ chÊt lîng vµ sè lîng. ThÞ trêng xuÊt nhËp khÈu lµ thÞ trêng c¹nh tranh quyÕt liÖt h¬n. Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn qu¸ t×nh ®æi míi, gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng dÖt may cã t¨ng lªn, còng nh ngµnh may, ngµnh dÖt ®· chuyÓn tõ thÞ trêng Liªn X« cò vµ §«ng ©u sang thÞ trêng ph¬ng T©y vµ Ch©u ¸. ThÞ trêng xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam bao gåm thÞ trêng cã quota vµ phi quota. ThÞ trêng EU lµ thÞ trêng xuÊt khÈu cã quota. DÖt may ViÖt Nam b¾t ®Çu x©m nhËp thÞ trêng nµy tõ n¨m 1993 khi hiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam vµ EU ®îc ký kÕt vµ cã hiÖu lùc. Canada vµ Nauy còng lµ thÞ trêng cã quota nhng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang thÞ trêng nµy kh«ng ®¸ng kÓ. ThÞ trêng xuÊt khÈu phi quota ®îc më réng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhËt B¶n lµ thÞ trêng phi quota lín nhÊt vÒ mÆt hµng dÖt. Hång K«ng, Singapore, §µi Loan, Hµn Quèc lµ nh÷ng níc nhËp khÈu kh¸ nhiÒu hµng dÖt may cña ViÖt Nam. HiÖn nay ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc xuÊt khÈu hµng Öt may sang Nga vµ c¸c níc §«ng ©u nhng chñ yÕu díi h×nh thøc ®æi hµng vµ thanh to¸n nî. C¸c níc nh Trung Quèc, Indonexia, Th¸i Lan ®Òu cã mét ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may xuÊt khÈu kh¸ lín. ViÖt Nam thùc thi chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi mét sè mÆt hµng dÖt s¶n xuÊt ®îc trong níc tríc sù c¹nh tranh rÊt m¹nh tõ phÝa hµng ngo¹i. Hµng n¨m nhËp khÈu c¸c mÆt hµng dÖt (kÓ c¶ nguyªn liÖu cho ngµnh dÖt vµ s¶n phÈm dÖt) chiÕm 6-7% tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¶ níc. NhËp khÈu hµng dÖt cho môc ®Ých tiªu dïng chiÕm phÇn lín sè hµng dÖt nhËp (4 - 5% tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu cña c¶ níc). Trong nh÷ng n¨m trë l¹i ®©y ngµnh dÖt may ®· chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc, t¨ng cêng xuÊt khÈu, tèc ®é t¨ng trëng cña ngµnh kh«ng cao vµ kh«ng æn ®Þnh. Thùc tr¹ng nµy cña ngµnh do nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng, cã nh÷ng yÕu tè lµ kh¸ch quan, vµ còng cã nh÷ng yÕu tè chñ quan. Tuy chÕ ®é bao cÊp ®· xo¸ bá, nhng Nhµ níc vÉn thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch cÊp vèn vµ hç trî ®Çu t tõ nguån ng©n s¸ch Nhµ níc theo híng tËp trung vµo nh÷ng dù ¸n, c«ng tr×nh träng ®iÓm, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã nguån vèn ®Çu t tõ ng©n s¸ch Nhµ níc, c¸c doanh nghiÖp dÖt cßn ®îc u tiªn trong viÖc vay vèn tÝn dông ®Çu t cña Nhµ níc, kÓ c¶ nguån 11 vèn ODA. MÆc dï ®îc hç trî tõ phÝa Nhµ níc c¸c doanh nghiÖp dÖt, ®Æt biÖt c¸c doanh nghiÖp t nh©n vÉn lu«n trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn, nhÊt lµ vèn ®Çu t dµi h¹n. Cã mét sè doanh nghiÖp ®· ph¶i kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy b»ng c¸ch dïng vèn lu ®éng ®Ó ®Çu t ®æi míi trang thiÕt bÞ nhng hä l¹i ph¶i ®øng tríc mét khã kh¨n lµ ph¶i chÞu l·i suÊt coa vµ thêi gian tr¶ nî ng¾n. §Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n nµy, doanh nghiÖp ph¶i t¨ng tû lÖ khÊu hao tÝnh vµo gi¸ thµnh. L·i suÊt vay vèn ®Çu t vµ tû lÖ khÊu hao cao lµm cho gi¸ cña mÆt hµng dÖt t¨ng, ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt. PhÇn lín c¸c kho¶n ®Çu t cho ngµnh dÖt trong n¨m 1997 - 1998 lµ tÝnh b»ng ®éng ngo¹i tÖ. Kih chÝnh phñ ViÖt Nam thùc hiÖn ®iÒu chØnh tû gi¸ vµo th¸ng 8/1998 th× nhiÒu doanh nghiÖp ®· bÞ thiÖt h¹i nghiªm träng. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp dÖt phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhËp khÈu nguyªn liÖu ®Çu vµo phôc vô cho s¶n xuÊt. Tû gi¸ hèi ®o¸i ®ång ViÖt Nam so víi ®ång ®« la t¨ng lµm cho nhËp khÈu trë nªn ®¾t h¬n. §iÒu nµy g©y tæn h¹i ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Nguån nguyªn liÖu chñ yÕu cña ngµnh dÖt lµ b«ng. n¨ng suÊt trång b«ng ViÖt Nam thÊp. Ngêi n«ng d©n ®· chuyÓn nhiÒu diÖn tÝch trång b«ng sang trång c¸c lo¹i c©y kh¸c mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cao h¬n. MÆt kh¸c gi¸ b«ng ViÖt Nam l¹i cao h¬n gi¸ b«ng nhËp. ChÊt lîng b«ng néi ®Þa l¹i xÊu, kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ®¸p øng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu còng nh tû lÖ tiªu hao sîi néi ®Þa cao h¬n sîi nhËp ngo¹i. Do vËy ngµnh dÖt ®· ph¶i phô thôoc rÊt nhiÒu vµo nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu, vÊn ®Ò khã kh¨n ë ®©y lµ gi¸ sîi b«ng nhËp kh«ng æn ®Þnh. Trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y gi¸ b«ng ®· t¨ng lªn kh¸ nhiÒu so víi nh÷ng n¨m tríc. §iÒu nµy cã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn gi¸ thµnh cña c¸c s¶n phÈm dÖt, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp dÖt vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh cßn kh¸ khiªm tèn, ngµnh dÖt míi chØ ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu, phÊn ®Êu v¬n lªn xuÊt khÈu. Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c ngµnh th× ngµnh dÖt may thuéc nhãm ngµnh cã tÝnh c¹nh cao vµ ®îc u tiªn hç trî tõ phÝa Nhµ níc, Nhµ níc ®· thi hµnh mét sè chÝnh s¸ch hç trî ch¬ ngµnh. Nhng thùc tÕ ngµnh dÖt ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ cã xu híng gi¶m sót, nªn mét c©u hái ®îc ®Æt ra ë ®©y lµ ngµnh dÖt cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thùc sù hay kh«ng trong ®iÒu kiÖn m«i trêng chÝnh s¸ch phï hîp h¬n. C©u tr¶ lêi lµ cã, bëi v× so víi may, ngµnh dÖt cã søc c¹nh tranh kÐm h¬n, song dÖt vÉn lµ ngµnh sö dông kh¸ nhiÒu lao ®éng so víi nhiÒu ngµnh kh¸c vµ sù yÕu kÐm cña ngµnh dÖt cã thÓ thay ®æi ®îc. ViÖt Nam víi sè d©n kho¶ng 80 triÖu ngêi lµm mét thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng cho tiªu thô c¸c lo¹i hµng ho¸ nãi chung vµ hµng dÖt may nãi riªng. Trong t¬ng lai, khi ®êi sèng cña tÇng líp d©n c ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn th× nhu cÇu sö dông 12 hµng dÖt may sÏ ngµy cµng t¨ng cao. Tuy vËy n¨m 1999, ngµnh míi ®¹t 314,7 triÖu m2 v¶i lôa thµnh phÈm, tøc lµ b×nh qu©n tiªu dïng mçi ngêi chØ ®¹t cha ®Çy 5m2/n¨m. Mét thùc tÕ lµ mÆc dï s¶n lîng v¶i do ta s¶n xuÊt cßn Ýt - míi ®¹t b×nh qu©n 5m2/ngêi¨m vµ 50% c«ng suÊt thiÕt kÕ, song v¶i cña ta b¸n vÉn chËm, mét sè doanh nghiÖp hµng tån kho vÉn cao vµ kinh doanh thua lç. N¨m 1999 trong sè 6 doanh nghiÖp lç cña Tæng C«ng ty dÖt may ViÖt Nam th× cã 4 doanh nghiÖp dÖt chiÕm 20% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp dÖt cña Tæng C«ng ty víi tæng sè lç lµ 10 tû ®ång. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm cña hµng dÖt may ViÖt Nam t¹i thÞ trêng néi ®Þa cßn ®îc thÓ hiÖn ë chç nÕu so s¸nh víi mét sè hµng nhËp khÈu, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc th× hµng cña hä rÎ h¬n vµ mÉu m· phong phó h¬n hµng cña ta nhiÒu. DÖt may cña ta mét sè kh¸ lín kh«ng b¸n ®îc ë thÞ trêng thµnh phè v× lçi mèt hoÆc chÊt lîng kh«ng cao nhng còng kh«ng tiªu thô ®ù¬c v× gi¸ ®¾t, chi phÝ cho ®¬n vÞ s¶n phÈm cña ta ®Òu cao h¬n so víi c¸c níc trong khu vùc. N¨ng suÊt lao ®éng cña ngµnh dÖt may ViÖt Nam nh×n chung b»ng 2/3 so víi møc b×nh qu©n cña c¸c níc ASEAN. Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ cã sù chªnh lÖch lín vÒ kü n¨ng cña lao ®éng gi÷a c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. C¬ cÊu vèn kh«ng hîp lý cïng víi l·i suÊt ng©n hµng cßn qu¸ lín ®· kh«ng khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, lµm cho c¸c chi phÝ gi¸n tiÕp t¨ng cao. §· cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp do bÝ c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n ®· ph¶i dïng c¸c nguån vay ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t, ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y cã thÓ coi lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm dÖt may ViÖt Nam trªn thÞ trêng néi ®Þa. ë c¸c thÞ trêng cã h¹n ng¹ch mµ tiªu biÓu nhÊt lµ thÞ trêng EU. §©y lµ thÞ trêng ®îc ®¸nh gi¸ lµ ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ nhÊt trong sè c¸c thÞ trêng h¹n ng¹ch. MÆc dÇu ta ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ bíc ®Çu khi th©m nhËp vµo thÞ trêng nµy do ®îc hëng mét sè u®·i nh: Sè lîng h¹n ng¹ch ngµy cµng t¨ng, møc chuyÓn ®æi gi÷a c¸c mÆt hµng lín, ®îc phÐp sö dông h¹n ng¹ch d thõa cña c¸c níc ASEAN... nhng thùc ra nh÷ng u ®·i ®ã cha lµm t¨ng nhiÒu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam so víi c¸c níc kh¸c ë thÞ trêng nµy. Cô thÓ sè lîng h¹n ng¹ch ViÖt Nam ®îc hëng cßn rÊt thÊp so víi nhiÒu níc: chØ b»ng 5% so víi Trung Quèc; 10-20% cña c¸c níc ASEAN. Sè mÆt hµng bÞ h¹n chÕ b»ng h¹n ng¹ch lín h¬n so víi c¸c níc kh¸c: cña ViÖt Nam lµ 29 nhãm, trong khi ®ã cña Th¸i Lan lµ 20 nhãm, Singapore lµ 8 nhãm. Ngoµi ra kh¶ n¨ng kÐm c¹nh tranh cña hµng dÖt may ViÖt Nam cßn thÓ hiÖn: do míi x©m nhËp voµ thÞ trêng nªn ta Ýt cã kh¸ch hµng trùc tiÕp. MÆc dÇu cã h¹n ng¹ch nhng hÇu hÕt doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i xuÊt khÈu th«ng qua níc thø 3 ®Ó vµo thÞ trêng EU. Nhng l« hµng nµy theo qui ®Þnh cña EU kh«ng ®îc hëng c¸c u ®·i vÒ thuÕ quan. ChÝnh do h¹n 13 chÕ ®ã mµ nhiÒu doanh nghiÖp do kh«ng ký ®îc hîp ®ång ®· bá "khª" h¹n ng¹ch, nhiÒu m· hµng bÞ bá trèng v× kh«ng cã doanh nghiÖp tham gia do yªu cÇu vÒ mÆt kü thuËt kh«ng ®¸p øng ®îc. ë thÞ trêng NhËt B¶n, hµng dÖt may cña ViÖt Nam tuy ®ang cã tÝn nhiÖm, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo NhËt B¶n cã xu híng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua. Song gÇn ®©y, ®Ó h¹n chÕ møc gia t¨ng nµy, c¸c doanh nghiÖp NhËt b¶n còng ®ang ®Ò nghÞ chÝnh phñ NhËt B¶n ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch ®èi víi hµng dÖt may cña ViÖt Nam. NÕu ®Ò nghÞ nµy ®îc chÊp thuËn th× ®©y l¹i lµ mét yÕu tè lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng dÖt may ViÖt Nam trong t¬ng lai. ë thÞ trêng SNG vµ §«ng ¢u: §©y ®îc coi lµ thÞ trêng truyÒn thèng tríc kia cña hµng ho¸ ViÖt Nam nãi chung vµ hµng dÖt may nãi riªng. ThÞ trêng nµy ®îc ®¸nh gi¸ lµ kh¸ dÔ tÝnh, song nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· thay ®æi vÒ thÞ hiÕu, yªu cÇu chÊt lîng. ë thÞ trêng nµy, ViÖt Nam cha thiÕt lËp ®îc nh÷ng kh¸ch hµng lín, song nhê m¹ng líi b¸n lÎ réng kh¾p nªn hµng dÖt may ViÖt Nam ®îc tiªu thô kh¸ nhng thêi gian gÇn ®©y hµng Trung