Tài liệu Quản lý rủi ro tín dụng tại sở giao dịch ngân hàng tmcp quân đội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- ĐÀ O HỒNG THANH QUẢN LÝ RỦI RO TÍ N DỤNG TẠI SỞ GIAO DICH ̣ NGÂN HÀ NG TMCP QUÂN ĐỘI Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ (CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH) Hà nội - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- ĐÀ O HỒNG THANH QUẢN LÝ RỦI RO TÍ N DỤNG TẠI SỞ GIAO DICH ̣ NGÂN HÀ NG TMCP QUÂN ĐỘI Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ (CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH) NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRỊNH THỊ HOA MAI XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tác giả. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Đào Hồ ng Thanh MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU , CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ...................... 4 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................... 4 1.1.1 Nhóm các công trình nghiên cứu về vấn đề quản lý rủi ro hoạt động cho vay của các Ngân hàng thương mại nói chung .............................................................................. 4 1.1.2 Nhóm các công trình nghiên cứu vấn đề quản lý rủi ro hoạt động cho vay ở ngân hàng thương mại cụ thể ..................................................................................................... 6 1.1.3 Kết luận chung.......................................................................................................... 8 1.2 Rủi ro tín dụng trong ngân hàng thƣơng mại ........................................................... 9 1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng ......................................................................................... 9 1.2.2 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ..................................................................... 10 1.2.3 Các chỉ tiêu phản ảnh rủi ro tín dụng trong ngân hàng ......................................... 14 1.2.4 Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại ................................................................................................................................ 16 1.3 Quản lý rủi ro tín dụng trong ngân hàng thƣơng mại ............................................. 18 1.3.1. Khái niệm quản lý rủi ro tín dụng ......................................................................... 18 1.3.2 Nội dung quản lý rủi ro tín dụng ........................................................................... 19 1.3.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý rủi ro tín dụng trong ngân hàng .... 27 CHƢƠNG 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CƢ́U VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN ............. 31 2.1 Phƣơng pháp nghiên cƣ́u ........................................................................................... 31 2.1.1 Phương pháp luận .................................................................................................. 31 2.1.2 Phương pháp tiếp cận ............................................................................................. 31 2.1.3 Phương pháp thu thập thông tin ............................................................................. 31 2.1.4 Phương pháp xử lý thông tin ................................................................................... 32 2.2. Thiết kế luận văn ..................................................................................................... 33 CHƢƠNG 3: THƢ̣C TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG SỞ GIAO DICH ̣ NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ................................................................................... 35 3.1 Giới thiệu về Sở giao dịch Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Quân đội ..................... 35 3.1.1 Cơ cấu tổ chức quản lý nhân sự của Sở giao dịch ................................................. 35 3.1.2 Chức năng nhiệm vụ của các phòng ban trong Sở giao dịch ................................ 36 3.1.3 Kết quả kinh doanh chủ yếu ................................................................................... 37 3.2 Công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dich ̣ Ngân hàng TMCP Quân Đô ̣i. ... 38 3.2.1 Thực trạng rủi ro tín dụng ...................................................................................... 38 3.2.2 Tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tín dụng ................................................................. 