Tài liệu Quản trị rủi ro tín dụng tại sở giao dịch ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THÚY LINH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THÚY LINH QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN ĐỊNH Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định, kết quả của luận văn trung thực và xuất phát từ tình hình thực tế của đơn vị. Để hoàn thành luận văn này, tôi xin cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Trƣờng Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc Gia Hà Nội đã nhiệt tình giảng giải, chỉ dẫn cho tôi kiến thức và những kinh nghiệm quý báu trong thời gian qua. Tôi xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của thầy giáo, Phó giáo s ƣ, Tiến sỹ Nguyễn Văn Định trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các anh, chị cán bộ và Ban lãnh đạo Sở giao dịch Ngân hàng Th ƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam đã tạo điều kiện cho tôi thu thập tài liệu thông tin để có dữ liệu viết luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, tuy nhiên đề tài không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót, tôi rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô để luận văn hoàn thiện và có giá trị thực tiễn hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 30 tháng 12 năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thúy Linh LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới quý Thầy, Cô tại Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, những ngƣời đã tận tâm truyền đạt cho tôi những kiến thức vô cùng quý báu trong quá trình học tập tại trƣờng. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Văn Định đã tận tình hƣớng dẫn tôi hoàn thành bản Luận văn này. Xin trân trọng cám ơn quý thầy cô trong Hội đồng chấm luận văn đã có những góp ý về những thiếu sót, hạn chế của Luận văn, giúp cho Luận văn đ ƣợc hoàn thiện. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và những ngƣời thân trong gia đình đã luôn ủng hộ, tạo điền kiện thuận lợi và th ƣờng xuyên động viên tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu để tôi hoàn thành bản Luận văn này. Do thời gian có hạn và khả năng còn hạn chế nên luận văn còn nhiều thiếu sót, tôi rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp quý báu của các Thầy/Cô và các bạn để nghiên cứu một cách sâu sắc và toàn diện hơn trong thời gian tới. Xin trân trọng cảm ơn! MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.....................................................................................i DANH SÁCH CÁC BẢNG.........................................................................................ii DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ...................................................................................iii DANH SÁCH SƠ ĐỒ.................................................................................................iv LỜI MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI...............................................................5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu.......................................................................5 1.2. Những vấn đề cơ bản về rủi ro tín dụng của ngân hàng th ƣơng mại..............8 1.2.1. Khái niệm về tín dụng và rủi ro tín dụng................................................ 8 1.2.2. Đặc điểm của rủi ro tín dụng.................................................................. 9 1.2.3. Phân loại rủi ro tín dụng...................................................................... 10 1.3. Quản trị rủi ro tín dụng của các ngân hàng thƣơng mại...............................12 1.3.1. Các vấn đề chung về quản trị rủi ro tín dụng của các NHTM..............12 1.3.2. Chính sách và quy trình tín dụng.......................................................... 15 1.3.3. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng........................................................... 17 1.3.4. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng......................................................... 20 1.3.5. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng...............................29 1.4 Nhân tố ảnh hƣởng đến quản trị rủi ro tín dụng.............................................32 1.4.1. Nhóm nhân tố chủ quan........................................................................ 32 1.4.2. Nhóm nhân tố khách quan.................................................................... 33 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀTHIẾT KẾ NGHIÊN CỨU........Error! Bookmark not defined. 2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Phương pháp luận..............................................Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp.......Error! Bookmark not defined. 2.1.3. Phương pháp xử lý sô liệu thứ cấp (phân tích số liệu)Error! Bookmark not defined. 2.2. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ......................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Các chỉ tiêu đánh giá chung hoạt động của ngân hàngError! Bookmark not defined. 2.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá riêng về thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Sở giao dịch ........ Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM ............................................. Error! Bookmark not defined. 3.1. Tổng quan về Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ............................................................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Lịch sử hình thành và quá trình phát triển của Sở giao dịch Vietcombank ............................................................................ Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Cơ cấu tổ chức của Sở giao dịch VietcombankError! Bookmark not defined. 3.1.3. Các chỉ tiêu hoạt động chủ yếu của Sở giao dịch Vietcombank ..... Error! Bookmark not defined. 3.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại SGD ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam ............................................................... Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Bộ máy quản trị rủi ro tín dụng tại SGD ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam ................................................ Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Chính sách tín dụng của VCB .................. Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Quy trình cấp tín dụng .............................. Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng ............ Error! Bookmark not defined. 3.3. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch VCB ....... Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Những kết quả đạt được ........................... Error! Bookmark not defined. 3.3.2. Các hạn chế còn tồn tại ............................ Error! Bookmark not defined. 3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ............. Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG TH ƢƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM .... Error! Bookmark not defined. 4.1. Quan điểm, định hƣớng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam Error! Bookmark not defined. 4.1.1. Định hướng hoạt động kinh doanh ........... Error! Bookmark not defined. 4.1.2. Quan điểm, định hướng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng ........... Error! Bookmark not defined. 4.2. Giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam .......................... Error! Bookmark not defined. 4.2.1. Hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro tín dụngError! Bookmark not defined. 4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác thẩm định và phân tích tín dụng .... Error! Bookmark not defined. 4.2.3. Hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộError! Bookmark not defined. 