Quèc, Thæ NhÜ Kú ®· chiÕm thÞ phÇn do gi¸ rÎ h¬n vµ mÉu m· phong phó. MÆt kh¸c, chi phÝ vËn chuyÓn sang c¸c thÞ trêng nµy kh¸ lín lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng dÖt may ViÖt Nam. Mét thùc tÕ n÷a lµ c¸c doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam cã qu¸ Ýt th«ng tin vÒ thÞ trêng, vÒ c¸c ®èi t¸c níc ngoµi mµ hä hîp t¸c s¶n xuÊt. HiÖn nay m¹ng líi th¬ng vô cña ta hÇu nh cã mÆt ë mäi n¬i trªn thÕ giíi, song, nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ trêng bu«n b¸n hµng dÖt may ®îc hä quan t©m cung cÊp vÒ níc qu¸ Ýt, kÓ c¶ mét sè thÞ trêng lín vµ truyÒn thèng cña ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i nghÌo, kh«ng cã ®ñ chi phÝ ®Ó thêng xuyªn tham gia c¸c héi chî triÓn l·m, c¸c cuéc xóc tiÕn mËu dÞch ë níc ngoµi, nªn th«ng tin quèc tÕ cµng bÞ h¹n chÕ. Nh÷ng thay ®æi vÒ mÉu m·, nh÷ng khuynh híng thêi trang míi, chóng ta hoµn toµn kh«ng n¾m ®îc tríc ®Ó chuÈn bÞ cho s¶n xuÊt. 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi hµng dÖt may ViÖt Nam khi xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü 2.1. Nh÷ng thuËn lîi ThÞ trêng Mü tõ tríc tíi nay vÉn ®îc thÕ giíi c«ng nhËn lµ mét thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng bëi d©n sè ®«ng, nhu cÇu lín, tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cùc kú m¹nh mÏ, lµ quèc gia ®øng ®Çu thÕ giíi trong nhiÒu lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ kinh tÕ. MÆc dï cã nhiÒu bang kh¸c nhau, lô©t ph¸p rÊt phøc t¹p nhng l¹i rÊt chÆt chÏ. Ngêi Mü vèn quý thêi gian nªn tèc ®é lµm viÖc cña hä cao, thñ tôc ®¬n gi¶n, ph¬ng thøc giao dÞch nhanh chãng, hä cã t¸c phong c«ng nghiÖp trong kinh doanh. 14 Ngµy 9/12/2001, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü ®· cã hiÖu lùc: hai níc ViÖt Nam - Hoa Kú sÏ giµnh cho nhau u ®·i, quy chÕ tèi huÖ quèc vµ giµnh cho nhau quy chÕ ®èi xö quèc gia. §iÒu ®ã t¹o thuËn lîi lín, hµng dÖt may ViÖt Nam tríc ®©y chÞu møc thuÕ th«ng thêng 48-90% ®èi víi mét sè s¶n phÈm, ViÖt Nam ®· xuÊt sang Mü mét lîng hµng may mÆc trÞ gi¸ 37 triÖu USD vµo n¨m 1999. Víi sù u ®·i vÒ thuÕ suÊt 3-4% th× hµng dÖt may cña ViÖt Nam sang Mü sÏ t¨ng gÊp nhiÒu lÇn. Khi cã hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam sÏ thu hót c¸c nhµ ®Çu t cña Mü còng nh cña c¸c níc kh¸c, quan hÖ th¬ng m¹i th«ng thèng gi÷a hai níc sÏ lµm cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tiÕp cËn c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c thÞ trêng nguån, t¹o thêi c¬ trong viÖc ®µo t¹o sö dông ®éi ngò lao ®éng. V× dÖt may ViÖt Nam lµ ngµnh cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín íc tÝnh 4-5 tû USD vµo n¨m 2005 vµ 7-8 tû vµo nam 2010 nªn ®îc hëng chÝnh s¸ch u ®·i vµ sù quan t©m cña Nhµ níc. Ngµnh cã nguån nh©n c«ng rÎ, dåi dµo vµ c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng vÒ dÖt may ph¸t triÓn m¹nh mÏ. H¬n thÕ n÷a ViÖt Nam më réng quan hÖ ®èi t¸c víi nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi, t¹o thuËn lîi vÒ vèn chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt n©ng cao chÊt lîng, n¨ng suÊt. 2.2. Nh÷ng khã kh¨n. MÆc dï ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü víi khèi lîng lín ®Æc biÖt tõ khi hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü cã hiÖu lùc nhng xuÊt khÈu chñ yÕu gi¸n tiÕp qua níc thø ba nh Hång K«ng, §µi Loan, Hµn Quèc, NhËt B¶n do ®ã cíc phÝ vËn chuyÓn lín vµ chªnh