Tài liệu Tác động của quá trình đô thị hóa tới kinh tế hộ nông dân tại phường thủy phương, thị xã hương thủy, tỉnh thừa thiên huế

Khoùa luaän toát nghieäp TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Để thực hiện khóa luận của mình, tôi đã lựa chọn đề tài “Tác động của quá trình đô thị hóa tới kinh tế hộ nông dân tại Phường Thủy Phương, Thị Xã Hương Thủy, Tỉnh Thừa Thiên Huế” * Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về ĐTH - Phân tích, đánh giá thực trạng tình hình ĐTH và ảnh hưởng nó đến kinh tế hộ nông dân ở phường Thủy Phương, thị xã Hương Thủy. - Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần cải thiện đời sống của các hộ nông dân ở phường Thủy Phương. * Dữ liệu phục vụ - Số liệu thứ cấp + Thu thập các thông tin về tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, tình hình thu hồi đất, phát triển các khu dân cư, cơ sở hạ tầng, khu công nghiệp… từ UBND phường Thủy Phương, phòng tài nguyên môi trường thị xã Hương Thủy, phòng quy hoạch đô thị thị xã Hương Thủy. Các thông tin về ĐTH ở Việt Nam trên các trang Web… - Số liệu sơ cấp + Điều tra phỏng vấn trực tiếp 60 hộ ở 16 tổ, phường Thủy Phương theo phiếu điều tra được thiết kế sẵn. Phiếu điều tra bao gồm các nội dung liên quan đến các nguồn lực của hộ, tình hình thu hồi đất, biến động việc làm, thu nhập, cơ cấu ngành nghề trước và sau ĐTH, những ảnh hưởng của ĐTH đến hộ nông dân ở đây. * Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu - Phương pháp thống kê, phân tích kinh tế - Phương pháp chuyên gia chuyên khảo - Phương pháp hàm sản xuất * Kết quả nghiên cứu - Đạt được tất cả mục đích xác định ban đầu i Khoùa luaän toát nghieäp PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1.Tính cấp thiết của đề tài Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa là con đường phát triển của mọi quốc gia trên thế giới(1). Gần 150 năm trước, trào lưu đô thị hóa bắt đầu ở phương Tây rồi lan sang Mỹ những năm cuối thế kỷ XIX và châu Á là những thập niên 60, 70 của thế kỷ XX, đều là hệ quả của quá trình hiện đại hóa đất nước thông qua các cuộc cách mạng công nghiệp. Trong thế kỷ XX, các nước phát triển đã chuyển gần 80 % - 90 dân số cư trú từ nông thôn sang cư trú ở đô thị, đưa số người sống trong đô thị hiện nay lên 50 % dân số của thế giới (khoảng hơn 3 tỷ người chỉ trong 1 thế kỷ). Thực tiễn phát triển của nhiều quốc gia trong những năm gần đây cho thấy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa là nhân tố quyết định làm thay đổi căn bản phương thức sản xuất, chuyển nền kinh tế từ sản xuất nông nghiệp truyền thống, tiểu nông sang phương thức sản xuất mới, hiện đại, do đó cũng làm thay đổi nội dung kinh tế - xã hội nông thôn(1). Việt Nam một đất nước đang chuyển mình phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây về các mặt kinh tế - xã hội. Vì vậy công nghiệp hóa hiện đại hóa và đô thị hóa cũng như hình thành các đô thị mới hay mở rộng các đô thị hiện có là một xu thế tất yếu của đất nước. Đô thị hóa song hành với quá trình công nghiệp hóa đã và đang từng ngày làm thay đổi diện mạo đất nước, cung cấp những công năng đô thị đa dạng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cuộc sống hiện đại. Ở một bình diện khác, làn sóng đô thị hóa tự phát trên diện rộng cũng làm nảy sinh nhiều bất cập và để lại 2 Khoùa luaän toát nghieäp những hậu quả nặng nề về mặt kinh tế - xã hội, quy hoạch, kiến trúc, sản xuất, hệ sinh thái, vv... gây nên nhiều áp lực đối với sự phát triển của đất nước. Ở nước đang phát triển như Việt Nam, đô thị hóa đặc trưng cho sự bùng nổ về dân số, còn sự phát triển công nghiệp tỏ ra yếu kém. Sự gia tăng dân số không dựa trên cơ sở phát triển công nghiệp và phá triển kinh tế sẽ gây ra mâu thuẫn giữa thành thị và nông thôn trở nên sâu sắc do sự mất cân đối, độc quyền trong kinh tế. Tỉnh T.T.Huế nói chung và thị xã Hương Thủy nói riêng đã có những bước đầu trong quá trình đô thị hóa tạo nên những biến đổi sâu sắc về kinh tế - xã hội như: mở rộng các đô thị, tạo lập các khu công nghiệp, cụm công nghiệp làng nghề, phát triển các hệ thống giao thông, vận tải, xây dựng, dịch vụ… Tuy nhiên song song với quá trình đó thì cuộc sống của những người dân trong khu vực đô thị hóa đang diễn ra như thế nào? Những người nông dân vốn thiếu kinh nghiệm, trình