Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn Më §Çu
Doanh nghiÖp nhá vµ võa cã mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ
vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Trong nhiÒu n¨m qua, Nhµ níc ViÖt Nam ®·
liªn tôc hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý vµ chÝnh s¸ch ®Ó hç trî vµ t¹o ®µ cho
c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa ph¸t triÓn. Nh»m tæ chøc trao ®æi vÒ khu«n
khæ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch hiÖn hµnh, ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm cha hîp lý vµ
kiÕn gi¶i nh÷ng biÖn ph¸p hoµn thiÖn.
Ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhá vµ võa lµ mét néi dung chñ yÕu trong ®êng lèi x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t huy mäi kh¶ n¨ng cña
c¸c tÇng líp nh©n d©n, cña c¶ d©n téc trong c«ng cuéc chÊn hng ®Êt níc.
Qua thùc tiÔn cña trªn mêi n¨m ®æi míi võa qua, cã thÓ nªu lªn mét sè vÊn
®Ò c¬ b¶n trong viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa ë ViÖt Nam, tríc hÕt ta cÇn ph¶i hiÓu thÕ nµo lµ c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa?
PhÇn I: §Þnh nghÜa khu vùc doanh nghiÖp nhá vµ võa :
ViÖc ®a ra tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNN&V míi chØ cã tÝnh íc lÖ. B¶n th©n
c¸c tiªu chÝ ®ã cha ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh khu vùc DNN&V ë ViÖt Nam hiÖn nay
gåm nh÷ng doanh nghiÖp nµo. Cã nhiÒu quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau vÒ c¸c ®èi
tîng, c¸c chñ thÓ kinh doanh ®îc coi lµ DNN&V. ThÝ dô, cã ý kiÕn cho
r»ng c¸c hé s¶n xuÊt n«ng nghiÖp còng cÇn ®îc coi lµ doanh nghiÖp, vµ do
tho¶ m·n c¸c tiªu chÝ vÒ DNN&V nh qui ®Þnh nªn còng ®îc coi lµ
DNN&V.
Khu«n khæ ph¸p luËt kinh doanh ë níc ta hiÖn nay ®îc coi lµ võa cha
®Çy ®ñ l¹i võa cha râ rµng.§©y lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan, cha thÓ kh¾c
phôc ®îc ngay.Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh th× nhiÒu chñ thÓ tuy cã tiÕn hµnh
ho¹t ®éng s¶n xuÊt (cã thÓ chØ lµ ®Ó tù cung, tù cÊp), hoÆc thùc hiÖn c¶ viÖc
kinh doanh ( nghÜa lµ cã mua vµ b¸n) nhng vÉn cha ®îc coi lµ doanh
nghiÖp. Th«ng thêng, trong c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, thuËt ng÷
doanh nghiÖp ®îc dïng chØ c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh cã ®¨ng ký.
Nh vËy, khi c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt dïng thuËt ng÷ doanh nghiÖp
lµ ®Ó chØ doanh nghiÖp cã t c¸ch ph¸p lý tøc lµ ®îc thµnh lËp hîp ph¸p vµ cã
®¨ng ký víi c¬ quan Nhµ níc theo quy ®Þnh. V× vËy, khi bµn vÒ ®Þnh nghÜa
DNN&V ®Ò nghÞ lÊy hµnh ®éng cã ®¨ng ký kinh doanh lµm tiªu chuÈn x¸c
®Þnh.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Theo tiªu chuÈn nµy, khu vùc DNN&V ë ViÖt Nam ®îc hiÓu lµ gåm
c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng theo
c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, cã quy m« vÒ vèn vµ sè lao ®éng phï hîp víi
quy ®Þnh cña ChÝnh phñ;theo ®ã, khu vùc nµy ®îc t¹o thµnh bëi:
- C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cã quy m« võa vµ nhá ®îc thµnh lËp vµ
®¨ng ký theo quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc.
- C¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c doanh
nghiÖp t nh©n cã quy m« võa vµ nhá ®îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký ho¹t ®éng
theo LuËt c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp t nh©n.
- C¸c hîp t¸c x· cã quy m« võa vµ nhá thµnh lËp vµ ®¨ng ký ho¹t
®éng theo quy ®Þnh cña LuËt hîp t¸c x·.
- C¸c hé t nh©n vµ nhãm s¶n xuÊt díi vèn ph¸p ®Þnh ®¨ng ký theo
NghÞ ®Ýnh sè 66/H§BT.
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn II: §Æc ®iÓm khu vùc DNN&V
Nh ®· b¸o c¸o ë phÇn trªn, viÖc thèng kª vÒ sè lîng vµ tõ ®ã vÒ c¬
cÊu theo ngµnh ®èi víi khu vùc DNN&V ë ViÖt Nam hiÖn nay gÆp nhiÒu
khã kh¨n, khã cã thÓ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cao. Thªm n÷a, c¸c sè liÖu nµy
cßn phô thuéc vµo quan niÖm ph©n lo¹i DNN&V vµ do vËy ®é chÖnh lÖch
lµ rÊt lín.
NÕu hiÓu DNN&V nh ®· tr×nh bµy trong phÇn ®Þnh nghÜa th× bøc
tranh toµn c¶nh vÒ khu vùc nµy ë ViÖt Nam sÏ kh¸c nhiÒu so víi néi dung
sÏ tr×nh bµy díi ®©y (theo b¸o c¸o cña Bé C«ng nghiÖp), nÕu tÝnh riªng c¸c
DNN&V ®îc thµnh lËp vµ ®¨ng ký theo LuËt doanh nghiÖp Nhµ níc, LuËt
c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp t nh©n vµ luËt hîp t¸c x· th× sè lîng c¸c doanh
nghiÖp nµy kho¶ng 23000, nÕu tÝnh c¸c hé t nh©n vµ nhãm s¶n xuÊt kinh
doanh díi vèn ph¸p ®Þnh th× trªn 530000 ®¬n vÞ,...Tuy nhiªn, nÕu xuÊt ph¸t
tõ nh÷ng luËn cø sau:
-ChØ nh÷ng chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc thµnh lËp vµ cã ®¨ng
ký hîp ph¸p theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt míi ®îc coi lµ doanh nghiÖp.
-C¸c tæ chøc tËp thÓ trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp (hîp t¸c x·, tæ s¶n
xuÊt,...) lµ nh÷ng ®èi tîng ®· vµ ®ang ®îc hëng nh÷ng u ®·i ®Æc biÖt qua hÖ
thèng chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, tÝn dông, c¸c ch¬ng tr×nh n«ng nghiÖp vµ ph¸t
triÓn n«ng th«n,...nªn nh÷ng néi dung ®Ò xuÊt vµ c¬ chÕ, gi¶i ph¸p chung
cho DNN&V trong b¸o c¸o nµy kh«ng cã ý nghÜa t¸c ®éng ®¸ng kÓ.
-C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi hiÖn còng ®ang ®îc hëng nh÷ng u ®·i riªng, cã t¬ng ®èi nhiÒu lîi thÕ h¬n so víi doanh nghiÖp
trong níc th× sè DNN&V ®îc tÝnh trong b¸o c¸o nµy kho¶ng 20000 ®¬n vÞ
vµ nh vËy th× còng t¬ng ®èi phï hîp víi sè liÖu cña Bé C«ng nghiÖp.Tõ
®ã,nh÷ng vÊn ®Ò sÏ ®îc tr×nh bµy trong b¸o c¸o nµy còng chñ yÕu chØ liªn
quan ®Õn ba thµnh phÇn: doanh nghiÖp nhµ níc, doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp
theo LuËt c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp t nh©n vµ LuËt hîp t¸c x·, tæ s¶n xuÊt
phi n«ng nghiÖp.
