1
Môc lôc
Danh môc c¸c ký hiªu, ch÷ viÕt t¾t
Danh môc c¸c b¶ng, biÓu
Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ
Më ®Çu
Ch−¬ng 1
Lý luËn tæng quan vÒ Ng©n s¸ch Nhμ n−íc (NSNN) vμ qu¶n lý chi
NSNN ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ…………………………………………..1
1.1. Quan niÖm NSNN vμ qu¶n lý NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng………………1
1.1.1. Quan niÖm NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng………………………………..1
1.1.2. Qu¶n lý NSNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng…………………………………...3
1.2. Thu vμ qu¶n lý thu NSNN…………………………………………………….….5
1.2.1. Néi dung thu NSNN……………………………………………………………5
1.2.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý thu NSNN…………………………………………………5
1.3. Chi vμ qu¶n lý chi NSNN…………………………………………………………5
1.3.1. Néi dung chi NSNN…………………………………………………………….5
1.3.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý chi NSNN…………………………………………………6
1.4. Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN………………………………………………………….8
1.5. Môc lôc NSNN……………………………………………………………………8
1.6. Chu tr×nh vμ qu¶n lý chu tr×nh NSNN……………………………………………..9
KÕt luËn ch−¬ng 1…………………………………………………………………….11
Ch−¬ng 2 Thùc tr¹ng qu¶n lý chi NSNN ViÖt Nam……………………………12
2.1. Thùc tr¹ng qu¶n lý chi NSNN ViÖt Nam giai ®o¹n 1986 – 2000………………12
2.1.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi………………………………………………………..12
2.1.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý NSNN giai ®o¹n nμy………………………………………13
2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chi NSNN tõ n¨m 2000 ®Õn nay…………………………….16
2.2.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi………………………………………………………..16
2.2.2. Nh÷ng thμnh tùu trong qu¶n lý NSNN nãi chung vμ qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ
n−íc nãi riªng…………………………………………………………………………19
2.2.3. Nh÷ng tån t¹i trong qu¶n lý chi NSNN…………………………………………22
2.2.3.1. Nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan…………………………………………………22
2.2.3.2. Nh÷ng tån t¹i mang tÝnh chÊt chñ quan………………………………………24
2.2.3.2.1. Trong viÖc ph©n cÊp qu¶n lý NSNN………………………………………...24
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
2
2.2.3.2.2. Trong viÖc lËp dù to¸n NSNN………………………………………………26
2.2.3.2.3. Trong HÖ thèng ®Þnh møc ph©n bæ NSNN………………………………….29
2.2.3.2.4. Trong viÖc kiÓm to¸n, quyÕt to¸n NSNN…………………………………...30
2.2.3.2.5. Trong néi dung chi th−êng xuyªn…………………………………………..32
2.2.3.2.6. Trong néi dung chi ®Çu t− ph¸t triÓn cho x©y dùng c¬ b¶n…………………38
2.2.3.2.7. Trong viÖc xö lý béi chi NSNN……………………………………………..47
2.2.3.2.8. Trong viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung kh¸c…………………………………….48
KÕt luËn ch−¬ng 2……………………………………………………………………..49
Ch−¬ng 3 - Qu¶n lý chi NSNN - Nh÷ng gi¶i ph¸p trong thêi kú héi nhËp……….50
3.1. Ph−¬ng h−íng vμ môc tiªu cña Nhμ n−íc vÒ qu¶n lý ng©n s¸ch…………………50
3.2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ qu¶n lý chi NSNN thêi kú héi nhËp…………………………51
3.2.1. Hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn NSNN vμ ph¸t huy quyÒn h¹n vμ
nhiÖm vô cña Quèc héi ®èi víi NSNN………………………………………………...51
3.2.2. §æi míi c«ng t¸c kÕ ho¹ch hãa kÕt hîp víi ph¸t huy hiÖu qu¶ qu¶n lý chi NSNN
th«ng qua kÕt hîp lËp dù to¸n NSNN gi÷a ph−¬ng ph¸p lËp ng©n s¸ch theo kho¶n môc,
theo ch−¬ng tr×nh vμ theo kÕt qu¶ ®Çu ra……………………………………………..53
3.2.3. §Èy m¹nh x· héi hãa c¸c dÞch vô c«ng………………………………………..60
3.2.4. Béi chi NSNN, môc tiªu vμ ph−¬ng h−íng thùc hiÖn………………………….64
3.2.5. N©ng cao tÝnh minh b¹ch, t¨ng c−êng gi¸m s¸t vμ cã chÕ tμi râ rμng trong ®iÒu
hμnh NSNN……………………………………………………………………………65
3.2.5.1. N©ng cao tÝnh minh b¹ch vμ quy ®Þnh chÕ tμi râ rμng………………………..65
3.2.5.2. T¨ng c−êng vai trß gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn………………..67
3.2.5.3. TËn dông vμ n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸m s¸t tõ c«ng chóng……………………..68
3.2.6. T¨ng c−êng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong qu¶n lý NSNN………………70
KÕt luËn ch−¬ng 3…………………………………………………………………….71
KÕt luËn
Tμi liÖu tham kh¶o
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
3
Danh môc c¸c b¶ng, biÓu
B¶ng 2.1 - Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ViÖt Nam so víi mét sè n−íc trong khu vùc
B¶ng 2.2 - Sè liÖu chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc thùc tÕ giai ®o¹n 2001 - 2007
B¶ng 2.3 - C¬ cÊu thu, chi Ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng so víi tæng thu chi NSNN giai
®o¹n 2001 - 2007
B¶ng 2.4 - Sè liÖu chi c¶i c¸ch tiÒn l−¬ng mét sè n¨m
B¶ng 2.5 - C¸ch x¸c ®Þnh béi chi theo th«ng lÖ quèc tÕ giai ®o¹n 2003 - 2007
Danh môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ
BiÓu ®å 2.1 - T¨ng tr−ëng GDP giai ®o¹n 2000 - 2005
BiÓu ®å 2.2 - C¬ cÊu vèn ®Çu t− toμn x· héi giai ®o¹n 2001 - 2005
BiÓu ®å 2.3 - C¬ cÊu vèn ®Çu t− tõ NSNN so víi c¸c lo¹i vèn tõ khu vùc Nhμ n−íc
giai ®o¹n 2001 - 2005
BiÓu ®å 2.4 - Sè liÖu quyÕt to¸n so víi dù to¸n thu NSNN giai ®o¹n 2002 - 2006
BiÓu ®å 2.5 - Sè liÖu quyÕt to¸n so víi dù to¸n thu NSNN giai ®o¹n 2002 - 2006
BiÓu ®å 2.6 - Thu ng©n s¸ch tõ dÇu th« so víi tæng thu ng©n s¸ch giai ®o¹n 2000 2007
BiÓu ®å 2.7 - C¬ cÊu chi cho gi¸o dôc trong tæng chi NSNN giai ®o¹n 2000 - 2007
BiÓu ®å 2.8 - Sè liÖu chi §Çu t− x©y dùng c¬ b¶n so víi chi §Çu t− ph¸t triÓn vμ
tæng chi NSNN giai ®o¹n 2000 - 2007
S¬ ®å 3.1 - H−íng tíi lËp NSNN trung vμ dμi h¹n.
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
4
Më ®Çu
Bèi c¶nh toμn cÇn hãa kinh tÕ kh«ng cho phÐp ViÖt Nam t¸ch m×nh biÖt lËp víi
céng ®ång thÕ giíi, mμ ph¶i chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vμ thÕ giíi, chñ ®éng
khai th¸c nh÷ng yÕu tè thuËn lîi tõ bªn ngoμi, nç lùc ph¸t huy ®−îc néi lùc ®Ó tiÕn lªn
phÝa tr−íc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã thÓ thÊy nh÷ng vÊn ®Ò nh− héi nhËp, c¶i c¸ch,
®æi míi
xuÊt hiÖn th−êng xuyªn vμ gÇn nh− trë nªn quen thuéc víi tÊt c¶ mäi ng−êi
trong mäi khÝa c¹nh cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Vμ qu¶ thËt, ®ã còng chÝnh lμ nh÷ng
g× ®Êt n−íc ta ®ang h−íng ®Õn, víi khao kh¸t dμnh ®−îc nh÷ng thμnh tùu ngμy cμng tèt
®Ñp h¬n, lín lao h¬n.
