I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, Giáo dục Mầm non được xem là bậc học
đầu tiên đặt nền tảng cho sự phát triển nhân cách trẻ và tạo tiền đề để phát triển
nguồn nhân lực lao động cho tương lai. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong
những mục tiêu quan trọng của giáo dục mầm non. Vì ngôn ngữ sẽ giúp trẻ bày tỏ,
trao đổi và giao tiếp với nhau trong học tập cũng như vui chơi. Chính vì thế ngôn
ngữ là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện, bao gồm sự phát triển về đạo
đức, tư duy, nhận thức và các chuẩn mực hành vi văn hoá cho trẻ.
Chúng ta có thể phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua nhiều hoạt động khác
nhau, trong đó việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua hoạt động kể chuyện có ý nghĩa
hết sức quan trọng, vì qua các câu chuyện kể nó đem lại và mở ra cho trẻ thế giới
tình cảm con người một cách sinh động, phong phú, nó nuôi dưỡng và phát triển trí
tưởng tượng, sáng tạo nghệ thuật làm cho vốn ngôn ngữ của trẻ được phong phú, có
cấu trúc ngữ pháp.
Trên thực tế, với trẻ 3-4 tuổi tại nhóm lớp tôi phụ trách, đa số trẻ phát âm
khá rõ ràng, biết lắng nghe, hiểu và làm theo những yêu cầu của cô giáo, trẻ rất
thích thú lắng nghe cô kể chuyện tuy nhiên do vốn từ của trẻ còn hạn chế, khả năng
diễn đạt còn gặp nhiều khó khăn vì vậy trẻ chưa thể hiện được những điều trẻ
mong muốn khi tham gia vào các hoạt động.
Bên cạnh đó, mặc dù giáo viên đã thấy được tầm quan trọng của chuyện kể
đối với sự phát triển ngôn ngữ của trẻ và cũng đã tổ chức, lồng ghép vào các hoạt
động giáo dục. Tuy nhiên, việc lựa chọn các tác phẩm chưa thực sự phù hợp với độ
tuổi, chưa có sự kế thừa từ nhỏ đến lớn; khi tổ chức hoạt động giáo viên chưa chú
trọng gợi mở, kích thích trẻ được tích cực tham gia vào hoạt động, cũng như các đồ
dùng, đồ chơi chưa thực sự tạo hứng thú cho trẻ nên kết quả mang lại không cao.
Chính vì lẽ đó nên tôi chọn đề tài: “Biện pháp giúp trẻ 3-4 tuổi phát triển ngôn
ngữ thông qua hoạt động kể chuyện tại trường mầm non Hướng Dương-Thành
phố Nha Trang”.
2. Mục đích nghiên cứu
Phân tích, đánh giá thực trạng và tìm ra một số biện pháp nhằm phát triển
ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện.
Tìm ra những nguyên nhân thành công và hạn chế để rút ra bài học kinh
nghiệm cho bản thân.
3. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động kể chuyện.
4. Đối tượng khảo sát
Trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi.
5. Phạm vi nghiên cứu
Nội dung: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua hoạt động kể chuyện.
Về thời gian: Từ ngày 01 tháng 10 năm 2014 đến ngày 30 tháng 3 năm
2015.
Về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại nhóm lớp Mẫu giáo Bé 2 –
Trường Mầm non Hướng Dương – Thành phố Nha Trang.
6. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được nhiệm vụ của đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tham khảo tài liệu để giúp tổng hợp một
số vấn đề lý luận có liên quan như đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ 3-4 tuổi,
một số phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát các hoạt động của học sinh,
giáo viên để đánh giá được ưu điểm, hạn chế. Trò chuyện, đàm thoại: Kích thích tư
duy, ngôn ngữ của trẻ…
Thời gian nghiên cứu và hoàn chỉnh đề tài: Từ tháng 10/2014 đến hết tháng
03/2015.
2
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
Theo Usinxki – Nhà giáo dục danh tiếng Maxcơva “Ngôn ngữ là cơ sở của
mọi sự phát triển trí tuệ và là kho tàng của mọi kiến thức. Tất cả mọi sự hiểu biết
đều bắt đầu từ ngôn ngữ, thông qua ngôn ngữ và trở lại bằng ngôn ngữ”. Đối với
trẻ mầm non rất nhạy cảm với nghệ thuật ngôn từ, âm điệu, hình tượng của câu
chuyện cổ tích, thần thoại… rất hấp dẫn với trẻ. Chính vì vậy cho trẻ tiếp xúc với
văn học và đặc biệt là hoạt động kể chuyện là một trong những con đường phát
triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất.