39 3.2.3 Đo lường rủi ro tín dụng ........................................................................................ 41 3.2.4 Công tác xử lý rủi ro tín dụng ................................................................................ 48 3.2.5 Công tác kiểm tra, giám sát rủi ro tín dụng ........................................................... 51 3.3 Đánh giá chung về công tác quản lý rủi ro của Sở giao dịch ngân hàng TMCP Quân đội ................................................................................................................................. 54 3.3.1 Những mặt tích cực ................................................................................................ 55 3.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................................. 56 CHƢƠNG 4 ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI SỞ GIAO DỊCH NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI ............ 61 4.1 Định hƣớng hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng của Sở giao dich ̣ Ngân hàng TMCP Quân Đội. .................................................................................................... 61 4.1.1 Định hướng phát triển chung ................................................................................. 61 4.1.2 Định hướng hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng ....................................... 63 4.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dich ̣ Ngân hàng TMCP Quân Đô ̣i ......................................................................................................................... 64 4.2.1 Xây dựng các bộ phận chuyên môn với công tác thẩm định, xử lý nợ ................... 65 4.2.2 Xây dựng bộ phận quản lý rủi ro độc lập .............................................................. 66 4.2.3 Thực hiện chuyên môn hoá trong hoạt động cho vay ............................................ 66 4.2.4 Nâng cao chất lượng thông tin thu thập................................................................. 67 4.2.5 Thường xuyên thực hiện kiểm tra, giám sát sau vay .............................................. 69 4.2.6 Bổ sung thêm các biện pháp ngăn ngừa, hạn chế và xử lý rủi ro tín dụng ............ 69 4.2.7 Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ................................................................... 69 4.3 Kiến nghị ................................................................................................................... 70 4.3.1 Đối với Chính phủ .................................................................................................. 70 4.3.2 Đối với MB ............................................................................................................. 71 KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 75 DANH MỤC TỪ VIÊT TẮT Ký hiệu Nội dung CBTD Cán bộ tín dụng DPRR Dự phòng rủi ro HĐTV Hội đồng thành viên KBNN Kho bạc nhà nƣớc KDNH Kinh doanh ngoại hối MB Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Quân Đội NHNN Ngân hàng nhà nƣớc NHTM Ngân hàng Thƣơng mại PGD Phòng giao dịch QĐ Quyết định TMCP Thƣơng mại cổ phần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TT Thông tƣ DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung Trang 1 Sơ đồ 3.1 Sơ đồ tổ chức 35 2 Bảng 3.1 Kết quả kinh doanh giai đoạn 2013-2015 37 3 Bảng 3.2 Tình hình nợ xấu, nợ quá hạn giai đoạn 2013-2015 38 4 Sơ đồ 3.2 Bộ máy quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân 40 hàng TMCP Quân đội 5 Sơ đồ 3.3 Quy trình chấm điểm tại Sở giao dịch ngân hàng 42 TMCP Quân đội 6 Bảng 3.3 Cấp tín dụng và giám sát cho vay doanh nghiệp 46 7 Bảng 3.4 Kết quả chấm điểm khách hàng năm 2014 47 8 Biểu đồ 3.1 Cơ cấu dƣ nợ theo kết quả chấm điểm khách hàng 48 2015 9 Bảng 3.5 Tỷ lệ trích lập DPRR giai đoạn 2013-2015 48 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tự do hóa về lĩnh vực tài chính – ngân hàng đã tạo ra cho các Ngân hàng thƣơng mại cổ phần mở rộng hoạt động về mặt địa lý, mở rộng quy mô bằng việc tăng cƣờng các Sở giao dịch tới phạm vi tất cả các tỉnh trên toàn quốc, giúp cho Ngân hàng thƣơng mại hạn chế đƣợc những khó khăn do sự thay đổi điều kiện kinh tế trong nƣớc. Tuy nhiên, sự cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng trong nƣớc, và toàn cầu cũng tạo ra một thị trƣờng tài chính rủi ro cao hơn. Trong bối cảnh đó, không một ngân hàng nào có thể tồn tại đƣợc nếu không có một hệ thống quản lý rủi ro hữu hiệu. Việc xây dựng một hệ thống quản lý nói chung và