B−íc vμo héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu, víi t− c¸ch lμ thμnh viªn cña Tæ chøc
Th−¬ng m¹i ThÕ giíi WTO, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lμm, víi môc tiªu to lín
tr−íc m¾t lμ tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn tr−íc n¨m 2010, t¹o ®μ ph¸t triÓn ®Ó
®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thμnh mét n−íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu nμy
th× mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng lμ ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng ®−îc mét nÒn
tμi chÝnh quèc gia ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vÒ
bÒn v÷ng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh− vËy, ®iÒu nμy còng ®ång nghÜa víi chÝnh
s¸ch tμi chÝnh - ng©n s¸ch cÇn ®−îc ®æi míi, phï hîp h¬n víi c¬ chÕ thÞ tr−êng trong
®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
§©y lμ lÜnh vùc mμ Häc viªn thùc sù quan t©m vμ Häc viªn ®· lùa chän §Ò tμi
“Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu” ®Ó lμm ®Ò
tμi thùc hiÖn LuËn v¨n cña m×nh. Trong LuËn v¨n, ph¹m vi ®−îc nghiªn cøu lμ lÜnh vùc
chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc tõ n¨m 1986 ®Õn nay, víi träng t©m lμ tõ n¨m 2000 ®Õn nay.
LuËn v¨n gåm cã ba ch−¬ng tËp trung vμo ba néi dung Lý luËn tæng quan vÒ Ng©n s¸ch
Nhμ n−íc, Thùc tr¹ng qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam vμ Nh÷ng gi¶i ph¸p
vÒ qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc. Trong ®ã, Ch−¬ng 2 nªu lªn nh÷ng thμnh tùu vÒ
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
5
qu¶n lý Ng©n s¸ch Nhμ n−íc qua c¸c giai ®o¹n vμ nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i trong c«ng
t¸c qu¶n lý chi ng©n s¸ch. Tõ ®©y, Ch−¬ng 3 ®−îc ®óc kÕt víi nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh
thùc tiÔn h−íng ®Õn môc tiªu hoμn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc
trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu.
Häc viªn xin ®−îc göi lêi c¸m ¬n ch©n thμnh nhÊt ®Õn TS. Ung ThÞ Minh LÖ Gi¶ng viªn Khoa Tμi chÝnh Nhμ n−íc, ®· h−íng dÉn ®Ó Häc viªn cã thªm ®−îc nh÷ng
kiÕn thøc, nh÷ng ph−¬ng phf¸p nghiªn cøu khoa häc còng nh− cã c¬ së ®Ó hoμn thμnh
LuËn v¨n nμy. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, nh−ng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt chuyªn
m«n còng nh− thêi gian nghiªn cøu, LuËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt. Häc
viªn rÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng sù gãp ý, h−íng dÉn cña c¸c ThÇy C« gi¸o còng nh− tõ
phÝa ng−êi ®äc quan t©m ®Õn LuËn v¨n.
Häc viªn còng xin ®−îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thμnh tíi Khoa Sau §¹i häc, Khoa
Tμi chÝnh Nhμ n−íc vμ Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ TP.HCM ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho Häc viªn ®−îc tham gia ®μo t¹o t¹i Nhμ tr−êng trong suèt ch−¬ng tr×nh häc.
Häc viªn xin ch©n thμnh c¶m ¬n.
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
6
CH−¬NG 1 - lý luËn tæng quan vÒ ng©n s¸ch nhμ n−íc
vμ qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc viÖt nam
1.1. Quan niÖm ng©n s¸ch nhμ n−íc vμ qu¶n lý ng©n s¸ch nhμ n−íc trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
1.1.1. Quan niÖm ng©n s¸ch nhμ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
Trong tiÕn tr×nh lÞch sö, Ng©n s¸ch Nhμ n−íc (NSNN) ®· xuÊt hiÖn vμ tån t¹i tõ
l©u. Víi t− c¸ch lμ c«ng cô tμi chÝnh quan träng cña Nhμ n−íc, NSNN ra ®êi, tån t¹i vμ
ph¸t triÓn trªn c¬ së hai tiÒn ®Ò kh¸ch quan lμ tiÒn ®Ò nhμ n−íc vμ tiÒn ®Ò kinh tÕ hμng
hãa - tiÒn tÖ.
Trong lÞch sö loμi ng−êi, Nhμ n−íc xuÊt hiÖn lμ kÕt qu¶ cña cuéc ®Êu tranh giai
cÊp trong x· héi. Nhμ n−íc ra ®êi tÊt yÕu kÐo theo yªu cÇu tËp trung nguån lùc tμi chÝnh
®Ó lμm ph−¬ng tiÖn vËt chÊt trang tr¶i c¸c chi phÝ nu«i bé m¸y Nhμ n−íc vμ thùc hiÖn
c¸c chøc n¨ng kinh tÕ - x· héi cña Nhμ n−íc. B»ng quyÒn lùc cña m×nh, Nhμ n−íc tham
gia vμo qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm x· héi. Víi sù xuÊt hiÖn vμ ph¸t triÓn cña s¶n
xuÊt hμng hãa tiÒn tÖ, Nhμ n−íc ®· t¹o lËp, ph©n phèi, sö dông quü tiÒn tÖ NSNN ®Ó
thùc hiÖn c¸c môc ®Ých cña m×nh.
XÐt h×nh thøc biÓu hiÖn bªn ngoμi vμ ë tr¹ng th¸i tÜnh, NSNN lμ mét b¶ng dù
to¸n thu chi b»ng tiÒn cña Nhμ n−íc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, th−êng lμ
mét n¨m, vμ b¶ng dù to¸n nμy ®−îc Quèc héi phª chuÈn. XÐt vÒ thùc chÊt vμ ë tr¹ng
th¸i ®éng, NSNN lμ kÕ ho¹ch tμi chÝnh vÜ m«, lμ kh©u tμi chÝnh chñ ®¹o trong hÖ thèng
tμi chÝnh Nhμ n−íc. Ho¹t ®éng NSNN lμ ho¹t ®éng t¹o lËp vμ chi tiªu quü tiÒn tÖ cña
Nhμ n−íc, lμm cho nguån tμi chÝnh vËn ®éng gi÷a mét bªn lμ Nhμ n−íc víi mét bªn lμ
c¸c chñ thÓ kinh tÕ x· héi trong qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm quèc d©n d−íi h×nh thøc
gi¸ trÞ.
Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ - x· héi riªng, kÓ tõ khi ®æi míi vμo n¨m 1986 ®Õn
nay, ViÖt Nam ®· chän h−íng ®i nhÊt qu¸n: ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh
h−íng XHCN víi nh÷ng ®Æc tr−ng vμ b¶n chÊt riªng, ®ã lμ (i) môc tiªu ph¸t triÓn kinh
tÕ thÞ tr−êng lμ gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, ®éng viªn mäi nguån lùc trong n−íc vμ ngoμi
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
7
n−íc ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña
CNXH, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, c¶i thiÖn tõng b−íc ®êi sèng nh©n d©n; (ii)
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nhiÒu thμnh phÇn trong ®ã kinh tÕ Nhμ n−íc gi÷ vai trß
chñ ®¹o; (iii) thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp; (iv) nÒn kinh tÕ vËn hμnh
theo c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc vμ (v) nÒn kinh tÕ më, héi nhËp vμ
chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. (Nguån: trÝch V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng lÇn IX)
Theo ®ã, c¬ chÕ qu¶n lý ng©n s¸ch tÊt yÕu còng dÇn dÇn ®−îc ®æi m íi , kh¸i
niÖm NSNN ®−îc xem nh− m¾t xÝch quan träng nhÊt, gi÷ vai trß chñ ®¹o trong tμi
chÝnh Nhμ n−íc. C¸c ho¹t ®éng thu, chi cña NSNN ®Òu ®−îc tiÕn hμnh trªn c¬ së nh÷ng
luËt ®Þnh. §ã lμ c¸c luËt thuÕ, ph¸p lÖnh thuÕ, chÕ ®é thu, chÕ ®é chi tiªu, tiªu chuÈn
®Þnh møc chi tiªu do Nhμ n−íc ban hμnh.