-Theo tiªu chÝ vÒ vèn nªu ë phÇn trªn th× cã 89,5% tæng sè doanh
nghiÖp thuéc lo¹i võa vµ nhá. Theo quy m« lao ®éng th× 96% tæng sè doanh
nghiÖp t¹i ViÖt Nam cã sè lao ®éng díi 200 ngêi.
Nh vËy, cã thÓ nãi tæng qu¸t lµ kho¶ng 88-90% doanh nghiÖp ë
ViÖt Nam thuéc lo¹i võa vµ nhá theo c¶ hai tiªu chÝ. Tû lÖ nµy trong c¸c
ngµnh vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng gièng nhau. MÆc dï sè lîng
DNN&V chiÕm tû lÖ lín trong sè doanh nghiÖp, nhng theo tÝnh to¸n th×
toµn bé khu vùc DDN&V cña c¶ níc chØ chiÕm 20% tæng vèn kinh doanh
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. C¸c DNN&V ngoµi quèc doanh chØ chiÕm
kho¶ng 52% tæng vèn kinh doanh cña c¶ khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh.
Ngoµi ra cã thÓ thÊy:
-Kho¶ng 50% sè doanh nghiÖp Nhµ níc trung ¬ng vµ kho¶ng
75% doanh nghiÖp Nhµ níc ®Þa ph¬ng thuéc lo¹i võa vµ nhá.
-PhÇn lín (trªn 90%) doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã quy m«
võa vµ nhá, trõ lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn. Tuy nhiªn, sè lîng c«ng ty cæ
phÇn kh«ng ph¶i lµ lín trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. NÕu
kh«ng kÓ c¸c hé vµ nhãm kinh doanh th× sè lîng c«ng ty cæ phÇn chØ chiÕm
cha ®Õn 0,7% tæng sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
Ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô, söa ch÷a chiÕm mét sè lîng lín c¸c
doanh nghiÖp nhá vµ võa trong tæng sè doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¶ níc
(46,2%) . GÇn 18% sè DNN&V cña c¶ níc ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp vµ x©y dùng. Kho¶ng 10% DNN&V ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh vËn
t¶i, dÞch vô, kho b·i,... Sè DNN&V cßn l¹i ho¹t ®éng trong rÊt nhiÒu ngµnh
kh¸c nhau, nªn mçi ngµnh ®ã chØ cã rÊt Ýt DNN&V. Nãi mét c¸ch tæng
qu¸t,
phÇn lín c¸c DNN&V ë ViÖt Nam ho¹t ®éng trong 3 lÜnh vùc chÝnh: th¬ng
m¹i vµ dÞch vô ®êi sèng; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng; dÞch vô vËn chuyÓn
hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch.
Riªng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, cã 37,3% c¸c DNN&V trong c«ng
nghiÖp thuéc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm, 11% DNN&V trong
c«ng nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh dÖt, may, da . Ngµnh c¬ khÝ, s¶n
xuÊt thiÕt bÞ, m¸y mãc, dông cô chÝnh x¸c, l¾p r¸p xe m¸y vµ c¸c ph¬ng
tiÖn giao th«ng chiÕm 12,3% tæng sè lîng DNN&V cña toµn ngµnh c«ng
nghiÖp.
- Trong nh÷ng n¨m ®æi míi, hµng lo¹t doanh nghiÖp míi ra ®êi, nhÊt
lµ trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, trong khi nhiÒu doanh nghiÖp
Nhµ níc ®îc s¾p xÕp l¹i th«ng qua s¸p nhËp, gi¶i thÓ hoÆc ®ãng cöa, trong
®ã cã c¸c DNN&V. C¸c vïng ®« thÞ tËp trung ®«ng d©n c, c¸c vïng gÇn thÞ
trêng tiªu thô vµ c¸c trung t©m c«ng nghiÖp ®îc h×nh thµnh tõ tríc thêi kú
®æi míi lµ nh÷ng n¬i thuËn lîi cho viÖc ra ®êi cña c¸c doanh nghiÖp míi, ë
c¸c vïng n«ng th«n, n¬i c¸c lµng nghÒ bÞ mai mét trong nh÷ng n¨m bao
cÊp, nay ®îc chÝnh s¸ch ®æi míi t¸c ®éng nªn nhiÒu doanh nghiÖp víi c¸c
h×nh thøc kh¸c nhau ®· ra ®¬× gãp phÇn duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c nghÒ
truyÒn thèng, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸c lao ®éng s½n cã t¹i ®Þa ph¬ng.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã ®· ¶nh hëng ®Õn viÖc ph©n bè doanh nghiÖp theo
vïng l·nh thæ trong ®ã cã c¸c DNN&V. Riªng §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng
S«ng Cöu Long ®· chiÕm trªn 55% tæng sè DNN&V cña c¶ níc. Hai vïng
cã sè lîng DNN&V tiÕp theo lµ ®ång b»ng S«ng Hång (18,1%) vµ duyªn
h¶i miÒn Trung (10,1&).
- DNN&V hiÖn nay gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, thiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ
më réng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng thiÕu vèn ë c¸c doanh nghiÖp
kh«ng gièng nhau. NhiÒu doanh nghiÖp ph¶n ¸nh lµ thiÕu vèn nhng thùc tÕ
nÕu cã vèn còng kh«ng biÕt sö dông vµo môc ®Ých g×.
ViÖc cung øng vèn cho DNN&V hiÖn nay ®îc ®¸nh gi¸ lµ chñ yÕu ®îc thùc hiÖn qua thÞ trêng tµi chÝnh phi chÝnh thøc. C¸c chñ doanh nghiÖp
thêng vay vèn cña th©n nh©n, b¹n bÌ vµ vay cña nh÷ng ngêi cho vay lÊy l·i.
