Tài liệu Thùc tr¹ng vµ nh÷ng biön ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiöp « t« t¹i viöt nam trong qu¸ tr×nh héi nhëp tæ chøc th­¬ng m¹i thõ giíi wto

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ngµnh c«ng nghiÖp « t« kh«ng chØ gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n ph¸t triÓn th«ng qua ®¸p øng nhu cÇu giao th«ng vËn t¶i, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh th¬ng m¹i mµ cßn lµ mét ngµnh kinh tÕ mang l¹i lîi nhuËn rÊt cao nhê s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ vît tréi. Sím nhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy, c¸c níc ph¸t triÓn nh Mü, NhËt B¶n, Anh, Ph¸p, §øc, Hµn Quèc,...®· rÊt chó träng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« cña riªng m×nh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Ó phôc vô kh«ng chØ nhu cÇu trong níc mµ cßn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ trêng kh¸c. §øng tríc thùc tÕ hµng n¨m níc ta bá ra hµng tr¨m tû ®ång ®Ó nhËp khÈu xe « t« trong khi xuÊt khÈu g¹o cña 70% d©n sè lao ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp chØ thu vÒ ®îc tiÒn triÖu, ViÖt Nam ®· cè g¾ng x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp « t« cña riªng m×nh víi môc tiªu s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ tõng bíc tiÕn tíi xuÊt khÈu. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· lu«n kh¼ng ®Þnh vai trß chñ chèt cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lu«n t¹o ®iÒu kiÖn lîi th«ng qua viÖc ®a ra c¸c chÝnh s¸ch u ®·i ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi níc ®Çu t vµo s¶n xuÊt « t« vµ phô tïng. Nhng sau nhiều n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn ngµnh, c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam dêng nh vÉn chØ ë ®iÓm xuÊt ph¸t. Thùc tÕ nµy ®· buéc ChÝnh phñ ph¶i yªu cÇu c¸c c¬ quan Bé Ngµnh liªn quan, c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh cïng vµo cuéc nh»m v¹ch ra mét chiÕn lîc cô thÓ cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh. Bëi lóc nµy ®©y hä ®· ý thøc ®îc tÝnh cÊp thiÕt vµ bøc b¸ch cÇn ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét ngµnh c«ng nghiÖp « t« thùc sù cña riªng ViÖt Nam. ChÝnh v× thÕ, em ®· chän ®Ò tµi " Thùc tr¹ng vµ nh÷ng biÖn ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« t¹i viÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO" víi hi väng gãp phÇn cïng t×m hiÓu thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam trong qúa trình hội nhập ®ång thêi nghiªn cøu con ®êng ®i tíi t¬ng lai cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy. Lê Mạnh Cường -1- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập 2, Kết cấu của đề tài Đề tài bao gồm 4 phần chính: I, Tính tất yếu của toàn cầu hóa trong quá trình gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO II, Quá trình hình thành và phát triển của ngành công nghiệp ô tô thế giới III, Thực trạng và khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất ô tô tại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập IV, Mục tiêu và một số biện pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất ô tô tại Việt Nam trong quá trình hội nhập WTO Trong quá trình nghiên cứu và viết đề tài em đã rất cố gắng để mang đến cái nhìn toàn cảnh về ngành công nghiệp Việt Nam, về thực trạng của ngành công nghiệp ô tô trước và sau khi Việt Nam gia nhập WTO. Tuy nhiên vấn đề nghiên cứu khá lớn và phức tạp cùng với những hạn chế về mặt thời gian và tài liệu nên bài làm không thể tránh khỏi những thiếu sót. Do vậy em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của cô giáo để đề tài này được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Điệp đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành đề tài này ! Hà Nội, ngày 24 tháng 12 năm 2008 Sinh viên Lê Mạnh Cường I. TÝnh tÊt yÕu cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ 1.1.Héi nhËp lµ xu híng tÊt yÕu cña ViÖt Nam vµ cña cả thÕ giíi Lê Mạnh Cường -2- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Chúng ta đang sống trong một thế giới mới, thế giới toàn cầu hóa với những thay đổi lớn, đa dạng và phức tạp, có ảnh hưởng đến bất cứ quốc gia nào và cá nhân nào. Héi nhËp lµ mét trong nh÷ng xu thÕ chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Cuéc c¸ch m¹nh khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia, lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ®îc quèc tÕ ho¸ cao ®é. §iÒu nµy ®· ®a c¸c quèc gia g¾n kÕt l¹i gÇn nhau, dÉn tíi sù h×nh thµnh m¹ng líi toµn cÇu hay héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. VËy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng m¹nh ®Ó thùc hiÖn tù do ho¸ trong lÜnh vùc th¬ng m¹i hµng ho¸, th¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t, hîp t¸c tµi chÝnh, tiÒn tÖ. Tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ lµm t¨ng kh¶ n¨ng phèi hîp chÝnh s¸ch, gióp c¸c quèc gia cã thÓ vît qua ®îc thö th¸ch to lín vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ mang tÝnh toµn cÇu. MÆt kh¸c nã cßn t¹o kh¶ n¨ng ph©n bæ mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn, tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ cña nh©n lo¹i vµ nguån tµi chÝnh trªn ph¹m vi toµn cÇu gãp phÇn ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ë mçi quèc gia. Qu¸ tr×nh héi nhËp gióp c¸c níc s½n sµng tËn dông u ®·i cña c¸c thµnh viªn kh¸c ®em l¹i cho m×nh ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt më réng thÞ trêng hµng ho¸ vµ ®Çu t níc ngoµi. Để nâng cao sức cạnh tranh cho nền kinh tế nên bắt đầu từ việc quy hoạch phát triển nền kinh tế dựa trên một định vị quốc gia nhất