Tài liệu Quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh tây nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐỖ TƯỜNG HIỆP QU¶N Lý BåI D¦ìNG N¡NG LùC NGHÒ NGHIÖP CHO §éI NGò GI¸O VI£N TRUNG HäC PHæ TH¤NG C¸C TØNH T¢Y NGUY£N TRONG BèI C¶NH §æI MíI GI¸O DôC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. HÀ THẾ TRUYỀN 2. PGS.TS. PHẠM QUANG TRÌNH Hà Nội - 2017 i LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới Người hướng dẫn khoa học PGS.TS. Hà Thế Truyền và PGS.TS. Phạm Quang Trình đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các nhà khoa học đã đánh giá, nhận xét, góp ý cho đề tài nghiên cứu của tôi một cách nghiêm túc, đầy tinh thần trách nhiệm và khoa học để tôi hoàn thành tốt nhất đề tài nghiên cứu của mình. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Quản lý Giáo dục, các Thầy giáo, Cô giáo, cán bộ, viên chức khoa Quản lý Giáo dục và các phòng chức năng của Học viện Quản lý Giáo dục đã giảng dạy, hướng dẫn và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, đồng nghiệp các sở Giáo dục và Đào tạo, Ban Giám hiệu, giáo viên các trường trung học phổ thông trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên đã cộng tác, giúp đỡ tôi trong quá trình khảo sát thực tiễn, cũng như cung cấp các tài liệu, thông tin liên quan và đặc biệt đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành thực nghiệm theo đề xuất của luận án. Luận án được hoàn thiện cũng nhờ sự giúp đỡ, động viên hỗ trợ về tinh thần và vật chất của Gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp, đồng môn. Tôi xin cảm ơn tất cả về sự giúp đỡ nhiệt thành đó. Dù đã hết sức cố gắng, song luận án không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự chỉ giáo từ các Thầy giáo, Cô giáo và sự góp ý, chỉ dẫn của Quí vị và các bạn. Hà Nội , ngày tháng năm 2017 Tác giả luận án Đỗ Tường Hiệp ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi, các số liệu kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực theo thực tế nghiên cứu, chưa từng được bất cứ tác giả nào khác nghiên cứu và công bố. Tác giả luận án Đỗ Tường Hiệp iii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................................... ii MỤC LỤC................................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................. vii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................................. viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ.............................................................................................................x DANH MỤC SƠ ĐỒ .................................................................................................................x MỞ ĐẦU ....................................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC................................................................... 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.............................................................................. 10 1.1.1 Các nghiên cứu về bồi dưỡng giáo viên sau đào tạo chính qui ....... 10 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý bồi dưỡng giáo viên ........................... 18 1.2. Một số khái niệm cơ bản đề tài ............................................................................ 24 1.2.1. Quản lý ....................................................................................... 24 1.2.2. Bồi dưỡng và bồi dưỡng giáo viên ............................................... 26 1.2.3. Năng lực và năng lực nghề nghiệp của giáo viên trung học phổ thông .................................................................................................... 28 1.2.4. Quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông .............................................................................. 30 1.3. Giáo viên trung học phổ thông và đặc điểm học tập của giáo viên trung học phổ thông ............................................................................................................... 30 1.3.1. Giáo viên trung học phổ thông ..................................................... 30 1.3.2. Đặc điểm học tập của giáo viên trung học phổ thông .................... 32 1.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và yêu cầu đặt ra với giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................... 33 1.4.1. Đổi mới giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông ...... 33 1.4.2. Yêu cầu đặt ra đối với giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................... 35 1.5. Mô hình hoạt động và cấu trúc năng lực nghề nghiệp của người giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................. 