quản lý r ủi ro tín dụng nói riêng càng ngày càng quan trọng và cấp thiết, đóng vai trò sống còn đối với mỗi một ngân hàng thƣơng mại hiện nay. Hoạt động tín dụng hiện nay đóng vai trò quan trọng đối với các ngân hàng thƣơng mại và là hoạt động mang lại nhiều lợi nhuận nhất cho Ngân hàng. Tuy nhiên hoạt động tín dụng cũng chứa đựng rất nhiều rủi ro, đặc biệt là trong xu hƣớng hòa nhập với thông lệ quốc tế, các Ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam đã bộc lộ nhiều mặt hạn chế, thua kém cả về chính sách,lựa chọn rủi ro, khả năng kiểm soát rủi ro và phân tích khách hàng cũng nhƣ cơ hội đầu tƣ. Vì vậy, Quản lý và kiểm soát rủi ro tín dụng là góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các NH thƣơng mại và cạnh tranh đƣợc với các tổ chức tín dụng trên phạm vi toàn cầu. Thành phố Hà Nội có số lƣợng ngân hàng thƣơng mại rất lớn và quy mô hoạt động tín dụng lớn nhất trong cả nƣớc, cạnh tranh trong hoạt động tín dụng vì thế mà cũng rất sôi động. Trong xu hƣớng nâng cao khả năng cạnh tranh, mở cửa hội nhập với thị trƣờng dịch vụ ngân hàng trong khu vực và quốc tế, các Ngân hàng thƣơng mại cổ phần thực hiện nhiều giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý nội bộ về hoạt động tín dụng, nâng cao năng lực quản lý đi ều hành hoạt động tín dụng, nâng cao khả năng quản lý rủi ro tín dụng, nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực trong hoạt động tín dụng, thông qua đó góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế tại Hà nô ̣i và các khu vực lân cận. Tính đến 31/12/2015 Nợ quá hạn của Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội chỉ chiếm tỷ trọng 0,06%/tổng dƣ nợ cho vay. Số nợ quá hạn của Sở giao dịch chủ yếu là cho vay kinh tế ngoài Quốc doanh. Số nợ quá hạn là rất thấp so với các Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội trên toàn quốc. Qua đó ta thấy việc đầu tƣ tín dụng cho vay các 1|P age thành phần kinh tế tại Sở giao dịch có hiệu quả đƣợc thể hiện bằng dƣ nợ cao, chất lƣợng tín dụng đƣợc đảm bảo lợi nhuận thu đƣợc trong đầu tƣ cho vay là chủ yếu chiếm tỷ trọng trên 90% trong doanh thu của Sở giao dịch. Hiện nay dƣ nợ quá hạn tại Sở giao dịch đƣợc thể hiện rất rõ nét thành hai mốc rõ rệt, phần lớn là dƣ nợ từ 3 đến 6 tháng là chủ yếu. Đạt đƣợc kết quả trên là do Sở giao dịch Ngân hàng Cổ phần Quân đội đã từng bƣớc tăng cƣờng kiểm tra, kiểm soát một cách chặt chẽ đối với khách hàng sử dụng vốn vay Ngân hàng: Sàng lọc và loại bỏ những khách hàng kinh doanh kém hiệu quả, tình hình tài chính thiếu lành mạnh, hạn chế cho vay đầu tƣ vào những dự án không khả thi và tính rủi ro cao. Trong bối cảnh này, Sở giao dịch ngân hàng TMCP Quân đội cần phải làm gì để hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng công tác quản lý rủi ro tín dụng nhằm giảm thiểu thiệt hại cho hoạt động kinh doanh của mình? Xuất phát từ thực tiễn đó, việc nghiên cứu công tác quản lý r ủi ro tín dụng và đề xuất các giải pháp là hết sức cần thiết. Để hoàn thiện lý luận chuyên môn của bản thân, tiếp cận nghiên cứu thực trạng quản lý r ủi ro tín dụng và bƣớc đầu đề xuất một số giải pháp hoàn thiện chính sách quản lý rủi ro tín dụng trong quá trình cấp tín dụng và để đặc trƣng cho hệ thống ngân hàng thƣơng mại cổ phần,tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội” với mong muốn góp phần đẩy mạnh sự phát triển hoạt động tín dụng của NHTM trong điều kiện hội nhập kinh tế. 2 . Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích Phân tích thực trạng quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội ở Hà Nội để từ đó đề xuất, kiến nghị các giải pháp quản lý rủi ro nhằm hỗ trợ, nâng cao chất lƣợng hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Quân đội ở Hà nội 2.2 Nhiệm vụ: -Hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về rủi ro tín dụng và quản lý r ủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại - Phân tích thực trạng quản lý r ủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội từ năm 2013 đến năm 2015. 2|P age Kết hợp giữa lý luận và thực tiễn thông qua việc phân tích số liệu trên bảng cân đối kế toán, kết quả phân loại nợ và chất lƣợng hoạt động cho vay theo từng loại hình cho vay, mục đích vay để đánh giá thực trạng, nguyên nhân của hạn chế trong quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội từ năm 2013 đến năm 2015. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý r ủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: Nghiên cứu về quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Không gian: tại Sở giao dich ̣ Ngân hàng TMCP Quân đội - Thời gian: từ năm 2013 đến năm 2015 (03 năm) 4. Kết cấu luận văn Nội dung của luận văn đƣợc kết cấu nhƣ sau: Phần mở đầu Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản lý r ủi ro tín dụng của NH TM Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn Chƣơng 3: Thực trạng quản lý r ủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân độiở Hà nội Chƣơng 4: Định hƣớng và một số giải pháp hoàn thiện quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng TMCP Quân đội. 3|P age CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1 Nhóm các công trình nghiên cứu về vấn đề quản lý rủi ro tín dụng của các Ngân hàng thƣơng mại nói chung - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý rủi ro tín dụng của hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam – Thực trạng và giải pháp” của Phan Ngọc Mai (2008), Trƣờng Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã đi sâu vào phân tích các thông lệ quốc tế tốt nhất áp dụng trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng. Đây là những kiến thức có ý nghĩa hết sức quan trọng trong quá trình thiết kế, triển khai và nâng cấp hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại các NHTM, đồng thời cũng là những thƣớc đo, tiêu chuẩn cơ bản cho các cơ quan giám sát, đánh giá và hoạch định chính sách làm tốt hơn chức năng, nhiệm vụ của mình. Trên cơ sở phần lý thuyết, nguyên lý này, đề tài đã tiến hành phân tích thực trạng và đánh giá hiệu quả công tác quản lý rủi ro của các NHTM Việt Nam hiện nay để làm rõ những khiếm khuyết và từ đây tìm ra những giải pháp để khắc phục những khiếm khuyết đó. Trong quá trình đề xuất giải pháp, đề tài đã tính đến sự hỗ trợ từ phía Chính phủ và NHNN để tạo ra một môi trƣờng lành mạnh làm nền tảng cho việc khuyến khích nâng cao chất lƣợng hoạt động quản lý rủi ro tín dụng tại các NHTM. Khi đề xuất các giải pháp cho NHTM Việt Nam đề tài đã đƣa ra các giải pháp cơ bản và đồng bộ, có tính đến các yếu tố nhƣ: nguồn lực tài chính, trình độ nguồn nhân lực…nhằm đảm bảo tính thực tế và khả thi của các giải pháp. Đây là một hệ thống đồng bộ các giải pháp nhằm xây dựng hệ thống quản lý rủi ro của các NHTM Việt Nam hiệu quả, hƣớng theo các thông lệ quốc tế và phù hợp với môi trƣờng kinh doanh sau khủng hoảng. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Một số giải pháp cụ thể phân tán rủi ro tín dụngnhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng của các ngân hàngthương mại Việt Nam” của Lê Thị Quyên (2014), Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội. Luận văn đã phân tích và đƣa ra nhận định trong mọi hoạt động kinh doanh đều chứa đựng những rủi ro tiềm ẩn, nếu không chấp nhận rủi ro thì không thể tạo ra cơ hội đầu tƣ và kinh doanh mới. Hoạt động kinh doanh của NHTM cũng nhƣ các hoạt động kinh doanh khác không tránh khỏi những rủi ro. Do đó, quản lý rủi ro là một yêu cầu tất yếu đặt ra trong quá trình tồn tại và phát triển của ngân hàng. Vì thế để 4|P age quản lý rủi ro có hiệu quả ngân hàng cần sử dụng một cách linh hoạt các biện pháp quản lý rủi ro, để đạt đƣợc những mục tiêu của ngân hàng cũng nhƣ hạn chế đến mức thấp nhất các rủi ro có thể xảy ra. Tuy nhiên, luận văn mới đƣa ra các giải pháp để phân tán rủi ro nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay trong nội bộ các NHTM, chƣa có những giải pháp mang tính đồng bộ, kết hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nƣớc có liên quan trong quá trình thực hiện. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay của cácngân hàng thương mại Việt Nam” của Nguyễn Thị Mai Hoa (2011), Học Viện Ngân hàng. Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về rủi ro trong hoạt động cho vay và quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay tại các NHTM; đánh giá thực trạng hoạt động cho vay và quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay tại các NHTM Việt Nam. Từ đó, đề xuất các giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay và kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay của các ngân hàng thƣơng mại. Tuy nhiên, luận văn mới đƣa ra các giải pháp để hạn chế rủi ro mà chƣa đƣa ra đƣợc các giải pháp và công cụ để quản lý rủi ro trong cho vay. Ngoài ra, trên các tạp chí chuyên ngành có rất nhiều bài viết, công trình đề cập đến quản lý rủi ro hoạt động cho vay. Có thể kể ra đây một số bài viết quan trọng nhƣ: “Cần cụ thể hơn quy định về quản lý rủi ro” của Linh Lam, trên tạp chí Thời báo Ngân hàng, ngày 30/9/2013. Bài viết đi sâu vào phân tích những băn khoăn lớn nhất của các tổ chức tín dụng (TCTD) hiện