quán. Chúng ta cần phải nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong tất cả các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Nâng cao sức cạnh tranh ở đây không có nghĩa là đầu tư tràn lan, thiếu trọng điểm, mà ngược lại đó là phát huy lợi thế cạnh tranh của quốc gia. Cụ thể hơn, một mặt, phải ý thức được sự cần thiết phải giữ vững và phát triển các ngành kinh tế có ý nghĩa sống còn, đảm bảo tính ổn định của nền kinh tế đất nước; mặt khác phải biết đầu tư những ngành mũi nhọn có thể tạo ra đột phá cho Việt Nam trong cuộc cạnh tranh toàn cầu. ChÝnh v× thÕ mµ tham gia héi nhËp kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu, kh¸ch quan, lµ ®ßi hái cÊp thiÕt ®èi víi mçi quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. + Thø nhÊt, xu híng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ trªn c¬ së lîi Ých kinh tÕ cña c¸c bªn tham gia ®· trë thµnh nh©n tè gãp phÇn æn ®Þnh khu vùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c níc gi¶m bít c¸c kho¶n chi vÒ an ninh, quèc phßng ®Ó tËp trung c¸c nguån lùc cho viÖc ph¸t Lê Mạnh Cường -3- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Sù æn ®Þnh nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn kiªn quyÕt ®Ó thu hót ®Çu t níc ngoµi. + Thø hai, nhê qu¸ tr×nh héi nhËp mµ mçi quèc gia cã thÓ häc hái kinh nghiÖm trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc ®i tríc, tr¸nh ®îc nh÷ng sai sãt, tõng bíc ®iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch vµ chÕ ®é kinh tÕ phï hîp chuÈn mùc cña c¸c tæ chøc, c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ quèc tÕ t¹o ra m«i trêng chuyÓn giao c¸c c«ng nghÖ kü thuËt cao, rót ng¾n thêi gian vµ kho¶ng c¸ch ®uæi kÞp c¸c níc trong khu vùc vµ quèc tÕ. + Thø ba, qu¸ tr×nh héi nhËp t¹o ra mèi kinh tÕ, chÝnh trÞ ®a d¹ng, ®an xen, phô thuéc lÉn nhau, gãp phÇn n©ng cao vÞ thÕ quèc tÕ cho c¸c quèc gia tham gia b×nh ®¼ng trong giao lu vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. MÆt kh¸c sù gi¶m dÇn c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, c¸c ph©n biªt ®èi xö chÝnh thøc vµ phi chÝnh thøc, kinh tÕ vµ phi kinh tÕ sÏ t¹o c¬ héi kh«ng chØ cho c¸c c«ng ty lín, c¸c nÒn kinh tÕ lín mµ cßn cho c¶ c¸c c«ng ty nhá, nÒn kinh tÕ nhá tham gia b×nh ®¼ng vµ réng r·i vµo guång m¸y kinh tÕ thÕ giíi. + Thø t, c¸c quèc gia cã m«i trêng quan träng ®Ó cã thÓ tæ chøc chÊn chØnh qu¶n lý s¶n xuÊt, ®æi míi c«ng nghÖ, n¾m v÷ng th«ng tin, t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh«ng nh÷ng trªn thÞ trêng quèc tÕ mµ c¶ trªn thÞ trêng néi ®Þa. +Thø n¨m, nhê qu¸ tr×nh nµy cßn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó më réng thÞ trêng th¬ng m¹i dÞch vô vµ ®Çu t do ®îc hëng nh÷ng u ®·i cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. C¸c quèc gia ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN), ®·i ngé quèc gia (NT) vµ møc thuÕ quan thÊp cho c¸c níc ®èi t¸c. + Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh héi nhËp còng t¹o ra nh÷ng khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn vÒ c¸c vÊn ®Ò nh: gi¶m thuÕ quan, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c mÆt hµng, c¸c chÝnh s¸ch, hÖ thèng ph¸p luËt.. Do vËy, vÊn ®Ò lµ ë chç c¸c quèc gia ph¶i øng to¸n, vËn dông khÐo lÐo c¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc ®Ó vËn dông vµo viÖc thùc thi chÝnh s¸ch võa phï hîp víi quèc tÕ, võa b¶o hé vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong tõng lÜnh vùc cô thÓ. 1.2. Mèi liªn hÖ gi÷a toµn cÇu ho¸ víi nÒn c«ng nghiÖp « t« ë ViÖt Nam. ChÝnh s¸ch cña c¸c h·ng s¶n xuÊt «t« trªn thÕ giíi trong xu thÕ toµn cÇu ho¸. 1.2.1. ChÝnh s¸ch liªn kÕt t¹o ra mét liªn minh v÷ng ch¾c. Sự thật, các thành viên trong tổ chức đều mong muốn tạo lập xây dựng nên một Lê Mạnh Cường -4- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập liên minh vững chắc, trong đó các quốc gia cùng hỗ trợ, giúp đỡ nhau phát triển. Tính đến tháng 2 năm 2008,với 152 thành viên, WTO là tổ chức quốc tế duy nhất đưa ra các quy tắc, luật lệ điều tiết quan hệ thương mại giữa các quốc gia. Khối lượng giao dịch giữa các thành viên WTO hiện chiếm trên 98% giao dịch thương mại quốc tế. Các nguyên tắc chính của WTO: - Không phân biệt đối xử (một nước không được phân biệt đối xử giữa các đối tác thương mại của mình dành quy chế tối huệ quốc – MFN cho tất cả các thành viên WTO; không được phân biệt đối xử giữa các sản phẩm, dịch vụ và công dân của nước mình và nước ngoài - tất cả phải được hưởng chế độ đãi ngộ quốc gia - NT); - Thúc đẩy thương mại tự do hơn (thông qua thương lượng loại bỏ các hàng rào cản thuế quan và phi thuế quan); - Đảm bảo tính ổn định/tiên đoán được bằng các cam kết minh bạch hoá (các công ty, các nhà đầu tư và chính phủ nước ngoài phải được đảm bảo rằng, các rào cản thương mại, kể cả thuế, các rào cản phi quan thuế và các biện pháp khác, không được nâng lên một cách độc đoán; ngày càng có nhiều mức thuế và cam kết mở cửa thị trường mang tính ràng buộc tại WTO). - Thúc đẩy cạnh tranh công bằng (bằng cách loại bỏ các hoạt động mang tính "không công bằng" như trợ cấp sản xuất, trợ cấp xuất khẩu, bán phá giá nhằm tranh giành thị phần); Cùng làm việc trong một tổ chức có nguyên tắc nhất quán, những điều luật thống nhất càng làm cho các thành viên của tổ chức gắn bó chặt chẽ. Ngày càng có nhiều hãng liên minh với nhau để sử dụng cùng một thiết bị cho nhiều mẫu xe. Một số ví dụ điển hình như: Ít người biết rằng General Motors và Toyota có một cơ sở cho ra lò những chiếc Corolla song song với những chiếc Tacoma bởi cả hai hãng là đại kình địch trên thương trường. Lê Mạnh Cường -5- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Rồi