HÇu nh c¸c DNN&V, nhÊt lµ c¸c DNN&V ngoµi quèc doanh, kh«ng tiÕp
cËn ®îc víi nguån tÝn dông chÝnh thøc, tøc tÝn dông cña hÖ thèng ng©n
hµng. Thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã thÓ nªu mét sè nh
sau:
+HÖ thèng ng©n hµng, kÓ c¶ hÖ thèng tµi chÝnh trung gian cßn yÕu
kÐm cha tiÕp cËn ®îc víi cÇu vÒ tÝn dông. Trong nh÷ng n¨m qua, sè d tÝn
dông cña hÖ thèng ng©n hµng chñ yÕu lµ dµnh cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ
níc (DNNN), vµ chñ yÕu lµ c¸c DNNN quy m« lín;
+B¶n th©n doanh nghiÖp, trong ®ã cã DNN&V, cha cã kh¶ n¨ng
®¸p øng ®Çy ®ñ c¸c ®ßi hái cña ng©n hµng vÒ c¸c thñ tôc nh lËp dù ¸n,thñ
tôc thÕ chÊp,...;
+C¸c chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng thêng e ng¹i khi
vay ng©n hµng, v× nh vËy buéc ph¶i xuÊt tr×nh c¸c b¸o c¸o chÝnh x¸c vÒ tµi
chÝnh vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu mµ nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng
muèn lµm v× nhiÒu lý do kh¸c nhau:
-Tr×nh ®é c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ, m¸y mãc cña khu vùc
DNN&V kh«ng n»m ngoµi t×nh tr¹ng chung vÒ c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ
m¸y mãc cña c¸c doanh nghiÖp c¶ níc, nÕu kh«ng nãi lµ l¹c hËu h¬n. MÆt
kh¸c, tû lÖ míi trang thiÕt bÞ còng rÊt thÊp kÓ c¶ nh÷ng n¨m t¨ng trëng cao
võa qua. Mét sè nghiªn cøu cho thÊy tû lÖ ®æi míi thiÕt bÞ trong doanh
nghiÖp ë TP.HCM, trung t©m c«ng nghiÖp lín nhÊt cña c¶ níc, còng chØ
kho¶ng 10%/n¨m tÝnh theo vèn ®Çu t. Nh vËy ph¶i mÊt 10 n¨m ®æi míi m¸y
mãc thiÕt bÞ. Trong khi ®ã, nhiÒu s¶n phÈm, nhiÒu c«ng nghÖ trong c«ng
nghiÖp hiÖn nay nh ®iÖn tö, viÔn th«ng, ho¸ thùc phÈm thêng trë nªn l¹c
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
hËu rÊt nhanh. Tû lÖ c«ng nghÖ l¹c hËu lµ qu¸ cao, nªn víi tèc ®é ®æi míi
thiÕt bÞ nh trªn th× khã cã thÓ tr¸nh khái tôt hËu.
-ViÖt Nam lµ mét thÞ trêng lín gÇn 80 triÖu d©n nhng cã mét nhu
cÇu vÒ chÊt lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô cha cao nhÊt lµ ë n«ng th«n, n¬i c tró
cña kho¶ng 80% d©n sè cña c¶ níc. V× vËy thÞ trêng trong níc lµ mét tiÒm
n¨ng rÊt lín cho khu vùc DNN&V. Tuy nhiªn, hiÖn t¹i thÞ trêng ViÖt Nam
bÞ ¶nh hëng rÊt lín cña hµng ho¸ nhËp lËu. N¹n nhËp lËu hµng ho¸, nhÊt lµ
hµng ho¸ tiªu dïng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c DNN&V v× ®ã lµ thÞ trêng
cña c¸c DNN&V. Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp lín, DNN&V nh×n chung
kh«ng cã ®ñ lùc ®Ó h¹ gi¸ hµng nh»m c¹nh tranh víi gi¸ hµng nhËp lËu
trong thêi gian ng¾n ®Ó dµnh l¹i thÞ trêng. MÆt kh¸c kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña c¸c DNN&V cña ta cßn rÊt yÕu do nhiÒu nguyªn nh©n, do c«ng
nghÖ,thiÕt bÞ l¹c hËu, do bÞ h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh trªn th¬ng trêng.
-Lao ®éng trong c¸c DNN&V chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng, Ýt
®îc ®µo t¹o, thiÕu kü n¨ng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, ®Æc biÖt lµ sè lao ®«ng
trong c¬ së kinh doanh nhá.Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy: chØ cã 5,13% lao ®éng
trong khu vùc ngoµi quèc doanh lµ cã tr×nh ®é cao, trong ®ã chñ yÕu tËp
trung trong c¸c doanh nghiÖp TNHH vµ c«ng ty cæ phÇn (h¬n 80%).
-PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, c¸c doanh nghiÖp
míi ®îc thµnh lËp cha ®îc ®µo t¹o vÒ qu¶n trÞ kinh doanh. Trong sè c¸c chñ
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× 42.7% lµ nh÷ng ngêi tõng lµ c¸n bé,
c«ng nh©n viªn chøc nhµ níc. Trªn 60% sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh cã ®é tuæi trªn 40. Kho¶ng 48,4% sè chñ doanh nghiÖp ngoµi quèc
doanh kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n vµ chØ cã 31,2% sèchñ doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng trë lªn.
- VÞ trÝ vµ vai trß cña DNN&V trong ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi ë
ViÖt Nam.
Quan ®iÓm chung hiÖn nay ®Òu cho r»ng DNN&V ®ang ®ãng
mét vai trß hÕt søc quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ®ãng gãp
phÇn quan trong GDP, t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho ngêi lao
®éng, thu hót mét phÇn lao ®éng míi gia t¨ng hµng n¨m trong nÒn kinh tÕ.
-Tû träng cña khu vùc ngoµi quèc doanh trong toµn bé nÒn kinh
tÕ chiÕm kho¶ng 65% GDP n¨m 1995, trong ®ã khu vùc c¸ thÓ kh«ng ®¨ng
ký kinh doanh ( chñ yÕu lµ c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh trong c¸c ngµnh n«ng,l©m,
ng,nghiÖp) chiÕm kho¶ng 28,4%. Nh vËy, tû träng cña c¸c doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh, trong ®ã cã DNN&V,trong GDP lµ kho¶ng 36,6%. Theo
tÝnh to¸n, DNN&V ngoµi quèc doanh chØ chiÕm kho¶ng 52% tæng vèn kinh
doanh cña toµn bé c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, nªn cã thÓ íc tÝnh
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
lµ DNN&V ngoµi quèc doanh chiÕm 52% s¶n lîng cña khu vùc doanh
nghiÖp ngoµi quèc doanh, tøc lµ 19% GDP
-Trong 35% GDP thuéc vÒ khu vùc nhµ níc, theo tÝnh to¸n, khu
vùc DNN&V Nhµ níc chiÕm kho¶ng 20%, tøc kho¶ng 7% GDP.
Nh vËy, toµn bé khu vùc DNN&V cña c¶ níc (gåm tÊt c¶ c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ ) chiÕm kho¶ng 24-25% GDP. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ íc tÝnh
ban ®Çu.
- Trªn thÕ giíi, khu vùc DNN&V ®îc coi lµ khu vùc thu hót
nhiÒu lao ®éng, gãp phÇn quan träng gi¶i quyÕt viÖc lµm, nhÊt lµ ë nh÷ng níc ®«ng d©n,l¹i chñ yÕu sèng b»ng nghÒ n«ng,d thõa lao ®éng vµ cã thu
nhËp thÊp nh ë níc ta.
Hµng n¨m, níc ta cã thªm kho¶ng 1 triÖu ngêi gia nhËp lùc lîng lao
®éng.Nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng míi nµy vµo khu vùc
Nhµ níc rÊt h¹n chÕ. Ngoµi ra, do nh÷ng thay ®æi trong nh÷ng n¨m ®Çu tiÕn
hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ do viÖc c¾t gi¶m biªn chÕ trong khu vùc
hµnh chÝnh sù nghiÖp vµ trong khu vùc doanh nghiÖp Nhµ níc, dÉn ®Õn sù
d thõa lao ®éng ngµy cµng t¨ng. ChÝnh khu vùc ngoµi quèc doanh, trong ®ã
cã c¸c DNN&V, ®· ®ãng gãp mét vai trß cùc kú quan träng trong viÖc thu
hót sè lao ®éng míi nµy, còng nh thu hót trë l¹i sè lao ®éng d thõa cña khu
vùc Nhµ níc trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y. ViÖc khu vùc ngoµi quèc doanh
thu hót trë l¹i sè lao ®éng d thõa cña khu vùc Nhµ níc trong nh÷ng n¨m
qua ®· gãp phÇn t¹o thªm thu nhËp cho sè lao ®éng ®ã, æn ®Þnh cuéc sèng
cña hä vµ gãp phÇn æn ®Þnh x· héi. §ã lµ ®ãng gãp lín cña khu vùc ngoµi
quèc doanh, trong ®ã cã DNN&V trong viÖc t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp.
