Tài liệu Quản lý ngân sách nhà nước huyện kỳ anh, tỉnh hà tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN NAM QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC HUYỆN KỲ ANH, TỈNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN VĂN NAM QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC HUYỆN KỲ ANH, TỈNH HÀ TĨNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. MAI THỊ THANH XUÂN XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của bản thân tôi. Những số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực, do tôi thu thập, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Nam LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận văn Thạc sĩ này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, tạo điều kiện nhiệt tình và quý báu của nhiều cá nhân và tập thể. Trƣớc tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo Trƣờng Đại học Kinh tếĐại học Quốc gia Hà Nội cùng các thầy, cô giáo ở Khoa Kinh tế chính trị, Phòng Đào tạo, Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng và nghiên cứu, thực hiện luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo PGS.TS. Mai Thị Thanh Xuân, ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phòng Tài chính - Kế hoạch Huyện Kỳ Anh tỉnh Hà Tĩnh đã giúp đỡ tôi tìm tài liệu tham khảo và đóng góp ý kiến để tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến tất cả ngƣời thân, bạn bè đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 01 năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Nam MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ i DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ................................................................................................ iii MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN .......................4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................4 1.1.1. Những công trình khoa học đã công bố liên quan trực tiếp đến nội dung luận văn................................................................................................................4 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục giải quyết ........................................................................................................6 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện .................................7 1.2.1. Khái luận về ngân sách nhà nước cấp huyện ............................................7 1.2.2. Quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ..................................................11 1.3. Kinh nghiệm quản lý NSNN ở một số địa phƣơng trong tỉnh và bài học cho huyện Kỳ Anh........................................................................................................26 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý NSNN ở huyện Cẩm Xuyên và Thạch Hà ..............26 1.3.2. Một số bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Kỳ Anh ...................................28 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ................................30 2.1. Cách tiếp cận nghiên cứu ...............................................................................30 2.2. Nguồn tƣ liệu và số liệu..................................................................................30 2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ..................................................31 2.3.1. Phương pháp chung .................................................................................31 2.3.2. Các phương pháp cụ thể ..........................................................................31 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC HUYỆN KỲ ANH, TỈNH HÀ TĨNH GIAI ĐOẠN 2011 - 2015 ............................................34 3.1. Những đặc điểm của huyện Kỳ Anh có ảnh hƣởng đến quản lý NSNN trên địa bàn ...................................................................................................................34 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ....................................................................................34 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .........................................................................34 3.1.3. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý ...........................................................35 3.2. Phân tích thực trạng quản lý Ngân sách nhà nƣớc tại huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011 - 2015 ............................................................................................................37 3.2.1. Thực trạng công tác lập dự toán ngân sách của Huyện Kỳ Anh .............37 3.2.2. Tình hình thực hiện dự toán NS ...............................................................42 3.2.3. Công tác quyết toán Ngân sách ...............................................................51 3.2.4. Công tác thanh, kiểm tra, giám sát việc chấp hành dự toán ngân sách ..54 3.3. Đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 .....................................................................................................56 3.3.1. Những thành tựu cơ bản ..........................................................................56 3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân..........................................................................60 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN KỲ ANH ...........................................................66 4.1. Định hƣớng hoàn thiện quản lý ngân sách huyện Kỳ Anh đến năm 2020 .....66 4.1.1. Bối cảnh mới và tác động của nó tới tình hình ngân sách nhà nước và công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Kỳ Anh...................................66 4.1.2. Định hướng, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội huyện Kỳ Anh .............67 4.1.3. Định hướng hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện Kỳ Anh ..............70 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý NSNN huyện Kỳ Anh đến năm 2020, tầm nhìn 2025 ........................................................................................................72 4.2.1. Cải tiến công tác lập dự toán ngân sách .................................................72 4.2.2. Tăng cường quản lý nguồn thu đồng thời phải bồi dưỡng nguồn thu .....73 4.2.3. Tăng cường quản lý các khoản chi ngân sách ........................................75 4.2.4. Thực hiện công khai, minh bạch các khoản thu-chi NSNN đồng thời mở rộng quyền tự chủ tài chính cho NS cấp xã .......................................................77 4.2.5. Tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan tài chính, cơ quan thuế và KBNN trong kiểm tra, thanh tra và xử lý những vi phạm trong QLNSNN ...................78 4.2.6. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý NS, nâng cao vai trò của Phòng Tài chính-Kế hoạch và KBNN trong hoạt động quản lý NSNN huyện ..80 KẾT LUẬN ...............................................................................................................84 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................86 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu STT Nguyên nghĩa 1 DT Dự toán 2 GD - ĐT Giáo dục đào tạo 3 GTGT Thuế giá trị gia tăng 4 HĐBT Hội đồng Bộ trƣởng 5 HĐND Hội đồng nhân dân 6 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 7 KH Kế hoạch 8 KTXH kinh tế - xã hội 9 NS Ngân sách 10 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 11 QLNN Quản lý Nhà nƣớc 12 QLNS Quản lý ngân sách 13 SXKD Sản xuất kinh doanh 14 KTXH Kinh tế - xã hội 15 UBND Ủy ban nhân dân 16 XDCB Xây dựng cơ bản i DANH MỤC BẢNG STT Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 4 Bảng 3.4 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 Nội dung Số liệu dự toán thu ngân sách huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 Số liệu dự toán chi ngân sách huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 Quyết toán thu ngân sách huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 Tổng hợp số liệu quyết toán thu và dự toán thu NSNN huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 Quyết toán chi ngân sách huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 Tổng hợp số liệu quyết toán chi và dự toán chi NSNN huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011-2014 ii Trang 39 41 45 46 49 50 DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Sơ đồ Nội dung 1 Sơ đồ 1.1 Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam 8 2 Sơ đồ 1.2 Bộ máy quản lý ngân sách huyện 13 3 Sơ đồ 3.1 Bộ máy quản lý phòng TC-KH huyện Kỳ Anh 36 4 Sơ đồ 3.2 Quá trình tổ chức thực hiện thu ngân sách huyện Kỳ Anh iii Trang 43 