Trẻ 3-4 tuổi tiếp nhận tác phẩm văn học qua trung gian là giáo viên (khi trẻ
ở trường) và qua người lớn (khi trẻ ở nhà). Sự cảm thụ văn học ở trẻ là một quá
trình thống nhất, trọn vẹn, dựa trên mối liên hệ giữa yếu tố nhận thức cảm xúc. Hai
quá trình này phải diễn ra đan xen nhau.
Trẻ còn phát âm sai nhiều những âm thanh khó hoặc những từ có 2-3 âm tiết
như là: Líu lo, long lanh, lựu – lịu… Vốn từ của trẻ còn rất ít, danh từ và động từ ở
trẻ chiếm ưu thế. Tính từ và các loại từ khác trẻ đã được sử dụng tuy nhiên vẫn còn
hạn chế. Đối với trẻ 3-4 tuổi, trẻ đã biết sử dụng các từ chỉ đồ vật, con vật, đặc
điểm, hành động quen thuộc trong giao tiếp hàng ngày. Ngoài ra, các từ có khái
niệm tương đối như: Hôm qua, hôm nay, ngày mai… trẻ dùng còn chưa chính xác.
Trẻ nói được một số câu đơn giản, biết thể hiện nhu cầu, mong muốn và
hiểu biết của mình bằng 1-2 câu. Trẻ có thể kể lại đoạn truyện được nghe nhiều
lần, có sự gợi ý. Tuy nhiên, đôi khi sự sắp xếp các từ trong câu nói còn chưa hợp
lý. Trẻ thường sử dụng câu cụt nhiều hơn, trong một số trường hợp trẻ dùng từ
trong câu vẫn còn chưa chính xác, chủ yếu trẻ vẫn sử dụng câu đơn mở rộng.
Trẻ ở lứa tuổi này không chỉ hiểu nghĩa các từ biểu thị các sự vật, hành
động cụ thể mà có thể hiểu nghĩa các từ biểu thị tính chất màu sắc, thời gian và các
mối quan hệ. Tuy nhiên, mức độ hiểu nghĩa của các từ này ở trẻ từ 3 tuổi còn rất
hạn chế.
3
Tới thời điểm này, trẻ cũng biết biểu lộ nhiều dạng cảm xúc hơn, chúng có
thể buồn hoặc tỏ ra đăm chiêu, có thể ganh tị, cảm giác sợ hãi hoặc hài lòng, vui
vẻ, khoái chí. Các bé cũng nắm bắt được nhiều hơn cảm xúc của người khác. Đặc
điểm phát triển ngôn ngữ của lứa tuổi này phát triển nhanh, khả năng tiếp thu tốt
tuy nhiên trẻ phát âm chưa rõ lời, đây cũng là giai đoạn có nhiều điều kiện thuận
lợi nhất cho sự lĩnh hội ngôn ngữ ban đầu của trẻ.
Trẻ đã có thể nói câu đầy đủ (có đủ chủ - vị ngữ và động từ), sau đó hoàn
thiện hơn với những câu ghép. Nội dung vốn từ cung cấp cho trẻ cũng như hình
thức ngữ pháp phải phụ thuộc vào khả năng tiếp xúc, hoạt động và nhận thức của
trẻ.
Trong cảm thụ tác phẩm, các em không chỉ cảm thụ nội dung mà còn cảm
thụ cả nghệ thuật của tác phẩm. Với những câu chuyện kể, trẻ thường chú ý trước
hết đến cốt truyện. Trẻ thường xem câu chuyện diễn ra như thế nào? Cái gì sẽ xảy
ra? Kết cục ra sao? Đối với những câu truyện cổ tích, thần thoại có những hình
tượng kỳ vĩ, bay bổng, những câu truyện có yếu tố biến hóa kì lạ, các sự kiện xảy
ra nhanh thì trẻ rất thích, ghi nhớ rất nhanh và trẻ hoàn toàn tin vào điều đó. Trẻ có
thể nhớ được nội dung các câu chuyện ngắn, tập kể lại đựơc tác phẩm nhờ sự giúp
đỡ của giáo viên. Khi tiếp xúc với tác phẩm văn học, trẻ có niềm tin rất mạnh mẽ
về các vấn đề, các hình tượng trong tác phẩm. Chỉ đến khi nào nhận thức của trẻ
phát triển đến trình độ nhất định thì khi đó trẻ mới có khả năng đứng ra ngoài tác
phẩm, trẻ mới có khả năng nhận xét, đánh giá với hiện thực cuộc sống.