37 1.5.1. Mô hình hoạt động của người giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................ 37 1.5.2. Cấu trúc năng lực nghề nghiệp của người giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................ 39 1.6. Bồi dưỡng nâng cao năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................ 41 1.6.1. Mục tiêu bồi dưỡng ..................................................................... 41 iv 1.6.2. Nội dung chương trình bồi dưỡng ................................................ 41 1.6.3. Phương pháp bồi dưỡng ............................................................... 42 1.6.4. Hình thức bồi dưỡng .................................................................... 42 1.6.5. Nguồn lực thực hiện bồi dưỡng .................................................... 43 1.6.6. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng .......................................... 44 1.7. Lí luận quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................. 45 1.7.1. Phân cấp quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............. 45 1.7.2. Quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục............................. 46 1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ......................................................................................................................... 57 1.8.1. Các yếu tố chủ quan .................................................................... 57 1.8.2. Các yếu tố khách quan ................................................................. 57 Kết luận chương 1.................................................................................................................. 59 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC......................... 61 2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh Tây Nguyên ......... 61 2.1.1. Sơ lược tình hình phát triển kinh tế - xã hội các tỉnh Tây Nguyên ................................................................................................. 61 2.1.2.Tình hình phát triển giáo dục trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên ................................................................................................. 62 2.2. Thiết kế và tổ chức khảo sát thực tiễn ................................................................ 64 2.2.1. Mục tiêu và nội dung khảo sát ..................................................... 64 2.2.2. Xây dựng khung khảo sát ............................................................ 64 2.2.3. Các phương pháp khảo sát ........................................................... 66 2.3. Kết quả khảo sát thực tiễn ................................................................................... 68 2.3.1. Thực trạng về số lượng và trình độ của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên ....................................................... 68 2.3.2. Thực trạng về năng lực nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................................................ 71 2.3.3. Thực trạng bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ......................................................................................... 74 v 2.3.4. Thực trạng quản lí bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................... 88 2.3.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....102 2.4. Đánh giá chung về thực trạng bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................................... 104 2.4.1. Những ưu điểm và nguyên nhân ..................................................104 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ..................................................105 2.4.3. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................106 2.5. Kinh nghiệm về quản lý bồi dưỡng giáo viên của một số nước trên thế giới ............................................................................................................................... 108 2.5.1. Bài học kinh nghiệm về việc đa dạng hóa hình thức tổ chức bồi dưỡng có thể vận dụng ở Việt Nam ......................................................108 2.5.2. Bài học kinh nghiệm về việc ứng dụng ICT trong bồi dưỡng có thể vận dụng ở Việt Nam ......................................................................110 Kết luận chương 2................................................................................................................ 