nay đối với Dự thảo Thông tƣ quy định về hệ thống quản lý rủi ro trong hoạt động ngân hàng, đƣa ra những khó khăn vƣớng mắc trong trình thực hiện tại các TCTD nếu Dự thảo đi vào thực tế hoạt động tại các Ngân hàng. “Vấn đề xử lý nợ xấu tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam” của Nguyễn Thành Nam, trên tạp chí Khoa học và đào tạo Ngân hàng số 135 (4/2014) bài viết đã phân tích thực trạng nợ xấu tại các NHTM Việt Nam, những bất cập trong các qui về định phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro của các cơ quan quản lý và sự hạn chế trong năng lực quản lý rủi ro tín dụng của các NHTM, để từ đó đề xuất các biện pháp xử lý. Cùng vấn đề nghiên cứu về quản lý rủi ro, bài viết “Một số vấn đề cần quan tâm đối với công tác quản lý rủi ro thị trường trong hoạt động của các ngân hàng thương mại” của tác giả THS. Tạ Quân Tuấn, trên tạp chí Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam, số 9/2015, bài viết tập trung mô tả những tồn tại trong công tác quản lý rủi ro tại các NHTM Việt Nam để từ đó gợi ý một số vấn đề cần quan tâm cả về 5|P age phía các NHTM cũng nhƣ các cơ quan quản lý Nhà nƣớc nhằm nâng cao năng lực quản lý rủi ro trong hoạt động của các NHTM Việt Nam. Các bài báo trên các tác giả cho thấy khái quát sơ bộ về thực trạng QLRRCV và các giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản lý rủi ro tại các NHTM Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, trong khuôn khổ bài báo thì chƣa thể phân tích sâu về thực trạng cũng nhƣ đƣa ra các giải pháp sát đáng cho vấn đề. 1.1.2 Nhóm các công trình nghiên cứu vấn đề quản lý rủi ro hoạt động cho vay ở ngân hàng thƣơng mại cụ thể - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng Hàng hải Sở giao dịch Đà Nẵng” của Ngô Hải Quỳnh (2010), Trƣờng Đại học Đà Nẵng. Luận văn cung cấp những khái niệm cơ bản nhất về rủi ro cho vay cũng nhƣ quản lý rủi ro cho vay. Ngoài ra, luận văn còn cung cấp các nhân tố tác động, hậu quả, các biện pháp phòng ngừa rủi ro cho vay và lợi ích của quản lý rủi ro cho vay. Cung cấp cho ngƣời đọc về nền tảng lý thuyết của các phƣơng pháp nhận dạng, đo lƣờng, kiểm soát, tài trợ rủi ro cho vay mới đƣợc nhiều ngân hàng và các tổ chức quốc tế khuyến khích sử dụng. Từ đó, nghiên cứu thực trạng công tác quản lý rủi ro cho vay tại Sở giao dịchNgân hàng hàng hải Đà Nẵng, chỉ ra những mặt còn hạn chế cần khắc phục. Luận văn đã đƣa ra những giải pháp cụ thể để nâng cao chất lƣợng QLRRCV; một số giải pháp nằm ngoài tầm quyết định Sở giao dịch Ngân hàng hàng hải Đà Nẵng, luận văn đã đề xuất và kiến nghị NHNN Việt Nam và Hội sở để hỗ trợ cho sự tăng trƣởng bền vững. Tuy nhiên, chƣa đề cập, phân tích các nguyên nhân gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng hàng hải Đà Nẵng để đƣa ra các giải pháp cụ thể, các giải pháp mang tính chung chung, chƣa sát với tình hình thực tế. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Kon Tum - Thực trạng và giải pháp” của Nguyễn Duy Nam (2011), Trƣờng Đại học Đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh. Luận văn đã xây dựng khung lý thuyết, hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý rủi ro tín dụng; phân tích thực trạng về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và quản lý tại Sở giao dịch Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Kon Tum, nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm, ứng dụng giải pháp cụ thể để nhằm nâng cao năng lực nhận dạng, phân tích, đánh giá, kiểm tra, giám sát, xử lý... để hạn chế đến mức thấp nhất rủi ro tín dụng. Luận văn đã phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại Sở 6|P age giao dịchNgân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Kon Tum dƣới các góc độ khác nhau, đánh giá cụ thể các biện pháp hạn chế rủi ro, ƣu điểm về hạn chế rủi ro, tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại đƣợc nêu ra. Để từ đó đƣa ra các giải pháp để hạn chế rủi ro nhƣ: giải pháp về cán bộ, về nghiệp 123 vụ cho vay, về quản lý, điều hành, kiểm soát và xử lý rủi ro; luận văn cũng nêu lên một số kiến nghị cụ thể có liên quan đối với Chính phủ, các bộ ngành hữu quan, đối với NHNN, Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam. Tuy nhiên, rủi ro tín dụng đề cập trong luận văn là những rủi ro trong việc cấp tín dụng, bao gồm nghiệp vụ cho vay và nghiệp vụ bảo lãnh; các nghiệp vụ nhƣ cho thuê tài chính, chiết khấu và các nghiệp vụ khác luận văn chƣa đi sâu nghiên cứu. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay của ngân hàng công thương Thanh Hoá” của Lê Văn Chi (2011), Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội. Luận văn đã phân tích, đi sâu nghiên cứu và xác định phòng ngừa, hạn chế rủi ro trong hoạt động cho vay là một nhiệm vụ quan trọng trong quản lý, điều hành của các NHTM đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hội nhập. Trên cơ sở vận dụng tổng hợp các phƣơng pháp nghiên cứu, bám sát mục tiêu, phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu, luận văn đã khái quát đƣợc những vấn đề cơ bản về rủi ro trong hoạt động cho vay của NHTM; phân tích đƣợc thực trạng rủi ro trong hoạt động cho vay của Ngân hàng công thƣơng Thanh Hoá; đƣa ra một số giải pháp nhằm phòng ngừa và hạn chế rủi ro tại Ngân hàng công thƣơng Thanh Hoá và những đề xuất với các bộ ngành, ngân hàng nhà nƣớc, Ngân hàng công thƣơng Việt Nam, Ủy ban nhân dân tỉnh Thanh Hoá trong việc hạn chế rủi ro và tổn thất trong cho vay. Tuy nhiên, đề tài chƣa có những chỉ tiêu cụ thể để làm rõ thực trạng rủi ro cho vay của Ngân hàng công thƣơng Thanh Hóa qua các giai đoạn để từ đó phân tích các biến động, nguyên nhân khách quan và chủ quan tác động đến hoạt động cho vay của Ngân hàng; đề tài chỉ đi sâu nghiên cứu các giải pháp mang tính định hƣớng, tập trung chủ yếu từ phía Ngân hàng mà chƣa đƣa ra đƣợc các giải pháp hƣớng đến khách hàng vay để hạn chế rủi ro. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Nâng cao quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Nam Việt – Sở giao dịch TP Hồ Chí Minh” của Nguyễn Hồng Luận (2010), Trƣờng Đại học Ngân hàng TP Hồ Chí Minh. Luận văn đã nghiên cứu những vấn đề lý luận về bản chất, đặc trƣng, các loại hình biểu hiện và mối tƣơng quan của rủi ro 7|P age tín dụng trong hoạt động kinh doanh tiền tệ của Ngân hàng TMCP Nam Việt - Sở giao dịch TP Hồ Chí Minh. Những nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng cũng đƣợc phân tích nhằm làm nổi bật nguyên nhân rủi ro trong mối quan hệ với các chủ thể liên quan trong hoạt động tín dụng của ngân hàng. Trên cơ sở đó đƣa ra các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng. Luận văn đã đề xuất đƣợccác giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng khi cho vay là: Hoạt động tín dụng phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản để đảm bảo an toàn tín dụng. Có những biện pháp quản lý tốt rủi ro tín dụng khi cho vay nhƣ chính sách cho vay cụ thể theo từng loại khách hàng, tăng cƣờng chất lƣợng và hiệu quả nguồn thông tin, nâng cao chất lƣợng thẩm định tín dụng, hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng và nâng cao chất lƣợng tài sản đảm bảo. Tuy nhiên, luận văn chỉ mang tính chất lý luận, chƣa đi sâu phân tích thực trạng chất lƣợng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Nam Việt-Sở giao dịch TP Hồ Chi Minh, những nguyên nhân nội tại gây ra rủi ro để từ đó có những giải pháp quản lý rủi ro cụ thể phù hợp với đặc điểm hoạt động của Ngân hàng TMCP Nam Việt – Sở giao dịch TP Hồ ChíMinh. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Phân tích rủi ro trong hoạt động tín dụng trung và dài hạn của Ngân hàng ĐT&PT Việt Nam – Sở giao dịch Cần Thơ” của Nguyễn Hoàng Nam (2011) Trƣờng Đại học Cần Thơ. Luận văn đã phân tích hiện trạng hoạt động tín dụng trung dài hạn, đánh giá tình hình rủi ro tín dụng trung hạn và dài hạn, đồng thời tìm ra những nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng trung và dài hạn để từ đó tìm ra những giải pháp đề phòng rủi ro, nhằm tối thiểu hóa những thiệt hại do rủi ro tín dụng gây ra. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung vào rủi ro trong hoạt động tín dụng trung hạn và dài hạn tại BIDV Cần Thơ, đề tài chƣa liên hệ đƣợc các cơ sở lý luận để gắn với tình hình hoạt động tại BIDV Cần Thơ, liên hệ với tình hình thực tế để có phân tích mối liên hệ giữa lý thuyết và thực tế hoạt động tại Ngân hàng để từ đó đƣa ra đƣợc các giải pháp tổng thể, phù hợp với hệ thống ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam nói chung và BIDV Cần Thơ nói riêng. 