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) là công cụ quản lý kinh tế - xã hội (KT-XH) quan trọng của nhà nƣớc. Sự tồn tại và phát triển của một Nhà nƣớc luôn luôn cần thiết phải có nguồn lực tài chính đảm bảo cho hoạt động chi đầu tƣ xây dựng cơ bản, chi tiêu thƣờng xuyên của những tổ chức, cơ quan, đơn vị thuộc bộ máy quản lý Nhà nƣớc. Đối với Việt Nam, ngân sách nhà nƣớc đã thể hiện vai trò của nó, kể cả giai đoạn trƣớc và sau đổi mới nền kinh tế. NSNN là một thể thống nhất, trong đó ngân sách (NS) huyện là một bộ phận cấu thành và là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng ở địa phƣơng. Vì vậy để phát huy vai trò của NSNN, việc quản lý ngân sách (QLNS) là hết sức quan trọng đối với Trung ƣơng cũng nhƣ từng địa phƣơng Thời gian qua, quản lý NSNN của huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh đã từng bƣớc đƣợc đổi mới, tạo nên những chuyển biến tích cực, nhất là trong việc chấp hành dự toán thu, chi của cấp trên và của Hội đồng nhân dân (HĐND) huyện giao. Tuy vậy, quản lý NSNN trên địa bàn vẫn còn nhiều bất cập, còn nhiều nguồn thu chƣa đƣợc tận dụng triệt để, trong khi nhu cầu chi cho đầu tƣ cơ sở hạ tầng, phát triển KT-XH, đảm bảo quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội khá lớn. Yêu cầu đặt ra cho quản lý NS ở huyện Kỳ Anh hiện nay là phải tạo lập và nuôi dƣỡng nguồn thu để đáp ứng nguồn vốn cho nhu cầu chi phát triển KTXH; đảm bảo quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội trên địa bàn huyện. Trƣớc yêu cầu đó, là một cán bộ cơ sở cùng với những kiến thức đã đƣợc các Thầy, Cô của trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội trang bị, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh” để làm luận văn thạc sỹ của mình. Câu hỏi nghiên cứu: Công tác QLNS của huyện Kỳ Anh hiện nay còn những hạn chế gì ? Huyện cần phải làm gì để khắc phục những hạn chế đó để hoàn thiện 1 công tác QLNS, góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH trên địa bàn huyện trong thời gian tới ? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý NSNN của huyện Kỳ Anh trong 5 năm (2011 – 2015) từ đó đề xuất định hƣớng và giải pháp chủ yếu, nhằm hoàn thiện công tác quản lý NSNN huyện trong thời gian tới, góp phần đẩy mạnh phát triển KTXH của địa phƣơng. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý ngân sách cấp huyện - Phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc của huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2011-2015. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách của huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh trong những năm tiếp theo 3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý NSNN, trong đó tập trung vấn đề quản lý NSNN cấp huyện. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: nghiên cứu quản lý NSNN trên địa bàn huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh - Phạm vi thời gian: giai đoạn 2011 – 2015, trong đó số liệu chủ yếu đến 2014, vì từ tháng 5/2015 một bộ phận dân cƣ và lãnh thổ của huyện đƣợc tách ra để thành lập Thị xã Kỳ Anh theo Nghị quyết số 903/NQ/UBTVQH của Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội. - Phạm vi nội dung: Tập trung nghiên cứu công tác quản lý NSNN cấp huyện, từ khâu lập dự toán, quản lý thu chi NS, quyết toán NS cho đến thanh tra, kiểm tra thu chi NS. 4. Đóng góp của luận văn 2 - Làm rõ những hạn chế trong quản lý NSNN tại huyện Kỳ Anh giai đoạn 2011 – 2015, chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế đó. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý NSNN trên địa bàn huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2020, tầm nhìn 2025. - Luận văn có thể đƣợc dùng làm tài liệu tham khảo về công tác quản lý NSNN cấp huyện trong quản lý điều hành thực tiễn tại các địa phƣơng. 5. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 4 chƣơng Chƣơng 1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu và những vấn đề chung về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu luận văn Chƣơng 3. Thực trạng quản lý ngân sách nhà nƣớc huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh giai đoạn 2011-2015 Chƣơng 4. Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách nhà nƣớc tại huyện Kỳ Anh 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨ VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Những công trình khoa học đã công bố liên quan trực tiếp đến nội dung luận văn 1.1.1.1. Những công trình nghiên cứu lý luận - “Phát huy vai trò của ngân sách nhà nƣớc góp phần phát triển kinh tế Việt Nam” (2007), luận án tiến sĩ của nghiên cứu sinh Nguyễn Ngọc Thao. Luận án đã làm rõ vai trò của ngân sách nhà nƣớc; đề xuất những đổi mới trong việc gắn vai trò ngân sách với đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hƣớng công nghiệp hóa hiện đại hóa. - Sách "Quản lý ngân sách nhà nƣớc"(2012) của PGS. TS Trần Văn Giao. Tác giả cuốn sách đã đƣa ra cái nhìn tổng quan về ngân sách nhà nƣớc, qua đó để nắm bắt những kiến thức về quản lý tài chính công, những vấn đề chung về ngân sách nhà nƣớc, quản lý thu ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi ngân sách nhà nƣớc, quản lý cân đối ngân sách nhà nƣớc. - Bài báo “Quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam trên con đường hội nhập” (2015) của Vụ Ngân sách nhà nƣớc - Bộ Tài Chính, đăng trên Tạp chí Tài Chính vào ngày 23/10/2015. Bài báo đã phân tích đánh giá tình hình quản lý ngân sách nhà nƣớc Việt Nam trên con đƣờng hội nhập trong đó nêu ra các yêu cầu mới nhƣ: Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý NSNN tạo động lực phát triển; đổi mới phƣơng thức quản lý NSNN phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội đất nƣớc, tăng cƣờng phân cấp quản lý ngân sách; đảm bảo tính thống nhất của NSNN và vai trò chủ đạo của ngân sách trung ƣơng (NSTW), phát huy tính chủ động của ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng trong quản lý và sử dụng NSNN. Khác với bài báo trên, đề cập đến những khía cạnh chủ yếu liên quan tới bội chi NSNN và nguồn bù đắp thâm hụt NSNN, bài viết “Đánh giá thực trạng bội chi 4 ngân sách Nhà nước – Đề xuất kiến nghị xử lý” (2015) của TS. Vũ Đình Ánh, đăng trên Tạp chí Tài chính ngày 20/10/2015. Tác giả đã nêu lên tình trạng minh bạch công khai số liệu về NSNN nói chung và nguồn bù đắp thâm hụt NSNN nói riêng của Việt Nam rất thiếu tính hệ thống và thiếu chính xác bên cạnh sự thay đổi liên tục các tiêu chí thống kê hay đứt đoạn trong chuỗi số liệu gây khó khăn cho quá trình phân tích, sai biệt quá lớn giữa số thực hiện lần một với số thực hiện lần hai và với quyết toán NSNN làm cho việc đánh giá thu chi cũng nhƣ mức độ bội chi NSNN trở nên không chính xác, không chỉ phải điều chỉnh quá lớn về các đánh giá định lƣợng mà thậm chí còn phải điều chỉnh cả xu thế, chẳng hạn từ hụt thu sang thu vƣợt dự toán, từ chi đúng dự toán sang chi vƣợt dự toán, từ thâm hụt lớn sang ít thâm hụt hơn 1.1.1.2. Những công trình nghiên cứu thực tiễn - “Quản lý ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh” (2008), Luận văn Thạc sĩ của Trịnh Văn Ngọc. Luận văn đã nghiên cứu thực trạng công tác quản lý Ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn Hà Tĩnh trên các mặt quản lý thu, chi ngân sách địa phƣơng, phân cấp quản lý Ngân sách nhà nƣớc của tỉnh Hà Tĩnh. Đánh giá khái quát những kết quả, tồn tại và nguyên nhân của những tồn tại, đề xuất một số giải pháp về quản lý Ngân sách nhà nƣớc tại Hà Tĩnh trong giai đoạn tiếp theo nhằm làm cho hoạt động quản lý tài chính – ngân sách có hiệu quả thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. - “Hoàn thiện quản lý ngân sách nhà nước huyện Chương Mỹ, Thành phố Hà Nội” (2013) của tác giả Bùi Văn Thắng. Tác giả đã nghiên cứu về quản lý chi Ngân Sách nhà nƣớc của huyện trực thuộc tỉnh trên từng địa bàn riêng biệt, tuy nhiên chƣa đƣa ra những vấn đề lý luận cụ thể về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trực thuộc tỉnh nhƣ: Vai trò, nguyên tắc, mục tiêu và mô hình tổ chức bộ máy quản lý. Mặt khác, mỗi địa phƣơng có các đặc thù khác nhau và trong từng giai đoạn phát triển kinh kế thì nhiệm quản lý chi Ngân sách nhà nƣớc cũng khác nhau. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Hưng Yên”(2014) của tác giả Vũ Thành Nam. Trong luận văn này, tác giả đã hệ thống hoá lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; thông qua 5 nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý NSNN tại Thành Phố Hƣng Yên và huyện Khoái Châu, tác giả đã chỉ ra những mặt hạn chế cần khắc phục nhƣ vấn đề mất cân đối trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất. Nếu các công trình trên đi sâu nghiên cứu những vấn đề chung về ngân sách nhà nƣớc cấp huyện hoặc một số nội dung về quản lý ngân sách nhà nƣớc nói chung thì đề tài luận văn “Đổi mới quản lý chi NSNN trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam”(2008) của tác giả Nguyễn Thị Minh đã hệ thống hóa đƣợc toàn bộ các vấn đề lý luận cơ bản về: chi NSNN, nội dung quản lý chi NSNN, các phƣơng thức quản lý chi NSNN và các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi NSNN, kinh nghiệm của một số quốc gia trong quản lý chi NSNN và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam; đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN ở Việt Nam đƣợc xem xét chủ yếu trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt là từ khi có luật NSNN. Qua đó đƣa ra những giải pháp thích hợp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN phù hợp với điều kiện kinh tế thị trƣờng ở Việt Nam. Tuy nhiên, phần lý luận có một số lý luận về vai trò của chi NSNN chỉ đúng với điều kiện Việt Nam mà không đúng với các nƣớc nói chung; phần kinh nghiệm nƣớc ngoài, nếu có kinh nghiệm của các nƣớc tƣơng đồng với Việt Nam thì sẽ tốt hơn. Nếu Luận án đề cập một cách rõ ràng, cụ thể hơn những khó khăn, trở ngại mà Việt Nam phải đối mặt khi triển khai thực hiện phƣơng thức quản lý chi NSNN mới nhƣ Luận án đề xuất thì tính thuyết phục của các giải pháp sẽ cao hơn. 1.1.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục giải quyết Chủ đề về Quản lý ngân sách nhà nƣớc ở các địa phƣơng đã đƣợc các tác giả đi trƣớc nghiên cứu cụ thể về lý luận và thực tiễn, có hƣớng tiếp cận trực tiếp cơ sở và thể hiện quan điểm sâu sắc về việc quản lý ngân sách tại địa phƣơng, đánh giá những ƣu điểm, khuyết điểm và đề xuất các giải pháp để thực hiện hiện quản lý ngân sách tại các địa phƣơng để mang lại hiệu quả và thiết thực hơn có thể áp dụng nhằm nâng cao chất lƣợng QLNS nhà nƣớc. 6 Các công trình nghiên cứu công tác QLNS, các giải pháp góp phần hoàn thiện công tác quản lý NSNN đƣợc đề cập cả vĩ mô và vi mô. Nhƣng các công trình nghiên cứu trên phần lớn là bàn về học thuật, còn những nghiên cứu thực tiễn thì thƣờng tập trung phân tích đánh giá thực trạng công tác QLNS của tỉnh, của huyện nơi họ cƣ trú hay làm việc. Có thể nói, các kết quả nghiên cứu trên đã phần nào giúp tác giả có cái nhìn tổng quan về quản lý NSNN, và cung cấp cho tác giả một số vấn đề lý luận về QLNS cấp huyện để tác giả kế thừa. Hơn nữa, do phạm vi giới hạn về không gian, lịch sử và biến đổi nhanh của thực tiễn đặt ra nên các biện pháp, giải pháp không còn phù hợp nữa, đòi hỏi phải tìm giải pháp mới phù hợp hơn. Mặ khác, còn nhiều địa bàn cụ thể chƣa đƣợc các tác giả đề cập, trong đó có địa bàn huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh. Vì vậy, luận văn này sẽ nghiên cứu sâu vấn đề QLNSNN trên một địa bàn cụ thể nữa, đó là huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 1.2.1. Khái luận về ngân sách nhà nước cấp huyện 1.2.1.1. Khái niệm và đặc điểm của NSNN cấp huyện * Khái niệm NSNN cấp huyện Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. NSNN là một hệ thống bao gồm nhiều cấp, trong đó NS cấp huyện là một cấp trung gian (xem Sơ đồ 1.1) 7 Ngân sách Nhà nƣớc Ngân sách Trung ƣơng Ngân sách địa phƣơng Ngân sách tỉnh và các thành phố trực thuộc trung ƣơng Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Ngân sách xã, phƣờng, thị trấn Sơ đồ 1.1. Hệ thống ngân sách Nhà nƣớc ở Việt Nam Nguồn: Luật ngân sách nhà nước, 2002 Theo đó, có thể hiểu, Ngân sách nhà nước cấp huyện là là một bộ phận của toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc cấp huyện đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do UBND cấp huyện xây dựng kế hoạch và do HĐND cùng cấp quyết định giám sát thực hiện để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc cấp huyện. * Đặc điểm của NSNN cấp huyện Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là một bộ phận của NSNN, vì vậy NS cấp huyện vừa mang những đặc điểm chung của NSNN, vừa có những đặc điểm riêng, thể hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý tài chính nhà nƣớc cấp huyện. Cụ thể, NSNN huyện có các đặc điểm chủ yếu sau: Một là, Ngân sách cấp huyện vừa là một cấp ngân sách, vừa là một đơn vị dự toán trung gian (Ngân sách cấp huyện trực thuộc ngân sách tỉnh và ngân sách cấp xã trực thuộc ngân sách huyện). 