Trong tæng sè lao ®éng cña khu vùc ngoµi quèc doanh cã kho¶ng
24,5 triÖu lao ®éng thuÇn tuý lµm n«ng,l©m nghiÖp díi h×nh thøc c¸ thÓ vµ
hé s¶n xuÊt kh«ng ®¨ng ký kinh doanh. Sè cßn l¹i kho¶ng 6,6 triÖu lao
®éng lµm viÖc trong c¸c ngµnh kh¸c, chñ yÕu lµ trong c¸c DNN&V cã ®¨ng
ký, kÓ c¶ trong c¸c hé vµ nhãm kinh doanh. Trong tæng sè h¬n 3 triÖu lao
®éng lµm viÖc trong khu vùc Nhµ níc th× cã kho¶ng 1,8 triÖu lao ®éng trîc
tiÕp lµm viÖc trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®os cã DNN&V.
¦íc tÝnh, 70% sè lao ®éng nµy lµm viÖc trong c¸c DNNN cã quy m« võa
vµ nhá th× tæng sè c¸c lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNN&V ë ViÖt Nam lµ
kho¶ng 7, triÖu ngêi, chiÕm kho¶ng 25%-26% lùc lîng lao ®éng cña c¶ níc.Tû lÖ nµy sÏ lín h¬n nhiÒu nÕu tÝnh c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh
trong n«ng, l©m, ng nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ nh tr×nh bµy ë phÇn ®Çu b¸o
c¸o nµy.
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Mét yÕu tè kh¸c gióp cho khu vùc DNN&V cã vai trß ngµy cµng t¨ng
trong lÜnh vùc t¹o viÖc lµm vµ xuÊt ®Çu t cho mét chç lµm viÖc thÊp h¬n
nhiÒu so víi ®Çu t cho mét chç lµm trong c¸c doanh nghiÖp lín. Theo mét
nghiªn cøu th× chØ cÇn 0,8 - 1,5 triÖu lao ®éng ®Ó t¹o thªm mét chç lµm
trong DNN&V, tøc lµ thÊp h¬n nhiÒu so víi chi phÝ t¹o ra mét chç lµm
trong doanh nghiÖp lín.
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn III: DOANH NGHI£P VõA Vµ NHá VíI LUËT KHUYÕN
KHÝCH §ÇU T TRONG N¦íC.
I-Nh÷ng môc tiªu cña luËt KK§TTN
Ngµy 22/6/1994 Quèc héi níc CHXHCN ViÖt Nam kho¸ IX kú häp
thø n¨m th«ng qua LuËt KK§TTN; Ngµy 20/5/1998 Quèc Héi kho¸ X
th«ng qua luËt KKHDDTTN (söa ®æi). LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc
lµ mét luËt ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc nh»m khuyÕn khÝch, hç
trî vµ u ®·i ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t do c¸c nhµ ®Çu t trong níc thùc
hiÖn; víi môc tiªu ph¸t huy néi lùc, huy ®éng mäi nguån lùc trong níc,sö
dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån vèn, tµi nguyªn, lao ®éng vµ c¸c tiÒm n¨ng
chÊt x¸m cña ®Êt níc tham gia ®Çu t trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi
v× môc tiªu d©n giµu , níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc lµ mét c«ng cô hç trî cho c¸c
DNN&V v¬n lªn c¹nh tranh trªn thÞ trêng kh«ng kÓ doanh nghiÖp ®ã thuéc
thµnh phÇn kinh tÕ nµo. VÒ ý nghÜa ph¸p lý, LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong
níc ®· kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp theo së h÷u, bíc ®Çu t¹o nªn mét
c¸ch nh×n nhËn míi vÒ c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp , chuyÓn dÇn tõ viÖc
ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo së h÷u sang ph©n lo¹i doanh nghiÖp theo quy
m«.
LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc lµ mét ®èi träng víi LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, t¹o ra mét vÞ thÕ míi cho doanh nghiÖp trong níc
lÊp dÇn sù ng¨n c¸ch vÒ chÝnh s¸ch gi÷a ®Çu t trong níc vµ ®Çu t níc ngoµi.
II-Nh÷ng Néi Dung C¬ B¶n Cña LuËt KhuyÕn KhÝch §Çu T Trong Níc
1-Nh÷ng chÝnh s¸ch KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc
Më réng chñ thÓ ®Çu t
Nhµ níc b¶o hé vµ khuyÕn khÝch tæ chøc,C«ng d©n ViÖt Nam, Ngêi
ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi; Ngêi níc ngoµi c tró l©u dµi ë ViÖt Nam ®Çu
t vµo c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi trªn l·nh thæ ViÖt Nam theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt ViÖt Nam.
Theo quy ®Þnh cña LuËt KhuyÕn khich ®Çu t trong níc th× ngêi ViÖt
Nam ®Þnh c ë níc ngoµi, ngêi níc ngoµi c tró l©u dµi ë ViÖt Nam cã thÓ lùa
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
chän c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thÝch hîp ®Ó ®Çu t nh mét c«ng d©n ViÖt
Nam.
LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc cho ngêi níc ngoµi, tæ chøc kinh
tÕ níc ngoµi ®îc phÐp gãp vèn, mua cæ phÇn ®Çu t vµo doanh nghiÖp ViÖt
Nam kh«ng qu¸ 30% vèn ®iÒu lÖ vµo nh÷ng lÜnh vùc ngµnh nghÒ thuéc
danh môc do Thñ Tíng ChÝnh Phñ phª duyÖt tõng thêi kú.
2-§¬n gi¶n ho¸ thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp t nh©n,c«ng ty
LuËt doanh nghiÖp ®îc Quèc héi kho¸ X th«ng qua 20/6/1999 ®·
luËt ho¸ c¸c quy ®Þnh thµnh lËp doanh nghiÖp theo híng b·i bá c¬ chÕ xin
phÐp thµnh lËp, chñ ®Çu t chØ ®¨ng ký kinh doanh víi hå s¬ hÕt søc ®¬n
gi¶n, xo¸ bá mäi sù kiÓm tra kiÓm so¸t tríc khi thµnh lËp, t¹o ®iÒu kiÖn cho
phÐp chñ ®Çu t nhanh chãng tiÕp cËn thÞ trêng, viÖc gi¸m s¸t kiÓm tra cña
Nhµ níc chuyÓn sang giai ®o¹n sau khi ®¨ng ký kinh doanh.
LuËt doanh nghiÖp xo¸ bá quy ®Þnh vèn ph¸p ®Þnh ë hÇu hÕt c¸c
ngµnh nghÒ ®· t¹o ra ®iÒu kiÖn cho c¸c DNN&V ra ®êi thuËn lîi gi¶m tèi
thiÓu c¸c chi phÝ cho viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp.