2. Thực trạng
2.1. Thuận lợi
Trường Mầm non Hướng Dương là đơn vị trực thuộc Phòng Giáo dục và
Đào tạo Thành phố Nha Trang. Điều kiện cơ sở vật chất trường, lớp khang trang,
sạch đẹp đáp ứng tốt các nhu cầu học tập, vui chơi của trẻ (Hình 1)
4
Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, sát sao với các hoạt động của lớp,
có những ý kiến chỉ đạo kịp thời nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và giáo dục
trẻ trong lớp, trường (Hình 2).
Giáo viên nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ đối
với sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ.
Đa số các cháu trong độ tuổi đều theo học với nhau từ năm học trước nên có
sự thân thiết, gần gũi, đoàn kết.
2.2. Khó khăn
Vốn từ của trẻ còn hạn chế, khả năng diễn đạt còn gặp nhiều khó khăn vì
vậy chưa mạnh dạn thể hiện được những điều trẻ mong muốn khi tham gia vào các
hoạt động.
Giáo viên lựa chọn các tác phẩm chưa thực sự phù hợp với độ tuổi, chưa có
sự kế thừa từ nhỏ đến lớn.
Khi tổ chức hoạt động giáo viên chưa chú trọng gợi mở, kích thích trẻ được
tích cực tham gia vào hoạt động, cũng như các đồ dùng, đồ chơi chưa thực sự tạo
hứng thú cho trẻ nên kết quả mang lại không cao (Hình 3).
Một số phụ huynh vì điều kiện công việc hay vì một lý do nào đó nên chưa
thực sự quan tâm đến sự phát triển của trẻ.
3. Biện pháp thực hiện
3.1. Xây dựng hệ thống ngân hàng các câu chuyện có nội dung phù hợp
với độ tuổi.
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua làm quen với tác phẩm văn học là
một việc làm vô cùng quan trọng, đây là việc tạo cơ hội cho trẻ được hoạt động,
giao tiếp để phát triển ngôn ngữ. Qua nhiều năm áp dụng phương pháp đổi mới,
học tập các chuyên đề, dự giờ các tiết dạy minh họa, cũng như nghiên cứu, tham
khảo các tài liệu bồi dưỡng thường xuyên, Tôi nhận thấy để tổ chức tốt một hoạt
động kể chuyện cho trẻ nghe thì việc chọn câu chuyện phù hợp là vô cùng quan
5
trọng, chính vì thế đòi hỏi người giáo viên phải lưu ý khi lựa chọn các tác phẩm
ngắn gọn, gần gũi, từ ngữ dễ hiểu, phù hợp đối với trẻ.
Để việc lựa chọn các câu chuyện có nội dung phù hợp, có sự kế thừa từ nhỏ
đến lớn, từ câu chuyện có nội dung đơn giản đến phức tạp...tôi đã xây dựng “Ngân
hàng” câu chuyện theo chủ đề hoạt động trong năm.
Để việc xây dựng ngân hàng truyện kể đạt hiệu quả tốt tôi tiến hành những
công việc sau:
- Nắm được đặc điểm tâm sinh lý, đặc điểm phát triển ngôn ngữ của trẻ ở
nhóm lớp mà mình phụ trách để lựa chọn các câu chuyện có nội dung phù hợp. Để
làm tốt việc này, ngay từ khi có danh sách các cháu trong lớp tôi đã tìm hiểu tình
hình chung của các cháu qua giáo viên chủ nhiệm năm học trước;
- Nghiên cứu chương trình giáo dục mầm non trẻ ở độ tuổi 25-36 tháng để
biết trẻ đã học được cái gì, bài gì, ở mức độ nào; tìm hiểu trẻ qua phụ huynh học
sinh và đặc biệt là trực tiếp trò chuyện, cùng chơi và tìm hiểu các cháu trong những
ngày cháu đến tựu trường, làm quen với lớp học. Qua những bước tìm hiểu ban
đầu, tôi phần nào nắm được đặc điểm phát triển của các cháu, biết được vốn hiểu
biết cơ bản về ngôn ngữ của trẻ tạo cơ sở đầu tiên để nghiên cứu và tìm các câu
chuyện có nội dung phù hợp đưa vào ngân hàng Truyện kể của mình.
- Nắm được nhiều câu chuyện có nội dung phong phú, tình tiết hấp dẫn, độ
dài vừa phải phù hợp với trẻ 3-4 tuổi, phù hợp với chủ đề bằng cách tra cứu trên
mạng internet, đọc nhiều tuyển tập truyện dành cho trẻ mầm non tại các nhà sách,
nghiên cứu tuyển tập truyện dành cho trẻ 3-4 tuổi (theo chương trình mầm non)…
từ đó chọn ra những câu chuyện phù hợp nhất.
- Khi tiến hành xây dựng ngân hàng Truyện kể cho trẻ 3-4 tuổi, tôi chú ý
đến yêu cầu kế thừa, đồng tâm phát triển. Tăng dần mức độ khó về tình tiết, nhân
vật, hành động, lời thoại… trong các câu chuyện tạo sự hấp dẫn, mới lạ theo từng
giai đoạn đầu năm, giữa năm, cuối năm học.