LuËt NSNN ë n−íc ta ®· ®−îc Quèc héi ban hμnh vμ chØnh söa bæ sung nh»m
t¹o sù phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña tõng thêi kú. §ã lμ LuËt NSNN ban
hμnh vμo n¨m 1996, tiÕp ®ã lμ LuËt söa ®æi bæ sung LuËt NSNN ®−îc ban hμnh vμo
n¨m 1999. Vμ gÇn ®©y nhÊt lμ LuËt NSNN ®−îc ban hμnh vμo n¨m 2002, cã hiÖu lùc
thi hμnh tõ n¨m 2004 víi môc tiªu “qu¶n lý thèng nhÊt nÒn tμi chÝnh quèc gia, n©ng cao
tÝnh chñ ®éng vμ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n trong viÖc qu¶n lý vμ sö
dông NSNN, cñng cè kû luËt tμi chÝnh, sö dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch vμ tμi
s¶n cña Nhμ n−íc, t¨ng tÝch lòy nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc
theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, n©ng cao
®êi sèng nh©n d©n, b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i” (Nguån: LuËt Ng©n s¸ch
Nhμ n−íc)
Tr¶i qua h¬n 20 n¨m ®æi míi, mÆc dï ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tùu ®¸ng ghi
nhËn trong viÖc qu¶n lý tμi chÝnh nãi chung còng nh− qu¶n lý NSNN nãi riªng ®èi víi
viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi, nh−ng c¬ chÕ qu¶n lý vÉn ch−a thËt hoμn
thiÖn, t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ vμ ®Çu t− kh«ng hiÖu qu¶ cßn cao...
B−íc vμo héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu, víi t− c¸ch lμ thμnh viªn cña Tæ chøc
Th−¬ng m¹i ThÕ giíi WTO, ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lμm, víi môc tiªu to lín
tr−íc m¾t lμ tho¸t khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn tr−íc n¨m 2010, t¹o ®μ ph¸t triÓn ®Ó
®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thμnh mét n−íc c«ng nghiÖp. §Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu nμy
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
8
th× mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng lμ ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y dùng ®−îc mét nÒn
tμi chÝnh quèc gia ®ñ m¹nh ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m«, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh vÒ
bÒn v÷ng, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh− vËy, ®iÒu nμy còng ®ång nghÜa víi chÝnh
s¸ch tμi chÝnh - ng©n s¸ch cÇn ®−îc ®æi míi, phï hîp h¬n víi c¬ chÕ thÞ tr−êng trong
®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §Ó lμm ®−îc ®iÒu nμy, ViÖt Nam sÏ ph¶i thùc hiÖn
nhiÒu gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó qu¶n lý ®iÒu hμnh NSNN.
1.1.2. Qu¶n lý ng©n s¸ch nhμ n−íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng
LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ®· ®Ò ra quan ®iÓm c¬ b¶n cña Nhμ n−íc trong qu¶n
lý NSNN mang tÝnh ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng quan ®iÓm nμy ®−îc thÓ hiÖn
râ trong môc tiªu vμ nguyªn t¾c qu¶n lý NSNN. Theo ®ã, nguyªn t¾c qu¶n lý NSNN
®−îc nªu cô thÓ: "NSNN ®−îc qu¶n lý thèng nhÊt theo nguyªn t¾c tËp trung, d©n chñ,
c«ng khai, minh b¹ch, cã ph©n c«ng, ph©n cÊp qu¶n lý g¾n quyÒn h¹n víi tr¸ch nhiÖm"
(Nguån: LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc).
Trong ®ã, qu¶n lý thèng nhÊt cã nghÜa lμ tÊt c¶ c¸c kho¶n thu, kho¶n chi cña
tõng cÊp ng©n s¸ch ®Òu ph¶i ®−a vμo mét kÕ ho¹ch ng©n s¸ch thèng nhÊt, ®¸p øng yªu
cÇu cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ tμi chÝnh ®Êt n−íc. §ång thêi, tÝnh thèng nhÊt còng ®−îc
yªu cÇu trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thu/chi NSNN c¸c cÊp, thèng nhÊt c¸c ®Þnh
møc/tiªu chuÈn, thèng nhÊt chÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª, biÓu mÉu b¸o c¸o,... Tõ ®ã, ®¸p
øng c¸c yªu cÇu râ rμng, trung thùc, chÝnh x¸c vμ ®−îc c«ng khai khãa.
VÒ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ: Nguyªn t¾c nμy thÓ hiÖn ë viÖc ph©n cÊp, trao
quyÒn vμ ph¸t huy cao nhÊt tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o cña c¸c ngμnh ®Þa ph−¬ng. Theo ®ã,
vÒ tr×nh tù vμ ph−¬ng ph¸p lËp ng©n s¸ch th× ng©n s¸ch ®−îc lËp t¹i tÊt c¶ c¸c cÊp ng©n
s¸ch, c¨n cø theo c¶ ph−¬ng ph¸p tæng hîp tõ d−íi lªn vμ ph©n bæ tõ trªn xuèng. TÝnh
d©n chñ ®−îc thÓ hiÖn qua viÖc thùc hiÖn quyÒn vμ nghÜa vô cña tÊt c¶ c¸c cÊp ng©n
s¸ch. Vμ sau khi dù to¸n ng©n s¸ch ®· ®−îc tæng hîp vμ phª duyÖt th× cÇn ®−îc chÊp
hμnh nghiªm chØnh theo ®óng quy ®Þnh, chÝnh s¸ch, chÕ ®é, ®Þnh møc vÒ kinh tÕ - tμi
chÝnh cña Nhμ n−íc.
VÒ nguyªn t¾c c«ng khai, minh b¹ch: TÝnh c«ng khai cña NSNN t¹o tiÒn ®Ò cho
viÖc minh b¹ch ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña Nhμ n−íc vμ ch−¬ng tr×nh nμy ph¶i ®−îc
ph¶n ¸nh ë viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tμi chÝnh quèc gia. Theo quy ®Þnh, c¸c kho¶n thu
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
9
chi ph¶i ®−îc thùc hiÖn ®óng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¨n cø trªn c¬ së ng©n s¸ch
®· ®−îc phª duyÖt. NSNN ph¶i ®−îc qu¶n lý rμnh m¹ch, c«ng khai ®Ó mäi ng−êi d©n
cã thÓ biÕt nÕu cã sù quan t©m. Nguyªn t¾c nμy ®−îc thÓ hiÖn trong suèt chu tr×nh
NSNN (lËp, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n NSNN) vμ ph¶i ®−îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c c¬
quan tham gia vμo chu tr×nh NSNN.
VÒ nguyªn t¾c ph©n c«ng, ph©n cÊp qu¶n lý, g¾n quyÒn h¹n víi tr¸ch nhiÖm:
Theo nguyªn t¾c nμy, LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ®· xö lý mét c¸ch c¨n b¶n quan hÖ tμi
chÝnh gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn, quan hÖ ng©n s¸ch gi÷a trung −¬ng vμ ®Þa ph−¬ng.
Ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi vμ quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch c¸c cÊp thùc hiÖn theo
nguyªn t¾c ph©n cÊp nguån thu vμ nhiÖm vô chi cô thÓ. Ng©n s¸ch trung −¬ng gi÷ vai
trß chñ ®¹o, b¶o ®¶m c¸c nhiÖm vô chiÕn l−îc, cã quy m« toμn quèc. Cßn ng©n s¸ch ®Þa
ph−¬ng ®−îc ph©n cÊp nguån thu b¶o ®¶m chñ ®éng trong thùc hiÖn nhiÖm vô ®−îc
giao vμ ®−îc cÊp bæ sung theo quy ®Þnh cô thÓ. Nhê ®ã ®Ó t¹o thÕ chñ ®éng vμ ®¶m b¶o
tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi cña ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng. §ång thêi, më réng quyÒn tù chñ ®Ó
®Þa ph−¬ng chñ ®éng khai th¸c c¸c nguån thu t¹i chç vμ chñ ®éng bè trÝ chi tiªu hîp lý.
Trªn ®©y lμ nh÷ng nguyªn t¾c chung vÒ qu¶n lý NSNN, ®i vμo tõng lÜnh vùc thu,
chi cô thÓ, nguyªn t¾c qu¶n lý ng©n s¸ch ®−îc quy ®Þnh râ rμng vμ chi tiÕt nh− sau.