GM hợp tác với Chrysler để sản xuất xe đa dụng. Không ít người cho rằng đó là điều viển vông nhưng họ không biết một điều từ lâu, hai ông lớn này đã cho bên kia "mượn" khá nhiều thứ. Ford và GM đã bắt tay nhau phát triển hệ truyền động 6 cấp. DaimlerChrysler, Hyundai và Mitsubishi thì cùng nhau thành lập một liên minh toàn cầu để sản xuất động cơ 4 xi-lanh tại Dundee, Scotland và vài nơi khác. Bên cạnh những bộ phận hợp tác của các hãng có thể gọi là "thân thiết" với nhau, người ta còn chứng kiến cái bắt tay giữa hai kẻ thù không đội trời chung. Đó là liên minh lâu đời nhất thế giới, đóng tại Fremont, California, giữa General Motors và "khắc tinh" Toyota. Mang tên NUMMI (New United Motor Manufacturing Inc), bộ phận này đã tròn 23 tuổi và là nơi cho ra đời những chiếc Pontiac, Toyota Tacoma và Toyota Corolla. Mazda và Ford hợp tác với nhau dưới tên gọi Auto Alliance, nơi sản xuất những chiếc Mustang huyền thoại và Mazda 6, dòng xe khá phổ biến ở Việt Nam. Thậm chí chẳng những cùng nhau phát triển, Chrysler còn lên kế hoạch sản xuất từ đầu đến cuối dòng xe đa dụng cho Volkswagen. Những thương vụ bắt tay giữa các nhà sản xuất ngày càng nhiều hơn. Ngay sau khi Giám đốc điều hành DaimlerChrysler, Dieter Zetsche, ngỏ ý muốn "ly dị" Chrysler, hàng loạt tin đồn được tung ra nhằm vào khả năng hợp tác giữa hãng này với General Motors, Ford, Hyundai. Thậm chí, một vài công ty Trung Quốc cũng đánh tiếng "cầu hôn". Rick Wagoner, Giám đốc điều hành General Motors, cho rằng kết hợp với nhau là một trong những cách tốt nhất để xâm nhập một thị trường nào đó, hạ chi phí sản xuất, nghiên cứu. Ngoài ra, đa số liên minh có lợi cho tất cả các bên tham gia. Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất là quản lý. Các nhà sản xuất bắt buộc phải cắt cử người lãnh đạo, nhân công sang bộ phận "con chung", khiến gánh nặng nhân sự sẽ ngày càng tăng lên, đặc biệt trong trường hợp liên minh đổ vỡ hay giải tán. Có rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn trong các mối quan hệ đó, nhất là khi các hãng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển ở quy mô nhỏ. Tuy nhiên, xét trên khía cạnh kinh tế, hợp tác với nhau ở thời điểm này là xu hướng tất yếu và hầu hết các liên minh đều tốt đẹp Lê Mạnh Cường -6- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Sự liên minh liên kết của các hãng sản xuất ô tô trên thế giới ngày nay ngày càng có nhiều và ngày càng mạnh mẽ, việc này vừa có ích cho các doanh nghiệp sản xuất ô tô lại vừa có ích cho người tiêu dùng trong việc tiêu dùng, lựa chọn sản phẩm. 1.2.2. Chia sÎ c«ng nghÖ vµ chÝ phÝ nghiªn cøu Ngày càng có nhiều doanh nghiệp trên thế giới bắt tay nhau, liên minh với nhau để sử dụng cùng một thiết bị cho nghiều loại xe. Những diễn biến thị trường như sáp nhập, chia tách, bán mua ngày nay đang tạo nên một trào lưu "lai tạp" sản phẩm giữa các hãng, nghĩa là động cơ của hãng này, hộp số của hãng kia và ngược lại. Trên thực tế, xu hướng này đang trở nên phổ biến bởi còn rất ít nhà sản xuất tự mày mò làm từ cái nhỏ nhất đến cái lớn nhất để lắp ráp thành xe. Theo đánh giá của các nhà phân tích, NUMMI là một trong những liên minh thành công nhất trong lịch sử công nghiệp ôtô, giữa hai hãng xe số một và số hai hành tinh. Thông qua NUMMI, General Motors học được cách tổ chức sản xuất của Toyota. Ngược lại, hãng xe Nhật Bản nhờ đó mà dễ dàng tìm hiểu thị hiếu và chinh phục người tiêu dùng Mỹ. Để hướng tới tương lai, DaimlerChrysler và BMW dắt tay nhau vào phòng thí nghiệm nghiên cứu, phát triển hệ thống hybrid xăng-điện tiết kiệm nhiên liệu. Riêng với Ford, tập đoàn DaimlerChrysler lại đề nghị nghiên cứu hệ thống pin để chuẩn bị cho thế hệ xe chạy bằng pin nhiên liệu trong tương lai xa. Chia sẻ công nghệ và chi phí nghiên cứu sẽ giúp cho các dòng xe ra đời được cải tiến hơn, mẫu mã đẹp hơn, giá cả sẽ rẻ hơn và điều này là hữu ích cho các hãng xe và cả người tiêu dùng. 1.2.3. Më réng thÞ trêng Việc liên kết, liên minh vững chắc, chia sẻ công nghệ và chi phí nghiên cứu đã làm Lê Mạnh Cường -7- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập cho thị trường được mở rộng, việc đi vào các thị trường mới là có cơ hội hơn; sự cạnh tranh trên thị trường khốc liệt hơn đòi hỏi các doanh nghiệp ngày càng phải cải tiến công nghệ và mẫu mã để đáp ứng được yêu cầu của khách hàng. Biên giới giữa các quốc gia lúc này là biên giới mềm, việc biên giới của quốc gia nào rộng bao nhiêu và đến đâu là do sự mở rộng thị trường của nghành kinh tế quốc gia đấy. Việc hãng ô tô nước này kết hợp với hãng ô tô nước khác và cho ra nhiều loại xe có mẫu mã và chất lượng tốt hơn là chuyện bình thường. Bằng chứng là có hàng loạt các công ty liên doanh ở nước ta từ năm 1991 tới nay và rất nhiều các loại ô tô nhập khẩu về nước ta, làm cho thị trường ô tô trong nước trở nên sôi động hơn rất nhiều. II. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nhiÖp « t« trªn thÕ giíi 2.1. LÞch sö h×nh thµnh ngµnh c«ng nghiÖp « t« trªn thÕ giíi. §Ó cã ®îc mét ngµnh c«ng nghiÖp « t« ph¸t triÓn rùc rì nh ngµy h«m nay, ngµnh c«ng nghiÖp nµy ®· tr¶i qua mét thêi gian dµi ph«i thai mµ nh÷ng nÒn t¶ng ®Çu tiªn chÝnh lµ ph¸t minh ra c¸c lo¹i ®éng c¬. N¨m 1887, nhµ b¸c häc ngêi §øc Nicolai Oto chÕ t¹o thµnh c«ng ®éng c¬ 4 kú vµ l¾p r¸p thµnh c«ng chiÕc « t« ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. Theo lÞch sö ngµnh c«ng nghiÖp « t« thÕ giíi, n¨m ®Çu tiªn cña thÕ kû 20-n¨m 1901, trªn toµn thÕ giíi ®· cã hµng tr¨m nhµ m¸y s¶n xuÊt « t« xe m¸y. Tuy nhiªn, mèc thêi gian ®¸nh dÊu sù ra ®êi chÝnh thøc cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« ph¶i kÓ ®Õn n¨m 1910 khi «ng Henry Ford-Ngêi s¸ng lËp ra tËp ®oµn Ford Motor næi tiÕng, b¾t ®Çu tæ chøc s¶n xuÊt « t« hµng lo¹t trªn qui m« lín. Lê Mạnh Cường -8- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Vµo nh÷ng n¨m 1930 cña thÕ kû 20, tríc chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, « t« ®· cã ®îc nh÷ng tÝnh n¨ng kü thuËt c¬ b¶n. Cïng víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt thêi ®ã, c«ng nghiÖp « t« thÕ giíi ®· thùc sù trë thµnh mét ngµnh s¶n xuÊt ®Çy søc m¹nh víi 3 trung t©m s¶n xuÊt chÝnh B¾c Mü, T©y ¢u (tõ tríc chiÕn tranh thÕ giíi thø I) vµ NhËt B¶n (tríc chiÕn tranh thÕ giíi thø II). HÇu hÕt c¸c h·ng s¶n xuÊt cã tªn tuæi trªn thÕ giíi nh Ford, General Motor, Toyota, Mercedes-Benz... ®Òu ra ®êi tríc hoÆc trong thêi kú nµy. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø II, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i bïng næ, « t« vµ c«ng nghiÖp « t« còng cã nh÷ng bíc tiÕn vît bËc. Nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt ®îc ¸p dông nh vËt liÖu míi, kü thuËt ®iÖn tö, ®iÒu khiÓn häc,.... ®· lµm thay ®æi c¬ b¶n, b¶n th©n « t« vµ c«ng nghiÖp « t« c¶ vÒ mÆt kü thuËt, khoa häc c«ng nghÖ còng nh vÒ quy m« kinh tÕ x· héi. Nh×n l¹i lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña « t« vµ ngµnh s¶n xuÊt « t« thÕ giíi, cã thÓ hoµn toµn ®ång ý víi ý kiÕn cho r»ng thÕ kû 20 lµ thÕ kû cña « t«. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« trªn thÕ giíi cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n: + Tríc n¨m 1945: NÒn c«ng nghiÖp « t« cña thÕ giíi chñ yÕu tËp trung t¹i Mü, s¶n lîng c«ng nghiÖp « t« ë T©y ¢u vµ NhËt B¶n rÊt thÊp. + Giai ®o¹n 1945-1960: S¶n lîng c«ng nghiÖp « t« cña NhËt B¶n vµ T©y ¢u t¨ng m¹nh song cßn nhá bÐ so víi Mü. + Giai ®o¹n tõ 1960 trë l¹i ®©y: NÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« xe m¸y NhËt ®· v¬n lªn m¹nh mÏ vµ ®· chiÕm vÞ trÝ thø nhÊt trong ngµnh c«ng nghiÖp to lín nµy. NhËt ®· trë thµnh ®èi thñ sè mét cña Mü vµ T©y ¢u trong ngµnh c«ng nghiÖp « t«. S¶n lîng « t« trªn thÕ giíi, tõ n¨m 1960 ®Õn nay, gÇn nh æn ®Þnh vµ tËp trung vµo 3 trung t©m c«ng nghiÖp lín lµ Mü, NhËt B¶n vµ T©y ¢u Tãm l¹i, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, mçi quèc gia khu vùc ®Òu sím nhËn thÊy tÇm quan träng cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« vµ cè g¾ng x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp nµy ngay khi cã thÓ. Nhng kh«ng v× thÕ mµ ngµnh c«ng nghiÖp « t« thÕ giíi trë nªn manh món, nhá lÎ mµ chÝnh c¸c tËp ®oµn « t« khæng lå ho¹t ®éng xuyªn quèc gia nh mét sîi d©y x©u chuçi liªn kÕt cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« c¸c quèc gia nãi riªng vµ ngµnh c«ng nghiÖp « t« thÕ giíi nãi chung. VËy nªn ngµnh c«ng nghiÖp « t« thÕ giíi h×nh thµnh, lín m¹nh vµ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi sù ra ®êi, liªn kÕt, hîp t¸c, s¸p nhËp vµ lín m¹nh kh«ng ngõng cña c¸c tËp ®oµn « t« khæng lå ho¹t ®éng ë kh¾p c¸c quèc gia, ch©u lôc. 2.2. §Æc ®iÓm vµ xu híng ph¸t triÓn cña nghµnh c«ng nghiÖp «t« trªn thÕ giíi 2.2.1 §Æc ®iÓm cña ngµnh s¶n xuÊt « t« 2.2.1.1. VÒ vèn ®Çu t Lê Mạnh Cường -9- Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập + Vèn ®Çu t cùc lín So víi vèn ®Çu t vµo c¸c ®¹i bé phËn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c, vèn ®Çu t vµo ngµnh c«ng nghiÖp « t« lµ cao h¬n rÊt nhiÒu, cã thÓ nãi lµ cùc lín. Mçi « t« cã ®Õn 20.000 -30.000 chi tiÕt, bé phËn kh¸c nhau. C¸c chi tiÕt, bé phËn l¹i ®îc s¶n xuÊt víi nh÷ng c«ng nghÖ cã ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt; chi tiÕt phô tïng cña lo¹i xe nµy kh«ng thÓ sö dông chung cho c¸c lo¹i xe kh¸c, do vËy vèn ®Çu t cho viÖc s¶n xuÊt 20.000- 30.000 chi tiÕt thêng rÊt cao. Thªm vµo ®ã, do ®Æc ®iÓm cña ngµnh lµ kh«ng ngõng vËn dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt. V× thÕ, ngoµi c¸c kho¶n chi phÝ ban ®Çu bao gåm chi phÝ x©y míi nhµ xëng, mua s¾m trang thiÕt bÞ kü thuËt, ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ, vµ c¸c kho¶n chi thêng xuyªn nh mua nguyªn vËt liÖu, b¶o dìng nhµ xëng, m¸y mãc, b¶o qu¶n hµng ho¸, th× chi phÝ cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ triÓn khai (R&D) trong lÜnh vùc « t« còng chiÕm mét phÇn ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t ban ®Çu vµ t¨ng thªm. + Thu håi chËm Ngµnh c«ng nghiÖp « t« lµ ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o nªn phÇn lín vèn tËp trung ®Çu t cho c¬ së vËt chÊt, vèn cè ®Þnh chiÕm tØ träng lín. Kh«ng nh c¸c ngµnh dÞch vô vèn chñ yÕu tån t¹i díi d¹ng vèn lu ®éng, tèc ®é quay vßng vèn nhanh vµ do ®ã, dÔ thu håi. H¬n n÷a, vèn ®Çu t cho ngµnh l¹i rÊt lín chØ xÕp sau s¶n xuÊt m¸y bay nªn thêi gian ®Ó thu håi vèn lµ rÊt l©u. + Sinh lîi cao C«ng nghiÖp « t« lµ mét ngµnh cã quy m« lín vµ còng ®îc coi lµ ngµnh siªu lîi nhuËn. Tæng gi¸ trÞ hµng hãa do ngµnh c«ng nghiÖp nµy t¹o ra ®· ®¹t tíi nh÷ng con sè khæng lå. ChØ xÐt nh÷ng chi tiÕt phô tïng rÊt nhá trong « t« nhng nã cã gi¸ trÞ lín gÇn b»ng mét chiÕc xe m¸y cã gi¸ trÞ. §iÒu nµy chøng tá ngµnh c«ng nghiÖp « t« cã ®îc nguån lîi nhuËn lín lµ do ngµnh t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao. 2.2.1.2. VÒ c«ng nghÖ kü thuËt §©y lµ lÜnh vùc ®ßi hái c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i. Mét s¶n phÈm « t« ®îc tung ra trªn thÞ trêng lµ sù kÕt hîp cña hµng ngh×n, hµng v¹n chi tiÕt c¸c lo¹i, kh«ng gièng nhau. Mçi chi tiÕt ®Òu cã nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt riªng vµ ®îc chÕ t¹o theo ph¬ng ph¸p riªng ë nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau nhng vÉn ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé cña s¶n phÈm. Khi c«ng nghiÖp « t« ph¸t triÓn, xuÊt hiÖn nhiÒu chi tiÕt vît qu¸ kh¶ n¨ng thao t¸c cña con ngêi, yªu cÇu ph¶i cã sù trî gióp cña m¸y mãc kü thuËt. M¸y mãc kü thuËt cµng hiÖn ®¹i cµng gi¶m bít sù nÆng nhäc vµ nguy hiÓm; nhng ®iÒu quan träng h¬n lµ díi sù ®iÒu khiÓn cña con ngêi, nh÷ng m¸y mãc hiÖn ®¹i cã thÓ chÕ t¹o vµ l¾p r¸p c¸c chi tiÕt thµnh s¶n phÈm cuèi cïng víi x¸c suÊt sai sãt kh«ng ®¸ng kÓ. Lê Mạnh Cường - 10 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập 2.2.1.3. VÒ tæ chøc s¶n xuÊt + Chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ trong s¶n xuÊt ChiÕc « t« lµ mét s¶n phÈm c«ng nghiÖp v« cïng phøc t¹p. Mét chiÕc « t« hiÖn ®¹i cã trªn 25.000 chi tiÕt. B¶n th©n c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« kh«ng thÓ tù m×nh s¶n xuÊt ra toµn bé sè lîng lín c¸c chi tiÕt ®ã. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt « t« nhËn ®îc tõ c¸c nhµ cung cÊp phÇn lín c¸c chi tiÕt l¾p r¸p vµ nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt. Sù kh¸c nhau vÒ tû lÖ còng nh néi dung ph©n chia gi÷a phÇn gi¸ trÞ hµng ho¸ mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« tù t¹o ra vµ phÇn mµ hä ®Æt hµng c¸c nhµ cung cÊp tuú theo truyÒn thèng vµ quan ®iÓm qu¶n lý cña tõng nhµ s¶n xuÊt. Th«ng thêng phÇn gi¸ trÞ hµng ho¸ mµ b¶n th©n nhµ s¶n xuÊt « t« t¹o ra vµo kho¶ng 20% tíi 40% tæng gi¸ trÞ « t«. HiÖn nay, c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trªn thÕ giíi vÉn thùc hiÖn quy tr×nh chÕ t¹o gåm bèn c«ng ®o¹n cña h·ng Ford: rÌn dËp, hµn, s¬n, l¾p r¸p. Côm chi tiÕt quan träng nhÊt cña « t« mµ hÇu hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trªn thÕ giíi ®Òu tù m×nh nghiªn cøu, chÕ t¹o lµ khung vá xe. Khung vá xe ®îc hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n sau ba c«ng ®o¹n ®Çu lµ rÌn dËp, hµn vµ s¬n. Sau ®ã ë c«ng ®o¹n l¾p r¸p, c¸c côm vµ chi tiÕt cßn l¹i ®îc l¾p r¸p vµo côm chi tiÕt c¬ së lµ khung vá xe t¹o nªn chiÕc xe « t« hoµn chØnh. Ngoµi khung vá xe, c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« cßn thêng tù s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt vµ c¸c côm chi tiÕt c¬ b¶n, quan träng nh ®éng c¬, hÖ thèng truyÒn lùc, hÖ thèng treo, ... C¸c côm chi tiÕt cßn l¹i nh hÖ thèng ®iÖn, phÇn néi vµ ngo¹i thÊt,... thËm chÝ c¶ nguyªn vËt liÖu, kü thuËt c«ng nghÖ ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt do nhµ s¶n xuÊt « t« tù s¶n xuÊt, ®Òu do c¸c nhµ s¶n xuÊt ®îc chuyªn m«n ho¸ kh¸c cung cÊp. + Quy m« lín vµ xu híng tËp trung ho¸ lµ ®Æc trng thø hai cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« trong tæ chøc s¶n xuÊt §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng thÓ tæ chøc s¶n xuÊt « t« víi quy m« nhá. C«ng nghiÖp « t« ngay tõ khi míi h×nh thµnh ®· lu«n g¾n liÒn víi quy m« s¶n xuÊt lín. Quy m« lín cña c«ng nghiÖp « t« ®îc thÓ hiÖn c¶ vÒ s¶n lîng, vèn ®Çu t vµ thu hót lùc lîng lao ®éng khæng lå. C«ng nghiÖp « t« thÕ giíi hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i víi mét lo¹t sù s¸t nhËp, liªn kÕt, hîp t¸c. 2.2.1.4. VÒ s¶n phÈm §Æc ®iÓm næi bËt cña ngµnh ®ã lµ s¶n phÈm mang gi¸ trÞ rÊt cao. ChiÕc xe «t« tõ rÊt l©u ®· kh«ng cßn ®îc coi chØ lµ ph¬ng tiÖn ®i l¹i ®¬n thuÇn mµ c¸c nhµ chÕ t¹o ®· kh«ng ngõng trang bÞ cho nã v« sè tiÖn Ých kh¸c, khiÕn cho « t« giê ®©y nh mét m¸i nhµ di ®éng, mét biÓu tîng cña sù giµu cã, thÞng vîng. Mét chiÕc xe «t« cã gi¸ trÞ tõ chôc ngh×n ®«la cho ®Õn hµng tr¨m ngh×n ®«, thËm chÝ cã c¸i lªn tíi 700.000 ®Õn 800.000 USD. Lê Mạnh Cường - 11 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Thªm mét sù kh¸c biÖt n÷a so víi c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o kh¸c, mét chiÕc « t« ® îc h×nh thµnh tõ rÊt nhiÒu chi tiÕt-gÇn 30 000 chi tiÕt ®ßi hái sù tinh vi trong chÕ t¹o. ChÝnh nhê ®Æc ®iÓm nµy mµ ngµnh c«ng nghiÖp « t« trë thµnh kh¸ch hµng cña rÊt nhiÒu c¸c ngµnh kh¸c. 2.2.2 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam NÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« cña viÖt nam ®· chÝnh thøc ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ ®Çu nh÷ng n¨m n¨m m¬i cña thÕ kû 20. Trong thêi kú tõ n¨m 1952-1996 lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt « t« cña ViÖt nam ®îc x¾p xÕp theo m« h×nh kinh tÕ tËp trung, bao cÊp. C¸c doanh nghiÖp chñ yÕu s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p c¸c xe x· héi chñ nghÜa nh cña Liªn x«. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, khi mµ mét lo¹t c¸c liªn doanh s¶n xuÊt « t« ra ®êi th× nÒn c«ng nghiÖp chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vÉn chØ dõng l¹i ë møc ®é gia c«ng l¾p r¸p chø cha thùc sù h×nh thµnh mét nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« chÝnh quy hiÖn ®¹i theo ®óng nghÜa cña nã. III. Thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt « t« t¹i ViÖt Nam trong thêi k× héi nhËp. 3.1 Thùc tr¹ng cu¶ ngµnh s¶n xuÊt « t« ViÖt Nam thêi kú héi nhËp Năm 2007, Việt Nam có khoảng 770.000 xe ô tô con lưu hành, tỷ lệ sở hữu là 8 xe /1000 người. Theo thứ trưởng bộ công thương Đỗ Hữu Hào, năm 2007 Việt Nam mới chỉ tiêu thụ được khoảng 100.000 ô tô các loại, trong khi đó, lượng tiêu thụ xe gắn máy vào khoảng 3,6 triệu chiếc. Thị trường xe máy đang trong thời kỳ nở rộ và theo dự đoán Lê Mạnh Cường - 12 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập sẽ duy trỳ trong 5-10 năm nữa do nhu cầu về lưu thông cá nhân và hệ thống đường giao thông chưa phát triển. Tuy nhiên, ông Hào nhận định, thị trường ô tô Việt Nam sẽ là một thị trường đầy tiềm năng và việc sử dụng ô tô thay thế cho xe gắn máy sẽ đến trong một tương lai không xa. Ông Ngô Văn Trụ - Phó vụ trưởng Vụ cơ khí luyện kim và hoá chất (Bộ Công thương) đánh giá