6
Ví dụ:
- Vào đầu năm học, vì vốn ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế, phát âm chưa
được rõ ràng, khả năng tập trung chú ý chưa cao nên tôi chọn những câu chuyện có
nội dung hấp dẫn nhưng tình tiết đơn giản, có 2-3 nhân vật, lời thoại ngắn gọn…
để trẻ dễ dàng nắm bắt nội dung cốt truyện.
- Đến thời điểm gần về cuối năm học, khi vốn từ của trẻ đã tăng lên, trẻ phát
âm rõ lời hơn cũng như khả năng tập trung chú ý tốt, ngôn ngữ mạch lạc bắt đầu
phát triển, trẻ mạnh dạn tự tin khi tham gia vào các hoạt động nên tôi chọn những
câu chuyện có tình tiết phức tạp hơn, số lượng nhân vật trong truyện được tăng lên,
lời thoại trong truyện nhiều và dài hơn, trạng thái của nhân vật cũng phong phú, đa
dạng để trẻ có cơ hội được trải nghiệm thể hiện cảm xúc của mình theo nhân vật.
- Xây dựng (dự kiến) kế hoạch thực hiện các chủ đề mẫu giáo bé phù hợp
với đặc điểm phát triển của trẻ, tình hình của trường, lớp, địa phương.
Với sự nổ lực cố gắng của bản thân, sự giúp đỡ của bạn bè đồng nghiệp,
tôi đã xây dựng được hệ thống ngân hàng Truyện kể cho trẻ 3-4 tuổi phong phú, đa
dạng về chủng loại, có nhiều câu chuyện hay được sưu tầm trên mạng internet, tình
tiết chuyện hấp dẫn, mới lạ phù hợp với sự phát triển của trẻ, phù hợp với chủ đề
giáo dục.
3.2. Tăng cường phối hợp đa dạng các phương pháp, chú trọng phương
pháp “Tương tác” khi tổ chức hoạt động kể chuyện, ứng dụng phương pháp dạy
học tích cực trong quá trình phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Trong hoạt động cho trẻ làm quen tác phẩm văn học nói chung và hoạt động
kể chuyện nói riêng, để tổ chức tốt hoạt động giáo viên có thể sử dụng linh hoạt
các phương pháp khác nhau.
Ngoài những phương pháp như kể diễn cảm, phân tích, giải thích, … thì việc
tổ chức cho trẻ “Tương tác” với các nhân vật trong tác phẩm văn học cũng là một
trong những phương pháp mang lại hiệu quả tốt trong việc giúp trẻ tiếp thu, lĩnh
hội giá trị của tác phẩm. Nó có ý nghĩa vô cùng quan trọng như:
7
- Góp phần rèn luyện cho trẻ khả năng cảm thụ, khả năng diễn đạt những
suy nghĩ tình cảm của bản thân qua lời nói: Khi trẻ cùng cô trò chuyện, tìm hiểu về
nội dung câu chuyện, với sự gợi mở của cô giáo bằng cách đặt các câu hỏi như
“Con thấy bạn Lợn con như thế nào? Nếu con là bạn Lơn con sẽ làm gì?...” sẽ giúp
trẻ cảm thụ tác phẩm sâu sắc hơn, cũng như tạo cơ hội để trẻ được nói lên những
suy nghĩ, tình cảm của mình.
- Trẻ được sống, biểu lộ tình cảm cùng với nhân vật trong tác phẩm: Khi trẻ
tham gia tương tác với nhân vật trong truyện, trẻ được trực tiếp nói chuyện, trao
đổi với nhân vật, trẻ được xem như là một nhân vật mới trong câu chuyện nên dễ
dàng cảm nhận được niềm vui, nổi buồn, điều nhân vật đang lo lắng…
Ví dụ: Trong câu chuyện “Cái áo của Thỏ con”. Khi Thỏ con được mẹ may
cho một chiếc áo mới giống chiếc áo của con Hổ, Thỏ thích lắm chạy tung tăng đi
chơi, với điệu bộ vừa đi vừa hát Thỏ hỏi các bạn “Các bạn ơi, Mẹ mới may cho
Thỏ áo mới này, các bạn thấy có đẹp không? Các bạn khen áo Thỏ đẹp đi nào?, lúc
này trẻ cũng như được sống với tâm trạng vui mừng của Thỏ con. Nhưng khi Thỏ
con bị các bạn đuổi đi vì cho rằng Thỏ mang áo giống con Hổ độc ác, Thỏ có thể
hỏi trẻ “Các bạn có thấy mình giống Hổ không?”, Thỏ buồn và chạy nhanh về
nhà, vừa chạy vừa khóc “hu hu hu mẹ ơi, các bạn không chơi với con, các bạn nói
con là Hổ độc ác” thì lúc này trẻ cũng sẽ có cảm giác buồn và thương Thỏ con
nhiều lắm.