lÖch gi¸ còng kh«ng nhá, ®iÒu lµm mÊt ®i u thÕ c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ trêng Mü. N¨ng suÊt ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhiÒu do thay ®æi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, tay nghÒ ngêi lao ®éng... nhng ®èi víi thÞ trêng réng lín nh Mü, n¨ng lùc s¶n xuÊt vÉn nhá khã ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong thêi gian dµi. Dù tÝnh r»ng víi c«ng suÊt hiÖn nay th× ngµnh dÖt trong 5-7 n¨m tíi kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®ñ, chØ cã hµng may mÆc lµ ®ñ kh¶ n¨ng. HiÖn nay trung t©m lín nh Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh qu¸ t¶i trong viÖc ®¸p øng th× c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng l¹i kh«ng cã ®¬n hµng, sù bÊt c©n ®èi ®ã ®· bá lì nhiÒu c¬ héi kinh doanh, nhiÒu b¹n hµng lín. Ph¶i nãi r»ng vèn vµ nguån lùc vÉn lu«n lµ vÊn ®Ò bøc xóc nhÊt. Sù h¹n chÕ vÒ vèn ®ång thêi sù h¹n chÕ vÒ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, nh©n c«ng cã tr×nh ®é kü thuËt cao chØ chiÕm tû lÖ nhá do ®ã chÊt lîng hµng dÖt may ViÖt Nam cha ®îc ®¸nh gi¸ cao, ®ã còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n gi¶i thÝch v× sao, m· hµng ®ßi hái kü thuËt cao giµnh cho ViÖt Nam vÉn bÞ bá trèng. ViÖt Nam còng nh mét sè níc kh¸c cha thùc sù hoµ nhËp víi ph¬ng thøc bu«n b¸n cña Mü. Nh ®· nãi ngêi Mü rÊt quý träng tohõi gian vµ hä cã t¸c 15 phong c«ng nghiÖp nªn ®ßi hái giao hµng ®óng hÑn. Tuy nhiªn doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn x¶y ra t×nh tr¹ng thêi gian giao hµng kh«ng ®¶m b¶o, ph¬ng thøc thanh to¸n víi kh¸ch hµng cha nhanh chãng vµ ®Æc biÖt øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong giao dÞch cßn h¹n chÕ. ë Mü - c«ng nghÖ th«ng tin rÊt ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i ®iÖn tö nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ, giao dÞch nhanh chãng nªn hä rÊt thÝch lµm viÖc dùa trªn ph¬ng tiÖn nµy. ë ViÖt Nam nh÷ng n»m gÇn ®©y míi b¾t nhËp víi thêi ®¹i sö dông th¬ng m¹i ®iÖn tö nªn øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong giao dÞch cha nhiÒu. Mü cã ph¬ng thøc kinh doanh rÊt râ rµng, hä yªu cÇu hµng ho¸ ph¶i g¾n th¬ng hiÖu vµ ®¹t tiªu chuÈn chÊt lîng ISO nh SA 8000, ISO 14000 ®ã lµ ®iÒu kiÖn cÇn khi gia nhËp vµo thÞ trêng Mü. Nhng hiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp cha cã giÊy phÐp th«ng hµnh nªn kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu s¶n phÈm cha ®ång bé vÒ sè lîng, chÊt lîng mÉu m·. ë Mü ngoµi luËt ph¸p quy ®Þnh chung th× mçi bang l¹i cã nh÷ng quy ®Þnh riªng nªn luËt ph¸p rÊt phøc t¹p. Còng bëi cha am hiÓu ®Çy ®ñ luËt ph¸p Mü nªn nhiÒu doanh nghiÖp bÞ thua thiÖt. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn gÆp khã kh¨n. §ã lµ ë c¸c vïng s¶n xuÊt cung øng nguyªn vËt liÖu cha ®îc quy ho¹ch trªn quy m« réng lín sè lîng nhËp khÈu cao v× thÕ mµ chi phÝ ®Çu vµo lín dÉn tíi bÊt lîi vÒ gi¸. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vai trß kinh tÕ t nh©n cha ®îc ®Ò cao thñ tôc phøc t¹p do ®ã h¹n chÕ nhiÒu ¶nh hëng tíi n¨ng lùc c¹nh tranh. MÆt kh¸c chÝnh s¸ch ®Çu t vµo ngµnh dÖt may cha phï hîp nh thêi h¹n thu håi vèn vay ®Çu t ph¸t triÓn, cha cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch cô thÓ thÝch hîp ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t cña Mü. Mét khã kh¨n n÷a lµ hiÖp ®Þnh song ph¬ng Mü - ViÖt Nam chuÈn bÞ ký kÕt khi ®ã ViÖt Nam sÏ bÞ giíi h¹n vÒ sè lîng bëi Mü thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé ®èi víi hµng dÖt may trong níc. Khi ®ã lîng hµng dÖt may cña ViÖt Nam xuÊt sang Mü sÏ bÞ h¹n chÕ nhiÒu. Trong thùc tÕ, hµng dÖt may ViÖt Nam cã n¨ng lùc c¹nh tranh t¨ng cao so víi tríc, nhiÒu c¬ héi trªn thÞ trêng Mü, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng dÖt may cña Mü vµ c¸c níc kh¸c. Th«ng thêng h¹n ng¹ch cña ViÖt Nam còng bÞ h¹n chÕ h¬n so víi c¸c níc kh¸c. Cã thÓ thÊy nh ®èi víi EU, sè lîng h¹n ng¹ch u ®·i cho ViÖt Nam chØ b»ng 20% cña c¸c níc ASEAN, 5% cña Trung Quèc, sè mÆt hµng dÖt may bÞ h¹n chÕ xuÊt vµo thÞ trêng EU, cña Th¸i Lan lµ 20 nhãm, Sigapore lµ 8 nhãm vµ ViÖt Nam lµ 28 nhãm. ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh víi nhiÒu níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ®Æc biÖt lµ Trung Quèc trªn thÞ trêng Mü. Nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ c¬ b¶n cña hµng dÖt may ViÖt Nam lµ do kh©u n¨m b¾t th«ng tin vÒ thÞ trêng thÕ giíi cßn qu¸ Ýt, s¬ sµi, l¹c hËu, c«ng t¸c nghiªn cøu mÉu mèt thêi trang hµng dÖt may, thÞ hiÕu cña 16 kh¸ch hµng c¸c níc cha ®îc quan t©m thÝch ®¸ng. Ngµnh may ph¸t triÓn theo ph¬ng thøc may gia c«ng lµ chñ yÕu, nguyªn liÖu v¶i vµ c¸c phô liÖu ®Òu ph¶i nhËp tõ níc ngoµi, mÉu m· s¶n phÈm, dÖt may xuÊt khÈu cßn ®¬n ®iÖu chñ yÕu lµ nh÷ng s¶n phÈm dÔ lµm vµ cã yªu cÇu kü thuËt trung b×nh thÊp, chØ cã mét sè Ýt doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn. II- Gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh dÖt may ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü. 1. ChÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ qu¶n lý cña Nhµ níc. - ChÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®ãng via trß ®iÒu tiÕt, qu¶n lý ë tÇm vÜ mo. Mét chÝnh s¸ch hîp lý sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh dÖt may n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. ChÝnh phñ cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t, vay vèn ®Çu t u ®·i cña ng©n s¸ch, gi¶m thuÕ nhËp khÈu c¸c lo¹i nguyªn phô liÖu cho ngµnh dÖt may mµ trong níc cha s¶n xuÊt ®îc ®Ó gi¶m chi phÝ vÒ nguyªn phô liÖu. ChÝnh s¸ch Nhµ níc cÇn t¹o m«i trêng ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp dÖt may c¹nh tranh lµnh m¹nh, khuyÕn khÝch ®æi míi c«ng nghÖ hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, c¶i tiÕn qu¶n lý gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt c¸ biÖt, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®¨ng ký tiªu chuÈn qu¶n lý chÊt lîng theo tiªu chuÈn ISO 9002 nh»m nhanh chãng n©ng cao chÊt lîng hµng dÖt may ViÖt Nam, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp dÖt may më v¨n phßng ®¹i diÖn, ®¹i lý ë níc ngoµi ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng xuÊt khÈu hµng dÖt may, ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña c¸c c¬ quan thêng vô, tham t¸n th¬ng m¹i ë §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Mü trong viÖc t×m kiÕm, më réng thÞ trêng cho ngµnh dÖt may. Nhµ níc cÇn cã c¬ chÕ qu¶n lý hîp lý ®Æc biÖt trong viÖc tiÕn hµnh lµm thñ tôc. - CÇn liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a C«ng ty lín víi doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng vµ quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt cung øng nguyªn vËt liÖu. HiÖn nay n¨ng lùc s¶n xuÊt ngµnh dÖt may cßn yÕu mµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ngµnh ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh kh«ng ®¸p øng ®ñ trong khi c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng l¹i kh«ng cã ®¬n hµng. NÕu cã sù liªn kÕt kÕt hîp sÏ khai th¸c ®ñ trong khi c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng l¹i kh«ng cã ®¬n hµng. NÕu cã sù liªn kÕt kÕt hîp sÏ khai th¸c tiÒm n¨ng c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng cã ®iÒu kiÖn hç trî vèn, c«ng nghÖ. C¸c C«ng ty lín sÏ t¨ng cêng ho¹t ®éng th¬ng m¹i cßn c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng t¨ng cêng ho¹t ®éng s¶n xuÊt khi ®ã sÏ t¹o mét c¬ cÊu thÝch hîp ®Ó ®¸p øng thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng nµy. Nhµ níc cÇn hç trî ®Ó hiÖp héi hµng dÖt may triÓn khai ho¹t ®éng kÕt nèi gi÷a ngêi gieo trång s¶n xuÊt víi c¸c doanh nghiÖp, u tiªn trång nguyªn liÖu mµ ngµnh ®ang ph¶i nhËp khÈu cao nh b«ng. Muèn vËy chÝnh s¸ch quy ho¹ch ®Êt ®ai, thuÕ.... cÇn ®îc u ®·i. 17 2. Nghiªn cøu hÖ thèng luËt ph¸p Mü vµ th«ng lÖ quèc tÕ §Æc trng luËt ph¸p Mü lµ phøc t¹p bëi ë ®ã lµ sù tån t¹i cña luËt ph¸p chung vµ luËt ph¸p riªng tõng bang. Do ®ã nÕu kh«ng nghiªn cøu kü sÏ cã thÓ ¶nh hëng ®Õn lîi Ých còng nh dÔ vi ph¹m ®iÒu luËt. C¸c doanh nghiÖp trong ngµnh cÇn t×m hiÓu c¸c c¬ quan qu¶n lý hµng dÖt may cña Mü ®Ó cã kÕ ho¹ch vµ biÕt ®îc c¸ch thuÕ quan hÖ víi ®«i t¸c. HiÖn nay c¸c c¬ quan qu¶n lý ®ã ë Mü bao gåm c¬ quan ®¹i diÖn Th¬ng m¹i, Tæng Thèng, uû ban phô tr¸ch vÒ thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hµng dÖt may, v¨n phßng cña Bé Th¬ng m¹i phô tr¸ch vÒ hµng dÖt may, Quèc héi, Côc H¶i quan, Uû ban vÒ an toµn s¶n phÈm tiªu dïng, Uû ban th¬ng m¹i Liªn Bang.... §ång thêi còng cÇn ph¶i t×m hiÓu ph¬ng thøc bu«n b¸n giao dÞch cña nh÷ng ®èi t¸c ë Mü, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. 3. Thóc ®Èy ®Çu t cho ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn Ngµnh dÖt may ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn më réng thÞ phÇn nhng chóng ta vÉn ®ang xuÊt khÈu qua níc thø 3 thùc tÕ, hµng dÖt may ViÖt Nam khi suÊt sang thÞ trêng Mü ph¶i xuÊt khÈu gi¸n tiÕp qua c¸c níc nh: §µi Loan, Hång K«ng, NhËt B¶n..., ®iÒu ®ã sÏ mang l¹i sù thua thiÖt vÒ gi¸ c¶ vµ mÊt ®i u thÕ vÒ th¬ng hiÖu, gi¸ c¶. ChÝnh v× thÕ mét nhu cÇu cÊp thiÕt ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ trêng ®Ó xuÊt theo ph¬ng thøc trùc tiÕp chñ ®éng trong xuÊt khÈu. §Ó s¶n phÈm cã tÝnh c¹nh tranh cao, nghiªn cøu nhu cÇu, v¨n ho¸ x· héi lµ cÇn thiÕt. Mâi mét quèc gia cã nÐt v¨n ho¸ riªng, nhu cÇu kh¸c nhau vÒ kÝch cì. Mçi mét quèc gia cã nÐt v¨n ho¸ riªng, nhu cÇu kh¸c nhau vÒ kÝch cì, mµu s¾c, chÊt liÖu, thÞ hiÕu do ®ã nghiªn cøu ®Ó cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt phï hîp. HiÖn nay nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu may theo ®¬n ®Æt hµng, nÕu chóng ta chñ ®éng sÏ t×m kiÕm ®îc thÞ trêng ng¸ch, lµ c¬ héi ®Ó n©ng cao vÞ thÕ c¹nh tranh. S¶n phÈm dÖt may ë Mü ®ßi hái chÊt lîng cao do ®ã ph¶i thay ®æi d©y chuyÒn c«ng nghÖ, øng dông thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh»m t¨ng ®é bÒn ®Ñp víi c«ng suÊt lín. Trung Quèc còng nh nhiÒu níc kh¸c ®Òu coi Mü lµ thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh. V× vËy ngµnh DÖt may ViÖt Nam ph¶i ®èi ®Çu víi ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh cã nhiÒu u thÕ. Nghiªn cøu ®èi thñ còng nh kh¶ n¨ng cña hä lµ cÇn thiÕt vµ quan träng. §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh mçi doanh nghiÖp ph¶i t×m cho m×nh mét híng ®i ®óng ®¾n vµ c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ë c¸c doanh nghiÖp sù n¨ng ®éng, nh¶y bÐn, thÝch øng víi nh÷ng biÕn ®éng cña m«i trêng, ®Æc biÖt khi gia nhËp mét thÞ trêng ®Çy c¬ héi, th¸ch thøc nh thÞ trêng Mü. Thùc tiÔn c¹nh tranh ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i chó träng ®Çu t c«ng nghÖ, ®µo t¹o nh©n lùc qu¶n lý, s¶n xuÊt, më réng quan hÖ ®èi t¸c, x©y dùng hÖ thèng tiªu chuÈn chÊt lîng, 18 c¶i tiÕn chÊ lîng, mÉu m·, liªn doanh liªn kÕt ®Ó tËn dông vèn, c«ng nghÖ, nguån lùc. H¬n n÷a ®èi víi thêi ®¹i bïng næ th«ng tin hiÖn nay, ®Æc biÖt Mü lµ quèc gia cã th¬ng m¹i - §iÖn tö ph¸t triÓn th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tæ chøc ho¹t ®éng tiÕp thÞ qu¶ng c¸o díi sù trî gióp cña tæ chøc xóc tiÕn th¬ng m¹i trong vµ ngoµi níc, x©y dùng chiÕn lîc Marketing phï hîp. C¸c doanh nghiÖp trong ngµnh k1hi xuÊt khÈu ph¶i am hiÓu nghiÖp vô kinh doanh xuÊt nhËp khÈu bëi luËt ph¸p Mü cã quy ®Þnh chÆt chÏ. Cã nh vËy, doanh nghiÖp míi ®a c¶ ngµnh v¬ng lªn trong c¹nh tranh. 19 PhÇn KÕt luËn NÒn kinh tÕ thÞ trêng víi ®Æc trng tù do c¹nh tranh ®ßi hái ngµnh dÖt may ViÖt Nam mét møc cao vÒ kü thuËt, chÊt lîng, ph¬ng thøc bu«n b¸n, ®øng tríc nhiÒu thuËn lîi khã kh¨n ngµnh dÖt may ViÖt Nam ph¶i thùc sù cã sù ®æi míi vÒ qu¶n lý chÊt lîng, c«ng nghÖ, hîp t¸c, më réng quan hÖ trªn diÖn réng. V¬n lªn trong c¹nh tranh, sau ®æi míi c¬ chÕ ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®· hoµ nhËp ®îc víi nhu cÇu ph¸t triÓn trong vµ ngoµi níc ban ®Çu nhiÒu khã kh¨n chång chÊt khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp ph¸ s¶n kh«ng thÓ ®øng v÷ng ®îc tríc nhu cÇu cao cña ngêi tiªu dïng. T×nh tr¹ng ®ã vÉn tån t¹i nhng ®îc sù quan t©m cña nhµ níc víi nç lùc cña c¶ ngµnh, hiÖn nay diÖn m¹o cña mçi doanh nghiÖp ®· cã sù thay ®æi, më ra mét c¬ héi míi th¸ch thøc kh¶ n¨ng ®èi ®Çu cña c¸c C«ng ty trong c¶ níc. Ngµnh dÖt may ViÖt Nam hiÖn nay ®îc coi lµ träng ®iÓm cña quèc gia trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, hµng n¨m ngµnh ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch, gi¶i quyÕt nhu cÇu cña x· héi nªn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh lµ nhu cÇu bøc thiÕt ®Æc biÖt thÞ trêng Mü mµ ngµnh ®· vµ ®ang híng tíi lµ thÞ trêng môc tiªu. Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao c¹nh tranh ®ã lµ cÇn cã chÝnh s¸ch c¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ níc mét c¸ch hîp lý, sù liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a C«ng ty lín víi doanh nghiÖp ®Þa ph¬ng, vïng s¶n xuÊt cung øng nguyªn vËt liÖu cÇn ®îc quy ho¹ch, hÖ thèng luËt ph¸p vµ thÞ trêng xuÊt khÈu cÇn ®îc nghiªn cøu, c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn cÇn ®îc ®Çu t vµ h¬n c¶ mçi doanh nghiÖp cÇn n¨ng ®éng tríc biÕn ®éng cña m«i trêng. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ngµnh dÖt may ViÖt Nam vµo thÞ trêng Mü lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ x· héi ph¸t triÓn, thùc hiÖn chiÕn lîc kinh tÕ - x· héi cña c¶ níc, cã vai trß quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt níc, kh¼ng ®Þnh th¬ng hiÖu ViÖt Nam trªn thÞ trêng Mü - Mét thÞ trêng giÇu tiÒm n¨ng ®èi víi kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 20