3-Nhµ níc b¶o ®¶m hç trî ®Çu t
a-Hç trî vÒ ®Êt ®ai: ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai
-LuËt söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Êt ®ai (2/12/1998) ®·
quy ®Þnh thªm quyÒn sö dông ®Êt bao gåm: quyÒn gãp vèn b¾ng gi¸ trÞ sö
dông ®Êt ®Ó liªn doanh. Víi quy ®Þnh nµy ®· t¹o thªm kh¶ n¨ng cho c¸c chñ
®Çu t dïng quyÒn sö dông ®Êt ®Ó thµnh lËp c¸c DNN&V ®Ó kinh doanh
-C«ng bè c«ng khai quy ho¹ch sö dông ®Êt.
-MiÔn gi¶m tiÒn sö dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt.
-Nhµ níc ®Çu t ph¸t triÓn h¹ tÇng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNN&V cã
mÆt b»ng tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh.
b-C¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ vèn:
-LËp Quü hç trî ®Çu t ®Ó cho vay víi l·i xuÊt u ®·i. Quü nµy ®· ho¹t
®éng trªn 2 n¨m.
-LËp quü hç trî xuÊt khÈu
-LËp quü hç trî ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia.
-C¸c dÞch vô hç trî ®Çu t vÒ c¸c lÜnh vùc:
+T vÊn qu¶n lý, chuyÓn giao c«ng nghÖ, d¹y nghÒ.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+Cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ trêng, th«ng tin khoa häc.
+TiÕp thÞ xóc tiÕn th¬ng m¹i.
-Thµnh lËp c¸c trung t©m thiÕt kÕ, thö nghiÖm ®Ó hç trî ph¸t triÓn
c¸c DNN&V.
-Thµnh lËp c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c hiÖp
héi xuÊt khÈu.
4-Nhµ níc u ®·i ®Çu t:
-§Çu t ngµnh nghÒ Nhµ níc cÇn u tiªn ph¸t triÓn
-Sö dông nhiÒu lao ®éng
-§Çu t ë c¸c ®Þa bµn khã kh¨n sÏ ®îc Nhµ níc u ®·i miÔn gi¶m c¸c
lo¹i chi phÝ vµ thuÕ:
+MiÔn gi¶m tiÒn sö dông ®Êt
+MiÔn gi¶m tiÒn thuª ®Êt
+MiÔn gi¶m thuÕ sö dông ®Êt
+Gi¶m møc thuÕ suÊt, thuÕ thu nhËp
+MiÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ, m¸y mãc t¹o thµnh
tµi s¶n cè ®Þnh
+S¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc hëng thªm u ®·i bæ xung
vÒ thuÕ thu nhËp
+MiÔn thuÕ tµi nguyªn kho¸ng s¶n.
III-T×nh H×nh Thùc TiÔn KhuyÕn KhÝch §Çu T Trong Níc
Thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh rÊt thiÕu vèn nhng
kh«ng ®îc vay hoÆc ®îc vay nhng kh«ng thÓ vay ®îc v× chi phÝ thùc tÕ l¹i
cao h¬n l·i suÊt vay th¬ng m¹i ë ng©n hµng.
Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i:
-Cha cã tiªu chÝ ph©n biÖt râ ®Çu t míi vµ ®Çu t më réng
-ThiÕu mét c¬ chÕ ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn khuyÕn khÝch ®Çu t trong
níc ®èi víi kinh tÕ trang tr¹i lµ nh÷ng DNN&V ë n«ng th«n vµ miÒn nói.
-C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc cha t¹o ra c¬ héi cho
nh÷ng ngêi nghÌo,yÕu thÕ tham gia ®Çu t mµ míi chØ quan t©m tíi c¸c chñ
thÓ kinh doanh nh÷ng ngµnh nghÒ mµ Nhµ níc cÇn khuyÕn khÝch vµ ë c¸c
®Þa bµn cÇn khuyÕn khÝch.
-Cßn thiÕu chiÕn lîc khuyÕn khÝch ®Çu t ®èi víi DNN&V. Ngay c¶
c¸c dù ¸n nghiªn cøu vÒ DNN&V còng bÞ ph©n t¸n viÖc nghiªn cøu ®Ó t×m
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
gi¶i ph¸p ®ång bé cha cã sù chØ huy thèng nhÊt, nªn cho ®Õn nay cha cã ®îc mét chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi v¬i DNN&V.
-Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch ®èi víi DNN&V vµ c¸c chÝnh s¸ch
xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi hîp t¸c x· cÇn cã mét sù lång
ghÐp.
-C¸c dù ¸n liªn quan ®Õn hç trî DNN&V ngoµi quèc doanh cÇn
phèi hîp hµnh ®éng v× môc tiªu chung x©y dùng ®îc luËt hç trî DNN&V
ngoµi quèc doanh ®Ó thay thÕ LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc hiªn
hµnh.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn IV: LU¢T DOANH NGHIÖP- Cë Së PH¸P Lý MíI §èI VíI
C¸C DOANH NGHIÖP NHá Vµ VõA NGOµI QUèC DOANH.
Ngêi kinh doanh cÇn nh÷ng h×nh thøc ph¸p lý phï hîp ®Ó ®Çu t
vèn, tæ chøc kinh doanh, chia sÎ rñi ro vµ lîi nhuËn. Ph¸p luËt ViÖt Nam
hiÖn hµnh t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi kinh doanh cã thÓ lùa chän nhiÒu m« h×nh
tæ chøc kinh doanh kh¸c nhau tuú theo sè lîng vèn, ngµnh nghÒ vµ môc
®Ých kinh doanh. ViÖc t×m hiÓu quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ c¸c m« h×nh nµy lµ rÊt
cÇn thiÕt, v× nÕu kh«ng hiÓu biÕt ph¸p luËt mµ ®Çu t sai quy ®Þnh, cã thÓ sÏ
bÞ Toµ ¸n ViÖt Nam coi lµ hµnh vi ph¹m ph¸p.
I-Thùc Tr¹ng Ph¸p LuËt HiÖn Hµnh §èi Víi Doanh NghiÖp Nhá
Vµ Võa Ngoµi Quèc Doanh
Díi gi¸c ®é cña mét nhµ ®Çu t, theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, ngêi kinh
doanh cã thÓ ®Çu t vèn theo c¸c h×nh thøc díi ®©y:
-Kinh doanh theo NghÞ ®Þnh sè 66/H§BT- C¸ nh©n kinh doanh
-Gãp vèn cïng ngêi kh¸c kinh doanh theo NghÞ ®Þnh sè 66/H§BTNhãm kinh doanh
-Kinh doanh theo m« h×nh Tæ hîp t¸c- §iÒu 120 - 129 BLDS
-Thµnh lËp Hîp t¸c x· theo luËt hîp t¸c x· 1996
-Thµnh lËp Doanh nghiÖp t nh©n
-Thµnh lËp C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
-Thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn
C¸c h×nh thøc nªu trªn cã thÓ ®îc gäi lµ ®Çu t thµnh lËp c¸c doanh
nghiÖp. Ngoµi ra, tuú theo ngµnh nghÒ vµ sù linh ho¹t cña ngêi kinh doanh,
cã thÓ chän rÊt nhiÒu h×nh thøc ®Çu t kh¸c mµ kh«ng thµnh lËp doanh
nghiÖp míi.