- Qua hệ thống câu hỏi gợi mở có chủ đích của giáo viên, giúp cho trẻ hiểu
được giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Rèn cho trẻ khả năng mô
tả diễn biến câu chuyện, tình huống dự đoán có thể xảy ra trong tác phẩm… góp
phần phát triển khả năng diễn đạt mạch lạc.
Ví dụ: Trong câu chuyện “Giấc mơ của Ếch xanh”. Khi cô giáo kể chuyện
kết hợp với diễn rối cho trẻ nghe, giáo viên có thể đặt câu hỏi gợi mở và cho trẻ
tương tác với nhân vật như sau (Hình 4):
8
Ếch con mang một chiếc áo màu đỏ rực nhảy tung tăng đi chơi, Ếch sẽ hỏi
các bạn (cô giáo cầm rối và hỏi các cháu): Các bạn ơi các bạn thấy mình có đẹp
không? Hôm nay mình mặc chiếc áo màu gì nhỉ? Ếch nhảy đi tìm mồi mãi mà
không có gì cho vào bụng, vì Ếch mang chiếc áo đỏ rực nên các chú Cào Cào,
Châu Chấu đều nhìn thấy và bay đi mất rồi…Ếch không biết rằng ở từ xa có một
chú Rắn đang núp sau một bụi cây chờ Ếch đến… Ếch (cô giáo) sẽ hỏi các bạn:
Các bạn ơi ở đâu có Cào Cào, Châu Chấu các bạn chỉ cho Ếch với, Ếch đói quá.
Các bạn có thấy gì ăn được không?...Với sự khuyến khích của nhân vật (cô giáo)
các cháu sẽ nói với Ếch rằng: “Không có Cào Cào, Châu Châu đâu, ở đằng kia có
Rắn kìa” hoặc “không có Châu Chấu đâu, chạy đi Rắn đấy” hoặc “chạy đi Ếch
ơi, có Rắn đấy”… và hồi hộp chờ đợi không biết Ếch có bị Rắn cắn hay không.
- Sử sụng phương pháp “Tương tác” phù hợp sẽ giúp kích thích sự sáng tạo
cho trẻ: Dựa trên những nhân vật rối trẻ có thể chơi và tưởng tượng ra một nội
dung, tình tiết, câu chuyện mới từ đó trí tưởng tượng, tư duy trẻ sẽ phát triển một
cách rõ nét.
Phương pháp cho trẻ “Tương tác” với các nhân vật trong tác phẩm văn học
phát huy được tính tích cực của trẻ trong giờ học, làm cho giờ học trở nên sinh
động, không khí lớp học sôi nổi vì có sự trao đổi giữa cô và trẻ, giữa trẻ và các
nhân vật trong tác phẩm. Phương pháp này không chỉ có tác dụng củng cố, mở
rộng, hệ thống hóa tri thức trẻ đã tiếp thu mà còn kiểm tra được vốn kinh nghiệm,
vốn sống của trẻ.
3.3. Xây dựng môi trường giáo dục, chuẩn bị đồ dùng đồ chơi thích hợp,
hấp dẫn, thu hút trẻ tham gia tích cực vào hoạt động.
Môi trường giáo dục có sự ảnh hưởng đến sự thành công trong học tập của
trẻ và ảnh hưởng đến nội dung giáo dục, kết quả mong đợi có đạt được hay không
phụ thuộc rất nhiều vào việc chuẩn bị đồ dùng trực quan trong tiết dạy. Đồ dùng
đẹp, sáng tạo, đa dạng và phong phú, sử dụng đồ dùng một cách hợp lý, linh hoạt
sẽ nâng cao chất lượng của giờ học.
9
Để thu hút, lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn các hình thức tổ chức phù
hợp, hấp dẫn với nhiều thủ thuật khác nhau để dẫn dắt vào bài, chuyển hoạt động
một cách linh hoạt như: Câu đố, tham quan, tình huống… và đặc biệt là ứng dụng
công nghệ thông tin, làm các loại rối (tay, rối que…) thiết kế những hình ảnh nhân
vật đẹp, ngộ nghĩnh, sáng tạo, sinh động để trẻ lôi cuốn, thu hút trẻ cùng hòa nhập,
hóa thân vào các nhân vật trong tác phẩm. Đề rồi từ chỗ trẻ chăm chú xem, lắng
nghe cô giới thiệu, dẫn đến trẻ nắm bắt được nội dung tiết học một cách chủ động
(Hình 5)
Tận dụng tối đa các đồ dùng dạy học để tạo môi trường cho trẻ phát triển
ngôn ngữ.