113 Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC NGHỀ NGHIỆP CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC....................... 115 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp...................................................................... 115 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống ................................................................115 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa..................................................................115 3.1.3. Đảm bảo tính cần thiết và khả thi ................................................115 3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ................................................................116 3.2. Đề xuất các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục................................................................................................................ 116 3.2.1. Giải pháp 1: Xác lập Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục............................116 3.2.2. Giải pháp 2: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng theo Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................................121 3.2.3. Giải pháp 3: Tổ chức đổi mới phương pháp và hình thức bồi dưỡng theo Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................126 vi 3.2.4. Giải pháp 4: Chỉ đạo tăng cường các nguồn lực để triển khai bồi dưỡng theo Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................133 3.2.5. Giải pháp 5: Đổi mới kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng theo Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................................................136 3.2.6. Giải pháp 6: Tăng cường ứng dụng ICT trong quản lý bồi dưỡng theo Khung năng lực nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh mới giáo dục .......................................................140 3.3. Mối quan hệ của các giải pháp .......................................................................... 143 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp ....................... 144 3.4.1. Tổng hợp tên các giải pháp đề xuất .............................................144 3.4.2. Mục đích khảo nghiệm ...............................................................144 3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm ..............................................................144 3.4.4. Thang đo và phương pháp khảo nghiệm ......................................145 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................145 3.5. Thực nghiệm một số giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................................................ 151 3.5.1. Cơ sở lựa chọn các giải pháp thực nghiệm ..................................151 3.5.2. Mục đích thực nghiệm ................................................................151 3.5.3. Nội dung thực nghiệm ................................................................151 3.5.4. Phạm vi và đối tượng thực nghiệm ..............................................151 3.5.5. Phương pháp đánh giá giải pháp thực nghiệm .............................152 3.5.6. Tiêu chí và thang đánh giá thực nghiệm ......................................152 3.5.7. Giả thuyết thực nghiệm ..............................................................152 3.5.8. Mô tả quá trình tổ chức thực nghiệm ...........................................152 3.5.9. Kết quả thực nghiệm và nhận định, đánh giá ...............................155 3.5.10. Đánh giá chung về kết quả thực nghiệm ....................................162 Kết luận chương 3................................................................................................................ 163 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................... 164 1. Kết luận .................................................................................................................... 164 2. Khuyến nghị............................................................................................................. 165 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ .............................................................. 167 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 168 PHỤ LỤC vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BDGV: Bồi dưỡng giáo viên CBQL: Cán bộ quản lý CSVC: Cơ sở vật chất CNTT: Công nghệ thông tin DTTS: Dân tộc thiểu số GDĐT: Giáo dục và đào tạo ĐNGV: Đội ngũ giáo viên ICT: Information and Communication Technology KTĐG: Kiểm tra đánh giá NGBH: Nghiên cứu bài học NNL: Nguồn nhân lực NLNN: Năng lực nghề nghiệp PPBD: Phương pháp bồi dưỡng PPDH: Phương pháp dạy học QLGD: Quản lý giáo dục SGK: Sách giáo khoa TBD: Tự bồi dưỡng THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Khung đánh giá NLNN giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới Bảng 2.5. giáo dục............................................................................................ 65 Phân bố mẫu khảo sát thực trạng ...................................................... 