Phï hîp víi c¸c m« h×nh kinh doanh kÓ trªn, theo sè lîng thèng
kª, c¸c m« h×nh doanh nghiÖp hiÖn cã ë ViÖt Nam nh sau:
+6300 Doanh nghiÖp nhµ níc
+350 Doanh nghiÖp cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, chÝnh trÞ - x· héi
+8903 C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n
+2882 Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi
+200 C«ng ty cæ phÇn
+21358 Doanh nghiÖp t nh©n
+1.800.000 c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh theo NghÞ ®Þnh sè
66/H§BT
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
B¶ng thèng kª nµy cho thÊy,DNN&V ngoµi quèc doanh tËp trung
ë m« h×nh “C¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh” theo NDD sè 66/H§BT, “Doanh
nghiÖp t nh©n” vµ mét sè Ýt h¬n ë d¹ng C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. C«ng
ty cæ phÇn lµ m« h×nh cha ®îc a chuéng réng r·i ë ViÖt Nam.
II-Mét Sè §iÓm Míi C¬ B¶n Cña LuËt Doanh NghiÖp 1999
LuËt doanh nghiÖp gåm 10 ch¬ng víi 124 ®iÒu ®· ®îc Quèc héi th«ng
qua ngµy12-6-1999, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01-01-1999, thay thÕ LuËt c«ng ty
vµ LuËt doanh nghiÖp t nh©n. §èi víi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh, LuËt
nµy lµ mét bíc tiÕn míi, t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn ph¸p lý thuËn lîi cho ngêi ®Çu
t trong viÖc thµnh lËp vµ tæ chøc kinh doanh. Nh×n tæng thÓ, nh÷ng thµnh
c«ng c¬ b¶n cña LuËt doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau:
-Lµ mét bíc tiÕn míi thùc hiÖn ®¬ng lèi c¶i c¸ch kinh tÕ cña Nhµ
níc ViÖt Nam:
+Ph¸t huy néi lùc
+T¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ
+§a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ph¸p lý cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh
+C¶i c¸ch hµnh chÝnh
+Ph¸p ®iÓn ho¸
-Lµ mét thµnh c«ng lín trong viÖc khuyÕn khÝch lµm giµu hîp ph¸p:
+C¶i c¸ch c¬ b¶n thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp
+B¶o hé quyÒn tù do kinh doanh
+KhuyÕn khÝch sù n¨ng ®éng
+KhuyÕn khÝch sù tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong kinh doanh
+B¶o vÖ quyÒn lîi cña cæ ®«ng thiÓu sè
+B¶o vÖ quyÒn lîi cña chñ nî
+Quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý doanh nghiÖp
trong c¸c giao dÞch t lîi.
-Lµ mét ®¹o luËt cã tÇm nh×n chiÕn lîc trong t¬ng quan víi:
+C¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc vµ doanh nghiÖp ®oµn thÓ
+NhÊt thÓ ho¸ luËt ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi
+Hç trî thÞ trêng chøng kho¸n ph¸t triÓn
+ChuyÓn ®æi h×nh thøc doanh nghiÖp, c¬ së ph¸p lý cho c¸c
liªn kÕt tËp ®oµn
+N©ng ph¸p luËt ViÖt Nam hµi hoµ ho¸ víi ph¸p luËt quèc tÕ
(WTO).
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn V:
NH÷NG KHÝa C¹NH PH¸P Lý Cña VIÖC THUÕ §ÊT
KINH DOANH THÕ CHÊP QUYÒN Sö DôNG §ÊT §Ó VAY VèN
HiÕn ph¸p 1992 níc CHXHCN viÖc x¸c ®Þnh “Nhµ níc ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cu¶
Nhµ níc, theo ®Þnh híng XHCN. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn víi c¸c
h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh ®a d¹ng dùa trªn chÕ ®é së h÷u toµn
d©n, së h÷u tËp thÓ, së h÷u t nh©n, trong ®ã së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp
thÓ lµ nÒn t¶ng”.Víi môc ®Ých gióp cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ, nhÊt lµ c¸c DNN&V ngoµi quèc doanh cã thÓ c¹nh tranh, lµm
¨n cã hiÖu qu¶; tån t¹i, ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh trong c¬ chÕ thÞ
trêng, th× viÖc t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ vÊn ®Ò sö dông ®Êt
®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt
kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña chñ doanh nghiÖp.
I-Thuª §Êt Kinh Doanh
1-C¸c trêng hîp thuª ®Êt:
LuËt ®Êt ®ai 1993 quy ®Þnh Nhµ níc cho thuª ®Êt trong c¸c trêng hîp sau:
-Tæ chøc kinh tÕ sö dông ®Êt ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh theo dù ¸n
®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt.
-Hé gia ®×nh, c¸ nh©n cã nhu cÇu sö dông ®Êt ®Ó s¶n xuÊt kinh
doanh.
Ngoµi ra, Nhµ níc cßn cho tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi, ngêi
ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi thuª ®Êt ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®Çu t t¹i
ViÖt Nam.
2-Thêi h¹n cho thuª ®Êt:
LuËt ®Êt ®ai quy ®Þnh:Thêi h¹n cho thuª ®Êt ®îc x¸c ®Þnh theo
dù ¸n ®· ®îc c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn phª duyÖt nhng kh«ng qu¸ 50
n¨m, ®èi víi dù ¸n cÇn thêi h¹n thuª ®Êt dµi h¬n th× c¨n cø vµo quy ®Þnh
cña Uû ban Thêng vô Quèc h«Þ, ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh thêi h¹n cho thuª ®Êt
®èi víi tõng dù ¸n, nhng kh«ng qu¸ 70 n¨m.
3-VÊn ®Ò cho thuª l¹i ®Êt trong khu c«ng nghiÖp, khu chÕ
xuÊt cña tæ chøc trong níc
Thùc hiÖn c«ng cuéc “C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” ®Êt níc
do §¶ng khëi xíng, Nhµ níc ta ban hµnh quy chÕ thµnh lËp khu chÕ xuÊt,
khu c«ng nghiÖp nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi ®Çu
t s¶n xuÊt, gia c«ng, l¾p r¸p c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thô t¹i thÞ trêng trong níc, x©y dùng vµ kinh doanh c¸ c«ng tr×nh c¬ së h¹
tÇng, tiÕn hµnh c¸c dÞch vô hç trî s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
II- ThÕ ChÊp QuyÒn Sö Dông §Êt §Ó Vay Vèn Kinh Doanh
1-Kh¸i NiÖm:
ThÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt lµ trêng hîp ngêi sö
dông ®Êt dïng quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh ®Ó b¶o ®¶m viÖc thùc hiÖn
nghÜa vô d©n sù phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt d©n sù vµ ph¸p luËt
®Êt ®ai.
Së dÜ ®iÒu kiÖn thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt ®îc
ph¸p luËt quy ®Þnh kh«ng kh¾t khe nh ®èi víi c¸c h×nh thøc kh¸c cña
chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt lµ v×: sau khi hîp ®ång thÕ chÊp ®îc lËp th× ngêi
sö dông ®Êt vÉn tiÖp tôc ®îc chiÕm h÷u vµ sö dông ®Êt. Trªn thùc tÕ cha cã
sù chuyÓn giao quyÒn sö dông ®Êt cho ngêi kh¸c.Nãi c¸ch kh¸c, ph¸p luËt
kh«ng cÇn thiÕt ph¶i can thiÖp s©u vµo vÊn ®Ò nµy v× thÕ chÊp quyÒn sö
dông ®Êt còng chØ lµ mét biÖn ph¸p b¶o ®¶m cho hîp ®ång vay vèn, lµ h×nh
thøc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã ®iÒu kiÖn tøc lµ chØ x¶y ra khi ngêi sö
dông ®Êt kh«ng tr¶ ®îc tiÒn vay.