8 Hai là, Ngân sách cấp huyện thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của NSNN trên phạm vi địa bàn huyện; đó là mối quan hệ giữa ngân sách với các tổ chức, cá nhân trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế của huyện. Ngân sách cấp huyện không có bội chi ngân sách. Ba là, nguồn của NSNN cấp huyện gồm nhiều khoản, trong đó có khoản đƣợc hƣởng 100%, có khoản lại chỉ đƣợc hƣởng theo tỷ lệ nhất định trong quan hệ phân chia với ngân sách Trung ƣơng (NSTW). Cụ thể: + Các khoản thu ngân sách huyện hƣởng 100% gồm: Nguồn thu từ thuế nhà, đất; thuế tài nguyên, không kể thuế tài nguyên thu từ dầu, khí; thuế môn bài; thuế chuyển quyền sử dụng đất; thuế sử dụng đất nông nghiệp; tiền sử dụng đất; tiền cho thuê đất; tiền cho thuê và tiền bán nhà ở thuộc sở hữu nhà nƣớc; lệ phí trƣớc bạ; thu từ hoạt động xổ số kiến thiết. + Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm (%) giữa ngân sách trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng gồm: Các khoản thu từ thuế giá trị gia tăng (không kể thuế giá trị gia tăng hàng hoá nhập khẩu đã đƣợc quy định); thuế thu nhập doanh nghiệp, không kể thuế thu nhập doanh nghiệp của các đơn vị hạch toán toàn ngành theo quy định; thuế thu nhập đối với ngƣời có thu nhập cao; thuế chuyển lợi nhuận ra nƣớc ngoài, không kể thuế chuyển lợi nhuận ra nƣớc ngoài từ lĩnh vực dầu, khí theo quy định; thuế tiêu thụ đặc biệt thu từ hàng hoá, dịch vụ trong nƣớc; phí xăng, dầu. + Thu chuyển nguồn năm trƣớc sang năm sau; thu kết dƣ ngân sách năm trƣớc; thu bổ sung từ ngân sách cấp trên; thu quản lý qua ngân sách. Bốn là, chi của ngân sách cấp huyện ngoài các khoản chi đầu tƣ phát triển (Dùng để chi đầu tƣ xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng do địa phƣơng quản lý; đầu tƣ và hỗ trợ cho các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế, các tổ chức tài chính của Nhà nƣớc theo quy định của pháp luật; các khoản chi khác theo quy định của pháp luật); chi thƣờng xuyên (Dùng để chi các hoạt động sự nghiệp kinh tế, giáo dục và đào tạo, y tế, xã hội, văn hoá thông tin văn học nghệ thuật, thể dục thể thao, khoa học và công nghệ, môi trƣờng, các hoạt động sự nghiệp khác do địa phƣơng quản lý; Quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã hội (phần giao cho địa phƣơng); Hoạt 9 động của các cơ quan nhà nƣớc, cơ quan Đảng cộng sản Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phƣơng; Hỗ trợ cho các tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp ở địa phƣơng theo quy định của pháp luật; Thực hiện các chính sách xã hội đối với các đối tƣợng do địa phƣơng quản lý; Chƣơng trình quốc gia do Chính phủ giao cho địa phƣơng quản lý; Trợ giá theo chính sách của Nhà nƣớc; Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật; Chi chuyển nguồn sang năm sau (Chi chuyển nguồn là việc chuyển nguồn kinh phí năm trƣớc sang năm sau để thực hiện các khoản chi đã đƣợc bố trí trong dự toán năm trƣớc hoặc dự toán bổ sung nhƣng đến hết thời gian chỉnh lý chƣa thực hiện hoặc thực hiện chƣa xong đƣợc cơ quan có thẩm quyền cho tiếp tục thực hiện chi vào ngân sách năm sau) còn có các khoản Chi cân đối ngân sách cấp xã và chi dự phòng ngân sách (1% dự toán chi thƣờng xuyên) nhằm khắc phục thiên tai, dịch bệnh xảy ra bất thƣờng trên địa huyện. Đây là nội dung chi ngân sách cần tăng cƣờng kiểm soát vì trên thực tế dễ xảy ra tình trạng lạm dụng nguồn dự phòng 1.2.1.2. Vai trò của NSNN huyện đối với sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Thứ nhất, Ngân sách huyện bảo đảm thực hiện vai trò Nhà nƣớc, bảo vệ công tác quốc phòng và an ninh trật tự trên địa bàn huyện. Huyện là một cấp chính quyền địa phƣơng có tƣ cách pháp nhân đƣợc Hiến pháp và pháp luật công nhận. Trên cơ sở pháp luật huyện tổ chức ra cho mình một hệ thống các cơ quan, đoàn thể hành chính nhằm thực hiện các chức năng và quyền hạn của nhà nƣớc. Điều đó cũng có nghĩa là để cho các cơ quan đoàn thể đó hoạt động đƣợc cần phải có một quỹ tài chính tập trung cho nó - đó chính là NS Huyện. NS Huyện cũng tạo cho mình một vị thế nhất định nhằm chủ động trong việc thực hiện chức năng Nhà nƣớc ở điạ phƣơng. Tuỳ theo phạm vi địa lý, tình hình kinh tế xã hội trên từng Huyện mà nhu cầu đảm bảo này là khác nhau. Thứ hai, Ngân sách huyện là công cụ thúc đẩy, phát triển ổn định kinh tế huyện Để thực hiện tốt chiến lƣợc kinh tế - tài chính của cấp tỉnh, cấp trung ƣơng, cấp huyện cần phải sử dụng các công cụ sẵn có của mình để điều tiết, định hƣớng. Sẽ không có một cơ cấu kinh tế ổn định, phát triển nếu không có NS làm công cụ. Các 10