1.1.3 Kết luận chung Qua tìm hiểu những công trình nghiên cứu vấn đề quản lý rủi ro hoạt động cho vay của các Ngân hàng thƣơng mại trong nƣớc và ở từng Ngân hàng thƣơng mại địa phƣơng cụ thể, hầu hết các công trình nghiên cứu chƣa tiếp cận đƣợc một cách toàn diện quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại một cách tổng thể, chƣa có sự 8|P age kết hợp giữa lý luận và thực tiễn để làm rõ mục tiêu và nội dung cơ bản của quản lý rủi ro tín dụng, nghiên cứu đƣợc tổng thể về các phƣơng pháp định lƣợng rủi ro tín dụng, các công trình nghiên cứu trƣớc đây chƣa nên lên đƣợc các giải pháp đồng bộ, đề xuất tổng thể từ mô hình, qui trình quản lý rủi ro tín dụng, các phƣơng pháp vận dụng để quản lý, dự báo biến động hoạt động cho vay…đặc biệt gắn với điều kiện cụ thể của Ngân hàng TMCP Quân đội. Những khoảng trống trên đây đã gợi mở cho tác giả những hƣớng nghiên cứu trong luận văn của mình. Do vậy, luận văn “Quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Quân đội” sẽ nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về các nội dung của quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại là cơ sở lý luận để đánh giá thực trạng và qua đó đƣa ra các giải pháp nâng cao công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Sở giao dịch ngân hàng TMCP Quân đội. 1.2 Rủi ro tín dụng trong ngân hàng thƣơng mại 1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng Hoạt động tín dụng đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, không chỉ góp phần đảm bảo cho quá trình sản xuất kinh doanh diễn ra thƣờng xuyên, liên tục, hoạt động này còn là công cụ để giúp Nhà nƣớc thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô, nhƣ chính sách tiền tệ, chính sách an sinh xã hội,… Trong ngân hàng thƣơng mại, hoạt động tín dụnglà một hoạt động đặc trƣng của ngân hàng, là nòng cốt trong việc tạo ra lợi nhuận, thúc đẩy phát triển các hoạt động khác của hệ thống ngân hàng. Theo Peter Rose, thu nhập mà lĩnh vực tín dụng mang lại chiếm 1/2 đến 2/3 tổng thu nhập của ngân hàng. Tuy nhiên, đi kèm với lợi nhuận cao là rủi ro tiềm ẩn trong mỗi hoạt động tín dụng. Rủi ro tín dụng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến sự giảm sút trong chất lƣợng kinh doanh của ngân hàng và dẫn đến những tổn thất nghiêm trọng cho các ngân hàng. Quan điểm về rủi ro tín dụng đƣợc đề cập đến trong nhiều sách, báo, tài liệu, cả trong và ngoài nƣớc. Cuốn “Quản lý ngân hàng thƣơng mại” do PGS. TS Phan Thị Thu Hà chủ biên cũng đề cập đến khái niệm về rủi ro tín dụng. Theo đó, “Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả, 9|P age hoặc không trả đầy đủ vốn và lãi” (PGS. TS Phan Thị Thu Hà, 2009, Quản lý Ngân hàng thƣơng mại, trang 154, Nhà xuất bản Giao thông vận tải) Khoản 1, Điều 3 Thông tƣ 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nƣớc đề cập: “"Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng" (sau đây gọi tắt là "rủi ro") là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của tổ chức tín dụng, Sở giao dịch ngân hàng nƣớc ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết.” Tóm lại, tuy có nhiều cách định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng nhƣng đều thống nhất, rủi ro tín dụng là khả năng (hay xác suất) mà ngƣời đi vay không thực hiện, hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi của khoản vay theo cam kết.Rủi ro tín dụng gắn liền với hoạt động của ngân hàng, là bạn đƣờng trong kinh doanh, có thể đề phòng, hạn chế chứ không thể loại trừ. 1.2.2 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng 1.2.2.1 Nguyên nhân thuộc về Khách hàng Khách hàng là đối tƣợng trực tiếp tham gia vào mối quan hệ tín dụng với ngân hàng, vì vậy, rủi ro do ngƣời đi vay gây ra cho ngân hàng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng rủi ro tín dụng của ngân hàng. Có một số nguyên nhân cơ bản thƣờng thấy xuất phát từ đối tƣợng này nhƣ: - Yếu kém trong việc quản lý kinh doanh: Khách hàng vay vốn có thể có phƣơng án kinh doanh tốt, nhiều tính khả thi, sự hỗ trợ đầy đủ về mặt tài chính, song trong quá trình sản xuất kinh doanh, họ lại có những quyết định đầu tƣ sai lầm cũng nhƣ sự thiếu sót trong quản lý, có thể dẫn tới nhƣng hậu quả nghiêm trọng, ảnh hƣởng tới khả năng tạo ra lợi nhuận của dự án, từ đó, khiến khách hàng không có khả năng hoàn trả khoản vay cho ngân hàng và dẫn đến nợ quá hạn. - Sử dụng vốn vay sai mục đích: Một nguyên nhân nữa xuất phát từ phía ngƣời vay vốn là việc sử dụng vốn vay sai mục đích đã cam kết với ngân hàng. Nguyên nhân này còn đƣợc gọi là rủi ro đạo đức. Saukhi vay vốn, chủ thể vay vốn có thể nhìn thấy những dự án khác có khả năng sinh lời cao, nhƣng không lƣờng hết đƣợc rủi ro của dự án đó, dẫn đến việc sử dụng khối lƣợng tiền vốn đã vay đầu tƣ vào các dự án có mức độ rủi ro lớn, phá vỡ cam kết với ngân hàng. 10 | P a g e Điều này dẫn đến khả năng trả nợ của khách hàng giảm sút và gây ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng cho vay. - Thiếu minh bạch trong việc cung cấp thông tin về tài chính: Để vay vốn ngân hàng, khách hàng cần có một khả năng tiềm lực về tài chính nhất định, nếu không đáp ứng đƣợc điều kiện nay, khách hàng sẽ không