67 Thống kê trình độ chuyên môn của ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên từ năm học 2011- 2012 đến năm học 2015 - 2016 ............... 70 Đánh giá năng lực nghề nghiệp của ĐNGV THPT khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục .......................................... 71 Đánh giá mức độ đạt được của mục tiêu bồi dưỡng .......................... 75 Bảng 2.6. Bảng 2.7. Bảng 2.8. Bảng 2.9. Bảng 2.10. Bảng 2.11. Bảng 2.12. Đánh giá mức độ cần thiết của nội dung chương trình bồi dưỡng ..... 76 Đánh giá mức độ thực hiện nội dung chương trình bồi dưỡng .......... 77 Đánh giá mức độ cần thiết của các hình thức bồi dưỡng ................... 78 Đánh giá mức độ thực hiện của các hình thức bồi dưỡng .................. 80 Đánh giá mức độ cần thiết của các phương pháp bồi dưỡng ............. 82 Đánh giá mức độ thực hiện của các phương pháp bồi dưỡng ............ 82 Đánh giá về mức độ hiệu quả của các lực lượng tham gia bồi Bảng 2.2. Bảng 2.3. Bảng 2.4. Bảng 2.13. Bảng 2.14. Bảng 2.15. Bảng 2.16. dưỡng ............................................................................................... 84 Mức độ đáp ứng các nguồn lực triển khai hoạt động bồi dưỡng ........ 84 Đánh giá mức độ cần thiết của các hình thức đánh giá kết quả bồi dưỡng ......................................................................................... 85 Đánh giá mức độ thực hiện các hình thức đánh giá kết quả bồi dưỡng ............................................................................................... 86 Đánh giá mức độ cần thiết các hình thức đánh giá nhu cầu bồi Bảng 2.18. Bảng 2.19. Bảng 2.20. Bảng 2.21. dưỡng ............................................................................................... 88 Đánh giá mức độ thực hiện của các hình thức đánh giá nhu cầu bồi dưỡng ......................................................................................... 89 Đánh giá mức độ cần thiết của việc lập kế hoạch bồi dưỡng ............. 91 Đánh giá mức độ thực hiện lập kế hoạch bồi dưỡng ......................... 92 Đánh giá mức độ cần thiết của tổ chức bồi dưỡng ............................ 94 Đánh giá mức độ thực hiện tổ chức bồi dưỡng.................................. 95 Bảng 2.22. Bảng 2.23. Bảng 2.24. Bảng 2.25. Đánh giá mức độ cần thiết chỉ đạo bồi dưỡng ................................... 96 Đánh giá mức độ thực hiện chỉ đạo bồi dưỡng .................................. 97 Mức độ cần thiết kiểm tra, đánh giá bồi dưỡng ................................. 99 Mức độ thực hiện kiểm tra đánh giá bồi dưỡng............................... 100 Bảng 2.17. ix Bảng 2.26. Bảng 2.27. Bảng 3.1. Bảng 3.2. Bảng 3.3. Bảng 3.4. Bảng 3.5. Bảng 3.6. Bảng 3.7. Bảng 3.8. Bảng 3.9. Bảng 3.10. Bảng 3.11. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan đến công tác quản lý bồi dưỡng............................................................. 102 Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan đến công tác quản lý bồi dưỡng............................................................. 103 Khung NLNN giáo viên THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục .................................................................... 118 Các giải pháp quản lý bồi dưỡng dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ......... 144 Các loại các đối tượng được lựa chọn khảo nghiệm ........................ 144 Các tiêu chí và chỉ số đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi ........... 145 Kiểm chứng tính cấp thiết của các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục............................................................................. 145 Kiểm chứng tính khả thi của các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục .......................................................................................... 147 Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ........................................................................................................... 149 Đánh giá về mức độ nhận thức, kiến thức, kĩ năng và thái độ của giáo viên lớp đối chứng.............................................................................. 155 Đánh giá về mức độ nhận thức, kiến thức, kĩ năng và thái độ của giáo viên lớp thực nghiệm ......................................................................... 