Tài liệu Thực trạng và một số giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế nông hộ tại xã tiền phong - huyện thường tín -tỉnh hà tâ

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I Më ®Çu 1.1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi N«ng nghiÖp lµ mét trong hai ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt chñ yÕu, gi÷ vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã cµng trë lªn quan träng ®èi víi mét quèc gia víi gÇn 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ gÇn 70% lao ®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh thuéc lÜnh vùc n«ng nghiÖp nh- ®Êt n-íc ViÖt Nam ta. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n, kinh tÕ hé gia ®×nh gi÷ vai trß quan träng kh«ng thÓ thiÕu. Nã lµ ®¬n vÞ kinh tÕ ®Æc thï vµ phï hîp víi thùc tr¹ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n-íc ta hiÖn nay. Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ vÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n-íc, kinh tÕ hé ®-îc coi träng vµ nã ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp n-íc ta, ®-a n-íc ta tõ chç thiÕu l-¬ng thùc thùc phÈm trë thµnh n-íc cã khèi l-îng g¹o xuÊt khÈu ®øng thø hai trªn thÕ giíi. Nh- vËy kinh tÕ hé ®· tá ra lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ phï hîp víi ®Æc thï trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nã gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm vµ x©y dùng cuéc sèng míi ë n«ng th«n, ®¸p øng tèt nhu cÇu ngµy cµng cao vµ phong phó cña con ng-êi vÒ l-¬ng thùc, thùc phÈm. MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua kinh tÕ hé ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu to lín, song chÝnh trong b¶n th©n nã vÉn ®ang tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn c¬ b¶n cÇn gi¶i quyÕt ®ã lµ: - S¶n xuÊt trong kinh tÕ hé hiÖn nay chñ yÕu lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, yªu cÇu øng dông khoa häc, kü thuËt vµo s¶n xuÊt bÞ k×m h·m bëi diÖn tÝch ®Êt manh món, quy m« nhá do kÕt qu¶ cña viÖc chia ®Êt b×nh qu©n. - M©u thuÉn gi÷a t¨ng d©n sè vµ thiÕu viÖc lµm, kÕt hîp víi tÝnh thêi vô trong n«ng nghiÖp t¹o ra hiÖn t-îng d- thõa lao ®éng, dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n thÊp. -1- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - T×nh tr¹ng thiÕu kiÕn thøc, thiÕu vèn ®Çu t- ®ang lµ t×nh tr¹ng chung cña c¸c hé gia ®×nh nªn khi cã chÝnh s¸ch cho vay vèn hé còng kh«ng biÕt sö dông sao cho cã hiÖu qu¶. TiÒn Phong lµ mét x· thuéc HuyÖn Th-êng TÝn - TØnh Hµ T©y nÒn s¶n xuÊt cña x· nãi chung vÉn chñ yÕu dùa vµo n«ng nghiÖp. Kinh tÕ n«ng nghiÖp nãi chung vµ kinh tÕ n«ng hé cña x· nãi riªng ®ang dÇn ph¸t triÓn theo ®µ ph¸t triÓn chung cña c¶ n-íc nh-ng nã còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i cÇn ®-îc gi¶i quyÕt. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: "Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé t¹i x· TiÒn Phong - HuyÖn Th-êng TÝn -TØnh Hµ T©y". 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu ®Ò tµi - HÖ thèng hãa nh÷ng lý luËn vµ thùc tiÔn trong vµ ngoµi n-íc vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ hé, tõ ®ã gióp ta hiÓu râ vµ ®Çy ®ñ h¬n vÒ quan ®iÓm, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n-íc. - N¾m ®-îc thùc tr¹ng kinh tÕ n«ng hé cña ®Þa ph-¬ng nghiªn cøu vµ t×m ra nh÷ng nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë ®Þa bµn nghiªn cøu. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu. 1.3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 1.3.1. §èi t-îng nghiªn cøu - Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé -2- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - Hé n«ng d©n thuéc ®Þa bµn x· TiÒn Phong - Th-êng TÝn - Hµ T©y. 1.3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ hé trong ph¹m vi x· TiÒn Phong - Th-êng TÝn - Hµ T©y. - VÒ thêi gian: + Thu thËp sè liÖu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh trong 3 n¨m 2000 -2002. + Thêi gian thùc tËp 10/02/2003 ®Õn 10/06/2003. -3- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn II C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi 2.1. Mét sè lý luËn vÒ kinh tÕ hé n«ng d©n 2.1.1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ hé n«ng d©n vµ kinh tÕ n«ng hé 2.1.1.1 Kh¸i niÖm hé n«ng d©n Hé n«ng d©n ®· cã vµ tån t¹i tõ rÊt l©u, nã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi vµ tr¶i qua víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Nã lµ mét trong nh÷ng ®èi t-îng ®-îc c¸c nhµ khoa häc, c¸c tæ chøc trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau quan t©m. §øng ë mçi gãc ®é kh¸c nhau, hä ®-a ra nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hé. - Trong mét sè tõ ®iÓn chuyªn ngµnh kinh tÕ ng-êi ta ®· ®Þnh nghÜa vÒ hé nh- sau: "Hé lµ tÊt c¶ ng÷ng ng-êi sèng chung mét m¸i nhµ, nhãm ng-êi ®ã bao gåm c¶ nh÷ng ng-êi cïng chung mét huyÕt téc vµ nh÷ng ng-êi lµm c«ng". - Trªn ph-¬ng diÖn thèng kª, Liªn Hîp Quèc cho r»ng: "Hé lµ nh÷ng ng-êi cïng sèng chung mét m¸i nhµ, cïng ¨n chung vµ cã chung mét ng©n quü" - Theo Raul Hunnena Gi¸o s- ®¹i häc Tæng hîp Lisbon th×: "Hé lµ nh÷ng ng-êi cïng chung huyÕt téc, cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra s¶n phÈm ®Ó b¶o tån chÝnh b¶n th©n vµ céng ®ång" - VÒ hé n«ng d©n th× theo Gi¸o s- Fnan Kellis -1988: " Hé n«ng d©n lµ c¸c n«ng hé thu ho¹ch c¸c ph-¬ng tiÖn sèng tõ ruéng ®Êt, sö dông chñ yÕu lao ®éng gia ®×nh trong s¶n xuÊt n«ng tr¹i, n»m trong hÖ thèng kinh tÕ réng h¬n nh-ng c¬ b¶n ®-îc ®Æc tr-ng b»ng viÖc tham gia mét phÇn trong thÞ tr-êng ho¹t ®éng víi mét tr×nh ®é kh«ng cao. 2.1.1.2. Kh¸i niÖm kinh tÕ hé n«ng d©n -4- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Th«ng th-êng trong mçi qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ hé n«ng d©n ®Òu bao hµm c¶ nghiªn cøu vÒ kinh tÕ n«ng hé. Gièng nh- hé gia ®×nh, hé n«ng d©n còng ®-îc x¸c ®Þnh d-íi nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau, song dï xem xÐt ë gãc ®é nµo th× b¶n chÊt cña nã vÉn kh«ng thay ®æi. Theo "kinh tÕ hé n«ng d©n" XB n¨m 2000 cña TS. §ç V¨n ViÖn vµ Th.S §Æng V¨n TiÕn th×: " Kinh tÕ hé n«ng d©n lµ h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ c¬ së cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. Trong ®ã c¸c nguån lùc s¶n xuÊt nh- ®Êt ®ai, lao ®éng, tiÒn vèn vµ t- liÖu s¶n xuÊt ®-îc coi lµ cña chung ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, cã chung ng©n quü, ngñ chung mét nhµ, ¨n chung, mäi quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh lµ tïy thuéc vµo chñ hé. §-îc Nhµ n-íc thõa nhËn, hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. Kinh tÕ hé vµ kinh tÕ gia ®×nh lµ hai ph¹m trï nh-ng cã quan hÖ víi nhau. NÕu nh- kinh tÕ gia ®×nh ®-îc ®Æt trong mèi quan hÖ víi kinh tÕ tËp thÓ th× kinh tÕ hé ®-îc coi lµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp. NÕu gia ®×nh ®-îc xem trong mèi quan hÖ x· héi th× hé ®-îc xem lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë n«ng th«n n-íc ta hé ®Òu tån t¹i phæ biÕn d-íi d¹ng hé gia ®×nh. Tøc lµ hé võa cã chung c¬ së huyÕt thèng võa cã chung c¬ së kinh tÕ. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®«i khi chóng t«i ®ång nhÊt gi÷a kinh tÕ gia ®×nh vµ kinh tÕ hé. 2.1.2. §Æc tr-ng cña kinh tÕ tÕ hé n«ng d©n Kinh tÕ hé n«ng d©n gåm cã 6 ®Æc tr-ng sau: - Cã sù thèng nhÊt chÆt chÏ gi÷a quyÒn së h÷u, qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ sö dông c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Së h÷u trong n«ng hé lµ së h÷u chung, nghÜa lµ mäi thµnh viªn trong hé ®Òu cã quyÒn së h÷u víi nh÷ng t- liÖu s¶n xuÊt vèn cã, còng nh- c¸c tµi s¶n kh¸c cña hé. MÆt kh¸c do dùa trªn c¬ së kinh tÕ chung vµ cã cïng chung mét ng©n quü nªn mäi ng-êi trong hé ®Òu cã ý thøc tr¸ch nhiÖm rÊt cao vµ viÖc bè trÝ s¾p xÕp c«ng viÖc còng rÊt linh ho¹t, hîp lý. Tõ ®ã -5- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc trong n«ng hé rÊt cao. - Lao ®éng qu¶n lý vµ lao ®éng trùc tiÕp cã sù g¾n bã chÆt chÏ trong n«ng hé, mäi ng-êi th-êng g¾n bã víi nhau theo quan hÖ huyÕt thèng , kinh tÕ n«ng hé l¹i tæ chøc víi quy m« nhá h¬n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nªn viÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý còng ®¬n gi¶n h¬n. Trong n«ng hé chñ hé võa lµ ng-êi ®iÒu hµnh, qu¶n lý s¶n xuÊt võa lµ ng-êi trùc tiÕp tham gia lao ®éng s¶n xuÊt, dÉn ®Õn tÝnh thèng nhÊt gi÷a lao ®éng trùc tiÕp vµ lao ®éng qu¶n lý lµ rÊt cao. - Kinh tÕ n«ng hé cã kh¶ n¨ng thÝch nghi vµ tù ®iÒu chØnh rÊt cao. Do kinh tÕ hé cã quy m« nhá nªn dÔ ®iÒu chØnh h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp kh¸c. NÕu gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi hé cã thÓ tËp trung mäi nguån lùc vµo s¶n xuÊt ®Ó më réng s¶n xuÊt, khi gÆp ®iÒu kiÖn bÊt lîi hä dÔ dµng thu hÑp quy m«, thËm chÝ hé cã thÓ trë vÒ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp. - Cã sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt víi lîi Ých ng-êi lao ®éng. Trong kinh tÕ hé mäi ng-êi g¾n bã víi nhau c¶ trªn c¬ së kinh tÕ lÉn huyÕt téc vµ cã chung ng©n quü nªn dÔ dµng cã ®-îc sù nhÊt trÝ, sù ®ång t©m, hiÖp lùc ®Ó cïng nhau ph¸t triÓn kinh tÕ hé cña m×nh. V× vËy cã sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a kÕt qu¶ s¶n xuÊt víi ng-êi