Ví dụ:
- Khi tôi chuẩn bị rối để kể chuyện cho trẻ nghe, sau khi trẻ được làm quen
trên “tiết học” tôi bố trí, sắp xếp các con rối trên kệ tại góc sách truyện khuyến
khích trẻ sử dụng các nhân vật rối để tập kể chuyện từ đó sẽ nuôi dưỡng cảm xúc
tác phẩm bền vững cho trẻ. Sử dụng các nhân vật rối, tận dụng mô hình để tạo môi
trường hấp dẫn để tập cho những trẻ phát âm còn yếu, mở rộng vốn từ cho trẻ
(Hình 6).
- Hoặc trước giờ “học” tôi trưng bày các con rối trong câu chuyện trẻ sắp
được làm quen, cho trẻ quan sát gợi sự tò mò muốn tìm hiểu khám phá về nhân
vật, thu hút trẻ tham gia hoạt động tích cực hơn.
Với từng bài dạy, thể loại, tôi đưa ra hệ thống câu hỏi đã chuẩn bị có tính
lôgic, để đàm thoại với trẻ một cách sôi nổi theo phương châm: “Lấy trẻ làm trung
tâm” để phát huy trí tưởng tượng, tính tích cực chủ động, những cảm xúc của trẻ,
liên hệ thực tiễn, sáng tạo phù hợp với từng nội dung của bài mà trẻ không bị áp đặt
một cách gò bó.
Khi kể chuyện cho trẻ nghe, giọng của cô phải chuẩn xác, diễn đạt trôi chảy,
phù hợp với từng bài, cô phát âm rõ ràng, dễ nghe, không ngọng và đặc biệt là phải
thể hiện tốt ngữ điệu các nhân vật trong truyện, tạo cảm xúc cho người nghe.
10
Trong giờ học, tôi luôn chú ý bao quát chung để tìm hiểu đặc điểm của từng
trẻ, để gần gũi, động viên trẻ, giúp đỡ những trẻ còn yếu kém, đưa trẻ vào hoạt
động với các bạn có nề nếp hơn, hứng thú hơn, tạo điều kiện cho tất cả các trẻ có
cơ hội để bộc lộ bản thân, phát huy tính tích cực chủ động của mình.
3.4. Tuyên truyền kết hợp với phụ huynh trong công tác phát triển ngôn
ngữ cho trẻ.
Như chúng ta đã thấy môi trường tiếp xúc của trẻ chủ yếu là gia đình và nhà
trường. Chính vì vậy việc kết hợp giữa gia đình và nhà trường là một biện pháp
không thể thiếu. Phụ huynh cũng chính là một trong những nhân tố hỗ trợ nguồn
nhiên liệu của góc văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Một số ít phụ huynh vì bận công việc gia đình hay vì một lý do nào đó mặc
dù biết được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ đối với trẻ nhưng chưa
sắp xếp được công việc hợp lý để giúp đỡ trẻ trong vấn đề này. Trong điều kiện
phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, phụ huynh thường cho trẻ chơi các trò
chơi điện tử trên máy tính mà quên mất rằng muốn ngôn ngữ trẻ phát triển tốt thì
cần phải có sự tác động hai chiều là được “nghe” và được “nói”; cũng có những
phụ huynh có suy nghĩ đấy là nhiệm vụ của trường, lớp, của cô giáo nên cứ giao
phó hết trách nhiệm cho giáo viên.
Chính vì điều đó, trong cuộc họp phụ huynh đầu năm tôi nêu tầm quan
trọng của lĩnh vực phát triển ngôn ngữ cho trẻ, đặc biệt là thông qua hoạt động kể
chuyện nhằm tác động thay đổi nhận thức của phụ huynh. Hàng tháng tuyên truyền
với phụ huynh qua các biểu bảng nêu lên nội dung về chủ điểm, về các câu chuyện
sáng tạo của cô và trẻ. Mời phụ huynh về dự giờ những hoạt động phát triển ngôn
ngữ, qua đó phụ huynh thấy được tầm quan trọng của hoạt động kể chuyện đối với
sự phát triển ngôn ngữ, nắm được ngôn ngữ của trẻ phát triển như thế nào và có
biện pháp phối hợp cùng cô giáo kích thích sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại gia
đình.
Ví dụ: Cô trao đổi với phụ huynh về những câu chuyện trẻ đã được nghe cô
kể, yêu cầu phụ huynh về nhà dành thời gian kể cho trẻ nghe và khuyến khích trẻ
11
kể lại câu chuyện đó hoặc một câu chuyện khác. Như vậy ngôn ngữ của trẻ được
phát triển một cách phong phú và đa dạng.