1.2. Thu vμ qu¶n lý thu ng©n s¸ch nhμ n−íc
1.2.1. Néi dung thu ng©n s¸ch nhμ n−íc
Thu NSNN lμ viÖc Nhμ n−íc dïng quyÒn lùc cña m×nh ®Ó tËp trung mét phÇn
nguån tμi chÝnh quèc gia h×nh thμnh quü NSNN nh»m thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña Nhμ
n−íc. Thu NSNN ®−îc h×nh thμnh th«ng qua c¸c ph−¬ng thøc huy ®éng chÝnh nh−:
ph−¬ng thøc huy ®éng b¾t buéc d−íi h×nh thøc thuÕ, phÝ vμ lÖ phÝ (trong ®ã, thuÕ ®−îc
coi lμ ph−¬ng thøc c¬ b¶n ®Ó huy ®éng nguån tμi chÝnh cho NSNN); ph−¬ng thøc huy
®éng tù nguyÖn d−íi h×nh thøc tÝn dông Nhμ n−íc; ph−¬ng thøc huy ®éng kh¸c. Cô thÓ,
thu NSNN bao gåm c¸c kho¶n thu tõ thuÕ, phÝ vμ lÖ phÝ; c¸c kho¶n thu tõ ho¹t ®éng
kinh tÕ cña Nhμ n−íc; c¸c kho¶n ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc vμ c¸ nh©n; c¸c kho¶n viÖn
trî; c¸c kho¶n thu kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
1.2.2. Nguyªn t¾c qu¶n lý thu ng©n s¸ch nhμ n−íc
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
10
Thu NSNN ph¶i ®−îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; c¸c ngμnh, c¸c cÊp
kh«ng ®−îc ®Æt ra c¸c kho¶n thu tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ng©n s¸ch trung −¬ng
vμ ng©n s¸ch ®Þa ph−¬ng ®−îc ph©n cÊp nguån thu cô thÓ. Vμ viÖc ph©n cÊp nguån thu
ph¶i phï hîp víi ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, quèc phßng, an ninh vμ tr×nh ®é
qu¶n lý cña c¸c cÊp ng©n s¸ch.
1.3. Chi vμ qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc
1.3.1. Néi dung chi ng©n s¸ch nhμ n−íc
Chi NSNN lμ viÖc ph©n phèi vμ sö dông quü NSNN nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn
chøc n¨ng cña Nhμ n−íc theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Chi NSNN diÔn ra trªn
ph¹m vi réng, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. Trong qu¶n lý NSNN, theo LuËt Ng©n s¸ch Nhμ
n−íc, hiÖn nay, c¸c néi dung chi ®−îc ph©n lo¹i cô thÓ nh− sau:
Chi ®Çu t− ph¸t triÓn lμ nh÷ng kho¶n chi nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt vμ
lμm t¨ng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi. C¸c kho¶n chi nμy cã t¸c dông trùc tiÕp lμm cho
nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn. Trªn ý nghÜa ®ã, ®©y ®−îc coi lμ kho¶n chi cho
tÝch lòy. Chi th−êng xuyªn cña NSNN lμ c¸c kho¶n chi g¾n víi viÖc thùc hiÖn c¸c
nhiÖm vô th−êng xuyªn cña Nhμ n−íc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi. VÒ ®Æc ®iÓm, ®¹i bé
phËn c¸c kho¶n chi th−êng xuyªn mang tÝnh chÊt tiªu dïng x· héi víi tÝnh æn ®Þnh kh¸
râ nÐt. §ång thêi, ph¹m vi vμ møc ®é chi th−êng xuyªn cña NSNN g¾n chÆt víi c¬ cÊu
tæ chøc cña bé m¸y nhμ n−íc vμ sù lùa chän cña Nhμ n−íc trong viÖc cung øng hμng
hãa c«ng. NÕu bé m¸y nhμ n−íc qu¶n lý gän nhÑ, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× chi th−êng
xuyªn ®−îc gi¶m nhÑ, vμ ng−îc l¹i.
Ngoμi ra, cßn c¸c néi dung chi kh¸c nh− chi tr¶ nî gèc vμ l·i c¸c kho¶n tiÒn vay,
chi bæ sung quü dù tr÷ tμi chÝnh, chi cho vay theo quy ®Þnh ph¸p luËt, chi viÖn trî…
1.3.2. Nh÷ng nguyªn t¾c vÒ qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc
Lý thuyÕt kinh tÕ häc hiÖn ®¹i cho r»ng nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn æn ®Þnh cÇn
cã sù phèi hîp gi÷a bμn tay chÝnh phñ vμ bμn tay thÞ tr−êng trong qu¸ tr×nh t¸i ph©n
phèi thu nhËp. §iÒu nμy cã nghÜa lμ quy m« cña chi tiªu NSNN nªn cã sù giíi h¹n nhÊt
®Þnh, vμ sù giíi h¹n chi tiªu dùa trªn c¸c khÝa c¹nh nh−: cÇn tiÕt kiÖm vμ h¹n chÕ chi
phÝ hμnh chÝnh, hoÆc h¹n chÕ nh÷ng ho¹t ®éng cña khu vùc c«ng mμ sù qu¶n lý ho¹t
®éng kh«ng hiÖu qu¶ so víi ho¹t ®éng cña khu vùc t− trong lÜnh vùc t−¬ng øng. Bªn
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
11
c¹nh ®ã, viÖc chi tiªu còng cÇn cã sù linh ho¹t theo chu kú kinh tÕ, khi nÒn kinh tÕ bÞ
suy tho¸i, cÇn t¨ng chi tiªu ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, vμ ng−îc l¹i khi nÒn kinh tÕ
trong giai ®o¹n h−ng thÞnh th× cÇn c¾t gi¶m quy m« chi tiªu NSNN.
VËy nh÷ng yªu cÇu vÒ ®iÒu hμnh NSNN nãi chung hay vÒ qu¶n lý chi NSNN nãi
riªng mμ Nhμ n−íc ta ®Æt ra lμ g×? XÐt vÒ môc tiªu tæng qu¸t trong viÖc ®iÒu hμnh
NSNN nãi chung, hay qu¶n lý chi NSNN nãi riªng, ®ã chÝnh lμ môc tiªu thóc ®Èy kinh
tÕ t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng trong ®iÒu kiÖn sö dông ng©n s¸ch hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm; thùc
hiÖn c«ng b»ng x· héi vμ ®¶m b¶o c¸c môc tiªu vÒ chÝnh trÞ x· héi nh− quèc phßng, an
ninh, ®èi ngo¹i. Môc tiªu nμy ®−îc thiÕt lËp phï hîp víi ph−¬ng h−íng, nhiÖm vô ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc trong tõng thêi kú. Cßn nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý chi
cô thÓ lμ:
T«n träng kú luËt tμi chÝnh tæng thÓ chÝnh lμ mét yªu cÇu quan träng trong c«ng
t¸c qu¶n lý chi NSNN. §èi víi mét nÒn kinh tÕ, nguån lùc tμi chÝnh cung øng ®Ó tháa
m·n c¸c nhu cÇu lμ cã giíi h¹n, nÕu ®Ó chi tiªu ng©n s¸ch gia t¨ng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng
hËu qu¶ gia t¨ng g¸nh nî cña nÒn kinh tÕ trong t−¬ng lai, gia t¨ng g¸nh nÆng vÒ thuÕ,
ph¸ vì c©n b»ng kinh tÕ, vμ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. ViÖc cñng cè kû
luËt tμi chÝnh tæng thÓ ®−îc thiÕt lËp dùa vμo nh÷ng chØ tiªu tæng thÓ vÜ m« nh− quy m«
GDP, sù gia t¨ng chi hμng n¨m trong tæng GDP, tû lÖ nî/GDP ... (Tu©n thñ theo yªu
cÇu nμy, môc tiªu cña n−íc ta ®Õn n¨m 2010 chÝnh lμ kiÓm so¸t vμ duy tr× tû lÖ béi chi
NSNN kh«ng qu¸ 5% GDP; kiÓm so¸t nî ChÝnh phñ, nî ngoμi n−íc cña quèc gia ë
møc kh«ng qu¸ 50% GDP).
