Tài liệu Tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HẠNH TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ HẠNH TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ THÁI NGUYÊN - 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh” là công trình nghiên cứu độc lập của tôi, các thông tin, số liệu trong luận văn là trung thực, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn này đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi! Thái Nguyên, tháng 02 năm 2019 Tác giả Nguyễn Thị Hạnh ii LỜI CẢM ƠN Luận văn được thực hiện tại Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên. Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Thu Hà đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo trường Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh các thầy cô khác đã truyền đạt kiến thức cũng như giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình nghiên cứu, tạo mọi điều kiện thuận lợi về mặt thủ tục cho hoạt động nghiên cứu của tôi. Tôi xin chân thành các ơn các đồng chí lãnh đạo, các anh chị công tác tại Chi nhánh xăng dầu Bắc Ninh, Sở công thương tỉnh Bắc Ninh, sở khoa học và công nghệ tỉnh Bắc Ninh, công an PCCC tỉnh Bắc Ninh, các chủ doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh đã tận tình giúp đỡ và chỉ bảo tôi trong suốt thời gian tôi làm luận văn. Cuối cùng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn ở bên tôi, động viên khích lệ tôi để tôi hoàn thiện luận văn này. Do thời gian có hạn và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học còn chưa nhiều nên luận văn vẫn còn những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của Quý Thầy/Cô và các anh chị học viên. Tác giả Nguyễn Thị Hạnh iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................ vii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................... 3 5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU ....... 4 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu................................................................. 4 1.2. Một số lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu .................................................................................................. 6 1.2.1. Một số khái niệm..................................................................................... 6 1.2.2. Quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu............................................. 7 1.2.3. Mục tiêu của quản lý Nhà nước về kinh doanh xăng dầu..................... 16 1.2.4. Cơ chế, chính sách quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ..................................................................................... 16 1.2.5. Các phương pháp quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu .............. 23 1.2.6. Các nhân tố tác động đến quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu ..... 24 1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ..................................................................................... 26 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại một số địa phương ........................................................... 26 1.3.2. Bài học kinh nghiệm về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu cho tỉnh Bắc Ninh ....................................................... 31 iv Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 33 2.1. Các câu hỏi nghiên cứu ......................................................................... 33 2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 33 2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 33 2.2.2. Phương pháp chuyên gia ....................................................................... 36 2.2.3. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin............................................. 36 2.2.4. Phương pháp phân tích.......................................................................... 36 2.2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................... 37 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH ........... 39 3.1. Khái quát về thị trường xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .............. 39 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế , xã hội và tác động của những đặc điểm này đến tình hình kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh .......... 39 3.1.2. Tình hình kinh doanh xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh ................................ 44 3.2. Thực trạng quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở tỉnh Bắc Ninh ................................................................... 