Huy động phụ huynh đóng ủng hộ sách truyện có nội dung phù hợp, tạo góc
văn học phong phú, đa dạng hoặc thu nhập những nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm
như báo hoạ mi, vải vụn, len vụn, các vỏ hộp, mút xốp…để cô giáo làm đồ chơi,
rối cho trẻ hoạt động.
Có thể nói công tác tuyên truyền với phụ huynh là một việc làm rất quan
trọng trong việc kể chuyện cho trẻ nghe để góp phần phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
4. Hiệu quả
Những biện pháp tác động trên đã có nhiều chuyển biến đáng kể, làm thay
đổi rõ rệt vốn ngôn ngữ của trẻ, trẻ thích thú tham gia vào hoạt động một cách tích
cực
4.1. Đối với trẻ
Vốn từ của trẻ tăng lên rõ rệt, trẻ nói rõ ràng mạch lạc hơn, nói nhiều câu có
nghĩa đầy đủ. Trẻ đã phân biệt được ý nghĩa một số từ.
Kinh nghiệm sống của trẻ đã phong phú hẳn lên, trẻ hứng thú tham gia vào
hoạt động, mạnh dạn đưa tay phát biểu ý kiến, bắt chước ngữ điệu của các nhân vật
trong truyện, trẻ đã phát âm rõ ràng, chính xác hơn và đặc biệt là trẻ đã tự tin bày
tỏ ý kiến, suy nghĩ của mình.
Một số trẻ mới, yếu, chậm đã mạnh dạn tham gia vào các hoạt động, biết
chủ động giao tiếp với cô và các bạn thân thiện hơn.
Nhiều trẻ khả năng kể chuyện theo lời dẫn truyện của cô tiến bộ rõ nét.
Kết quả cụ thể trên trẻ như sau:
Nội dung
Vốn từ
Khi chưa áp dụng biện pháp
Sau khi áp dụng biện pháp
SL trẻ
Tỷ lệ %
SL trẻ
Tỷ lệ %
14
51.85%
27
100%
12
Cấu
trúc
ngữ
pháp.
Khả năng diễn
đạt.
Tự tin trong giao
tiếp.
12
44.44%
22
81.48%
12
44.44%
24
88.88%
09
33.33%
22
81.48%
4.2. Đối với giáo viên
Giáo viên nắm vững đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của trẻ, có biện pháp giáo
dục phù hợp, phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của trẻ.
Giáo viên có nhiều biện pháp linh hoạt, sáng tạo tổ chức các hoạt động nhẹ
nhàng, linh hoạt, có biện pháp tác động đến cá nhân và tập thể nhóm trẻ phù hợp. Tôi
thấy mình đã nâng cao được phong cách nghệ thuật lên lớp, giọng kể được trau dồi
diễn cảm, thu hút trẻ hứng thú tham gia vào tiết học.
Xây dựng được hệ thống chuyện kể cho trẻ nghe phù hợp với khả năng của
trẻ. Tôi đã sưu tầm được nhiều câu chuyện, học thuộc nhiều truyện ngoài chương
trình.
Tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt ở các góc, đặc biệt là góc văn học.
Tôi đã tận dụng các nguyên vật liệu sẵn có, dễ tìm để tạo ra nhiều loại rối
phong phú, đa dạng, sử dụng có hiệu quả trong việc tổ chức hoạt động kể chuyện
cho trẻ nghe.
4.3 Đối với phụ huynh
Nhận thức được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn
học nói chung và hoạt động kể chuyện cho trẻ nghe nói riêng trong việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ.
Phụ huynh có sự phối hợp với giáo viên trong việc đọc, kể chuyện cho trẻ
nghe. Nhiệt tình ủng hộ cho cô và trẻ mang thêm đồ dùng, đồ chơi, tranh ảnh, sách
báo sưu tầm, truyện tranh phù hợp với chủ đề, góp phần phát triển ngôn ngữ mạch
13
lạc cho trẻ. Phụ huynh dành nhiều thời gian kể, đọc chuyện cho trẻ nghe giúp trẻ
yêu thích, hứng thú hơn khi làm quen với tác phẩm văn học.
III. KẾT LUẬN
Ngôn ngữ có vai trò vô cùng quan trọng đối với con người, nó là đặc trưng
chỉ có ở xã hội loài người để phân biệt với các loài động vật khác. Ngôn ngữ được
sử dụng như một phương tiện của tư duy, hay còn được hiểu ngôn ngữ là “cái vỏ”
của tư duy, là phương thức biểu đạt ý muốn cho người khác hiểu được những suy
nghĩ, nhu cầu, mong muốn của bản thân thông qua lời nói.