157 Đánh giá về mức độ hiệu quả của việc tăng cường ứng dụng ICT trong bồi dưỡng của lớp đối chứng.......................................................... 159 Kết quả đánh giá về mức độ hiệu quả của việc tăng cường ứng dụng ICT trong bồi dưỡng của lớp thực nghiệm ................................... 161 x DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện của các nội dung bồi dưỡng................................................................................................ 78 Biểu đồ 2.2. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện của các hình thức bồi dưỡng ................................................................................................. 81 Biểu đồ 2.3. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các PPBD ........... 83 Biểu đồ 2.4. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện các hình thức đánh giá kết quả bồi dưỡng............................................................................. 87 Biểu đồ 2.5. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện của các hình thức đánh giá nhu cầu bồi dưỡng ................................................................... 90 Biểu đồ 2.6. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện lập kế hoạch bồi dưỡng ......................................................................................................... 93 Biểu đồ 2.7. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện tổ chức bồi dưỡng................................................................................................................ 96 Biểu đồ 2.8. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện chỉ đạo bồi dưỡng................................................................................................................ 98 Biểu đồ 2.9. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và mức độ thực hiện KTĐG bồi dưỡng.............................................................................................................. 101 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các thành tố trong bồi dưỡng giáo viên ........................... 28 Sơ đồ 1.2. Mô hình hoạt động của người giáo viên trung học phổ thông ..................... 38 Sơ đồ 1.3. Mô hình quản lý nguồn nhân lực chiến lược của Robin at al (2005)........... 47 Sơ đồ 1.4. Mô hình quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadle................................... 48 Sơ đồ 1.5. Mô hình quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT theo tiếp cận phức hợp........................................................................................................... 50 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các giải pháp thực nghiệm.............................................. 153 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu 1.1. Ở bất kì quốc gia nào, đội ngũ giáo viên (ĐNGV) luôn đóng vai trò là nòng cốt của sự nghiệp giáo dục, là lực lượng quan trọng hàng đầu trong đổi mới giáo dục, bởi vì họ là nhân tố biến các mục tiêu giáo dục thành hiện thực. UNESCO/ILO đã nói về vị thế quan trọng của nhà giáo như sau: “Sự tiến bộ trong giáo dục phụ thuộc phần lớn vào trình độ và năng lực của đội ngũ nhà giáo nói chung và phẩm chất về mặt nhân văn, sư phạm và kỹ thuật của các cá nhân nhà giáo” (109, Điều 4). Đảng và Nhà nước luôn đề cao vị trí vai trò của ĐNGV, xem họ như là khâu then chốt để đổi mới hệ thống giáo dục. Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XI năm 2011 đã xác định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển ĐNGV và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” [28]. 1.2. Bước vào thế kỷ 21, với sự phát triển nhanh chóng của tri thức nhân loại trên mọi lĩnh vực, người giáo viên cần phải được cập nhật kiến thức, kĩ năng để đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học và dạy học có hiệu quả. Ở Việt Nam, việc bồi dưỡng nâng cao năng lực nghề nghiệp (NLNN) cho ĐNGV lại càng cần hơn bao giờ hết khi đất nước đang tiến hành đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chiến lược phát triển giáo dục là nâng cao chất lượng ĐNGV và cán bộ quản lý (CBQL). Để đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục cần có ĐNGV đủ về số lượng, có đạo đức nghề nghiệp, có năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu mới. 1.2. Chất lượng ĐNGV phụ thuộc vào chất lượng của quá trình đào tạo ở các trường sư phạm và phụ thuộc vào công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn trong quá trình giảng dạy. Tuy nhiên được đào tạo nghề nghiệp cơ bản trong các trường sư phạm mới chỉ là đào tạo ban đầu để có được những kiến thức và kĩ năng sư phạm cần thiết cho nhiệm vụ dạy học. Mặt