lao ®éng. Lîi Ých kinh tÕ ®· thùc sù trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy ho¹t ®éng cña mçi c¸ nh©n, lµ nh©n tè n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña kinh tÕ hé. - Kinh tÕ n«ng hé lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt nhá nh-ng l¹i rÊt hiÖu qu¶, quy m« nhá l¹i kh«ng ®ång nghÜa víi sù l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp. Trªn thùc tÕ n«ng hé vÉn cã kh¶ n¨ng øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng. Trong thùc tÕ ®· chøng minh n«ng hé lµ lao ®éng¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thÝch hîp nhÊt víi ®Æc ®iÓm trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. -Kinh tÕ hé n«ng d©n sö dông c¸c lao ®éng vµ tiÒn vèn cña chñ hél lµ chñ yÕu. 2.1.3. Ph©n lo¹i n«ng hé. Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kinh tÕ hé gia ®×nh lµ lo¹i h×nh kinh tÕ ®-îc -6- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng hãa. V× vËy nÕu c¨n cø vµo møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ta cã thÓ chia ra c¸c nhãm sau: - Nhãm kinh tÕ hé sinh tån: Lµ d¹ng ph¸t triÓn thÊp cña kinh tÕ hé, c¸c hé thuéc nhãm nµy chØ s¶n xuÊt mét sè lo¹i c©y trång vËt nu«i chñ yÕu nh»m duy tr× cuéc sèng cña gia ®×nh hä. Hä hÇu nh- kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt vèn, c«ng cô s¶n xuÊt th× th« s¬, l¹c hËu dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ hä tiÕn hµnh s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm. - Nhãm kinh tÕ hé tù tóc: Nhãm nµy s¶n xuÊt ra l-¬ng thùc thùc phÈm cung cÊp cho nhu cÇu gia ®×nh hµng ngµy, s¶n xuÊt cßn manh món, l¹c hËu kh«ng chÞu t×m tßi, häc hái, lu«n b»ng lßng víi b¶n th©n nªn hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt cña nhãm hé nµy rÊt thÊp. -Nhãm hé s¶n xuÊt nhá: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã mét bé phËn n«ng d©n lµm ¨n kh¸ gi¶, ngoµi phÇn s¶n xuÊt ®Ó cung cÊp cho b¶n th©n gia ®×nh cßn cã phÇn d- thõa ®Ó b¸n ra ngoµi thÞ tr-êng. §©y lµ nhãm hé phÇn nµo biÕt lµm ¨n, chÞu khã häc hái nh-ng vÉn ch-a thùc sù m¹nh d¹n ®Çu t-, thuª vèn ®Ó lµm ¨n. - Nhãm kinh tÕ hé s¶n xuÊt hµng hãa lín: §©y chÝnh lµ nh÷ng lo¹i hé s¶n xuÊt hµng hãa, nªn c¸c hé thuéc nhãm nµy ®· biÕt ®Çu t- ph¸t triÓn lo¹i h×nh kinh tÕ mang ®Æc tr-ng cña m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Trªn ®©y lµ c¸c nhãm hé thuÇn n«ng. C¸c hé cã thu nhËp chñ yÕu tõ ngµnh trång trät vµ ch¨n nu«i. §Æc tr-ng cña c¸c hé nµy lµ chÞu ¶nh h-ëng lín cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Ngoµi lo¹i hé thuÇn n«ng cßn cã nhãm hé kiªm ngµnh nghÒ ,dÞch vô: §©y lµ lo¹i hé ngoµi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hä cßn biÕt tËn dông nh÷ng c¸i cã s½n cña «ng cha ®Ó l¹i nh- c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng ®-îc kÕ thõa tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c nh»m n©ng cao thu nhËp cho gia ®×nh vµ tËn dông lao ®éng lóc n«ng nhµn ë n«ng th«n. V× vËy lo¹i hé nµy cã vèn ®Ó ®Çu t- cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã -7- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng. 2.1.4. C¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n Ta cã thÓ kh¸i qu¸t mét sè nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé nh- sau: - Nhãm c¸c yÕu tè chñ quan: §©y lµ yÕu tè do chÝnh b¶n th©n gia ®×nh n«ng d©n quyÕt ®Þnh. Mçi hé cã hoµn c¶nh riªng, cã tr×nh ®é, cã ph-¬ng tiÖn vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c nhau. §ã lµ c¸c yÕu tè chñ quan, nã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. C¸c yÕu tè chñ quan bao gåm: + §Êt ®ai: §Êt ®ai lµ t- liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu vµ ®Æc biÖt kh«ng g× cã thÓ thÓ thay thÕ ®-îc ®èi víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Do tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña nã mµ ®Êt ®ai cã thÓ coi nh- mét d¹ng cña vèn nh-ng l¹i ®-îc xem nh- mét nguån lùc riªng biÖt. SÏ kh«ng thÓ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nÕu kh«ng cã ®Êt ®ai, sè l-îng vµ chÊt l-îng ®Êt ®ai sÏ quy ®Þnh lîi thÕ so s¸nh cña mçi vïng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. H-íng sö dông ®Êt quy ®Þnh h-íng sö dông c¸c t- liÖu s¶n xuÊt kh¸c, chÊt l-îng ®Êt cao hay thÊp l¹i ¶nh h-ëng ®Õn n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i. V× vËy ®Êt ®ai ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. ChÝnh v× vËy víi mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c cã h¹n mçi hé cÇn cã kÕ ho¹ch sö dông sao cho phï hîp ®Ó cã ®-îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. + Vèn ®Çu t- cho s¶n xuÊt: vèn lµ gi¸ trÞ cña toµn bé ®Çu vµo, bao gåm