§ång thêi, NSNN ®−îc c©n ®èi theo nguyªn t¾c tæng sè chi th−êng xuyªn kh«ng
®−îc lín h¬n tæng sè thu tõ thuÕ, phÝ, lÖ; tr−êng hîp cßn béi chi, th× sè béi chi ph¶i nhá
h¬n sè chi ®Çu t− ph¸t triÓn, tiÕn tíi c©n b»ng thu, chi ng©n s¸ch. Béi chi NSNN ®−îc
bï ®¾p b»ng nguån vay trong n−íc vμ ngoμi n−íc. Vay bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch nhμ
n−íc ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c kh«ng sö dông cho tiªu dïng, chØ ®−îc sö dông cho môc
®Ých ph¸t triÓn vμ b¶o ®¶m bè trÝ ng©n s¸ch ®Ó chñ ®éng tr¶ hÕt nî khi ®Õn h¹n.
Vμ viÖc ph©n bæ nguån lùc tμi chÝnh theo nh÷ng −u tiªn còng rÊt cã ý nghÜa
trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch h¹n hÑp. §èi víi n−íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay, ng©n s¸ch
®−îc −u tiªn bè trÝ cho c¸c c«ng tr×nh, dù ¸n ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ träng ®iÓm quèc
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
12
gia; cho c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia, ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, c¸c
ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi c¸c tØnh miÒn nói, T©y nguyªn, vïng ®ång bμo
d©n téc thiÓu sè, vïng biªn giíi khã kh¨n. §ång thêi, Nhμ n−íc còng cã chñ tr−¬ng
t¨ng møc ng©n s¸ch cho ®Çu t− ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc - ®μo t¹o; t¨ng møc ®Çu t−
cho khoa häc vμ c«ng nghÖ, y tÕ, v¨n ho¸, sù nghiÖp b¶o vÖ m«i tr−êng…
Tõ thùc tÕ c«ng t¸c ®iÒu hμnh ng©n s¸ch trong nh÷ng n¨m qua, yªu cÇu vÒ sö
dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ NSNN còng lμ mét trong nh÷ng yªu cÇu quan träng ®−îc
®Æt ra. ViÖc lËp dù to¸n ng©n s¸ch còng nh− viÖc chÊp hμnh ng©n s¸ch ®Òu cÇn qu¸n
triÖt viÖc thùc hiÖn c¸c LuËt Thùc hμnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ; LuËt Phßng chèng
tham nhòng... TÊt c¶ nh»m môc tiªu ®¶m b¶o viÖc x©y dùng dù to¸n ng©n s¸ch, bè trÝ
vμ sö dông ng©n s¸ch thùc sù tËp trung, chÆt chÏ, tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ, chèng dμn
tr¶i, ph©n t¸n nh»m n©ng cao chÊt l−îng dù to¸n vμ hiÖu qu¶ ng©n s¸ch.
1.4. Ph©n cÊp qu¶n lý ng©n s¸ch nhμ n−íc
Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN lμ viÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi tr¸ch nhiÖm vμ quyÒn h¹n cña
chÝnh quyÒn c¸c cÊp trong viÖc qu¶n lý, ®iÒu hμnh thùc hiÖn nhiÖm vô thu, chi NSNN.
NSNN ®−îc ph©n cÊp qu¶n lý gi÷a trung −¬ng vμ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng lμ
mét tÊt yÕu kh¸ch quan khi tæ chøc hÖ thèng NSNN gåm nhiÒu cÊp.
Theo quy ®Þnh hiÖn hμnh, NSNN ®−îc qu¶n lý thèng nhÊt theo nguyªn t¾c tËp
trung d©n chñ, c«ng khai, minh b¹ch, cã ph©n c«ng, ph©n cÊp qu¶n lý, g¾n quyÒn h¹n
víi tr¸ch nhiÖm. Theo ®ã, ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi vμ quan hÖ gi÷a ng©n s¸ch
c¸c cÊp ®−îc thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c: (i) Ng©n s¸ch trung −¬ng vμ ng©n s¸ch mçi
cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®−îc ph©n cÊp nguån thu vμ nhiÖm vô chi cô thÓ; (ii) Ng©n
s¸ch trung −¬ng gi÷ vai trß chñ ®¹o vμ hç trî nh÷ng ®Þa ph−¬ng ch−a c©n ®èi ®−îc thu,
chi ng©n s¸ch; (iii) Héi ®ång nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc trung −¬ng (gäi
chung lμ cÊp tØnh) quyÕt ®Þnh viÖc ph©n cÊp nguån thu, nhiÖm vô chi gi÷a ng©n s¸ch
c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng; (iv) viÖc ban hμnh vμ thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é
míi lμm t¨ng chi ng©n s¸ch ph¶i cã gi¶i ph¸p b¶o ®¶m nguån tμi chÝnh phï hîp
(Nguån: trÝch LuËt Ng©n s¸ch Nhμ n−íc)
1.5. Môc lôc ng©n s¸ch nhμ n−íc
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
13
§Ó cã thÓ qu¶n lý, ®iÒu hμnh NSNN theo tõng chu kú ng©n s¸ch ®ßi hái ph¶i sö
dông nhiÒu c«ng cô h÷u hiÖu nh− hÖ thèng ph¸p luËt, c«ng cô kÕ ho¹ch, thèng kª, kÕ
to¸n, vμ môc lôc ng©n s¸ch lμ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng ®Ó qu¶n lý ®iÒu
hμnh NSNN. Môc lôc NSNN lμ b¶ng ph©n lo¹i c¸c néi dung thu, chi thuéc giao dÞch
th−êng niªn cña NSNN theo nh÷ng tiªu thøc vμ ph−¬ng ph¸p nhÊt ®Þnh nh»m phôc vô
cho viÖc qu¶n lý ®iÒu hμnh (lËp, chÊp hμnh, quyÕt to¸n), còng nh− kiÓm so¸t vμ ph©n
tÝch c¸c ho¹t ®éng cña NSNN mét c¸ch hiÖu qu¶ vμ tiÖn lîi.
Tr−íc n¨m 1986 lμ thêi kú thùc hiÖn c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, thu NSNN
chñ yÕu lμ tõ kinh tÕ quèc doanh, chi NSNN chñ yÕu cho ph¸t triÓn kinh tÕ, c¸c néi
dung thu chi kh¸c kh«ng ®¸ng kÓ. Môc lôc NSNN thêi kú nμy ®−îc chia theo 4 tiªu
thøc Lo¹i - Kho¶n - H¹ng - Môc. Thêi kú tõ 1986 ®Õn 1996 lμ thêi kú chuyÓn ®æi tõ c¬
chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr−êng víi sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhμ n−íc,
c¸c néi dung thu, chi NSNN ®· b¾t ®Çu cã nhiÒu thay ®æi so víi tr−íc ®©y vμ néi dung
c¬ b¶n cña hÖ thèng môc lôc NSNN ®· ®−îc ban hμnh míi ®Ó ®¶m b¶o tÝnh phï hîp víi
sù thay ®æi. Theo ®ã, b¶ng ph©n lo¹i thu chi NSNN ®−îc s¾p xÕp theo Ch−¬ng - Lo¹i Kho¶n - H¹ng - Môc.
Tõ n¨m 1997 ®Õn nay, víi nh÷ng tiÕn bé ®¹t ®−îc cña sù ph¸t triÓn vμ æn ®Þnh
kinh tÕ - x· héi, luËt NSNN ®· ra ®êi vμ môc lôc NSNN ®· ®−îc ban hμnh míi theo
quyÕt ®Þnh sè 280/TC/Q§/NSNN ngμy 15/4/1997 ®Ó ®¶m b¶o tÝnh khoa häc, thèng
nhÊt, ®Çy ®ñ, toμn diÖn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn vμ tiÕn tíi sù thÝch
nghi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Néi dung c¬ b¶n cña Môc lôc NSNN míi gåm 7 cÊp,
trong ®ã 3 cÊp ®Çu lμ Ch−¬ng - Lo¹i - Kho¶n chØ phÇn “®Þnh vÞ” (chØ vÞ trÝ, ®Þa ®iÓm
ph¸t sinh c¸c néi dung thu, chi) vμ 4 cÊp cuèi chØ phÇn “®Þnh tÝnh” (chØ néi dung, b¶n
chÊt cña c¸c kho¶n thu, chi). §ång thêi, c¸c th«ng t− h−íng dÉn viÖc thùc hiÖn, c¸c
quyÕt ®Þnh söa ®æi, bæ sung hÖ thèng môc lôc NSNN còng ®−îc tiÕp tôc ban hμnh ®Ó
®¶m b¶o tiÕn tíi sù phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi vÒ qu¶n lý kinh tÕ.