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một việc làm thiết thực nhất trong chương
trình đổi mới hiện nay, đòi hỏi cô giáo phải có sự sáng tạo linh hoạt khi dạy trẻ,
phải có sự kiên trì rèn luyện giữa cô và trẻ thì sẽ đem lại kết quả cao.
Giải pháp nghiên cứu biện pháp nhằm giúp trẻ 3-4 tuổi phát triển ngôn ngữ
thông qua hoạt động kể chuyện đã có tác động tích cực đến từng cá nhân trẻ, vốn
từ của trẻ được tăng lên rõ rệt, phong phú về chủng loại, trẻ mạnh dạn bày tỏ ý
kiến của mình, tự tin hơn trong giáo tiếp. Phụ huynh rất tin tưởng và yên tâm với
chất lượng chăm sóc giáo dục các cháu của giáo viên chủ nhiệm cũng như của nhà
trường.
IV. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện các biện pháp trên để phát triển ngôn
ngữ cho trẻ tôi đã rút ra nhưng bài học kinh nghiệm sau:
Giáo viên đầu tư thời gian để nghiên cứu kỹ đề tài để có các phương pháp
dạy học cụ thể, phù hợp và đạt hiệu quả tốt nhất. Luôn đổi mới các phương pháp
truyền thụ kiến thức cho trẻ, lựa chọn những hình thức tổ chức hoạt động linh hoạt,
sáng tạo nhằm mục đích cho trẻ tiếp thu bài học nhẹ nhàng, thoải mái, hiệu quả
cao. Tạo cơ hội cho trẻ được tham gia vào các hoạt động nhóm, cá nhân một cách
tích cực, luôn tạo ra niềm tin, sự hứng thú cho trẻ. Tăng cường cho trẻ đọc thơ,
tập kể chuyện, giao tiếp trước đám đông.
14
Không ngừng học hỏi, tìm tòi, sáng tạo nghiên cứu để tạo ra được môi
trường tốt cho trẻ hoạt động một cách tích cực nhất, biết tạo cảm xúc cho trẻ khi kể
chuyện cho trẻ nghe và tập cho trẻ kể chuyện.
Thường xuyên trò chuyện với trẻ, khơi gợi trẻ, khuyến khích trẻ nói những ý
nghĩ của trẻ qua nội dung câu chuyện nhằm giúp trẻ luyện cách trình bày, diễn đạt ý.
Cho trẻ quan sát sự vật, hiện tượng, nhân vật,nhằm mở rộng vốn hiểu biết
cho trẻ; kết hợp đàm thoại để trẻ hiểu sâu nội dung câu chuyện, bản chất của sự
vật, hiện tượng và nói lên nhận xét của mình.
Mở rộng vốn từ cho trẻ và khuyến khích trẻ sử dụng vốn từ trẻ học được
trong các hoạt động khác nhau, đặc biệt qua trò chuyện, đàm thoại giữa cô với trẻ,
trẻ với trẻ, giữa trẻ với nhân vật trong truyện.
Dạy trẻ ở mọi lúc, mọi nơi, giáo viên phải là người phát âm đúng, rõ ràng,
nâng cao trình độ của chính bản thân mình, coi ngôn ngữ là một phương tiện giáo
dục chủ đạo.
Đồ dùng, đồ chơi đẹp, hấp dẫn và an toàn với trẻ, phù hợp từng chủ điểm,
từng đề tài, từng nội dung câu chuyện.
Đề tài đã được áp dụng rất thành công, có hiệu quả cao trong việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ tại cơ sở và có áp dụng được cho tất cả trẻ 3-4 tuổi tại các trường
mầm non trên địa bàn thành phố Nha Trang.
Để hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này, mặc dù được sự quan tâm giúp
đỡ của các chị em đồng nghiệp và đặc biệt của Ban giám hiệu nhà trường, tuy
nhiên cũng không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong được sự đóng góp ý kiến
của ban lãnh đạo cấp trên và các bạn đồng nghiệp để sáng kiến ngày càng tốt hơn./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Bồi dưỡng thường xuyên năm 2015.
15
- Phương pháp tổ chức hoạt động làm quen với tác phẩm văn học.
- Phương pháp dạy trẻ học nói như thế nào. Tác giả Kha–Hai–Nơ–Đích.
- Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ từ 25-36 tháng tuổi.
- Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ từ 3-4 tuổi.
- Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua bộ môn LQVH.
- Trang web: www.mầm non.com.
- Tài liệu giáo dục kỷ năng sống cho trẻ .
16
- Xem thêm -
.DOC 
16 
314 
116 