4.2.4. Nâng cao chất lượng công tác kiểm soát và quản lý khoản vay ..... Error! Bookmark not defined. 4.2.5. Nâng cao hiệu quả công tác cảnh báo rủi ro và xây dựng các phương án phòng ngừa thích hợp ......................................... Error! Bookmark not defined. 4.2.6. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ...... Error! Bookmark not defined. 4.2.7. Hiện đại hóa hệ thống công nghệ thông tinError! Bookmark not defined. 4.3. Một số kiến nghị ............................................ Error! Bookmark not defined. 4.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam ............ Error! Bookmark not defined. 4.3.2. Kiến nghị đối với ngân hàng nhà nước.....Error! Bookmark not defined. 4.3.3. Kiến nghị đối với Chính phủ và các ngành có liên quan.....................Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN..................................................................................Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................................35 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nguyên văn 1 CBTD Cán bộ tín dụng 2 DN Doanh nghiệp 3 DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc 4 DPRR Dự phòng rủi ro 5 LNTT Lợi nhuận trƣớc thuế 6 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 7 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 8 NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần 9 NHTW Ngân hàng Trung ƣơng 10 QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng 11 RRTD Rủi ro tín dụng 12 SGD Sở giao dịch 13 TCTD Tổ chức tín dụng 14 TMCP Thƣơng mại cổ phần 15 TSĐB Tài sản đảm bảo 16 VCB Vietcombank 17 Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam 18 VND Việt nam đồng 19 XHTDNB Xếp hạng tín dụng nội bộ i DANH SÁCH CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Các mức tỷ lệ khấu trừ tối đa của tài sản bảo đảm 27 2 Bảng 3.1 Cơ cấu nguồn vốn huy động của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam từ 2011 – 2015 43 3 Bảng 3.2 Dƣ nợ tín dụng theo phòng ban của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam từ 2011 – 2015 46 4 Bảng 3.3 Cơ cấu dƣ nợ tín dụng theo đối tƣợng khách hàng 57 5 Bảng 3.4 Cơ cấu cho vay theo kỳ hạn 58 6 Bảng 3.5 Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu của VCB-SGD từ 2011 – 2015 59 7 Bảng 3.6 Chi nhánh có tỷ lệ nợ xấu cao toàn hệ thống theo tỷ lệ nợ xấu tính đến 31/12/2015 61 8 Bảng 3.7 Kết quả phân loại nợ của VCB-SGD giai đoạn 2011 - 2015 63 9 Bảng 3.8 Kết quả xếp hạng tín dụng Doanh nghiệp 68 10 Bảng 3.9 Cơ cấu dƣ nợ theo nhóm khách Doanh nghiệp theo XHTDNB SGD thời điểm 31/12 các năm 2014 – 2015 69 11 Bảng 3.10 Tỷ lệ dƣ nợ cho vay có tài sản bảo đảm 71 12 Bảng 3.11 Dự phòng rủi ro tín dụng trích lập tại thời điểm 31/12 các năm 2011-2015 tại SGD Vietcombank 72 13 Bảng 3.12 Chi tiết trích lập dự phòng cụ thể các nhóm nợ tại thời điểm 31/12 các năm 2011-2015 tại SGD VCB 73 14 Bảng 3.13 Chi tiết trích lập dự phòng chung các nhóm nợ tại thời điểm 31/12 các năm 2011-2015 tại SGD VCB 74 15 Bảng 3.14 Các nguồn xử lý nợ xấu của VCB – Sở giao dịch 75 ii DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Nội dung Trang 1 Biểu đồ 3.1 Tổng nguồn vốn huy động của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam từ 2011 – 2015 44 2 Biểu đồ 3.2 Kết quả kinh doanh của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam từ 2011 – 2015 47 3 Biểu đồ 3.3 Quy mô dƣ nợ tín dụng và tốc độ tăng trƣởng 56 Biểu đồ 3.4 Tỷ lệ nợ xấu của Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam và Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại 60 4 Thƣơng Việt Nam từ 2011 – 2015 iii DANH SÁCH SƠ ĐỒ STT Sơ đồ Nội dung 1 Sơ đồ 1.1 Quy trình quản lý rủi ro tín dụng 20 2 Sơ đồ 3.1 Sơ đồ Bộ máy tổ chức tại Sở giao dịch VCB 42 3 Sơ đồ 3.2 Bộ máy quản trị rủi ro tín dụng tại Vietcombank 49 4 Sơ đồ 3.3 Quy trình cho vay tại VCB 51 4 Sơ đồ 3.4 Quy trình nhận dạng rủi ro cho vay 55 iv Trang LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trải qua chặng đƣờng trên 20 năm, hệ thống ngân hàng th ƣơng mại (NHTM) Việt Nam đã không ngừng phát triển về quy mô, chất l ƣợng hoạt động và hiệu quả trong kinh doanh. Bên cạnh những mặt tích cực, NHTM Việt Nam vẫn còn khá nhiều điểm yếu kém và tồn tại, trong đó nợ xấu cao, thanh khoản yếu và quản trị kém chính là những vấn đề cần chú ý. Trong nền kinh tế thị trƣờng, cung cấp tín dụng là chức năng kinh tế cơ bản của NHTM. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng của NHTM luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro nh ƣ: Rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối, rủi ro thanh khoản, rủi ro do khách hàng không trả đ ƣợc nợ khi đến hạn, … Rủi ro tín dụng là loại rủi ro chiếm tỷ trọng lớn và phức tạp nhất. Khi ngân hàng rơi vào trạng thái tài chính khó khăn nghiêm trọng thì nguyên nhân th ƣờng phát sinh từ hoạt động tín dụng của ngân hàng. Việc ngân hàng không thu hồi đ ƣợc vốn, có thể do ngân hàng đã buông lỏng quản lý, cấp tín dụng không minh bạch, áp dụng một chính sách tín dụng kém hiệu quả, hay do nền kinh tế đi xuống không l ƣờng trƣớc. Rủi ro tín dụng xảy ra không chỉ gây nên những tổn thất về tài chính mà còn gây nên những thiệt hại to lớn về uy tín của ngân hàng, làm giảm sút niềm tin của công chúng đối với cả hệ thống ngân hàng. Thực tế hoạt động tín dụng của các NHTM Việt Nam nói chung, NHTM Cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam chi nhánh Sở giao dịch nói riêng thời gian qua cho thấy: Mặc dù hoạt động tín dụng chiếm 60%-80% hoạt động của ngân hàng - mang lại lợi nhuận lớn nhất trong kinh doanh ngân hàng, nh ƣng rủi ro trong hoạt động này thƣờng lớn, chất lƣợng tín dụng ch ƣa tốt, thể hiện ở tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu còn ở mức cao so với khu vực và thế giới, xu h ƣớng phát triển không bền vững. Vì vậy, việc nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro, đặc biệt là quản trị rủi ro tín dụng tại các NHTM cổ phần Việt Nam đang là vấn đề cấp thiết về cả lý luận và thực tiễn. Theo Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam, cho đến cuối tháng 6/2015, tổng nợ xấu nội bảng là hơn 159.313 tỷ đồng, chiếm 3,72% tổng dƣ nợ. Nợ xấu của hệ thống ngân hàng có xu hƣớng giảm sau khi các ngân hàng áp dụng đề án tái cấu trúc hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên do tình 1 hình kinh tế vĩ mô chƣa có nhiều cải thiện, hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp còn khó khăn, các tổ chức tín dụng áp dụng chuẩn mực mới về phân lọai nợ chặt chẽ hơn nên vấn đề nợ xấu và xử lý nợ xấu vẫn tác động nghiêm trọng tới hoạt động của toàn hệ thống ngân hàng Việt Nam nói chung và ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam chi nhánh Sở giao dịch nói riêng. Đối với Sở giao dịch, mặc dù đã có nhiều cố gắng nhƣng thời gian gần đây tỷ lệ nợ xấu vẫn còn cao so với các chi nhánh khác trong ngân hàng và tỷ lệ nợ xấu của cả ngân hàng, đồng thời công tác quản trị rủi ro tín dụng vẫn gặp phải nhiều khó khăn, bất cập. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lƣợng công tác quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam chi nhánh Sở giao dịch? Đây là một vấn đề đang đƣợc ban lãnh đạo Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại th ƣơng Việt Nam đặc biệt quan tâm. Xuất phát từ thực tế đó, đặc biệt là tầm quan trọng của công tác quản trị rủi ro tín dụng trong quá trình tái cơ cấu tài chính của ngân hàng, đề tài nghiên cứu “Quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Ngoại Thƣơng Việt Nam” mang tính cấp thiết và có tính thực tiễn cao nhằm giải quyết đƣợc thách thức mà các NHTM Việt Nam nói chung và Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam đang phải đối mặt. 2. Câu hỏi nghiên cứu của học viên đối với vấn đề nghiên cứu: - Những vấn đề lý luận cơ bản về: Tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng; quy trình và nội dung quản trị