1.6. Chu tr×nh vμ qu¶n lý chu tr×nh ng©n s¸ch nhμ n−íc
Chu tr×nh ng©n s¸ch lμ mét qu¸ tr×nh víi nh÷ng kh©u nèi tiÕp nhau lμ lËp, chÊp
hμnh vμ quyÕt to¸n ng©n s¸ch, trong ®ã trung t©m cña mét chu tr×nh ng©n s¸ch lμ viÖc
tæ chøc thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch. Ho¹t ®éng ng©n s¸ch cã tÝnh chu kú, lÆp ®i lÆp l¹i,
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
14
h×nh thμnh nªn c¸c chu tr×nh ng©n s¸ch liªn tôc. Mét chu tr×nh ng©n s¸ch cã ®é dμi thêi
gian dμi h¬n mét n¨m ng©n s¸ch, v× n¨m ng©n s¸ch trïng víi kh©u chÊp hμnh ng©n s¸ch
cßn lËp ng©n s¸ch ph¶i ®−îc thùc hiÖn ë n¨m ng©n s¸ch tr−íc ®ã, quyÕt to¸n ng©n s¸ch
l¹i ®−îc thùc hiÖn trong n¨m ng©n s¸ch tiÕp theo.
Qu¶n lý chu tr×nh NSNN ®−îc thùc hiÖn b»ng c«ng cô kÕ ho¹ch th«ng qua ba
kh©u chñ yÕu víi nh÷ng ý nghÜa vμ t¸c dông riªng.
LËp NSNN lμ qu¸ tr×nh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ gi÷a kh¶ n¨ng vμ nhu cÇu c¸c nguån
tμi chÝnh cña Nhμ n−íc ®Ó tõ ®ã x¸c lËp c¸c chØ tiªu thu, chi, dù tr÷ ng©n s¸ch n¨m mét
c¸ch ®óng ®¾n, cã c¨n cø khoa häc vμ thùc tiÔn. §ång thêi trªn c¬ së ®ã, v¹ch ra nh÷ng
biÖn ph¸p lín vÒ kinh tÕ x· - héi nh»m tæ chøc thùc hiÖn tèt c¸c chØ tiªu ®· ®Ò ra. NÕu
kh©u lËp ng©n s¸ch ®−îc thùc hiÖn chÝnh x¸c, khoa häc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi rÊt
lín cho c¸c kh©u tiÕp theo, ®Æc biÖt lμ kh©u chÊp hμnh ng©n s¸ch. ViÖc lËp NSNN ®−îc
thùc hiÖn víi hai ph−¬ng ph¸p chñ yÕu, ®ã lμ ph−¬ng ph¸p ph©n bæ tõ trªn xuèng vμ
ph−¬ng ph¸p lËp tõ c¬ së, tæng hîp tõ d−íi lªn. ë n−íc ta, tõ tr−íc ®Õn nay, lËp NSNN
th−êng vËn dông kÕt hîp c¶ hai ph−¬ng ph¸p nμy, trong ®ã, ph−¬ng ph¸p lËp tõ c¬ së,
tæng hîp tõ d−íi lªn lμ chñ yÕu, cßn ph−¬ng ph¸p ph©n bæ th−êng chØ ¸p dông khi giao
sè kiÓm tra vμ giao kÕ ho¹ch chÝnh thøc. Bé Tμi chÝnh cã nhiÖm vô tæng hîp kÕ ho¹ch
NSNN vμ tr×nh ChÝnh phñ xem xÐt, sau ®ã ChÝnh phñ tr×nh Quèc héi th¶o luËn vμ phª
duyÖt.
ChÊp hμnh NSNN lμ kh©u tiÕp theo trong chu tr×nh NSNN. §©y lμ qu¸ tr×nh sö
dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ - tμi chÝnh vμ hμnh chÝnh nh»m biÕn c¸c chØ tiªu
thu chi ghi trong kÕ ho¹ch NSNN n¨m trë thμnh hiÖn thùc. §©y lμ kh©u cèt yÕu, träng
t©m cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh vμ liªn quan ®Õn tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ c¸c cÊp, c¸c ngμnh,
c¸c ®¬n vÞ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng thu chi NSNN. Trong qu¸ tr×nh chÊp hμnh
NSNN, nÕu cã sù thay ®æi vÒ thu, chi th× viÖc ®iÒu chØnh ph¶i ®−îc thùc hiÖn nghiªm
tóc theo ®óng quy tr×nh ®èi víi tõng tr−êng hîp cô thÓ, ®¶m b¶o chÊp hμnh nghiªm
chØnh kû luËt tμi chÝnh.
QuyÕt to¸n NSNN lμ kh©u cuèi cïng cña mét chu tr×nh ng©n s¸ch. §©y lμ viÖc
tæng hîp l¹i qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù to¸n ng©n s¸ch n¨m nh»m ®¸nh gi¸ l¹i toμn bé kÕt
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
15
qu¶ ho¹t ®éng cña mét n¨m ng©n s¸ch: thμnh c«ng, tån t¹i vμ rót kinh nghiÖm cho n¨m
ng©n s¸ch tiÕp theo.
KÕt luËn Ch−¬ng 1
X©y dùng vμ thùc hiÖn NSNN ë n−íc ta ®· tr¶i qua nhiÒu qu¸ tr×nh thay ®æi ®Ó
phï hîp víi lÞch sö vμ nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc trong tõng thêi kú.
Vμ gÇn ®©y nhÊt lμ LuËt NSNN ®−îc ban hμnh míi vμo n¨m 2002, cã hiÖu lùc thi hμnh
tõ n¨m 2004, ®· x¸c ®Þnh c¸c quy ®Þnh cô thÓ ®Ó qu¶n lý ng©n s¸ch víi môc tiªu râ
rμng lμ “qu¶n lý thèng nhÊt nÒn tμi chÝnh quèc gia, n©ng cao tÝnh chñ ®éng vμ tr¸ch
nhiÖm cña c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n trong viÖc qu¶n lý vμ sö dông ng©n s¸ch nhμ
n−íc, cñng cè kû luËt tμi chÝnh, sö dông tiÕt kiÖm, cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch vμ tμi s¶n cña
Nhμ n−íc, t¨ng tÝch lòy nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc theo
®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, n©ng cao ®êi
sèng nh©n d©n, b¶o ®¶m quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i”.
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
16
CH−¬NG 2 - THùC tr¹ng qu¶n lý
chi ng©n s¸ch nhμ n−íc viÖt nam
2.1.
Thùc tr¹ng qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc giai ®o¹n 1986 ®Õn 2000
2.1.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi
C«ng cuéc ®æi míi toμn diÖn ë n−íc ta ®· ®−îc chÝnh thøc khëi x−íng tõ n¨m
1986. KÓ tõ ®ã, ViÖt Nam ®· cã nhiÒu thay ®æi to lín mμ tr−íc hÕt lμ sù ®æi míi vÒ t−
duy kinh tÕ, chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, bao cÊp, sang kinh tÕ
thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN; thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc, ®a
d¹ng hãa vμ ®a ph−¬ng hãa c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i; thùc hiÖn më cöa, héi nhËp
quèc tÕ. Con ®−êng ®æi míi ®ã ®· gióp ViÖt Nam gi¶m ®−îc t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi,
h−íng tíi môc tiªu x©y dùng nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hãa, ®¹t ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng
kinh tÕ ®¸ng khÝch lÖ ®i ®«i víi sù c«ng b»ng t−¬ng ®èi trong x· héi.