Việt Nam hiện nay đang ở thời kỳ trước “ô tô hóa” motorization với tỷ lệ 18xe/1000 dân, tương đương như Ấn Độ và Pakistan, và Việt Nam năm 2007 có thể bằng với Thái Lan thời điểm năm 1986 nếu so sánh bề tỷ lệ xe/1000 dân và mức GDP đầu người (theo ngang sức giá mua). Thứ trưởng Đỗ Hữu Hào thảng thắn vạch rõ những vấn đề nổi cộm chủ yếu của thị trường ô tô trong nước hiện nay là thị trường nhỏ, sản lượng nhỏ nhưng lại có quá nhiều nhà sản xuất lắp ráp ô tô. Thứ hai là thiếu nhà cung cấp nội địa về linh kiện, phụ tùng cho các liên doanh lắp ráp, sản xuất ô tô. Thứ ba là giá xe ô tô sản xuất lắp ráp tại Việt Nam quá cao. Ngoài ra, ngay trong khu vực thì ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam lại đi sau các nước như Thái Lan và Indonesia. Ngành công nghiệp phụ trợ không thể phát triển được vì sản lượng nhỏ và hạ tầng giao thông kém. Hơn nữa Việt Nam chỉ còn có quỹ thời gian là mười năm để phát triển ngành công nghiệp ô tô (năm 2018, theo cam kết CEPT, thuế dành cho xe nhập khẩu nguyên chiếc từ các nước Asian chỉ còn 0%) đang đặt ra những thách thức gay gắt. Khi mức thu nhập đầu người tăng lên, các nghành cạnh tranh dựa trên chi phí lao động giá rẻ hiện nay như dệt may da giầy ... hiện nay sẽ mất dần lợi thế. Khi đó không có nghành công nghiệp ô tô phát triển mạnh có thể mang lại những hậu quả nặng nề. Điều này sẽ ảnh hưởng đến đầu tư xã hội , số lượng công ăn việc làm và ảnh hưởng tới cán cân thương mại. Ông nêu rõ quá trình ô tô hóa là xu thế tất yếu, để đem lại lợi ich, Việt Nam cần phải nâng cao thị phần của xe sản xuất trong nước với tỷ lệ nội địa hóa cao. Hay nói cách khác, nếu như không phát triển được nghành công nghiệp ô tô thì về lâu dài Việt Nam sẽ phải gánh chịu mức thâm hụt thương mại khổng lồ Lê Mạnh Cường - 13 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Trong khi đó thị trường ô tô nhập ngoại trong nước lại quá thừa, theo số liệu thống kê của tổng cục Hải quan, cho đến ngày cuối tháng 6/2008, số lượng xe nhập khẩu về Việt Nam là 1.700 chiếc. Bên cạnh đó trong tháng 4 và tháng 5/2008, số xe nhập khẩu về Việt Nam là 7.000 chiếc. Còn theo số liệu của Cục cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt Bộ công an, 6 tháng đầu năm 2008 số lượng xe hơi nhập về nước khoảng gần 20.000 chiếc, thế nhưng chỉ có 12.000 chiếc được đăng ký, còn lại khoảng 8.000 chiếc được xếp vào dạng tồn kho. Bảng1: Báo cáo sản phẩm ngành công nghiệp lắp ráp ôtô Việt Nam Đơn vị: 1000 cái A B Lê Mạnh Cường Ðon vị Năm Năm Năm tính C 2003 2004 2005 1 2 3 - 14 - Năm Năm (%) (%) (%) (%) (%) 2006 2007 4 5 6=2/1 7=3/2 8=4/3 9=5/4 10=5/1 Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập 127 128 129 130 Lắp ráp ô tô 1000 cái - CNTƯ - CNĐP - ĐTNN 1000 cái 51 0 0 41 49 0 0 41 56 14 0 42 48 0 0 37 73 19 0 54 -0.03 0 0 -0.02 0.14 0 0 0.05 -0.15 -1 0 -0.14 0.53 0 0 0.48 Nguồn: Trích báo cáo sản phẩm của nghành công nghiệp lắp ráp ô tô ở Việt Nam tính từ năm 2003 đến cuối năm 2007 3.1.1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña mét sè c«ng ty ViÖt Nam tríc khi héi nhËp 3.1.1.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn Hoµ nhÞp cïng sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam còng ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n th¨ng trÇm trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ chia thµnh c¸c thêi kú sau: * Thêi k× tríc n¨m 1975 Tríc n¨m 1954 xe « t« sö dông ë ViÖt Nam hoµn toµn lµ xe cña níc ngoµi mang tõ Ph¸p sang víi c¸c m¸c xe næi tiÕng nh Renault, Peugoet, Citroen...Phô tïng ®îc nhËp 100% tõ Ph¸p, ta chØ lµm nh÷ng chi tiÕt ®¬n gi¶n nh bul«ng, ªcu…phôc vô cho söa ch÷a xe. C¸c h·ng cña Ph¸p thµnh lËp c¸c gara võa trng bµy b¸n xe, võa tiÕn hµnh dÞch vô b¶o hµnh, b¶o dìng vµ söa ch÷a. Tuy nhiªn, sè lîng xe « t« sö dông ë ViÖt Nam trong thêi k× nµy rÊt Ýt ái. §Õn n¨m 1950, ta më chiÕn dÞch biªn giíi, khai th«ng biªn giíi ViÖt Nam víi c¸c níc x· héi chñ nghÜa anh em. Ta ®· ®îc c¸c níc b¹n viÖn trî mét sè xe ca GAT51 dïng ®Ó vËn chuyÓn ngêi vµ qu©n khÝ . Lóc nµy c¸c xëng qu©n giíi s¶n xuÊt vµ söa ch÷a vò khÝ kiªm lu«n viÖc b¶o dìng vµ s÷a ch÷a xe. Sau ngµy gi¶i phãng, Bé c«ng nghiÖp nÆng thµnh lËp c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng 1, 2, 3 ®Ó s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt nh ®éng c¬, hép sè, gÇm xe. Bé giao th«ng vËn t¶i giao cho côc c¬ khÝ trùc thuéc thµnh lËp m¹ng líi söa ch÷a xe vµ s¶n xuÊt phô tïng kh¾p c¸c tØnh tõ L¹ng S¬n, Hµ Néi ®Õn NghÖ An, Qu¶ng B×nh. Mét thêi gian sau, Côc c¬ khÝ Bé giao th«ng vËn t¶i thµnh lËp nhµ m¸y « t« 1-5 vµ nhµ m¸y Ng« Gia Tù s¶n xuÊt phô tïng m¸y gÇm. C¸c bé kh¸c nh Bé Quèc phßng, Bé C¬ khÝ luyÖn kim còng x©y dung riªng cho m×nh mét nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng « t«. *Thêi k× tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1991 Lê Mạnh Cường - 15 - Lớp: CN48C 0.09 0 0 0.07 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Thêi k× nµy, tÝnh chÊt kÕ ho¹ch hãa mÊt dÇn t¸c dông, sù bao cÊp ®Çu vµo, ®Çu ra cho c¸c nhµ m¸y « t« kh«ng cßn ®îc nh tríc, nhu cÇu vÒ phô tïng còng h¹n chÕ, thªm vµo ®ã thiÕt bÞ kÜ thuËt, m¸y mãc lçi thêi, l¹c hËu ®· kh«ng ®¶m b¶o chÊt lîng s¶n phÈm. ë MiÒn B¾c, c¸c nhµ m¸y cña chóng ta xuèng cÊp nghiªm träng, ®øng tríc nguy c¬ ph¶i ®ãng cöa vµ mét sè nhµ m¸y nh c¬ khÝ Ng« Gia Tù 3-2, niÒm tù hµo cña chóng ta tríc kia, ®· ph¶i cho mét bé phËn c«ng nh©n nghØ kh«ng ¨n l¬ng. ë miÒn Nam, chóng ta kh«ng cã nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng « t«, chØ cã c¸c xëng söa ch÷a vµ b¸n phô tïng xe ngo¹i nhËp. Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc trªn thÕ giíi trªn c¬ së hîp t¸c cïng cã lîi. Tríc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ níc ®· nh×n thÊy nh÷ng ®iÓm yÕu vÒ vèn, vÒ c«ng nghÖ, vÒ con ngêi, cña ngµnh trong khi nÒn kinh tÕ cña chóng ta cÇn nhiÒu chñng lo¹i xe ®Ó phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. §Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t«, chóng ta cÇn cã nguån vèn lín, trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã ®éi ngò c¸n bé ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é ®Ó cã thÓ sö dông tèt hÖ thèng trang thiÕt bÞ ®ã. Song t¹i thêi ®iÓm nµy, viÖc chóng ta tù ®Çu t toµn bé trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hoµn chØnh ®Ó s¶n xuÊt xe lµ ®iÒu kh«ng thÓ. Chóng ta ®· ®i theo mét híng kh¸c. Song song víi viÖc kªu gäi c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi vµo ®Çu t t¹i ViÖt Nam, chóng ta ®· ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vÒ u ®·i ®Çu t. §iÒu nµy ®· lµm thÞ trêng « t« trong níc s«i ®éng h¬n, nhiÒu nhµ ®Çu t ®· ®Õn ViÖt Nam ®Ó t×m hiªu thÞ trêng, nghiªn cøu c¸c híng ®Çu t cã lîi nhÊt. Tuy nhiªn do thêi k× nµy ta cßn bÞ Mü cÊm vËn vÒ kinh tÕ nªn c¸c h·ng s¶n xuÊt xe h¬i lín cña Mü, NhËt B¶n, Ch©u ¢u cßn dÌ dÆt trong viÖc quyÕt ®Þnh cã ®Çu t t¹i ViÖt Nam hay kh«ng. Hä thêng ®Çu t gi¸n tiÕp th«ng qua mét c«ng ty ch©u Á nµo ®ã. MÆc dÇu vËy, ®©y còng lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng cho viÖc thµnh lËp c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t« t¹i ViÖt Nam thêi gian sau ®ã. *Thêi kú tõ n¨m 1991 ®Õn nay Ph¶i nãi r»ng ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam thùc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kÓ tõ sau n¨m 1991 g¾n liÒn víi sù ra ®êi rÇm ré cña c¸c liªn doanh cña hÇu hÕt c¸c h·ng xe næi tiÕng trªn thÕ giíi nh Ford, Toyota, Mercedes-Benz....Theo thèng kª cña HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt l¾p r¸p « t« ViÖt Nam (VAMA), hiÖn nay trªn c¶ níc ®· cã 11 liªn doanh s¶n xuÊt l¾p r¸p « t« víi tæng sè vèn ®Çu t lµ 543,429 triÖu ®« la, c¸c liªn doanh « t« cã tæng s¶n lîng ®¹t 148.900 chiÕc xe/n¨m, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho h¬n 3000 lao ®éng. Nh vËy, c¸c liªn doanh cã vai trß cùc kú quan träng trong bíc ®Çu t¹o dùng nªn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam trong khi vai trß cña c¸c doanh nghiÖp « t« trong níc cña ViÖt Nam lµ hÕt søc mê nh¹t. Lê Mạnh Cường - 16 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Cã thÓ nãi, sù ra ®êi cña 11 liªn doanh trªn ®· cho thÊy thÞ trêng xe h¬i ViÖt Nam lµ thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng vµ c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi ®· rÊt chó träng ®Õn thÞ trêng nµy. Nh vËy, lÞch sö h×nh thµnh ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®· cho thÊy sau bao n¨m chóng ta dß dÉm con ®êng ph¸t triÓn ngµnh giê ®©y con ®êng ®ã ®· hiÖn râ h¬n vµ høa hÑn mét triÓn väng s¸ng l¹ng trong mét t¬ng lai kh«ng xa. 3.1.1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp « t« ViÖt Nam hiÖn nay Vµo thêi ®iÓm nµy, ho¹t ®éng s¶n xuÊt l¾p r¸p cña c¸c liªn doanh « t« ë ViÖt Nam cha cho thÊy hÕt tÝnh hiÖn ®¹i trong s¶n xuÊt « t«. Mét nhµ m¸y s¶n xuÊt « t« chuÈn ph¶i cã Ýt nhÊt 4 quy tr×nh c¬ b¶n lµ dËp, hµn, s¬n vµ l¾p r¸p; trong khi ®ã c¸c liªn doanh « t« ë ViÖt Nam (trõ Toyota míi ®Çu t vµo c«ng ®o¹n dËp) míi chØ thùc hiÖn ®îc 3 quy tr×nh cuèi lµ hµn, s¬n vµ l¾p r¸p. C¶ 3 c«ng ®o¹n nµy ®Òu kh«ng ®ßi hái cao vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, kh«ng ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o vµ khã cã thÓ n©ng cao ®îc tû lÖ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm. ¤ t« níc ta ®îc cung cÊp tõ hai nguån chÝnh lµ nhËp khÈu vµ do c¸c doanh nghiÖp l¾p r¸p, chÕ t¹o « t« trong níc cung cÊp bao gåm 11 liªn doanh vµ sáu doanh nghiÖp Nhµ níc tuy nhiªn sè lîng xe l¾p r¸p cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc lµ kh«ng ®¸ng kÓ. MÆc dï cïng víi sù lín m¹nh cña c¸c liªn doanh víi sè lîng xe b¸n ra kh«ng ngõng gia t¨ng nhanh chãng nhng sè lîng xe nhËp khÈu còng tiÕp tôc t¨ng. Thời kỳ trước khi nước ta gia nhập WTO, số lượng xe tiêu thụ của nước ta chủ yếu vẫn là xe nhập khẩu với tỷ trọng lớn dù rằng nhà nước đã có những chính sách nhập khẩu. Tuy nhiên theo tổng cục thống kê cho biết thì so với mức tăng trưởng của xe nhập khẩu thì sản lượng xe bán ra của các doanh nghiệp trong nước vẫn còn thấp. §©y lµ b¸o c¸o s¶n phÈm cña hiÖp héi các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA) n¨m 2005 vµ 2006: B¶ng 2 - Tæng sè xe b¸n ra cña c¸c thµnh viªn VAMA §¬n vÞ: chiÕc, % 2005 Doanh nghiÖp Mªkong S¶n lîng sè lîng (chiÕc) Lê Mạnh Cường 172 tû träng (%) 0,90 2006 Lîng tiªu thô sè lîng (chiÕc) 217 tû träng (%) 1,34 - 17 - S¶n lîng sè lîng (chiÕc) 438 tû träng (%) 1,23 Lîng tiªu thô sè lîng (chiÕc) 597 tû träng (%) 1,45 Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập VMC Vidamco Vinastar Mercedes Vidaco Suzuki Toyota Isuzu Ford Hino Trêng H¶i Vinacomin Honda Samco Vinaxuki Tæng 646 2658 2663 447 309 2410 5925 1344 2245 350 3,37 13,87 13,90 2,33 1,60 12,60 30,90 7,00 11,70 1,83 303 2320 1802 691 206 1775 5602 1147 1739 333 1,88 14,38 11,17 4,28 1,27 11,00 34,72 7,10 10,78 2,08 19169 100 16135 100 172 899 2466 904 483 1296 12325 2476 3109 643 5713 76 2124 530 1982 35636 0,48 2,52 6,92 2.53 1,35 3,64 34,58 6,95 8,72 1,80 16,03 0,21 5,96 1,49 5,59 100 659 1634 3398 1202 530 1807 14784 2512 3610 714 5354 351 1110 478 2393 41133 1,60 3,97 8,26 2,92 1,29 4,39 35,94 6,10 8,78 1,74 13,01 0,85 2,70 1,16 5,84 100 Nguån: Thèng kª cña hiÖp héi các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA) Nhìn vào bảng thống kê