2-C¬ Së Ph¸p Lý Cña ViÖc Quy §Þnh ThÕ ChÊp QuyÒn Sö Dông §Êt
*§iÒu 18-HiÕn ph¸p 1992: Nhµ níc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc vµ
c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi.
*§iÒu 78c - LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Êt ®ai
1993:Tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc giao ®Êt cã thu tiÒn sö dông ®Êt cã
quyÒn:
“ThÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®ai tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam ®Ó vay
vèn s¶n xuÊt, kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”
*§iÒu 78d - LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Êt ®ai
n¨m 1993 quy ®Þnh:
-Tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc cho thuª ®Êt mµ tr¶ tiÒn thuª ®Êt hµng
n¨m cã quyÒn thÕ chÊp tµi s¶n thuéc quyÒn sö h÷u cña m×nh g¾n liÒn víi
®Êt thuª t¹i tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam ®Ó vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
-Tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc cho thuª ®Êt mµ ®· tr¶ tiÒn thuª ®Êt
cho c¶ thêi gian thuª cã quyÒn thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n
thuéc së h÷u cña m×nh g¾n liÒn víi ®Êt thuª trong thêi h¹n thuª t¹i tæ chøc
tÝn dông ViÖt Nam ®Ó vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
-Tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc cho thuª ®Êt ®· tr¶ tríc tiÒn thuª ®Êt
cho nhiÒu n¨m nÕu thêi h¹n thuª ®Êt ®· ®îc tr¶ tiÒn cßn l¹i Ýt nhÊt lµ 5 n¨m
th× cã quyÒn cña tæ chøc kinh tÕ ®îc Nhµ níc cho thuª ®Êt cho c¶ thêi gian thuª.
*Bé luËt d©n sù ViÖt Nam n¨m 1995: Hîp ®ång thÕ chÊp quyÒn
sö dông ®Êt.
*QuyÕt ®Þnh sè 217/Q§NH1 ngµy 17-8-96 cña Thèng ®èc
Ng©n hµng Nhµ níc ban hµnh quy chÕ thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n vµ b¶o l·nh
vay vèn ng©n hµng.
*NghÞ ®Þnh 17/CP ngµy 29-3-99 cña ChÝnh phñ vÒ thñ tôc
chuyÓn ®æi, chuyÓn nhîng cho thuª, cho thuª l¹i thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt,
thÕ chÊp gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt.
VËy cho thuª quyÒn sö dông ®Êt vµ thÕ chÊp quyÒn sö dông
®Êt ®Ó vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh lµ nh÷ng quy ®Þnh míi cña ph¸p luËt
®Êt ®ai nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi sö dông ®Êt khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm
n¨ng ®Êt ®ai, ®ång thêi gióp hä sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai. Tuy nhiªn c¸c
v¨n b¶n ph¸p luËt cô thÓ ho¸ c¸c quy ®Þnh nµy ®ang vµ sÏ ®îc ban hµnh,
trong ®ã thiÕu c¸c quy ®Þnh cho c¸c DNN&V ngoµi quèc doanh. §iÒu ®ã
g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trong viÖc
lµm thñ tôc vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông cña Nhµ níc.
Nh÷ng khÝa c¹nh ph¸p lý vÒ cho thuª ®Êt vµ thÕ chÊp quyÒn sö dông
®Êt ®îc ®Ò cËp trªn ®©y míi dõng l¹i ë viÖc giíi thiÖu c¸c quy ®Þnh mang
tÝnh kh¸i qu¸t ch¾c ch¾n cha thÓ tho¶ m·n ®îc ®ßi hái cña c¸c doanh
nghiÖp, ®èi tîng trùc tiÕp thùc thi c¸c quy ®Þnh nµy. §iÒu ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò
cÇn ph¶i cã nh÷ng bæ sung, söa ®æi vµ ph¸p ®iÓn ho¸ trong c¸c quy ®Þnh
cña Bé luËt ®Êt ®ai trong t¬ng lai th× míi cã thÓ ®¸p øng ®îc ®ßi hái cña
thùc tiÔn cuéc sèng vµ ®¸p øng ®îc yªu cÇu vÒ vèn vµ sö dông ®Êt cña c¸c
doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
PhÇn VI: CHÝNH S¸CH,PH¸P LUËT THUÕ, TÝN DôNG Hç TRî PH¸T
TRIÓN DOANH NGHIÖP NHá Vµ VõA.
Kinh nghiÖm thùc tiÔn ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi cho thÊy r»ng, c¸c
DNN&V ®ãng vai trß rÊt quan träng trong c¬ cÊu tæng thÓ ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ ®Êt níc. C¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa tuy cã quy m« vèn kh«ng
lín, sè lîng lao ®éng kh«ng nhiÒu, song nã cã nhiÒu u thÕ vÒ qu¶n lý vµ sù
n¨ng ®éng trong kinh doanh.Víi vÞ trÝ, vai trß vµ nh÷ng lîi thÕ cña chóng,
nhiÒu níc trªn toµn thÕ giíi ®Òu cã nh÷ng b¶o ®¶m ®Çu t vµ nh÷ng u ®·i,
kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ nµy
§èi víi ViÖt Nam, viÖc khuyÕn khÝch, hç trî ph¸t triÓn c¸c DNN&V
trong giai ®o¹n hiÖn nay cµng cã ý nghÜa s©u s¾c khi chóng ta ®ang thùc
hiÖn chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ c¬ cÊu hai thµnh phÇn sang c¬ cÊu ®a thµnh
phÇn, ®a h×nh thøc së h÷u.Ph¸t triÓn DNN&V hiÖn nay lµ phï hîp víi bèi
c¶nh kinh tÕ ®Êt níc hiÖn nay trªn tÊt c¶ c¸c ph¬ng diÖn cña ®Çu t tõ vèn, kü
thuËt,c«ng nghÖ ®Õn qu¶n lý.
Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nh÷ng u ®·i nh»m hç trî ph¸t triÓn c¸c
DNN&V, ®Æc biÖt lµ c¸c DNN&V ngoµi quèc doanh cha nhiÒu, cha h×nh
thµnh mét c¬ chÕ ®ång bé, ®ñ hÊp dÉn ®Ó kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña
chóng.