B¾t ®Çu tõ LuËt ®Çu t− n−íc ngoμi n¨m 1987, LuËt doanh nghiÖp t− nh©n vμ
LuËt c«ng ty n¨m 2001; sau ®ã HiÕn ph¸p söa ®æi n¨m 1992 ®· kh¼ng ®Þnh ®¶m b¶o sù
tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hμng hãa nhiÒu thμnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ
thÞ tr−êng vμ khu vùc ®Çu t− n−íc ngoμi. Sau ®ã, hμng lo¹t c¸c ®¹o luËt quan träng ®· ra
®êi vμ c¸c thÓ chÕ thÞ tr−êng còng tõng b−íc ®−îc h×nh thμnh, nh− c¸c thÞ tr−êng c¬ b¶n
lμ thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thÞ tr−êng lao ®éng, thÞ tr−êng hμng hãa, thÞ tr−êng ®Êt ®ai… Nh×n
chung, nh÷ng c¶i c¸ch kinh tÕ trong thêi gian nμy ®· mang l¹i cho ViÖt Nam nh÷ng
thμnh qu¶ b−íc ®Çu rÊt ®¸ng phÊn khëi.
NÕu nh− trong giai ®o¹n ®Çu ®æi míi (1986-1990), GDP chØ t¨ng tr−ëng b×nh
qu©n 3,9%/n¨m, th× trong 5 n¨m tiÕp theo (1991-1995) ®· n©ng lªn ®¹t møc t¨ng b×nh
qu©n 8,2%. Trong giai ®o¹n 1996-2000 tèc ®é t¨ng GDP cña ViÖt Nam lμ 7,5%, thÊp
h¬n nöa ®Çu thËp niªn 1990 do ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh Ch©u ¸.
Cïng víi tèc ®é t¨ng cao cña GDP, c¬ cÊu kinh tÕ trong n−íc ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ
víi h−íng gi¶m tû träng cña khu vùc n«ng nghiÖp vμ nh−êng chç cho tû träng cña khu
vùc c«ng nghiÖp vμ x©y dùng.
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
17
KÓ tõ khi thùc hiÖn ®−êng lèi më cöa, ViÖt Nam ®· ký c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c
kinh tÕ - th−¬ng m¹i víi Liªn minh Ch©u ¢u (n¨m 1992), tham gia tæ chøc HiÖp héi
c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ - ASEAN (1996), tham gia DiÔn ®μn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸
Th¸i B×nh D−¬ng - APEC (1998). ViÖt Nam ®· thu hót ®−îc mét l−îng vèn ®Çu t− trùc
tiÕp n−íc ngoμi ngμy cμng lín: hÇu nh− tõ con sè kh«ng vμo n¨m 1986, ®· t¨ng lªn tíi
3,2 tû USD n¨m 1997, sau ®ã do bÞ ¶nh h−ëng bëi cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh ch©u ¸
n¨m 1997 ®· gi¶m xuèng trong c¸c n¨m 1998-2000. FDI t¨ng lªn ®ãng vai trß quan
träng trong viÖc bæ sung nguån vèn, chuyÓn giao c«ng nghÖ vμ ph−¬ng thøc kinh doanh
hiÖn ®¹i, khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n−íc, ®μo t¹o tay nghÒ vμ gi¶i quyÕt viÖc lμm
cho hμng chôc v¹n lao ®éng ViÖt Nam.
2.1.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc giai ®o¹n nμy
Nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc:
§i ®«i víi nh÷ng chuyÓn biÕn cña c«ng cuéc ®æi míi, lÜnh vùc qu¶n lý NSNN
nãi chung hay qu¶n lý chi NSNN nãi riªng còng cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc. Khi chÝnh
s¸ch qu¶n lý kinh tÕ chuyÓn sang vËn hμnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, c¬ chÕ qu¶n lý
NSNN còng dÇn dÇn ®−îc ®æi míi.
Trong thêi kú nμy, nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hμnh ®·
®−îc thùc hiÖn ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu ®æi míi cña nÒn kinh tÕ. NghÞ quyÕt sè
186/H§BT ngμy 27-11-1989 vÒ ph©n cÊp qu¶n lý NSNN cho ®Þa ph−¬ng ®· ®−îc ban
hμnh nh»m c¶i tiÕn chÕ ®é ph©n cÊp qu¶n lý NSNN. §ång thêi, Héi ®ång ChÝnh phñ ®·
cã quyÕt ®Þnh thμnh lËp hÖ thèng Kho b¹c Nhμ n−íc trùc thuéc Bé Tμi chÝnh. Kho b¹c
Nhμ n−íc lμ tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý quü NSNN, qu¶n lý c¸c tμi s¶n quèc gia
b»ng tiÒn ViÖt Nam, ngo¹i tÖ, vμng b¹c, kim lo¹i, ®¸ quý vμ c¸c ng©n quü kh¸c cña Nhμ
n−íc, cña c¸c c¬ quan, tæ chøc hμnh chÝnh, x· héi vμ qu¶n lý c¸c nguån vèn vay d©n vμ
tr¶ nî d©n th«ng qua c«ng t¸c tÝn dông Nhμ n−íc vμ c«ng t¸c ph¸t hμnh c¸c h×nh thøc
tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu cña ChÝnh phñ.
N¨m 1990, khi ®−îc thμnh lËp theo hÖ thèng däc, ngμnh thuÕ ®· chñ ®éng phèi
hîp víi c¸c ngμnh liªn quan nh− h¶i quan, giao th«ng, kiÓm l©m... ®Ó tæng hîp toμn bé
kÕ ho¹ch thu NSNN theo chøc n¨ng nhiÖm vô ®−îc x¸c ®Þnh. KÕ ho¹ch chi NSNN còng
®−îc bè trÝ theo h−íng gi¶m dÇn g¸nh nÆng bao cÊp cña Nhμ n−íc. Quan ®iÓm vÒ tiÕt
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
18
kiÖm, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc tμi chÝnh còng ®· ®−îc ®æi míi. Tõ n¨m 1992,
nhμ n−íc ta chÊm døt ph¸t hμnh tiÒn ®Ó bï ®¾p béi chi NSNN, h¹n chÕ vay nî cho chi
th−êng xuyªn.
LuËt NSNN cã hiÖu lùc thi hμnh tõ 1/1/1997 ®· ®¶m b¶o qu¶n lý thèng nhÊt
NSNN - ng©n quü quèc gia - quy ®Þnh râ rμng tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¸c ngμnh,
c¸c cÊp trong quy tr×nh qu¶n lý vμ ®iÒu hμnh NSNN, gãp phÇn kh¬i dËy mäi tiÒm n¨ng,
gi÷ v÷ng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong qu¶n lý kinh tÕ.
Mét sè kÕt qu¶ cô thÓ:
•
VÒ chi tÝch lòy, kÕt qu¶ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n trong giai ®o¹n 1986 -
1990 ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vμo viÖc æn ®Þnh t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi, kh¾c phôc mét
b−íc nh÷ng mÊt c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. B×nh qu©n hμng n¨m tæng s¶n
phÈm x· héi t¨ng 4,5%, thu nhËp quèc d©n t¨ng 3,3%, gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng n«ng
nghiÖp t¨ng 3,6%, tæng gi¸ trÞ hμng xuÊt khÈu t¨ng 2,7%...
•
Chi vÒ tiªu dïng trong n¨m n¨m 1986 - 1990 ®· bè trÝ kinh phÝ phôc vô
tèt h¬n c¸c chÝnh s¸ch x· héi vμ t¨ng c−êng kh¶ n¨ng quèc phßng, an ninh cña ®Êt
n−íc. C«ng t¸c qu¶n lý kinh phÝ ®−îc c¶i tiÕn, võa chó ý tiÕt kiÖm, võa ®Ò cao tr¸ch
nhiÖm tù t×m nguån ®Ó chi, kh«ng dùa tÊt c¶ vμo ng©n s¸ch. Trong ®ã, c¸c néi dung
®−îc quan t©m lμ gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu cÊp b¸ch nh− gi¸o dôc miÒn nói, xo¸ mï ch÷,
phßng chèng bÖnh sèt rÐt, bÖnh b−íu cæ vμ dù tr÷ mét sè mÆt hμng thiÕt yÕu vÒ thuèc
men, l−¬ng thùc cho miÒn nói. C«ng t¸c qu¶n lý kinh phÝ sù nghiÖp ®−îc c¶i tiÕn theo
h−íng thóc ®Èy chuyÓn sang h¹ch to¸n kinh tÕ. §ång thêi, vÒ néi dung chi bï lç, bï gi¸
th× tõ n¨m 1989 trë ®i, NSNN kh«ng bï lç l−¬ng thùc, bï chªnh lÖch ngo¹i th−¬ng vμ
bï lç s¶n xuÊt kinh doanh, trõ mét sè mÆt hμng trî gi¸ theo chÝnh s¸ch.
Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i:
•
Trong n¨m n¨m 1986 - 1990, thu trong n−íc míi ®¸p øng ®−îc 52,2%
tæng sè chi cña NSNN. Sau khi bï ®¾p b»ng nguån vay n−íc ngoμi 20,5%, cßn l¹i
27,2% nhμ n−íc ph¶i ph¸t hμnh tiÒn ®Ó chi tiªu. Con sè ph¸t hμnh 27,2% trong giai
®o¹n 1986 - 1990 so víi con sè ph¸t hμnh 28,1% trong giai ®o¹n 1981 - 1985 chøng tá
chi tiªu b»ng nguån tiÒn ph¸t hμnh ch−a cã thay ®æi ®¸ng kÓ.
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
19
•
C¸c ®Þnh møc, tiªu chuÈn kh«ng æn ®Þnh, cã c¸i kh«ng phï hîp víi thùc
tÕ. NhiÒu kho¶n chi ch−a cã ®Þnh møc hoÆc ®Þnh møc qu¸ l¹c hËu, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng
vËn dông mçi n¬i mét kh¸c. VÝ dô nh− c¸c tiªu chÝ, ®Þnh møc, ph−¬ng ph¸p tÝnh ®Ó x¸c
®Þnh møc ph©n bæ vèn ®Çu t− ph¸t triÓn thuéc NSNN thêi gian nμy cßn nhiÒu ®iÓm ch−a
râ rμng vμ tÝnh æn ®Þnh ch−a cao. §ång thêi, còng ch−a cã c¬ chÕ ®Ó gi¸m s¸t viÖc ph©n
bæ ®Þnh møc. V× vËy, tÝnh tù chñ trong viÖc x¸c ®Þnh vμ c©n ®èi vèn cña c¸c ®Þa ph−¬ng
ch−a cao.
•
Tæ chøc qu¶n lý chi NSNN còng cßn nh÷ng tån t¹i, vÝ dô c¬ chÕ chuyÓn
vèn x©y dùng c¬ b¶n th«ng qua Ng©n hμng §Çu t− Ph¸t triÓn b»ng ph−¬ng thøc cÊp
ph¸t lÖnh chi tiÒn vμ cÊp ph¸t kinh phÝ hμnh chÝnh sù nghiÖp th«ng qua Kho b¹c b»ng
ph−¬ng thøc h¹n møc kinh phÝ kh«ng theo nguyªn t¾c thanh to¸n trùc tiÕp. Khi ®· nhËn
vèn hoÆc ®· cã h¹n møc, ®¬n vÞ kiÕn thiÕt hoÆc ®¬n vÞ dù to¸n tù tæ chøc viÖc chi tr¶,
thanh to¸n, tho¸t ly sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan Ng©n hμng, Tμi chÝnh vμ Kho
b¹c.
•
MÆt kh¸c môc lôc NSNN ban hμnh ®· l©u vμ ®· ®−îc c¶i tiÕn, nh−ng c¶ ë
ba kh©u: lËp, chÊp hμnh vμ quyÕt to¸n ch−a thùc hiÖn theo ®óng ch−¬ng lo¹i kho¶n
h¹ng môc quy ®Þnh. Riªng viÖc tr×nh tæng quyÕt to¸n NSNN cßn ®¬n gi¶n, s¬ sμi vμ
mang tÝnh chÊt h×nh thøc. C¬ chÕ gi¸m s¸t ch−a râ rμng, c¸c hiÖn t−îng thu, chi sai chÕ
®é, kh«ng ®−îc chó träng ph©n tÝch râ nguyªn nh©n.
•
Chi tiªu dïng: ®−îc ph©n phèi theo tû lÖ 9,3% cho chi qu¶n lý hμnh
chÝnh; 35,2% cho chi sù nghiÖp; 10,4% cho chi bï lç, trî gi¸; 45,1% cho chi quèc
phßng, an ninh, tr¶ nî. Trong ®ã, mÆc dï ®· gi¶m chi cho qu¶n lý hμnh chÝnh qua viÖc
s¾p xÕp, tæ chøc l¹i bé m¸y, gi¶m nhÑ biªn chÕ, cho phÐp c¸c c¬ quan hμnh chÝnh vμ
c¸c ®oμn thÓ thμnh lËp c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng ®Ó tù trang tr¶i kinh phÝ vμ c¶i
thiÖn ®êi sèng c¸n bé c«ng nh©n viªn. Tuy nhiªn, tiÕn ®é thùc hiÖn cßn rÊt chËm, t×nh
tr¹ng l·ng phÝ cßn lín.
2.2. Thùc tr¹ng qu¶n lý chi ng©n s¸ch nhμ n−íc tõ n¨m 2000 ®Õn nay
2.2.1. §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi
Sau n¨m 2000, tèc ®é t¨ng GDP cña ViÖt Nam ®· phôc håi. Cïng víi ®ã, c¬ cÊu
kinh tÕ trong n−íc ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. §Õn 2005, tû träng cña khu vùc n«ng
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
20
nghiÖp ®· gi¶m xuèng cßn 20,89% GDP, khu vùc c«ng nghiÖp vμ x©y dùng t¨ng lªn
41,03%, cßn khu vùc dÞch vô ®−îc duy tr× ë møc 38,10%.
Biểu đồ 2.1 - Tăng trưở ng GDP giai đoạn 2000 - 2005
Nguồn: Tổng cục Thống k ê
8.43%
900,000
100,000
613,443
2001
8%
7%
6%
5%
392,989
481,295
2000
9%
4%
313,247
200,000
292,535
300,000
441,646
400,000
535,762
500,000
273,666
Tỷ đồng
600,000
7.34%
839,211
7.08%
715,307
6.89%
362,435
700,000
6.79%
336,243
800,000
7.79%
3%
2%
1%
-
0%
GDP theo giá hiện hành
2002
2003
2004
2005
Năm
GDP theo giá cố định 1994
Tốc độ tăng trưởng GDP
N¨m 2000, LuËt Doanh nghiÖp ®−îc söa ®æi víi viÖc thÓ chÕ hãa quyÒn tù do
kinh doanh cña c¸c c¸ nh©n trong tÊt c¶ c¸c ngμnh nghÒ mμ ph¸p luËt kh«ng cÊm. §Õn
n¨m 2004, ®· cã 150.000 doanh nghiÖp t− nh©n ®ang ho¹t ®éng theo LuËt doanh
nghiÖp. Tõ 1/7/2006, LuËt Doanh nghiÖp 2005 (¸p dông chung cho c¶ doanh nghiÖp
trong n−íc vμ ®Çu t− n−íc ngoμi) ®· cã hiÖu lùc, høa hÑn sù lín m¹nh cña c¸c doanh
nghiÖp bëi sù b×nh ®¼ng trong quyÒn vμ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp, kh«ng ph©n
biÖt h×nh thøc së h÷u.
Trong khu vùc doanh nghiÖp nhμ n−íc, nh÷ng chÝnh s¸ch vμ biÖn ph¸p ®iÒu
chØnh, s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp ngμy cμng ®−îc coi träng h¬n nh»m n©ng cao tÝnh hiÖu
qu¶ cho khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Trong c¸c n¨m 2002 - 2003, cã 1.655 doanh
nghiÖp nhμ n−íc ®−îc ®−a vμo ch−¬ng tr×nh s¾p xÕp vμ ®æi míi, n¨m 2004 lμ 882
doanh nghiÖp vμ n¨m 2005 lμ 413 doanh nghiÖp.
Trong thêi k× ®æi míi, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam mçi n¨m t¨ng
kho¶ng 20%, nhê ®ã ®· ®−a tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ møc kho¶ng nöa tû
Qu¶n lý chi Ng©n s¸ch Nhμ n−íc ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ toμn cÇu
- Xem thêm -
.PDF 
72 
28564 
51 