khác, giáo dục và môi trường giáo dục luôn thay đổi, đòi hỏi họ phải có những kiến thức và kỹ năng mới. Bởi vậy, trong quá trình công tác họ cần thường xuyên phải tích lũy kinh nghiệm, nâng cao năng lực dạy học và giáo dục để thực hiện các mục tiêu giáo dục. Trong bối cảnh 2 đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, giáo dục phổ thông đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học đòi hỏi người giáo viên không những chỉ có kiến thức, kĩ năng sư phạm cơ bản mà còn phải nắm vững sâu và rộng kiến thức và thành thạo các kĩ năng đó. 1.3. Trong những năm qua, ĐNGV trung học phổ thông (THPT), phần lớn có phẩm chất công dân tốt, có tinh thần trách nhiệm, kiên trì, vượt khó vì sự nghiệp giáo dục, đặc biệt là những giáo viên ở vùng khó khăn. Tuy nhiên nhiều giáo viên đang chỉ dừng lại ở chức năng dạy chữ, dạy kiến thức, nắm được tinh thần, yêu cầu, logic của nội dung dạy học ở sách giáo khoa (SGK), nhưng chưa nắm vững tính chỉnh thể của chương trình, thiếu kỹ năng giúp học sinh ứng dụng kiến thức môn học vào thực tiễn, chưa thành thạo trong việc sử dụng các PPDH và sử dụng phương tiện dạy học, nhất là dạy học để phát triển năng lực người học; thiếu kiến thức và kĩ năng đánh giá kết quả giáo dục theo tinh thần phát triển năng lực người học. Để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, ĐNGV hiện nay cần được bồi dưỡng để hiểu được những yêu cầu của đổi mới giáo dục, nắm bắt được chương trình SGK mới và đặc biệt là PPDH và kiểm tra đánh giá (KTĐG) nhằm phát triển năng lực của học sinh cũng như có được những kĩ năng cần thiết của giáo viên thế kỉ 21. Những vấn đề đổi mới công tác BDGV ở nước ta trong giai đoạn hiện nay đang là một thách thức lớn, đặc biệt đối với các vùng có nhiều học sinh người dân tộc thiểu số (DTTS), điều kiện kinh tế -xã hội còn nhiều khó khăn như ở Tây Nguyên. 1.4. Cùng với sự phát triển giáo dục của cả nước, giáo dục của các tỉnh Tây Nguyên đã có những chuyển biến rõ rệt. Mạng lưới trường, lớp được xây dựng ở khắp các xã, phường, thị xã, thành phố. Các huyện đã có các trường trung học phổ thông (THPT), trường phổ thông dân tộc nội trú. Các xã ở vùng sâu, vùng xa đã có các trường tiểu học, trường trung học cơ sở (THCS), tạo thêm các điều kiện để con em đồng bào các dân tộc được cắp sách tới trường, góp phần xoá đi những nghèo nàn lạc hậu, đáp ứng nhu cầu học tập của người dân. Tuy nhiên, so với mặt bằng chung của cả nước, chất lượng giáo dục khu vực Tây Nguyên vẫn còn thấp. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng này: điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, tỷ lệ con em đồng bào DTTS cao, sự đầu tư về cơ sở vật chất (CSVC), mạng lưới trường 3 học, trang thiết bị, phương tiện dạy học còn hạn chế, và điều quan trọng nhất là chất lượng ĐNGV chưa đáp ứng với yêu cầu đổi mới dạy học trong điều kiện đặc thù của vùng Tây Nguyên. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác BDGV, trong những năm qua ngành giáo dục các tỉnh Tây Nguyên đã triển khai thực hiện kế hoạch BDGV THPT căn cứ theo Quy chế bồi dưỡng thường xuyên giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên ban hành kèm theo Thông tư số 26/2012/TT - BGDĐT ngày 10 tháng 7 năm 2012. Nội dung chương trình BDGV THPT được quy định trong Chương trình bồi dưỡng thường xuyên giáo viên THPT ban hành kèm theo Thông tư số 30/2011/TT - BGDĐT ngày 09 tháng 8 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ GDĐT. Nhìn chung, công tác BDGV tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng vẫn còn nhiều bất cập và hạn chế. Nội dung bồi dưỡng chưa được chuẩn bị tốt, mới tập trung vào một phần của kiến thức môn học, còn nhẹ về kỹ năng sư phạm. Hình thức bồi dưỡng vẫn nghe giảng với số lượng lớn học viên, phương pháp bồi dưỡng (PPBD) vẫn thuyết trình là chính, công tác tổ chức thiếu nghiêm túc, thiếu giám sát kiểm tra. Đặc biệt, công tác quản lý bồi dưỡng chưa có những giải pháp mang tính vùng miền, đặc trưng của vùng núi, vùng khó khăn để mang lại hiệu quả bồi dưỡng như mong muốn. Đã có những công trình khoa học, luận án, luận văn đề cập và nghiên cứu đến công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng ĐNGV THPT khu vực Tây Nguyên trong giai đoạn đổi mới. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới của giáo dục Việt Nam nói chung và giáo dục vùng Tây Nguyên nói riêng cần có nhiều hơn những nghiên cứu về công tác quản lý bồi dưỡng dành cho khu vực mang tính đặc thù này để nâng cao hiệu quả công tác BDGV. Hiệu quả bồi dưỡng sẽ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục nếu biết vận dụng sáng tạo cơ sở lí luận về bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng ĐNGV THPT vào thực tiễn giáo dục các tỉnh Tây Nguyên. Từ những phân tích trên, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục”. 