nh÷ng tµi s¶n, vËt phÈm trong s¶n xuÊt kinh doanh. Còng nh- c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Trong n«ng nghiÖp vèn lµ yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng hãa. Vèn quyÕt ®Þnh ®Õn quy m« s¶n xuÊt tõ ®ã ¶nh h-ëng ®Õn chÊt l-îng s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c nguån lùc vµo s¶n xuÊt. Vèn ®-îc xÕp vµo c¸c yÕu tè chñ quan v× chñ hé cã quyÒn huy ®éng hoÆc quyÕt ®Þnh ph©n bæ vèn theo chu kú s¶n xuÊt. Vèn ®-îc t¹o ra tõ hai nguån c¬ b¶n lµ vèn tù cã vµ vèn ®i vay. ViÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶ hay kh«ng nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn -8- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 cña kinh tÕ hé. NÕu ta cè ®Þnh c¸c yÕu tè kh¸c, chØ xÐt riªng ¶nh h-ëng cña vèn ®Õn thu nhËp cña hé th× vèn ®Çu t- cho s¶n xuÊt vµ thu nhËp cña hé lµ hai ®¹i l-îng ®ång biÕn. + Lao ®éng: Lao ®éng lµ yÕu tè cÇn thiÕt cña mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng cã lao ®éng th× kh«ng thÓ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, còng nh- ®Êt ®ai lao ®éng ¶nh h-ëng ®Õn thu nhËp trªn c¶ hai mÆt, l-îng vµ chÊt. MÆt l-îng cña lao ®éng: ThÓ hiÖn ë møc ®é ®Çu t- lao ®éng vµo c«ng viÖc cô thÓ. NÕu hé cµng nhiÒu lao ®éng th× thu nhËp cña hé cµng cao. MÆt chÊt cña lao ®éng: ThÓ hiÖn sù hiÓu biÕt cña ng-êi lao ®éng trong c«ng viÖc s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, n¾m ®-îc qu¸ tr×nh sinh tr-ëng vµ ph¸t triÓn cña c©y trång vËt nu«i, tõ ®ã cã biÖn ph¸p t¸c ®éng, ch¨m sãc khoa häc vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. ChÊt l-îng lao ®éng cßn thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng tiÕp thu khoa häc kü thuËt, am hiÓu thÞ tr-êng vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc, thÓ hiÖn ë kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt. Lao ®éng lµ mét trong c¸c yÕu tè chñ quan ¶nh h-ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hé. Nã lµ yÕu tè cã thÓ thay ®æi ®-îc c¶ vÒ chÊt vµ vÒ l-îng nªn trong c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé th× gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao. - Nhãm yÕu tè kh¸ch quan: §©y lµ c¸c yÕu tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña n«ng hé mµ hé n«ng d©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®-îc. C¸c t¸c ®éng nµy cã thÓ theo h-íng tÝch cùc hoÆc tiªu cùc, cã thÓ lµ tèt víi lo¹i hé nµy nh-ng l¹i kh«ng tèt víi hé kh¸c. C¸c yÕu tè thuéc nhãm nµy bao gåm: + §iÒu kiÖn tù nhiªn: Do ®èi t-îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ sinh vËt sèng, qu¸ tr×nh sinh tr-ëng ph¸t triÓn phô thuéc nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh nh- khÝ hËu, thêi tiÕt, m«i tr-êng... NÕu gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi phï hîp víi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c©y trång vËt nu«i th× sÏ cho n¨ng suÊt cao vµ -9- Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng-îc l¹i. Nh- vËy trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp th× ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh kh¸ lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña n«ng hé. + ThÞ tr-êng: thÞ tr-êng lµ n¬i diÔn ra trao ®æi hµng hãa, thÞ tr-êng cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua c¬ chÕ thay ®æi gi¸ c¶. Gi¸ c¶ l¹i phô thuéc vµo quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr-êng. Cã hai lo¹i thÞ tr-êng lµ thÞ tr-êng ®Çu vµo vµ thÞ tr-êng ®Çu ra. §èi víi thÞ tr-êng ®Çu ra (thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm), nã ph¶n ¸nh cung s¶n phÈm. Trong n«ng nghiÖp cung vÒ s¶n phÈm th-êng lµ cung muén, h¬n n÷a c¸c s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp th-êng khã b¶o qu¶n, v× vËy rñi ro do thÞ tr-êng ®em l¹i trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ rÊt lín. Bªn c¹nh ®ã thÞ tr-êng c¸c s¶n phÈm trong n«ng nghiÖp lµ thÞ tr-êng c¹nh tranh hoµn h¶o, nªn ng-êi n«ng d©n kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®-îc thÞ tr-êng, v× vËy sù t¸c ®éng cña thÞ tr-êng lµm cho thu nhËp cña n«ng hé kh«ng æn ®Þnh. §èi víi thÞ tr-êng c¸c yÕu tè ®Çu vµo, gi¸ c¶ ®Çu vµo trªn thÞ tr-êng ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cña n«ng hé, v× thÕ nã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn quy m« s¶n xuÊt, ®Õn møc ®é ®Çu t- cña n«ng d©n. NÕu gi¸ ®Çu vµo t¨ng lµm cho chi phÝ ®Çu t- t¨ng dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt gi¶m xuèng. + ChÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc: ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ c«ng cô ®¾c lùc cña ChÝnh Phñ. Trong qu¶n lý kinh tÕ mçi chÝnh s¸ch ban hµnh ®Òu cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dï lín hay nhá. NÕu chÝnh s¸ch ®óng ®¾n sÏ kÝch thÝch ®-îc s¶n xuÊt vµ ng-îc l¹i. V× vËy chÝnh s¸ch cña Nhµ n-í cã ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn thu nhËp cña hé hay ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng hé. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt Nam, Nhµ n-íc ta ®· chøng tá ®-îc vai trß cña m×nh trong qu¶n lý kinh tÕ. Nã thÓ hiÖn râ nÐt nhÊt ë chÝnh s¸ch ruéng ®Êt trong c«ng cuéc ®æi míi. ChÝnh s¸ch nµy ®· lµm thay ®æi thu nhËp cña toµn bé d©n c- trong n«ng th«n. Ngoµi ra cßn cã sù ®ãng gãp hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kh¸c nh- ®Æt gi¸ trÇn, gi¸ sµn nh»m b¶o vÖ ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu dïng. - 10 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Ngoµi c¸c yÕu tè kÓ trªn, kinh tÕ hé cßn chÞu ¶nh h-ëng cña c¸c phong tôc, tËp qu¸n, truyÒn thèng v¨n hãa…. 2.2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè n-íc trªn thÕ giíi 2.2.1. T×nh h×nh chung vÒ kinh tÕ hé trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi diÔn ra m¹nh mÏ tõ nh÷ng hé ph¸t triÓn s¶n xuÊt tõ tù cÊp tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸, tõ s¶n xuÊt tiÓu n«ng sang s¶n xuÊt trang tr¹i. MÆc dï trong nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi tån t¹i nhiÒu h×nh thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. Song c¸c hé n«ng d©n, c¸c trang tr¹i gia ®×nh vÉn lµ lùc l-îng chñ yÕu s¶n xuÊt ra c¸c mÆt hµng n«ng s¶n phÈm, ®¸p øng cho nhu cÇu vÒ l-¬ng thùc, thùc phÈm cña con ng-êi. C¸c hé n«ng d©n ®ang ®ãng mét vai trß chñ lùc trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trªn thÕ giíi. Tõ nh÷ng n¨m 1980 ë c¸c n-íc §«ng ¢u, kinh tÕ hé ®-îc ®¸nh gi¸ lµ kinh tÕ phô gia ®×nh, nh-ng trªn thùc tÕ nã l¹i ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. - ë Hunggari s¶n phÈm hµng ho¸ n«ng tr¹i gia ®×nh chiÕm 60% tæng s¶n phÈm hµng ho¸ thu ®-îc tõ n«ng th«n. - ë Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc kinh ng¹c trong ph¸t triÓn kinh tÕ hé. Hä cã m« h×nh " hé tù chÞu tr¸ch nhiÖm" lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng th«n. - ë Th¸i Lan ®· sö dông kinh tÕ hé theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i nhá, chñ yÕu lµ ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, hä ®· ®¹t tèc ®é ph¸t triÓn cao vµ kh¸ æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng tr-ëng cña hä lµ do kinh tÕ hé ®em l¹i. Nh×n chung hÇu hÕt ë c¸c n-íc trªn thÕ giíi kÓ c¶ c¸c n-íc ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn ®Òu coi träng kinh tÕ hé, v× ®©y lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, nã phï - 11 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hîp víi ®Æc thï trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 2.2.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè n-íc trong khu vùc 2.2.2.1. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Th¸i Lan Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Th¸i Lan lµ mét n-íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o trªn thÕ giíi. Lµ mét trong nh÷ng n-íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh. ë Th¸i Lan kinh tÕ n«ng hé ph¸t triÓn m¹nh vµ hÇu hÕt lµ nh÷ng n«ng tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. §Ó thóc ®Èy kinh tÕ n«ng hé ph¸t triÓn ChÝnh Phñ Th¸i Lan ®· ®iÒu tiÕt vÜ m« nh- sau: - ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ thÞ tr-êng: Khi gi¸ n«ng s¶n thÊp, ChÝnh phñ th-êng dïng quü b×nh æn gi¸ c¶ b»ng c¸ch ®Æt møc gi¸ tèi thiÓu, t¹o nhu cÇu dù tr÷ vµ ®iÒu tiÕt h¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o, ®Æc biÖt ®Ó gi¶m bít sù bãc lét cña tÇng líp trung gian, th-¬ng nh©n, ChÝnh Phñ h¹ thÊp gi¸ mua vËt t-, n©ng gi¸ b¸n bu«n n«ng s¶n. VÒ mÆt thÞ tr-êng ChÝnh Phñ kh«ng ngõng n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, giao th«ng vËn t¶i, ph¸t triÓn hÖ thèng ®¹i lý t¹o nªn c¸c kªnh ph©n phèi liªn tôc tõ n«ng th«n ®Õn c¸c thµnh phè lín. T¨ng c-êng th«ng tin thÞ tr-êng, qu¶ng c¸o vµ tæ chøc c¸c khãa ®µo t¹o ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vÒ thÞ tr-êng cho ng-êi s¶n xuÊt. - ChÝnh s¸ch ®Çu t- cho n«ng nghiÖp: §Çu t- cho n«ng nghiÖp chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng ®Çu t- cña ChÝnh Phñ vµ tËp trung vµo 3 lÜnh vùc lín ®ã lµ: §Çu t- ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ®èi víi c¸c trung t©m kinh tÕ ®Ó më réng thÞ tr-êng tiªu thô s¶n phÈm t-¬i sèng. Kho¶n ®Çu t- thø hai mµ ChÝnh Phñ Th¸i Lan hÕt søc chó träng ®ã lµ x©y dùng hÖ thèng thñy lîi. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ cßn quan t©m cung øng ph©n bãn cho c¸c n«ng tr¹i. Trong thêi kú thùc hiÖn cuéc "c¸ch m¹ng xanh" Th¸i Lan ®· cho phÐp nhËp khÈu ph©n bãn kh«ng tÝnh thuÕ. - ChÝnh s¸ch tÝn dông n«ng nghiÖp: Th¸i Lan lµ n-íc thµnh c«ng trong viÖc cung cÊp tÝn dông n«ng nghiÖp th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông nh- ng©n - 12 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hµng quèc gia, ng©n hµng th-¬ng m¹i, ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp. Ngoµi ra cßn cã c¸c tæ chøc phi ChÝnh Phñ kh¸c tham gia cung cÊp tÝn dông cho n«ng d©n víi l·i suÊt ph¶i ch¨ng. 2.2.2.2. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Trung Quèc Trung Quèc lµ mét n-íc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi víi h¬n 1,3 tû d©n. ChÝnh v× vËy kinh tÕ n«ng hé ®-îc ChÝnh Phñ Trung Quèc quan t©m hµng ®Çu. Trong 15 n¨m trë l¹i ®©y kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n Trung Quèc ®· ®¹t ®-îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®-îc thµnh tùu ®ã Trung Quèc ®· ®Æc biÖt coi träng kinh tÕ n«ng hé víi 3 mòi nhän c¬ b¶n ®ã lµ: Dùa vµo chÝnh s¸ch, dùa vµo ®Çu t-, vµ dùa vµo khoa häc kü thuËt. +VÒ chÝnh s¸ch: N¨m 1984 ChÝnh phñ Trung Quèc ®· tiÕn hµnh giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho hé n«ng d©n. TiÕp sau ®ã lµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng ngµnh nghÒ dÞch vô, ph¸t triÓn hµng ho¸, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng th«n cïng ph¸t triÓn. + VÒ ®Çu t-: §Çu tiªn lµ viÖc tiÕn hµnh n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ cßn t¨ng c-êng ®Çu t- tµi chÝnh, më mang nhiÒu h×nh thøc tÝn dông ®Ó n«ng hé cã ®iÒu kiÖn vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt. + VÒ chuyÓn giao khoa häc kü thuËt: ViÖc kÕt hîp khoa häc kü thuËt víi tiÒm n¨ng kinh tÕ ®· huy ®éng vµ tËn dông mäi n¨ng lùc s½n cã trong d©n ®Æc biÖt lµ nguån vèn tù bá ra ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao møc sèng cña hé vµ x©y dùng nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸. 2.2.2.3. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë Malaysia Môc tiªu cña Malaysia lµ x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, s¶n xuÊt hµng ho¸ cã gi¸ trÞ cao. V× thÕ chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp cña Malaysia tËp trung chñ yÕu vµo khuyÕn n«ng vµ tÝn dông. Bªn c¹nh ®ã ChÝnh Phñ Malaysia còng chó träng viÖc t×m kiÕm thÞ tr-êng xuÊt khÈu n«ng s¶n. Nhê ®ã mét vµi n¨m gÇn ®©y kinh tÕ n«ng hé cña ng-êi d©n n-íc nµy cã thu nhËp cao vµ æn ®Þnh. - 13 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trªn ®©y lµ nh÷ng kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë mét sè n-íc trong khu vùc cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn gÇn gièng víi n-íc ta. Qua viÖc t×m hiÓu, xem xÐt nh÷ng kinh nghiÖm ®ã chóng ta cã thÓ t×m thÊy nh÷ng bµi häc quý gi¸, ®ång thêi x¸c ®Þnh ®-îc sù kh¸c biÖt vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi riªng cña n-íc m×nh ®Ó ®-a ra nh÷ng chñ tr-¬ng, ®-êng lèi ph¸t triÓn sao cho phï hîp. 2.3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë n-íc ta 2.3.1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé ë ViÖt Nam - Trong thêi kú Ph¸p thuéc: ë thêi kú nµy tuyÖt ®¹i bé phËn n«ng d©n ®i lµm thuª cho ®Þa chñ, mét bé phËn rÊt Ýt n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá theo kiÓu cæ truyÒn víi kinh nghiÖm vµ kü thuËt th« s¬. - Tõ n¨m 1955 - 1959: Sau khi miÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng. §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ruéng ®Êt víi môc ®Ých: "Ng-êi cµy cã ruéng". ChÝnh nhê c¶i c¸ch ruéng ®Êt, cïng víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng ®· lµm cho kinh tÕ n«ng hé cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. - Tõ 1960 - 1980: §©y lµ giai ®o¹n chóng ta tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, thùc hiÖn tËp thÓ hãa mét c¸ch å ¹t, song ®©y còng chÝnh lµ lóc tËp thÓ béc lé râ tÝnh yÕu kÐm cña m×nh, thêi kú nµy kinh tÕ hé kh«ng ®-îc coi träng. §©y lµ thêi kú xuèng dèc cña nÒn n«ng nghiÖp n-íc ta. - Tõ 1981 - 1987: ChØ thÞ 100CT/W ®-îc Ban bÝ th- trung -¬ng §¶ng ban hµnh, quyÕt ®Þnh thùc hiÖn chÕ ®é kho¸n s¶n phÈm cuèi cïng ®Õn nhãm vµ ng-êi lao ®éng, ®êi sèng n«ng d©n phÇn nµo ®-îc c¶i thiÖn, tÝch lòy cho hîp t¸c x·. §©y cã thÓ nãi lµ b-íc khëi ®Çu cho sù ®æi míi. -Tõ 1988 ®Õn nay: Ngµy 5/5/1988 Bé ChÝnh trÞ vµ Ban ChÊp hµnh trung -¬ng §¶ng ®· ban hµnh NghÞ QuyÕt 10 vÒ: "§æi míi qu¶n lý kinh tÕ trong n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n". Thõa nhËn kinh tÕ hé lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ x©y dùng n«ng th«n míi. Hé gia ®×nh ®-îc giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi, hé trë thµnh ®¬n vÞ kinh tÕ ®éc lËp. - 14 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Hµng lo¹t nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi ®ã ®· t¹o ®-îc ®éng lùc thóc ®Èy nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §-a n-íc ta trë thµnh n-íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø hai trªn thÕ giíi sau Th¸i. 2.3.2. Xu h-íng ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n ë n-íc ta Theo quy luËt tÊt yÕu cña mäi sù vËt hiÖn t-îng th× nhu cÇu cña con ng-êi ngµy cµng t¨ng trong khi ®ã nguån lùc s¶n xuÊt th× cã giíi h¹n ®Æc biÖt lµ ®Êt ®ai. V× thÕ trong c¬ chÕ kinh tÕ míi, n«ng nghiÖp n«ng th«n sÏ ph¶i cã b-íc ®i míi. HiÖn nay ë n«ng th«n qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt vµ tÝch tô ®Êt ®ang diÔn ra vµ dÇn diÔn ra ë quy m« cµng lín h¬n. ViÖc tÝch tô ruéng ®Êt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc c¬ giíi hãa trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, tiÕn tíi mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi quy m« lín. Cïng víi xu h-íng chung cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp, ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh kinh tÕ n«ng hé cã thÓ ph¸t triÓn theo 2 xu h-íng sau: + Xu h-íng 1: Mét bé phËn n«ng hé sÏ trë thµnh c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh ®éc lËp, s½n sµng chuyÓn tõ tù cung tù cÊp sang s¶n xuÊt hµng ho¸. KÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt sÏ dÉn ®Õn sù h×nh thµnh c¸c trang tr¹i n«ng nghiÖp, c¸c trang tr¹i nµy sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Çu t- tiÕn bé khoa häc, kü thuËt míi, ®Çu t- vèn ®em l¹i lîi nhuËn cao, ®-a nÒn n«ng nghiÖp n-íc ta sang mét giai ®o¹n míi. + Xu h-íng 2: Mét bé phËn n«ng hé cßn l¹i sau khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt, sÏ chuyÓn lao ®éng sang c¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp, hoÆc ®i lµm thuª. Cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ sù h×nh thµnh c¸c dÞch vô kinh tÕ kü thuËt, phôc vô cho nghÒ n«ng th-¬ng phÈm vµ ®êi sèng cña d©n c- n«ng th«n. §©y lµ qu¸ tr×nh kinh doanh t¸ch khái ruéng ®Êt. ë n«ng th«n hiÖn nay, hiÖn t-îng mét sè n«ng hé chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ®i lµm thuª ®ang diÔn ra vµ dÇn t¨ng lªn. Qu¸ tr×nh tÝch tô ruéng ®Êt cµng râ nÐt ë ®ång b»ng S«ng Cöu Long, cßn ë ®ång b»ng S«ng Hång, sù tÝch - 15 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 tô ruéng ®Êt ch-a diÔn ra trªn quy m« hé mµ chØ lµ gi÷a c¸c lao ®éng trong mét hé. Toµn bé ruéng ®Êt cña hé chØ do mét hoÆc hai lao ®éng ®¶m nhËn, c¸c lao ®éng cßn l¹i chuyÓn sang lµm ngµnh nghÒ kh¸c. §©y lµ xu h-íng chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé nãi riªng vµ kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi chung. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy chØ lµ b-íc ®i ®Çu tiªn cña nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nã ra ®êi ®ßi hái chÝnh sù nç lùc cña b¶n th©n n«ng hé cïng víi sù kÕt hîp ®ång bé cña hÖ thèng chÝnh s¸ch vÒ n«ng nghiÖp, n«ng th«n trong thêi gian tíi. 2.4. HÖ thèng chØ tiªu dïng trong nghiªn cøu ®Ò tµi 2.4.1. HÖ thèng chØ tiªu ph¶n ¸nh ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cña n«ng hé - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n trªn hé - DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp b×nh qu©n / khÈu - Sè nh©n khÈu b×nh qu©n/ hé - Sè lao ®éng b×nh qu©n/ hé - Tr×nh ®é v¨n hãa cña chñ hé hay cña lao ®éng chÝnh - Møc trang bÞ c«ng cô s¶n xuÊt tÝnh trªn khÈu - Møc trang bÞ c«ng cô s¶n xuÊt tÝnh trªn lao ®éng - Vèn l-u ®éng ®Çu t- s¶n xuÊt b×nh qu©n/ hé 2.4.2. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh ®êi sèng thu chi cña n«ng hé - Tæng thu nhËp cña hé C¬ cÊu c¸c kho¶n thu Thu nhËp tÝnh trªn khÈu Tæng chi cña hé C¬ cÊu c¸c kho¶n chi tÝnh theo th¸ng, theo n¨m 2.4.3. C¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh - 16 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - GO (Gi¸ trÞ s¶n xuÊt): Lµ toµn bé gi¸ trÞ cña tµi s¶n vËt chÊt vµ dÞch vô lao ®éng n«ng nghiÖp t¹o ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, th-êng lµ 1 n¨m. §èi víi n«ng hé GO gåm: + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh n«ng nghiÖp + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh nghÒ + Gi¸ trÞ s¶n xuÊt bu«n b¸n dÞch vô GO =Qi.Pi Qi : Khèi l-îng s¶n phÈm thø i Pi : Gi¸ b¸n s¶n phÈm thø i - IC (chi phÝ trung gian): lµ toµn bé chi phÝ vËt chÊt th-êng xuyªn vµ dÞch vô ®-îc sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ dÞch vô kh¸c trong mét thêi kú s¶n xuÊt. IC = Ci - VA (gi¸ trÞ gia t¨ng): Lµ kÕt qu¶ cuèi cïng thu ®-îc sau khi trõ ®i chi phÝ trung gian cña mét ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµo ®ã. VA = GO - IC - MI (thu nhËp hçn hîp): Lµ phÇn thu nhËp thuÇn tóy cña n«ng hé s¶n xuÊt, bao gåm c¶ c«ng lao ®éng vµ lîi nhuËn trong mét thêi kú s¶n xuÊt. MI = VA - (A + T) - TiÒn c«ng lao ®éng (nÕu cã) A : KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh T: C¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép - Tû suÊt gi¸ trÞ gia t¨ng theo chi phÝ trung gian TVA = VA/ MC - Tû suÊt thu nhËp hçn hîp theo chi phÝ trung gian: TMI = MI/ IC - 17 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn:III §Æc ®iÓm ®Þa bµn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. §Æc ®iÓm ®Þa bµn nghiªn cøu 3.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn 3.1.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh TiÒn Phong lµ mét x· thuéc huyÖn Th-êng TÝn, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 20km vÒ phÝa Nam víi tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 458 (ha). X· cã con s«ng NhuÖ ch¶y qua. + PhÝa §«ng gi¸p x· T©n Minh + PhÝa B¾c gi¸p víi x· V¨n Phó + PhÝa Nam vµ phÝa T©y gi¸p huyÖn Thanh Oai. X· cã ®-êng giao th«ng nèi liÒn víi quèc lé 1A, lµ con ®-êng nèi liÒn B¾c Nam. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc giao l-u, bu«n b¸n s¶n phÈm hµng hãa víi c¸c ®Þa ph-¬ng kh¸c. VÒ ®Þa h×nh, nh×n chung ®Þa h×nh cña x· t-¬ng ®èi b»ng ph¼ng, ruéng ®Êt bÞ chia nhá, manh món do ®Êt canh t¸c kh«ng tËp trung nªn ¶nh h-ëng ®Õn ®iÒu kiÖn ch¨m sãc cña hé n«ng d©n. 3.1.1.2. KhÝ hËu - thñy v¨n X· TiÒn Phong n»m trong vïng khÝ hËu chung cña ®ång b»ng B¾c Bé, khÝ hËu trong n¨m chia lµm 4 mïa râ rÖt. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m 23,50C, cao nhÊt 38 - 390C, th¸ng l¹nh nhÊt xuèng tíi 8 - 90C, ®é Èm trung b×nh kho¶ng 85%, biÕn ®éng trong kho¶ng 60 - 90%. L-îng m-a b×nh qu©n th¸ng trong n¨m kho¶ng 1804 mm, th¸ng cao nhÊt 419 mm, th¸ng thÊp nhÊt 142,7 mm, l-îng m-a th-êng tËp trung vµo th¸ng 7, th¸ng 8, th¸ng 9. VÒ thñy v¨n: X· cã nh¸nh s«ng ch¶y xuyªn qua x·, cã chiÒu dµi kho¶ng 2,5km vµ réng khaáng 30 -35 (m), s«ng ®-îc chia c¾t bëi nhiÒu cèng ®Ëp vµ - 18 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nh¸nh s«ng nhá ®æ ra s«ng NhuÖ th«ng qua mét tr¹m b¬m lín. Nh¸nh s«ng nµy cïng víi hÖ thèng kªnh m-¬ng dµy ®Æc lµ nguån cung cÊp n-íc chñ yÕu cho viÖc t-íi tiªu cña x·. Nãi chung x· cã ®iÒu kiÖn kh¸ thuËn lîi trong viÖc cung cÊp n-íc cho diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. Nh×n chung ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña x· lµ rÊt thuËn lîi cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 3.1.2. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi 3.1.2.1. T×nh h×nh ph©n bè vµ sö dông ®Êt ®ai cña x· T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai cña x· ®-îc thÓ hiÖn qua biÓu 1. Qua biÓu 1 ta thÊy tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña x· lµ 458 (ha) vµ kh«ng biÕn ®éng qua 3 n¨m. Trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp chiÕm tû lÖ t-¬ng ®èi cao trong tæng quü ®Êt cña x·, chiÕm gÇn 75% vµ cã chiÒu h-íng gi¶m dÇn qua 3 n¨m. §Êt n«ng nghiÖp n¨m 2001 so víi n¨m 2000 gi¶m 0,43% (tøc gi¶m tõ 342,76 (ha) n¨m 2000 xuèng 341,30 (ha) n¨m 2001) vµ n¨m 2002 so víi 2001 gi¶m 0,47% (tøc gi¶m tõ 341,30 ha xuèng 339,7 (ha) n¨m 2002). B×nh qu©n qua 3 n¨m gi¶m 0,45%/ n¨m. Trong diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp th× ®Êt c©y hµng n¨m chiÕm tû lÖ cao gÇn 90% vµ chñ yÕu lµ ®Êt trång lóa, diÖn tÝch ®Êt trång c©y ¨n qu¶ lµ rÊt Ýt vµ hÇu nh- kh«ng biÕn ®éng qua c¸c n¨m. Cßn ®Êt nu«i trång thuû s¶n th× chiÕm tû lÖ cao h¬n 8,4%. (tøc 28,79ha), qua c¸c n¨m còng kh«ng cã biÕn ®éng lín. Nh- vËy th«ng qua c¬ cÊu sö dông ®Êt n«ng nghiÖp th× ®Êt trång lóa vÉn lµ chñ yÕu. Ngoµi c©y lóa th× x· ch-a thùc sù cã thÕ m¹nh nµo kh¸c trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Êt chuyªn dïng chiÕm diÖn tÝch lín thø hai sau ®Êt n«ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn qua 3 n¨m ®ã lµ do ngµy nay kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy ®-îc n©ng cao. NhiÒu c«ng tr×nh ®-îc x©y dùng ®Ó phôc vô s¶n xuÊt vµ phôc vô ®êi sèng tinh thÇn cña ng-êi d©n. §Êt chuyªn dïng n¨m 2001 t¨ng 3,22% so víi n¨m 2000 ( tøc tõ 61,2 ha n¨m 2000 lªn 63,17 (ha) n¨m 2001 ) vµ n¨m 2002 lµ 63,98 (ha) t¨ng 1,28% so víi n¨m 2001. Trung b×nh 3 n¨m t¨ng 2,25%/ n¨m. - 19 - Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 - 20 -