thấy sản lượng và số lượng tiêu thụ xe của các doanh nghiệp trong nước tăng lên đáng kể, sự phát triển của nhiều doanh nghiệp so với tương quan chung của cả hiệp hội thì tỷ trọng của các doanh nghiệp này cũng tăng lên.Có thể kể ra như Mekong có sản lượng tăng 266 chiếc, tỷ trọng tăng 0,33%; lượng tiêu thụ tăng 380 chiếc, tăng tỷ trọng hơn 0,11%. Tương tự như vậy có các doanh nghiệp như Toyota, Isuzu, Hino, Mercedes.Tuy nhiên cũng có một số doanh nghiệp giảm sút về cả sản lượng lẫn số lượng tiêu thụ và cả tỷ trọng chung so với toàn hiệp hội. Như doanh nghiệp Vidamco ( doanh nghiệp này giải thể vào năm 2007) có sản lượng giảm 1759 chiếc,tỷ trọng giảm 11,35%; lượng tiêu thụ giảm 686 chiếc,tỷ trọng giảm 10,41%. Các doanh nghiệp khác như VMC, Suzuki. Các doanh nghiệp còn lại của năm 2005 nhìn chung không thay đổi nhiều so với tương quan chung của cả hiệp hội và của riêng từng doanh nghiệp. Đặc biệt, năm 2006 có sự gia nhập của 5 doanh nghiệp vào hiệp hội VAMA, có sản lượng và lượng tiêu thụ khá cao, cao nhất là Trường Hải với sản lượng là 5713 chiếc và lượng tiêu thụ là 5354 chiếc, tỷ trọng so với toàn ngành là 16,03% và 13,01%. Các doanh nghiệp khác có chất lượng xe rất tốt. 3.1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña mét sè c«ng ty ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp Lê Mạnh Cường - 18 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập Theo ý kiến chung của các nhà quản lý, nghiên cứu, doanh nghiệp sản xuất, phân phối ô tô và công nghiệp phụ trợ thì Việt Nam chưa có nghành công nghiệp ô tô theo nghĩa đủ. + Nghành công nghiệp ô tô hình thành từ đầu thập kỷ trước, với 11 liên doanh có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Cho tới năm 2000, Chính phủ cho phép nhà đầu tư trong nước được thành lập doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp dòng xe bus, xe thông dụng. Hiện, hơn 40 doanh nghiệp lắp ráp được khoảng 8 vạn xe/năm, làm giảm nhập khẩu, tiết kiệm nhiều tỉ USD, giải quyết việc làm cho hàng chục vạn lao động trong nghành này và các nghành công nghiệp phụ trợ; dự kiến năm 2010 có thể đạt sản lượng 10 vạn xe/ năm. Viện chiến lược chính sách công nghiệp dự báo, năm 2010, Việt Nam sẽ có khoảng hơn 1,2 triệu, năm 2020 sẽ có hơn 3 triệu ô tô hoạt động. Nhu cầu vận tải bộ chiếm nhu cầu ngày càng lớn, cộng với đòi hỏi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế đang đòi hỏi nghành công nghiệp ô tô và những nghành liên quan cần phải đổi mới nhanh, nhiều hơn nữa. + Theo Tổng thư ký hội kỹ sư ô tô Việt Nam Dư Quốc Thịnh, nghành công nghiệp ô tô nước nhà đang còn manh mún, chủ yếu là lắp ráp. Các bộ phận quan trọng nhất của ô tô (động cơ, hộp truyền động...) chúng ta chưa làm được. Hô hào nội địa hóa từng đấy năm, đến nay chúng ta mới chỉ sản xuất được một phần rất nhỏ giá trị xe. + Công nghiệp ô tô đòi hỏi nguyên liệu từ nhiều nghành (gang, thép, cao su, nhựa, hóa chất, điện tử...), phát triển công nghiệp ô tô đương nhiên đẩy hàng chục nghành khác phát triển. Để hình thành một chiếc ô tô cần 2-3 vạn chi tiết, nhưng thực tế công nghiệp phụ trợ của ta: các doanh nghiệp đầu tư còn chắp vá, quy mô sản xuất nhỏ, sản phẩm chủ yếu là linh kiện giản đơn, công kềnh, ít bí quyết công nghệ, có giá trị thấp trong cơ cấu nội địa hóa; công nghiệp lạc hậu, hầu như chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp FDI. Công nghiệp phụ trợ ô tô cần hàng nghìn nhà cung cấp linh kiện (như Đài Loan hơn 2.000), trong đó nhiều nhất là các nhà cung cấp nguyên vật liệu, tiếp đó là các nhà cung cấp linh kiện, cuối cùng là lắp ráp. Để tránh khỏi lắp ráp giản đơn, một doanh Lê Mạnh Cường - 19 - Lớp: CN48C Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Đề tài Ngành công nghiệp Ôtô trong quá trình hội nhập nghiệp ô tô cần ít nhất 20 nhà cung cấp nhiều loại linh kiện; nhưng đến nay chưa doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô nào tại Việt Nam có được 20 nhà cung cấp trong nước. Hãng ô tô hiện đại đòi hỏi rất cao về nguồn nguyên liệu, loại sản phẩm, dịch vụ, năng lực sản xuất; còn chúng ta năng lực sản xuất thấp, quản lý yếu, năng lực tài chính hạn chế, kế hoạch và điều độ sản xuất chưa tốt. Cho đến nay, cả nước có khoảng 200 doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô và con số này sẽ không dừng ở đó vì ngày càng thêm nhiều doanh nghiệp “xếp hàng” xin được tham gia sản xuất ô tô theo công nghệ Trung Quốc, giá rẻ. * Bảng 3: Báo cáo bán hàng của VAMA mÊy th¸ng cuèi n¨m 2007: + Trong tháng 10, tổng sản lượng bán hàng của các thành viên VAMA tăng 125% so với tháng 10 năm 2006 đạt 9081 xe. Phân khúc xe thương mại tăng 170% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong 10 tháng, số lượng xe bán ra của VAMA tăng gần gấp đôi năm ngoái, đặc biệt dòng xe du lịch tăng gần gấp 3 lần (141%). Trong 9081 xe tháng này số lượng xe du lịch là 1864 xe, xe đa dụng là 1789 xe. Toyota Việt nam tiếp tục dẫn đầu với trên 2000 xe các loại, sau là Vinamotor gần 1300 xe, đứng thứ 3 là Trường Hải hơn 1200 xe. Vidamco đứng thứ 2 ở dòng xe du lịch với hơn 800 xe, FORD Việt nam là hơn 600 xe, Honda 518 xe các loại + Trong th¸ng 11: Thị trường xe tháng 11 vừa lập lên kỷ lục mới với 10.110 chiếc được bán ra, tăng 167% so với cùng kỳ năm ngoài và vượt số lượng bán tháng trước, tháng được coi là thành công kỷ lục, 1.029 chiếc. Tuy nhiên, một số mẫu xe có dấu hiệu hạ nhiệt. Nhìn một cách tổng thể, báo cáo của Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) cho thấy doanh số bán ra từ tháng 1 tới nay đã liên tục tăng và đạt mức tăng 97% so với cùng kỳ năm trước, trong đó dòng xe du lịch tăng trưởng nhiều nhất với mức 148%. Lê Mạnh Cường - 20 - Lớp: CN48C