rủi ro tín dụng; các nhân tố ảnh h ƣởng tới quản trị rủi ro tín dụng. - Tình hình hoạt động kinh doanh và thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Th ƣơng Việt Nam giai đoạn 20112015; Quy trình và nội dung quản trị rủi ro tín dụng đang đƣợc VCB – SGD áp dụng; những kết quả đạt đƣợc và hạn chế còn tồn tại trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại SGD VCB. - Các giải pháp để hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: Trên cơ sở tổng hợp lý luận về rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng và các mô hình quản trị rủi ro tín dụng trong công tác kinh doanh ngân hàng, luận văn tập trung đi sâu tìm hiểu, phân tích, đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng Ngoại thƣơng trong thời gian qua, những mặt đạt đ ƣợc, những khó khăn, vƣớng mắc gặp phải trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng Ngoại Thƣơng Việt Nam. Từ đó, đề tài đ ƣa ra những giải pháp mang tính thực tiễn để góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả của công tác quản trị rủi ro tín dụng trong bối cảnh nền kinh tế đang thực hiện tái cấu trúc ngân hàng, mà quản trị rủi ro tín dụng là một yêu cầu cấp bách và đƣợc ƣu tiên chú trọng. Trên cơ sở mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn là: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoat tđông t ngân hàng. - Phân tích, đánh giá thực trạng QTRRTD tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam giai đoạn 2011-2015, từ đó đ ƣa ra những mặt đã đat tđƣợc, hạn chế và những vấn đề phát sinh trong công tác quản trị rủi ro tín dụng taịSở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp , kiến nghị nhằm tăng cƣờng công tác quản tr ị rủi ro tín dụng taịSở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là công tác quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại. Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng của Sở giao dịch ngân hàng th ƣơng mại cổ phần Ngoại Thƣơng Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2015 và đề xuất các giải pháp, các kiến nghị nhằm nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. 3 Các số liệu mà luận văn sử dụng để phân tích, đánh giá là các số liệu thực tế của ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam, đƣợc thống kê và cập nhật đến 31/12/2015. 5. Dự kiến những đóng góp mới của luận văn. Đánh giá thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Vietcombank, qua đó góp phần giúp Ban Giám đốc chi nhánh ngân hàng quan tâm và hoàn thiện hơn công tác quản trị rủi ro tín dụng trong thời gian tới, để nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng cũng nhƣ hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. 6. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần phụ lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục bảng biểu, mở đầu và phần kết luận thì đề tài đƣợc chia thành 4 chƣơng : Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động của các NHTM. Chƣơng 2. Phƣơng pháp luận và thiết kế nghiên cứu. Chƣơng 3. Thực trạng hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. Chƣơng 4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Hiện nay, trƣớc tình hình thị trƣờng tài chính găp nhiều khó khăn, các ngân hàng vẫn đua nhau mở rộng quy mô giao dịch, danh mục sản phẩm, chất l ƣợng sản phẩm, dịch vụ và nới lỏng các điều kiện vay vốn để giữ chân khác hàng cũ và thu hút khách hàng tiềm năng. Điều này đã làm cho hoạt động ngân hàng vốn đã tiềm ẩn nhiều rủi ro lại càng phải đối mặt với nhiều nguy cơ rủi ro hơn, trong đó phải kể đến rủi ro tín dụng. Vì thế, đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng trong các NHTM. Có thể kể đến một số đề tài nghiên cứu nhƣ sau: Luận án Tiến sĩ, với đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiêp và Phát triển Nông thôn Việt Nam”, chuyên ngành: Kinh tế Tài chính – Ngân hàng, của nghiên cứu sinh Nguyễn Tuấn Anh, ngƣời h ƣớng dẫn: GS.TS Cao Cự Bội, bảo vệ tại Hội đồng đánh