4 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT, từ đó, đề xuất các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên, góp phần nâng cao chất lượng ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên tuy đã có những kết quả tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu nâng cao NLNN cho ĐNGV THPT. Vì vậy, nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trên cơ sở tiếp cận lí thuyết quản lý nguồn nhân lực (NNL), lí thuyết phân cấp quản lí và tiếp cận NLNN và thực hiện đúng quy trình quản lý, nội dung chương trình bồi dưỡng theo hướng chuẩn hóa sẽ góp phần nâng cao NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Khái quát hóa cơ sở lý luận về bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng NLNN, bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên, từ đó xác định được nguyên nhân thành công và những hạn chế cơ bản của công tác quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT ở các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5.3. Đề xuất các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 5 6. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu 6.1. Giới hạn đối tượng nghiên cứu Một số giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 6.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu Các sở GDĐT, các trường THPT thuộc 5 tỉnh Tây Nguyên (Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông, Gia Lai và Kon Tum). 6.3. Giới hạn thời gian nghiên cứu Nghiên cứu bồi dưỡng NLNN và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT từ năm 2011 đến năm 2016. 6.4. Phạm vi về khách thể khảo sát và thực nghiệm tác động Khách thể khảo sát: CBQL các sở GDĐT, CBQL các trường THPT, giáo viên các trường THPT thuộc các tỉnh Tây Nguyên, giảng viên tham gia giảng dạy các lớp bồi dưỡng. Khách thể thực nghiệm: CBQL, giảng viên, giáo viên các trường THPT thuộc 5 tỉnh Tây Nguyên. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Tiếp cận hệ thống được sử dụng để phân tích bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT như là một hệ thống tác động lên đối tượng bồi dưỡng, mang tính thống nhất, đa dạng và có mối tương quan chặt chẽ giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức, phương tiện, môi trường bồi dưỡng, năng lực của giảng viên và đối tượng bồi dưỡng. Sử dụng tiếp cận hệ thống, luận án xem xét các mối quan hệ tác động qua lại giữa các cấp quản lý, các bộ phận trong tổ chức quản lý, giữa giáo viên với nhà trường và tổ chuyên môn, giữa bối cảnh bên trong và bên ngoài nhà trường, giữa chất lượng bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT với chất lượng giáo dục của nhà trường. Nói cách khác, giữa các yếu tố trong “Hệ thống bồi dưỡng” có mối quan hệ biện chứng, chúng tương tác với nhau, hỗ trợ lẫn nhau để mang lại hiệu quả cao trong bồi dưỡng. Đồng thời, luận án xác định yếu tố mang tính trồi trong hệ thống, quyết định đến chất lượng 6 bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT để làm căn cứ đề xuất các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT có tính cấp thiết và khả thi cao. 7.1.2. Tiếp cận lí thuyết quản lý nguồn nhân lực Đây là phương pháp tiếp cận nghiên cứu chính của luận án. Theo phương pháp tiếp cận này, tác giả căn cứ và vận dụng lý thuyết quản lý nguồn nhân lực chiến lược của Robin et al (2005), Quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadle (Mỹ1969) với 03 nhóm nội dung: (1) Phát triển NNL; (2) Sử dụng NNL; (3) Môi trường NNL, trong đó tập trung khai thác nội dung quản lý bồi dưỡng NNL góp phần nâng cao chất lượng quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 7.1.3. Tiếp cận chức năng quản lý Luận án sử dụng tiếp cận chức năng để xem xét các chức năng quản lý của chủ thể quản lý trong việc thực hiện công tác quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Từ đó xác định được công việc của người CBQL cần phải tiến hành trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và KTĐG theo quá trình quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 7.1.4. Tiếp cận năng lực và tiếp cận chuẩn Luận án sử dụng tiếp cận năng lực để xác lập khung NLNN mà giáo viên THPT cần có để hoàn thành nhiệm vụ dạy học, giáo dục trong trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Khung năng lực được hình thành dựa trên cơ sở cấu trúc năng lực chung, tính đặc thù nghề nghiệp theo hướng phát triển năng lực người học. Tiếp cận chuẩn trong đề tài nghiên cứu chính là việc xây dựng Khung NLNN giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục xuất phát từ vai trò, đặc