49 3.2.1. Các văn bản quy phạm pháp luật về công tác quản lý đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh........................................ 49 3.2.2. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh ......................................................... 66 3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại Bắc Ninh................................. 71 3.3.1. Nhóm nhân tố về cơ chế, chính sách của Nhà nước trong việc điều hành quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu ...................................... 71 3.3.2. Nhóm nhân tố về năng lực của bộ máy quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu .................................................................... 72 3.3. Nhóm nhân tố liên quan đến năng lực của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu ..................................................................................... 74 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý Nhà nước về kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ............................................................. 75 v 3.4.1. Những thành tựu ................................................................................... 75 3.4.2. Những hạn chế, tồn tại .......................................................................... 76 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại .............................................. 77 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH ........................................ 78 4.1. Phương hướng công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trong thời gian tới ......................................................... 78 4.2. Phương hướng công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh đến năm 2030.................................... 79 4.2.1. Định hướng phát triển kinh tế - xã hội Bắc Ninh đến năm 2030 ............. 79 4.2.2. Phương hướng công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh trong thời gian tới.............................. 82 4.3. Một số giải pháp tăng cường công tác Quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ................. 83 4.3.1. Chuẩn hoá các điều kiện kinh doanh xăng dầu..................................... 83 4.3.2. Hoàn thiện quy hoạch phát triển hệ thống các công trình xăng dầu ..... 84 4.3.3. Tăng cường kiểm tra, giám sát đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ..... 85 4.3.4. Đào tạo nguồn nhân lực cho công tác quản lý ...................................... 86 4.3.5. Các cơ quan quản lý nhà nước cần phải tăng cường đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại để nâng cao chất lượng hoạt động thanh, kiểm tra, kịp thời phát hiện những gian lận, rút túi người tiêu dùng .... 86 4.3.6. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến các quy định của pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu ................................... 87 4.4. Kiến nghị ............................................................................................... 87 KẾT LUẬN .................................................................................................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 90 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 92 vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa 1 BVMT Bảo vệ môi trường 2 CHXD Cửa hàng xăng dầu 3 KTXH Kinh tế xã hội 4 PCCC Phòng cháy chữa cháy 5 QPPL Quy phạm pháp luật 6 TNNQ Thương nhân nhượng quyền 7 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 8 UBND Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Danh sách các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu ....... 11 Bảng 2.1. Thống kê số phiếu điều tra.......................................................... 34 Bảng 2.2. Đặc điểm mẫu điều tra ................................................................ 35 Bảng 2.3. Bảng quy ước về khoảng điểm đánh giá và mức độ đánh giá .... 37 Bảng 3.1. Hệ thống kho, cửa hàng trực thuộc của các Công ty .................. 44 Bảng 3.2. Thị phần của các công ty xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017.............................................................................. 45 Bảng 3.3. Hiện trạng CHXD tỉnh Bắc Ninh phân theo địa bàn .................. 46 Bảng 3.4. Hiện trạng CHXD tỉnh Bắc Ninh theo tuyến đường tại các địa bàn ......................................................................................... 47 Bảng 3.5. Sản lượng tiêu thụ xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 .......................................................................... 