độ thấp sẽ đối mặt như thế nào với cuộc sống của gia đình họ khi chất lượng cuộc sống không được cải thiện trong khi các loại chi phí khác không ngừng tăng lên cùng với quá trình đô thị hóa? Kinh tế của các hộ gia đình bị thu hồi đất cũng như không bị thu hồi đất thay đổi ra sao? Những giải pháp nào cần được đề xuất để cải thiện đời sống cho người dân trong bối cảnh đô thị hóa? Nhận thức được tầm quan trọng về sự ảnh hưởng của quá trình ĐTH đối với sản xuất và cuộc sống của người nông dân tôi đã chọn đề tài “Tác động của quá trình đô thị hóa tới kinh tế hộ nông dân tại phường Thủy Phương – thị xã Hương Thủy – tỉnh T.T.Huế” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về ĐTH - Phân tích, đánh giá thực trạng tình hình ĐTH và ảnh hưởng nó đến kinh tế hộ nông dân ở phường Thủy Phương, thị xã Hương Thủy. - Đề xuất các giải pháp nhằm góp phần cải thiện đời sống của các hộ nông dân ở phường Thủy Phương. 3 Khoùa luaän toát nghieäp 3. Phương pháp nghiên cứu: 3.1. Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. 3.2. Phương pháp thu thập số liệu 3.2.1. Số liệu thứ cấp + Thu thập các thông tin về tình hình kinh tế - xã hội của địa phương, tình hình thu hồi đất, phát triển các khu dân cư, cơ sở hạ tầng, khu công nghiệp… từ UBND phường Thủy Phương, phòng tài nguyên môi trường thị xã Hương Thủy, phòng quy hoạch đô thị thị xã Hương Thủy. Các thông tin về ĐTH ở Việt Nam trên các trang Web… 3.2.2. Số liệu sơ cấp + Điều tra phỏng vấn trực tiếp 60 hộ ở 16 tổ, phường Thủy Phương theo phiếu điều tra được thiết kế sẵn. Phiếu điều tra bao gồm các nội dung liên quan đến các nguồn lực của hộ, tình hình thu hồi đất, biến động việc làm, thu nhập, cơ cấu ngành nghề trước và sau ĐTH, những ảnh hưởng của ĐTH đến hộ nông dân ở đây. 3.3. Phương pháp thống kê, phân tích kinh tế - Phương pháp thống kê mô tả: Từ các số liệu thu thập được tiến hành xây dựng bảng biểu để phân tích, đánh giá tác động của ĐTH tới kinh tế hộ nông dân. - Phương pháp phân tổ: Là phương pháp để tiến hành tổng hợp thống kê, giúp hệ thống hóa các số liệu điều tra, từ đó tìm ra mối quan hệ lẫn nhau của từng yếu tố riêng biệt như: độ tuổi, trình độ văn hóa, giới tính… 3.4. Phương pháp chuyên gia chuyên khảo + Phỏng vấn những người có kinh nghiệm, những cán bộ sở tài nguyên môi trường, cán bộ địa phương về những vấn đề liên quan đến ĐTH và kinh tế hộ nông dân. 3.5. Phương pháp hàm sản xuất 4 Khoùa luaän toát nghieäp Để nghiên cứu ảnh hưởng của ĐTH đến kinh tế hộ nông dân. Qua việc kiểm định, xem xét tôi lựa chọn mô hình tuyến tính. Kết quả nghiên cứu cho 2 trường hợp trước ĐTH và sau ĐTH như sau:  Hàm trước ĐTH: TN = a0 + a1LĐ + a2DT+ a3TT + a4CN + a5PNN + ui Trong đó: a0 là hệ số chặn của mô hình a1, a2, a3, a4, a5 là hệ số góc - TN là tổng thu trong năm của hộ trước ĐTH (1000đ) - LĐ là tổng lao động của hộ trước ĐTH (người) - DT là diện tích đất của hộ có trước ĐTH (m2) - TT là chi phí chăn nuôi của hộ trước ĐTH (1000đ) - CN là chi phí phi nông nghiệp của hộ trước ĐTH (1000đ) - PNN là chi phí trồng trọt của hộ trước ĐTH (1000đ)  Hàm sau ĐTH: TN = a0 + a1LĐ + a2DT + a3TT + a4CN + a5PNN + a6BG + ui Trong đó: a0 là hệ số chặn của mô hình a1, a2, a3, a4, a5, a6 là hệ số góc - TN là tổng thu của hộ sau ĐTH (1000đ) - LĐ là tổng lao động của hộ sau ĐTH (người) - DT là diện tích đất của hộ sau ĐTH (m2) - TT là chi phí trồng trọt của hộ sau ĐTH (1000đ) - CN là chi phí chăn nuôi của hộ sau ĐTH (1000đ) - PNN là chi phí phi nông nghiệp của hộ sau ĐTH (1000đ) - Và BG là biến giả (BG = 0 nếu hộ không sử dụng tiền đền bù để đầu tư kinh doanh sản xuất BG = 1 nếu hộ có sử dụng tiền đền bù để đầu tư kinh doanh sản xuất) 5 Khoùa luaän toát nghieäp 3.7 Phương pháp xử lý số liệu Số liệu được xử lý trên phần mềm SPSS và Excel. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu - Những vấn đề lý luận và thực tiễn về đô thị, ĐTH và các ảnh hưởng của nó tới hoạt động sản xuất và đời sống của người dân trên địa bàn. Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi không gian: Phường Thủy Phương thuộc thị xã Hương Thủy. + Phạm vi thời gian: Quá trình ĐTH tại phường Thủy Phương từ 2006 – 2010. + Phạm vi nội dung: nghiên cứu vấn đề kinh tế của hộ nông dân tại phường Thủy Phương dưới tác động của quá trình ĐTH. 6 Khoùa luaän toát nghieäp 7