đƣợc ngân hàng cho vay. Xuất phát từ yếu tố đó, nhiều khách hàng đã cung cấp những thông tin tài chính thiếu chính xác, gây sai lệch về khả năng tài chính của mình để có thể vay đƣợc vốn ngân hàng. Thậm chí, với kỳ vọng thu đƣợc lợi nhuận cao, họ sẵn sàng tìm mọi thủ đoạn ứng phó với ngân hàng. Sự thiếu sót trong thông tin và tình trạng yếu kém về mặt tài chính của khách hàng khiến ngân hàng đánh giá sai lầm mức độ rủi ro của khách hàng, làm tăng rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Bên cạnh những nguyên nhân trên, ý thức trả nợ của khách hàng cũng là một yếu tố tạo ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Việc chây ỳ, trì hoãn thời gian trả nợ với mục đích quỵt nợ hoặc sử dụng vốn vay càng lâu càng tốt làm các khoản nợ quá hạn của ngân hàng tăng lên, khiến ngân hàng gặp phải rủi ro. Tóm lại, sự bất cân xứng về thông tin giữa ngân hàng và khách hàng trong quá trình cho vay là yếu tố cơ bản dẫn đến rủi ro tín dụng trong hoạt động tín dụng của ngân hàng. 1.2.2.2 Nguyên nhân thuộc về ngân hàng Trên thực tế, có không ít trƣờng hợp rủi ro tín dụng xảy ra xuất phát từ phía các ngân hàng thƣơng mại, tuy nhiên, có thể phân loại các trƣờng hợp này thành các nguyên nhân: - Do quy trình cho vay của ngân hàng Việc xây dựng một quy trình cho vay cũng nhƣ kiểm tra, giám sát sau vay hợp lý là yếu tố cơ bản ảnh hƣởng đến chất lƣợng tín dụng đồng thời cũng là thách thức đặt ra cho tất cả các ngân hàng thƣơng mại. Một số ngân hàng thƣơng mại, đặc biệt là các ngân hàng thƣơng mại tại Việt Nam, chƣa xây dựng đƣợc một hệ thống quy trình hợp lý trong hoạt động cho vay. Các khâu từ phân tích tài chính khách hàng, đến thẩm định khách hàng, chấm điểm, xếp loại khách hàng,… đƣợc thực hiện không đầy đủ hoặc lỏng lẻo dẫn đến việc ra quyết định sai lầm trong cho vay. Hoạt động kiểm tra, giám sát quá trình sử dụng vốn vay của khách hàng không đƣợc quan tâm, thậm chí bị bỏ qua trong hoạt động 11 | P a g e tín dụng tạo ra cơ hội để khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích. Các tình huống đó dẫn đến sự tăng lên trong rủi ro tín dụng mà các ngân hàng thƣơng mại phải đối mặt. - Việc mở rộng hoạt động tín dụng quá mức, chạy theo lợi nhuận Với những ngân hàng thƣơng mại chỉ thực hiện cho vay một hoặc một vài đối tƣợng khách hàng, tất nhiên lợi nhuận của các ngân hàng này sẽ giảm sút. Để gia tăng tính cạnh tranh cũng nhƣ tăng lợi nhuận, việc mở rộng hoạt động tín dụng, tiếp cận các khách hàng mới là điều thƣờng thấy ở các ngân hàng thƣơng mại. Tuy nhiên, mở rộng tín dụng quá mức là nguyên nhân làm tăng rủi ro tín dụng của ngân hàng, bởi lẽ việc mở rộng quá mức đồng nghĩa với việc lựa chọn khách hàng thiếu cẩn thận, thiếu thông tin cũng nhƣ những đánh giá khác về ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh. Việc mở rộng tín dụng cũng khiến sự giám sát của ngân hàng không thể thực hiện đầy đủ, kịp thời, là cơ sở tạo điều kiện để rủi ro đạo đức từ phía khách hàng xảy ra. Chạy theo lợi nhuận là nguyên nhân cơ bản khiến ngân hàng bỏ qua tính an toàn trong hoạt động kinh doanh của mình. Khi sự cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng càng lớn, các ngân hàng luôn phải đổi mới sản phẩm, dịch vụ, nâng cao khoa học kỹ thuật, rút ngắn thời gian đánh giá chất lƣợng khách hàng. Điều này khiến không ít ngân hàng sơ sài, thậm chí bỏ qua công tác thẩm định khách hàng, hoặc chấp nhận những khách hàng có mức độ rủi ro cao để tăng lợi nhuận cho ngân hàng. Mặc dù ngân hàng thƣơng mại là một doanh nghiệp hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận, song với đặc thù ngành nghề kinh doanh tiền tệ, sự an toàn luôn là vấn đề mà các ngân hàng cần quan tâm khi thực hiện cho vay. - Do chất lƣợng cán bộ trong ngân hàng Trong quy trình tín dụng tại ngân hàng có rất nhiều các cán bộ tham gia, vì vậy, hoạt động này không thể tránh khỏi rủi ro hoạt động, và rủi ro này cũng góp phần làm tăng rủi ro tín dụng trong ngân hàng thƣơng mại. Cán bộ tín dụng là chủ thể cơ bản nhất của quy trình tín dụng, ngƣời trực tiếp tiếp xúc khách hàng cũng nhƣ tiếp nhận, đánh giá hồ sơ khách hàng. Công việc này đòi hỏi sự am hiểu về lĩnh vực kinh doanh, ngành nghề, môi trƣờng mà khách hàng của họ làm việc, cũng nhƣ yêu cầu ngƣời cán bộ tín dụng phải có đƣợc sự nhìn nhận sâu sắc, kỹ lƣỡng về những yếu tố có thể thay đổi trong tƣơng lai ảnh hƣởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng. Vì vậy, không thể phủ nhận rằng cán bộ tín dụng trong ngân hàng thƣơng mại cần phải đƣợc đào tạo kỹ lƣỡng, liên tục và toàn diện về kiến thức trong các 12 | P a g e