giá Luận án cấp Nhà nƣớc tại tr ƣờng Đại học Kinh Tế Quốc Dân năm 2012. Công trình nghiên cứu này đã có những đóng góp mới về mặt học thuật và lý luận khi áp dụng các quan niệm về mặt rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng vào bối cảnh ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, đ ƣa ra các dấu hiệu cơ bản để nhận biết rủi ro tín dụng Việt Nam gồm nhóm các dấu hiệu phát hiện và cảnh báo sớm rủi ro và nhóm các yếu tố nhận diện rủi ro, cũng nh ƣ cách đo lƣờng rủi ro tín dụng. Luận án đề xuất mô hình đo l ƣờng rủi ro hiện tại và t ƣơng lai, qua đó xây dựng hệ thống chấm điểm và xếp hạng khách hàng theo chuẩn mực quốc tế. Tiếp cận các chuẩn mực quản lý rủi ro tín dụng theo Ủy ban Basel, kết hợp với các tiêu chuẩn của Việt Nam, luận án đã đƣa ra một hệ thống đầy đủ các tiêu chí định tính và định lƣợng để đánh giá công tác quản trị rủi ro tín dụng của NHTM ở Việt Nam – điều mà các nghiên cứu trƣớc đây tại Việt Nam ch ƣa đ ƣa ra đầy đủ. Các nội dung và tiêu chí đánh giá này là cơ sở khoa học 5 quan trọng để xây dựng và đảm bảo thành công cho một chiến l ƣợc quản trị rủi ro tín dụng hoàn thiện tại các ở Việt Nam NHTM nói chung và Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam nói riêng. Luận án tiến sĩ với đề tài:“Quản trị tín dụng của các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”(2011), của Nghiên cứu sinh Trần Trung Tƣờng, bảo vệ năm 2011 tại trƣờng Đại học Ngân Hàng thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả thực hiện đề tài nghiên cứu hƣớng vào quản trị NHTM về hoạt động tín dụng, đã nêu những vấn đề cơ bản về tín dụng của NHTM, đề cập đến các loại cho vay để đánh giá thực trạng quản trị tín dụng của các NHTM cổ phần ở thành phố Hồ Chí Minh; đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản trị tín dụng của các NHTM cổ phần ở thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn thạc sĩ Quản trị kinh doanh, đề tài: "Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam - Thực trạng và giải pháp", tác giả Nguyễn Lan Khanh, bảo vệ năm 2010 tại trƣờng Đại học Ngoại Th ƣơng đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về tín dụng, rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng, trên cơ sở đó tìm hiểu và đánh giá hoạt động quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam. Luận văn chỉ ra các vấn đề còn tồn tại và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam trong bối cảnh hiện nay. Luận văn thạc sĩ Kinh tế, đề tài: “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Liên Việt”, tác giả Phan Chính Hƣng, bảo vệ năm 2011, trƣờng Đại học Kinh Tế Quốc Dân đã đƣa ra những nghiên cứu lý luận về rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng và thực tiễn hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Liên Việt, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng c ƣờng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Liên Việt. Bài viết “Mô hình quản lý rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng Th ƣơng mại Việt Nam”, tác giả Thạc sĩ Nguyễn Đức Tú – giảng viên Trƣờng Đào tạo và Phát triển Nguồn nhân lực trên trang web của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam ra ngày 25 tháng 11 năm 2011. Bài viết tập trung phân tích các điểm mạnh, điểm yếu của hai 6 mô hình quản lý rủi ro tín dụng đang đƣợc áp dụng phổ biến tại Việt Nam là mô hình quản lý rủi ro tín dụng tập trung và mô hình quản lý rủi ro tín dụng phân tán, đồng thời đƣa ra một số định hƣớng áp dụng mô hình quản lý rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam thời gian tới. Bài viết “Tái cấu trúc NHTM – Nâng cao năng lực quản trị rủi ro”, tác giả Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa – Phó Chủ tịch Ủy ban giám sát tài chính Quốc gia trên báo Sài Gòn Đầu Tƣ Tài Chính ra ngày 16 tháng 8 năm 2011. Bài viết đ ƣa ra cái nhìn khái quát về việc đặt vấn đề tái cấu trúc hệ thống NHTM tại Việt Nam không phải là vấn đề quy mô ngân hàng