48 Bảng 3.6. Các văn bản QPPL trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu tại Bắc Ninh..................................... 50 Bảng 3.7. Thông kê số lượng các cửa hàng xăng dầu mới theo địa bàn tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 ....................................... 52 Bảng 3.8. Thống kê số lượng cửa hàng xăng dầu mới theo đầu mối phân phối xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 ...... 52 Bảng 3.9. Kết quả khảo sát chủ doanh nghiệp,các cán bộ quản lý trong các đơn vị kinh doanh xăng dầu về hoạt động đảm bảo điều kiện gia nhập thị trường xăng dầu .............................................. 53 Bảng 3.10. Tình hình vi phạm về công tác đo lường chất lượng xăng dầu tại tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015 -2017 ............................... 56 Bảng 3.11. Kết quả thanh tra về công tác đo lường chất lượng xăng dầu tại các đầu mối phân phối xăng dầu tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015 -2017 .................................................................................. 57 viii Bảng 3.12. Kết quả khảo sát chủ doanh nghiệp,các cán bộ quản lý trong các đơn vị kinh doanh xăng dầu về công tác quản lý đo lường và chất lượng xăng dầu..................................................... 58 Bảng 3.13. Kết quả công tác kiểm tra niêm yết giá xăng dầu tại các thời điểm thay đổi giá giai đoạn 2015-2017 ...................................... 60 Bảng 3.14. Kết quả kiểm tra thuế tại các doanh nghiệp giai đoạn 2015-2017...... 61 Bảng 3.15. Kết quả khảo sát chủ doanh nghiệp,các cán bộ quản lý trong các đơn vị kinh doanh xăng dầu về công tác quản lý nhà nước về giá và thuế xăng dầu ..................................................... 62 Bảng 3.16. Kết quả kiểm tra công tác PCCC và bảo vệ môi trường tại các cửa hàng xăng dầu ................................................................ 64 Bảng 3.17. Kết quả khảo sát chủ doanh nghiệp,các cán bộ quản lý trong các đơn vị kinh doanh xăng dầu về công tác PCCC và bảo vệ môi trường .............................................................................. 65 Bảng 3.18. Thống kê thực trạng công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 .......................................................................... 69 Bảng 3.19. Kết quả khảo sát chủ doanh nghiệp,các cán bộ quản lý trong các đơn vị kinh doanh xăng dầu về hoạt động thanh tra, giám sát và năng lực của cán bộ quản lý nhà nước về xăng dầu ................ 70 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xăng dầu là mặt hàng chiến lược có tầm quan trọng, có tác động mạnh mẽ tới sự phát triển kinh tế và sự ổn định xã hội của Việt Nam. Mạng lưới kinh doanh xăng dầu là cơ sở hạ tầng quan trọng không thể thiếu của mỗi địa phương cũng như của một quốc gia nhằm đảm bảo cung ứng đầy đủ nhiên liệu cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Kinh tế Bắc Ninh trong những năm vừa qua đã có những bước phát triển vượt bậc và đạt được những thành tựu đáng kể với quy mô kinh tế đứng thứ 4/63 tỉnh/ thành phố. Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì nhu cầu tiêu thụ xăng dầu phục vụ tiêu dùng và sản xuất ngày càng tăng. Mạng lưới kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh phát triển khá nhanh và đóng góp một phần quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ đời sống của nhân dân. Toàn tỉnh hiện có 90 cơ sở kinh doanh xăng dầu với 121 điểm bán. Trong đó Chi nhánh xăng dầu Bắc Ninh và công ty TNHH Hải Linh là hai doanh nghiệp đầu mối lớn nhất. Tuy nhiên việc quản lý mạng lưới kinh doanh xăng dầu hiện nay trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh vẫn còn nhiều bất cập như: Mạng lưới các doanh nghiệp, cửa hàng kinh doanh xăng dầu phân bố chưa hợp lý, chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ của các ngành sản xuất và các phương tiện vận tải.Các doanh nghiệp còn chậm trong việc nắm bắt các văn bản pháp lý về sửa đổi, bổ sung các điều kiện kinh doanh xăng dầu. Đặc biệt tình trạng gian lận trong đo lường số lượng, chất lượng, nguồn hàng cung cấp, hóa đơn và các hành vi mua bán xăng dầu kém chất lượng vẫn đang diễn ra phức tạp gây tổn hại đến lợi ích người tiêu dùng. Các quy định trong quản lý kinh doanh xăng dầu còn chồng chéo, thủ tục hành chính rắc rối. Đặc biệt là trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ quản lý trong hoạt động kinh doanh xăng dầu còn hạn chế. Các trang thiết bị phục vụ cho công tác kiểm tra còn lạc hậu chưa đáp ứng yêu cầu. 2 Do vậy vấn đề cấp thiết đặt ra là các cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh cần tăng cường vai trò quản lý của mình đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu nhằm đảm bảo hoạt động này diễn ra theo đúng quy định của pháp luật cũng như đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng. Xuất phát từ thực trạng này, tác giả quyết định tiến hành nghiên cứu đề tài luận văn thạc sĩ có tên: “Tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh”. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đề tài nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác này trên trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa các vấn đề về lý luận và thực tiễn đối với công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu. - Phân tích đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2015-2017. Các số liệu sơ cấp được thu thập trong tháng 10 năm 2018. - Phạm vi về không gian: Nghiên cứu được thực hiện tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh. - Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh thông qua việc phân tích chỉ ra những hạn chế tồn tại về công tác quản lý nhà nước đối với hoạt 3 động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Trên cơ sở cơ sở phân tích thực trạng, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 4. Những đóng góp mới của luận văn Luận văn đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu. Luận văn là một công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực góp phần tạo nên nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu về lĩnh vực này trong tương lai. Ngoài ra, luận văn cũng là một tài liệu nghiên cứu có tính thực tiễn cao mà các cơ quan quản lý nhà nước ở Bắc Ninh có thể xem xét và vận dụng để hoàn thiện công tác quản lý về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh. 5. Bố cục của luận văn Kết cấu của luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị bao gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Chương 4. Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH XĂNG DẦU 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Xăng dầu là mặt hàng chiến lược, có tầm quan trọng, có tác động mạnh mẽ tới sự phát triển kinh tế và sự ổn định xã hội của mỗi quốc gia. Xăng dầu là yếu tố đầu vào quan trọng của sản xuất. Sự biến động của xăng dầu trên thị trường thế giới ảnh hưởng mạnh mẽ đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp nói riêng và của nền kinh tế quốc gia nói chung. Xăng dầu luôn là đề tài nóng được các báo đài quan tâm, được các nhà nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau. Năm 2008, tác giả Nguyễn Quang Tuấn trong nghiên cứu “Quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam” đã phân tích đánh giá năng lực quản lý Nhà nước trong lĩnh kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam, đồng thời đưa ra quan điểm và những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam trong quá trình hội nhập. Trong những năm gần đây tình hình xăng dầu thế giới có nhiều biến động to lớn; đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu về hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam cũng như của các quốc gia trên thế giới. Các bài viết đưa ra kinh nghiệm quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu của các quốc gia phát triển trên thế giới và bài học kinh nghiệm về công tác quản lý kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam. Một số công trình nghiên cứu đã tập trung vào công tác tổ chức kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam, điều chỉnh chính sách nhập khẩu và điều hành giá bán lẻ xăng dầu và dự trữ quốc gia. Nguyễn Duyên Cường (2011) với nghiên cứu“Đổi mới quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế 5 quốc tế.” đã phân tích vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu và chỉ rõ tầm quan trọng của quản lý nhà nước trong quá trình hoạch định, thực thi và đánh giá cơ chế chính sách phát triển thị trường xăng dầu Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Tác giả đã đề xuất phương pháp đánh giá vai trò của quản lý Nhà nước trong quá trình biến động và phát triển thị trường xăng dầu mà cụ thể là hoạt động xuất nhập khẩu và kinh doanh phân phối xăng dầu ở Việt Nam. Năm 2012, tác giả Bùi Thị Hồng Việt trong nghiên cứu “Chính sách quản lý nhà nước đối với kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam.” đã chỉ rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh xăng dầu chính là các yếu tố ảnh hưởng đến cung và cầu về xăng dầu. Những nhân tố ảnh hưởng đến cung về xăng dầu: (1) Hạn ngạch của tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ OPEC, (2) Lượng dầu trong kho dự trữ của Tổ chức năng lượng thế giới IEA, (3) Tình hình chính trị trên thế giới, (3) Hoạt động đầu tư, thăm dò và khai thác các mỏ dầu khí mới. Những nhân tố ảnh hưởng đến cầu về xăng dầu: (1) Sự tăng trưởng của kinh tế thế giới, (2) Sự đầu cơ của các quốc gia và các hãng xăng dầu lớn trên thế giới, (3) Yếu tố thời tiết, (4) Việc sử dụng nhiên liệu thay thế và sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật. Nghiên cứu đã đề xuất bổ sung một số chính sách cần đưa vào áp dụng trong công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng như: chính sách hạn mức, chính sách thuế, chính sách giá, chính sách dự trữ. Các nghiên cứu của các tác giả tập trung vào nghiên cứu vai trò quản lý Nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu ở tầm vĩ mô. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao vai trò về công tác quản lý nhà nước nói chung. Các nghiên cứu chưa đi sâu vào nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu tại một địa phương cụ thể. Tác giả của luận văn này chọn đề tài nghiên cứu quản lý nhà nước tại một địa phương cụ thể là Bắc Ninh. Trên cơ sở kế thừa và vận dụng những 6 luận điểm các công trình của các tác giả nghiên cứu trước đây về lĩnh vực quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu, từ đó đưa ra hướng nghiên cứu cho mình.Luận văn đi vào nghiên cứu tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh, thực trạng quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh. Từ đó tìm ra những hạn chế trong công tác quản lý, nguyên nhân của những hạn chế và đưa ra những biện pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. 1.2. Một số lý luận về quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu 1.2.1. Một số khái niệm - Khái niệm quản lý nhà nước về kinh tế Quản lý nhà nước về kinh tế là sự tác động có tổ chức và bằng pháp quyền của Nhà nước lên nền kinh tế quốc dân nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực kinh tế trong và ngoài nước, các cơ hội có thể có, để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế đất nước đã đặt ra, trong điều kiện hội nhập và mở rộng giao lưu quốc tế [15]. - Khái niệm hoạt động kinh doanh xăng dầu Kinh doanh xăng dầu bao gồm các hoạt động: Xuất khẩu (xăng dầu, nguyên liệu sản xuất trong nước và xăng dầu, nguyên liệu có nguồn gốc nhập khẩu), nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, gia công xuất khẩu xăng dầu, nguyên liệu; sản xuất và pha chế xăng dầu; phân phối xăng dầu tại thị trường trong nước; dịch vụ cho thuê kho, cảng, tiếp nhận, bảo quản và vận chuyển xăng dầu [8]. Kinh doanh xăng dầu tại Việt Nam có đặc điểm là kinh doanh hàng hóa nhập khẩu. Việt Nam phải nhập khẩu phần lớn xăng dầu cho nhu cầu trong nước nên chịu ảnh hưởng khá rõ từ những biến động của thị trường xăng dầu thế giới. - Khái niệm quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu 7 Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu là việc nhà nước sử dụng các công cụ quản lý của mình để tác động đến hoạt động kinh doanh xăng dầu nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định của thị trường xăng dầu và đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô trong từng thời kỳ [14]. 1.2.2. Quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu 1.2.1.1. Đặc điểm kinh doanh xăng dầu - Kinh doanh cần có những điều kiện bảo đảm nhất định về cơ sở vật chất kỹ thuật. Xăng dầu ở thể lỏng rất dễ bốc cháy, đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi của nhiệt độ môi trường. Đặc điểm này đòi hỏi công tác phòng cháy trong hoạt động kinh doanh xăng dầu hết sức nghiêm ngặt. Phương tiện và thiết bị dùng cho kinh doanh xăng dầu phải là những thiết bị chuyên dùng. Công tác phòng cháy chữa cháy gắn liền với toàn bộ quá trình hoạt động kinh doanh xăng dầu. - Hoạt động kinh doanh xăng dầu liên quan trực tiếp đến cơ sở hạ tầng của nền kinh tế. Hệ thống cảng biển, hệ thống vận tải thuỷ, bộ, đường sắt, hệ thống kho chứa, đường ống dẫn xăng dầu,... vừa là cơ sở cho hoạt động kinh doanh xăng dầu vừa là một bộ phận quan trọng trong kết cấu hạ tầng cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế. Những hệ thống này càng mở rộng và hiện đại không chỉ đảm bảo cho kinh doanh xăng dầu thuận lợi mà còn là sự tăng cường tiềm lực phát triển của nền kinh tế. Nếu hệ thống đường bộ, đường sắt, đường thuỷ như những mạch máu của nền kinh tế thì đồng thời nó cũng là mạng để xăng dầu vận động. Vì vậy, quan điểm toàn diện trong việc xây dựng, mở rộng và hiện đại hoá các cơ sở phục vụ kinh doanh xăng dầu cũng phải được xem là quá trình tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế. - Xăng dầu là mặt hàng kinh doanh chịu sức ép mạnh của các quan hệ kinh tế, chính trị quốc tế. Thực tế cho thấy, quan hệ ngoại giao song phương, chính sách phong toả và cấm vận của các nước lớn luôn có ảnh hưởng trực tiếp đến việc xuất, 8 nhập khẩu xăng dầu. Là một mặt hàng chiến lược, tất cả các quốc gia, đặc biệt là các nước có thế lực trong buôn bán quốc tế luôn sử dụng mặt hàng xăng dầu như một con bài trong các quan hệ kinh tế - chính trị quốc tế. Vì vậy, kinh doanh xăng dầu không chỉ đơn thuần là một hoạt động kinh tế mà nó còn chịu ảnh hưởng trực tiếp của tình hình chính trị quốc tế. - Xăng dầu là mặt hàng có tính nhạy cảm cao. Như đã phân tích ở phần vai trò của xăng dầu, xăng dầu là mặt hàng có ý nghĩa quan trọng ảnh hưởng đến đời sống kinh tế, xã hội, thậm chí ảnh hưởng đến cả an ninh quốc phòng và đời sống chính trị. Vì vậy, kinh doanh xăng dầu là lĩnh vực rất nhạy cảm, một thay đổi nhỏ trong cung cầu cũng có thể tạo ra tác động lớn đến kinh tế xã hội. 1.2.