NhËn thøc ®îc c¸c vÊn ®Ò trªn ®©y, trong mÊy n¨m gÇn ®©y §¶ng vµ
Nhµ níc ta b¾t ®Çu quan t©m ®Õn viÖc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch, ph¸p luËt nh»m hç trî vµ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh
nghiÖp nµy. §Æc biÖt lµ võa qua, ngµy 31-5-99 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ký
quyÕt ®Þnh sè 133/1999/Q§-TTg thµnh lËp tæ nghiªn cøu c¬ chÕ chÝnh s¸ch
ph¸t triÓn DNN&V vµ ch¾c ch¾n r»ng trong mét t¬ng lai kh«ng xa, chóng
ta sÏ h×nh thµnh ®îc mét c¬ chÕ ®ång bé cho viÖc ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh
doanh nghiÖp naú. Nãi nh vËy, kh«ng cã nghÜa r»ng hiÖn nay chóng ta cha
cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch u ®·i, hç trî c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa ngoµi quèc
doanh. Trong chÝnh s¸ch ph¸p luËt hiÖn hµnh cã nhiÒu u ®·i, hç trî cho c¸c
nhµ ®Çu t, c¸c doanh nghiÖp mµ c¸c DNN&V ngoµi quèc doanh cã thÓ lùa
chän ®Ó dµnh lÊy u ®·i cho qu¸ tr×nh ®Çu t vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña
m×nh.Trong ph¹m vi bµi viÕt nµy t«i xin ®Ò cËp tíi hai lÜnh vùc u ®·i, hç trî
mµ chóng t«i cho r»ng ®©y lµ hai lo¹i u ®·i hÊp dÉn nhÊt, cã ý nghÜa trùc
tiÕp nhÊt vÒ mÆt kinh tÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®ã lµ c¸c u ®·i vÒ thuÕ vµ
tÝn dông.
I-Nh÷ng ¦u §·i Cña Ph¸p LuËt ThuÕ
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
1-Nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
Trong c¸c u ®·i vÒ thuÕ, u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp lµ u ®·i cã ý nghÜa thiÕt thùc nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ
®Çu t. Bëi v× thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ lo¹i thuÕ trùc thu, ®iÒu tiÕt trùc
tiÕp vµo thu nhËp cña doanh nghiÖp. ViÖc miÔn gi¶m thuÕ lµ t¹o thªm kh¶
n¨ng vµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ®Ó doanh nghiÖp dïng thu nhËp cã ®îc ®Ó t¸i
®Çu t l¹i qu¸ tr×nh kinh doanh.
V× lÏ ®ã, c¸c quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh
nghiÖp cã tÝnh hÊp dÉn cao h¬n nhiÒu so víi c¸c miÔn gi¶m thuÕ kh¸c. C¸c
u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gåm:
a-C¸c u ®·i vÒ thuÕ suÊt
Muèn hiÓu vµ n¾m v÷ng c¸c u ®·i vÒ thuÕ suÊt thuÕ thu
nhËp, cÇn x¸c ®Þnh râ dù ¸n ®Çu t cña doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t thuéc lo¹i
nµo? lo¹i dù ¸n ®ã ®îc xÕp vµo danh môc lo¹i A, B, C. Muèn vËy cÇn ®èi
chiÕu víi c¸c danh môc A, B, C ®îc ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè
51/1999/N§-CP ngµy 8/7/99 cña ChÝnh phñ, quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt
khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc.
-Danh môc A: Ngµnh, nghÒ thuéc c¸c lÜnh vùc ®îc hëng u
®·i ®Çu t.
-Danh môc B: §Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n.
-Danh môc C: §Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi ®Æc
biÖt khã kh¨n.
C¸c u ®·i vÒ thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp bao gåm:
+ThuÕ suÊt 25% ®èi v¬Ý dù ¸n ®Çu t thuéc danh môc A
+ThuÕ suÊt 25% ®èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc danh môc B
+ThuÕ suÊt 20% ®èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc danh môc A
thùc hiÖn ë ®Þa bµn thuéc danh môc B
+ThuÕ suÊt 20% ®èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc danh môc C
+ThuÕ suÊt 15% ®èi víi dù ¸n ®Çu t thuéc danh môc A
thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn thuéc danh môc C.
b-C¸c u ®·i vÒ thêi h¹n miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
Nhµ ®Çu t cã dù ¸n thµnh lËp c¬ së s¶n xuÊt,kinh doanh ®¸p øng ®iÒu
kiÖn quy ®Þnh t¹i ®iÒu 15,16 NghÞ ®Þnh 51/1999/N§-CP ngµy 8-7-99 cña
ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t trong níc (söa
®æi) ®îc miÔn thuÕ, gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp kÓ tõ khi cã thu nhËp
chÞu thuÕ.
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Thêi h¹n miÔn thuÕ tõ 2 ®Õn 4 n¨m vµ gi¶m 50% tõ 2 ®Õn 9 n¨m tiÕp
theo tuú tõng dù ¸n ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn theo luËt ®Þnh (ngµnh nghÒ, sö
dông lao ®éng, ®Þa bµn...).
c-MiÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t
më réng, ®Çu t chiÒu s©u
-§èi víi dù ¸n thuéc danh môc A ®îc miÔn gi¶m mét n¨m vµ gi¶m
50% sè thuÕ ph¶i nép trong 4 n¨m tiÕp theo.
- §îc miÔn 3 n¨m vµ gi¶m 50% sè thuÕ ph¶i nép trong 5 n¨m tiÕp
theo ®èi víi dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn quy ®Þnh t¹i danh môc B.
- §îc miÔn 4 n¨m vµ gi¶m 50% sè thuÕ ph¶i nép trong 7 n¨m tiÕp
theo ®èi víi dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn t¹i ®Þa bµn quy ®Þnh t¹i danh môc C.
d-MiÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi dù ¸n BOT,
BTO
Nhµ ®Çu t cã dù ¸n theo h×nh thøc hîp ®ång X©y dùng, kinh doanh,
chuyÓn giao (BTO) hoÆc hîp ®ång X©y dùng, chuyÓn giao, kinh doanh
(BTO) ®îc miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 4 n¨m ®Çu kÓ tõ khi cã thu
nhËp chÞu thuÕ vµ gi¶m 50% sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép 9 n¨m
tiÕp theo.
e-¦u ®·i bæ sung vÒ thuÕ ®èi víi nhµ ®Çu t s¶n xuÊt, kinh doanh
hµng xuÊt khÈu
Ngoµi c¸c u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trªn ®©y c¸c nhµ ®Çu
t s¶n xuÊt, kinh doanh hµng xuÊt nhËp khÈu cßn ®îc hëng thªm u ®·i vÒ
thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp nh sau:
-§îc gi¶m 50% sè thuÕ ph¶i nép cho phÇn thu nhËp cã ®îc trong c¸c
trêng hîp:
+ XuÊt khÈu cña n¨m ®Çu tiªn ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch xuÊt khÈu trùc tiÕp
+XuÊt khÈu mÆt hµng míi cã tÝnh n¨ng kinh tÕ - kü thuËt, tÝnh n¨ng sö
dông kh¸c víi mÆt hµng tríc ®©y doanh nghiÖp ®· xuÊt khÈu
+XuÊt khÈu ra thÞ trêng mét quèc gia míi, hoÆc l·nh thæ míi kh¸c víi thÞ
trêng tríc ®©y.
-§îc gi¶m 50% sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép cho phÇn thu nhËp t¨ng thªm
do xuÊt khÈu trong n¨m tµi chÝnh ®èi víi nhµ ®Çu t cã doanh thu xuÊt khÈu
n¨m sau cao h¬n n¨m tríc.
-§îc gi¶m 20% sè thuÕ thu nhËp ph¶i nép cho phÇn thu nhËp cã ®îc do
xuÊt khÈu tronh n¨m tµi chÝnh ®èi víi c¸c trêng hîp:
+Cã doanh thu xuÊt khÈu ®¹t tû träng trªn 50% tæng doanh thu
+Duy tr× thÞ trêng xuÊt khÈu æn ®Þnh vÒ sè lîng hoÆc gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt
khÈu trong 3 n¨m liªn tôc tríc ®ã.
20
.DOC 
37 
68 
69 