mà trƣớc hết là năng lực quản trị, hệ thống công nghệ và hệ thống quản trị rủi ro mà đặc biệt là quản trị rủi ro tín dụng. Ngoài ra bài viết còn cho rằng vấn đề đặt ra trƣớc tiên là phải áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế trong việc phân loại tài sản và trích lập dự phòng rủi ro. Đây là vấn đề mấu chốt giúp cho việc hạch toán nợ xấu chính xác và đo l ƣờng rủi ro tín dụng chuẩn xác hơn, trên cơ sở đó mới có biện pháp xử lý rủi ro tín dụng tốt hơn. Bài viết “Hạn chế rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam ”, tác giả Thạc sĩ Đƣờng Thị Thanh Hải trên tạp chí Thị trƣờng tài chính tiền tệ số 7 ra tháng 4/2013. Bài viết đề cập đến vấn đề các NHTM phải quan tâm và hiểu rõ rủi ro, đặc biệt là rủi ro tín dụng. Việc đánh giá đúng thực trạng rủi ro tín dụng để tìm ra các biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro là một yêu cầu cấp thiết, đảm bảo an toàn và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của NHTM. Bài viết này đ ƣa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế rủi ro tín dụng đối với các NHTM trong giai đoạn hiện nay. Những bài viết, công trình nghiên cứu ở trên, đều có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp tới đề tài mà tác giả nghiên cứu. Tuy nhiên vào mỗi thời kỳ, công tác quản trị rủi ro tín dụng cần đƣợc các ngân hàng nhìn nhận lại và đ ƣa ra những chính sách, giải pháp phù hợp với tình hình mới. Do đó, vào mỗi thời kỳ, lại cần có những nghiên cứu mới để phù hợp với tình hình thị trƣờng, giúp các ngân hàng có những giải pháp hữu hiệu hơn trong tình hình mới. Vì vậy, tôi chọn đề tài này v ới mong muốn có thể góp phần hoàn thi ện công tác quản lýrủi ro tin ́ dung t taị Sở giao dịch ngân hàng TMCP Ngoại Thƣơng Việt Nam. 7 1.2. Những vấn đề cơ bản về rủi ro tín dụng của ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Khái niệm về tín dụng và rủi ro tín dụng Tín dụng là một phạm trù kinh tế và là sản phẩm của nền kinh tế hàng hóa. Mặc dù có những khái niệm về tín dụng khác nhau nh ƣng có thể nêu một cách tổng quát: “Tín dụng là quan hệ chuyển nhượng tạm thời một lượng giá trị (dưới hình thức tiền tệ hoặc hiện vật) từ người sở hữu sang người sử dụng để sau một thời gian nhất định thu hồi về một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu” [Saunders, 1999, tr. 26]. Theo Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 ngày 16 tháng 06 năm 2010 quy định: “ Hoạt động tín dụng là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy động để cấp tín dụng ...”,“ Cấp tín dụng là việc tổ chức tín dụng thoả thuận để khách hàng sử dụng một khoản tiền với nguyên tắc có hoàn trả bằng các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác”. Tín dụng ngân hàng có hai đặc trƣng cơ bản: Một là: sự tin t ƣởng, tín nhiệm giữa ngân hàng và khách hàng; Hai là: tính thời hạn và hoàn trả. Vì vậy, khi một trong hai đặc trƣng bị vi phạm sẽ dẫn tới rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Nhƣ vậy, bất kỳ sự chuyển giao quyền sử dụng tạm thời có hoàn trả về tài sản đều phản ánh quan hệ tín dụng; mối quan hệ tín dụng này lại đ ƣợc thể hiện dƣới các hình thức: cho vay, chiết khấu, bảo lãnh và cho thuê tài chính. Trong thực tế, cho vay (tín dụng bằng tiền) là hoạt động tín dụng quan trọng nhất và chiếm tỷ trọng lớn nhất tại các ngân hàng thƣơng mại (NHTM). Chính vì vậy, thuật ngữ tín dụng và cho vay thƣờng đƣợc thay thế và đan xen cho nhau. Tín dụng đƣợc coi là hoạt động quan trọng nhất của các NHTM vì phần lớn lợi nhuận của nhân hàng thu đƣợc từ hoạt động này. Theo thống kê, có khoảng 60% tới 75% thu nhập của ngân hàng là từ hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, đây cũng là nghiệp vụ tiềm ẩn rủi ro rất lớn. Nghiên cứu cho thấy rủi ro tín dụng (RRTD) chiếm đến 70% tổng rủi ro hoạt động ngân hàng. Kinh doanh ngân hàng là kinh doanh rủi ro, theo đuổi lợi nhuận với rủi ro chấp nhận đƣợc là bản chất của ngân hàng. Cựu chủ tịch Cục dự trữ liên bang 8