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu Từ những phân tích về đặc điểm hoạt động kinh doanh xăng dầu ở trên ta có thể thấy Quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu có hai đặc điểm cơ bản sau: - Quản lý nhà nước đối với mặt hàng kinh doanh có điều kiện, do đó phải xây dựng và điều chỉnh các điều kiện cho phù hợp với yêu cầu phát triển và thực tiễn. - Quản lý mặt hàng xăng dầu với ý nghĩa là vật tư đầu vào của nhiều ngành kinh tế do đó cần phải thấy được tác động qua lại giữa giá xăng dầu với chi phí, giá thành của các ngành kinh tế khác để điều chỉnh, can thiệp cho phù hợp. 1.2.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu Công tác quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng gồm bốn lĩnh vực chính: - Quản lý điều kiện gia nhập thị trường kinh doanh xăng dầu. - Quản lý đo lường và chất lượng xăng dầu. - Quản lý giá và thuế xăng dầu. - Quản lý về công tác phòng chữa cháy và bảo vệ môi trường. 9 a. Quản lý điều kiện gia nhập thị trường kinh doanh xăng dầu Xăng dầu là hàng hóa đặc biệt, việc bảo quản, vận chuyển, mua bán phải tuân theo những tiêu chuẩn kỹ thuật chặt chẽ nên việc kinh doanh xăng dầu phải tuân thủ những điều kiện nhất định, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải có những ràng buộc về năng lực, quy mô và trình độ tối thiểu bắt buộc. Đối với công tác quản lý nhà nước về điều kiện gia nhập thị trường đối với hoạt động kinh doanh xăng dầu đang được thực hiện theo Nghị định số 83/2014/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 03 tháng 9 năm 2014 về kinh doanh xăng dầu. * Đối với thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu Thương nhân có đủ các điều kiện quy định dưới đây được Bộ Công Thương cấp Giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu: - Doanh nghiệp được thành lập theo quy định của pháp luật, trong Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp có đăng ký kinh doanh xăng dầu. - Có cầu cảng chuyên dụng nằm trong hệ thống cảng quốc tế của Việt Nam, bảo đảm tiếp nhận được tàu chở xăng dầu hoặc phương tiện vận tải xăng dầu khác có trọng tải tối thiểu bảy nghìn tấn (7.000 tấn), thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng từ năm (05) năm trở lên. - Có kho tiếp nhận xăng dầu nhập khẩu dung tích tối thiểu mười lăm nghìn mét khối (15.000 m3) để trực tiếp nhận xăng dầu từ tàu chở xăng dầu và phương tiện vận tải xăng dầu chuyên dụng khác, thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng của thương nhân kinh doanh dịch vụ xăng dầu từ năm (05) năm trở lên. Sau ba (03) năm kể từ ngày được cấp Giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu, phải sở hữu hoặc đồng sở hữu với số vốn góp tối thiểu năm mươi mốt phần trăm (51%) đối với hệ thống kho, đủ đáp ứng tối thiểu một phần 10 ba (1/3) nhu cầu dự trữ của thương nhân quy định tại Khoản 1 Điều 31 Nghị định này. - Có phương tiện vận tải xăng dầu nội địa thuộc sở hữu doanh nghiệp hoặc đồng sở hữu hoặc thuê sử dụng của thương nhân kinh doanh dịch vụ xăng dầu từ năm (05) năm trở lên. Sau hai (02) năm kể từ ngày được cấp Giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu, phải sở hữu hoặc đồng sở hữu với số vốn góp tối thiểu năm mươi mốt phần trăm (51%) đối với các phương tiện vận tải xăng dầu nội địa có tổng sức chứa tối thiểu là ba nghìn mét khối (3.000 m3). - Có hệ thống phân phối xăng dầu: Tối thiểu mười (10) cửa hàng bán lẻ thuộc sở hữu hoặc sở hữu và đồng sở hữu của doanh nghiệp, tối thiểu bốn mươi (40) tổng đại lý hoặc đại lý bán lẻ xăng dầu thuộc hệ thống phân phối của thương nhân. Mỗi năm, kể từ khi được cấp Giấy phép kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu, phải sở hữu hoặc sở hữu và đồng sở hữu tối thiểu bốn (04) cửa hàng bán lẻ xăng dầu, cho đến khi đạt tối thiểu một trăm (100) cửa hàng bán lẻ xăng dầu thuộc hệ thống phân phối của thương nhân. - Phù hợp với quy hoạch thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu xăng dầu. - Thương nhân kinh doanh xuất khẩu, nhập khẩu nhiên liệu bay không bắt buộc phải có hệ thống phân phối nhưng phải có phương tiện tra nạp nhiên liệu bay thuộc sở hữu hoặc đồng sở hữu của thương nhân.