điểm lao động sư phạm của người giáo viên THPT, những yêu cầu cơ bản đối với giáo viên THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục, những yêu cầu Chuẩn NLNN và Tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp giáo viên THPT. Việc “định lượng hóa” năng lực bằng những tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể như là một “thước đo” NLNN của giáo viên, từ đó, làm căn cứ xác định mục tiêu, nội dung và phương thức bồi dưỡng một cách phù hợp và hiệu quả. 7 7.1.5. Tiếp cận lý thuyết phân cấp quản lý Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, vận dụng lý thuyết phân cấp quản lý ở một góc độ là điều kiện tất yếu nhằm xác định rõ vai trò, chức trách, nhiệm vụ của các chủ thể quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Theo vai trò quản lí, luận án xem xét tính phân cấp, sự phối hợp và trách nhiệm của từng cấp quản lí, từng vị trí quản lí đối với công tác quản lý bồi dưỡng. Cách tiếp cận này cũng giúp các nhà quản lý ý thức được vai trò của mình để định hướng cho việc thực hiện nhiệm vụ trong thực tế, xác định các giải pháp cần thiết và phù hợp có thể áp dụng trong quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT phù hợp với thẩm quyền, chức năng của các cấp quản lý. 7.1.6. Tiếp cận theo nhu cầu Luận án sử dụng tiếp cận theo nhu cầu tức lấy nhu cầu bồi dưỡng của giáo viên làm cơ sở xác định mục tiêu, nội dung bồi dưỡng. Trên cơ sở xác định năng lực hiện có và năng lực mà mỗi giáo viên cần có đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo hướng phát huy năng lực của người học để xác định nhu cầu bồi dưỡng trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận Phân tích các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước liên quan đến vấn đề nghiên cứu và xác định các yêu cầu đổi mới bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Tổng quan, phân tích, tổng hợp, hệ thống, so sánh, khái quát hóa từ những kết quả nghiên cứu về lí thuyết quản lý, QLGD, bồi dưỡng, BDGV để tìm ra những khái niệm, những luận cứ cơ bản làm cơ sở lí luận cho đề tài. 7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp quan sát: quan sát trực tiếp để thu thập các thông tin cần thiết về các vấn đề cần nghiên cứu. Phương pháp điều tra viết: xây dựng các phiếu điều tra để thu thập các ý kiến đánh giá từ các đối tượng cần khảo sát. 8 Phương pháp phỏng vấn: phỏng vấn các giảng viên, chuyên gia, CBQL giáo dục và giáo viên về các vấn đề thực tiễn liên quan. Phương pháp chuyên gia: trao đổi trực tiếp hoặc thông qua phỏng vấn để các chuyên gia tư vấn, góp ý các nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu. Phương pháp thử nghiệm: tiến hành thử nghiệm nhằm kiểm tra tính hiệu quả và tính khả thi của một số giải pháp quản lý mà đề tài đề xuất. 7.2.3. Phương pháp xử lí số liệu Phương pháp nghiên cứu thông tin thứ hạng: thống kê, tổng hợp, đánh giá từ các số liệu thực tế để đưa ra nhận xét, kết luận về thực trạng. Phương pháp toán học: sử dụng toán thống kê để xử lí các số liệu qua khảo sát, khảo nghiệm và thử nghiệm. 8. Đóng góp mới của Luận án 8.1. Về mặt lí luận Làm phong phú thêm cơ sở lí luận về bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 8.2. Về mặt thực tiễn Cung cấp bức tranh thực trạng, từ đó xác định được những vấn đề đặt ra về công tác bồi dưỡng NLNN và quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần tạo cơ sở khoa học về khung NLNN giáo viên THPT, làm căn cứ cốt lõi để xác định được mục tiêu, nội dung chương trình bồi dưỡng phù hợp với thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên nói riêng và ĐNGV THPT cả nước nói chung. Đề xuất được các giải pháp quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 9. Các luận điểm bảo vệ 9.1. Quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, góp phần nâng cao chất lượng ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 9 9.2. Quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT cần tác động đến các khâu của quá trình quản lý như kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và KTĐG theo hướng chuẩn hóa về năng lực. 9.3. Xác lập khung NLNN giáo viên THPT là cần thiết để lấy đó làm mục tiêu, thước đo cho quá trình quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 9.4. Quản lý bồi dưỡng NLNN cho ĐNGV THPT hướng tới mục tiêu đạt chuẩn về NLNN, góp phần thực hiện thành công chuẩn hóa ĐNGV THPT các tỉnh Tây Nguyên nói riêng và ĐNGV THPT cả nước nói chung. 10. Cấu trúc của Luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Chương 2: Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Chương 3: Các giải pháp quản lý bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông các tỉnh Tây Nguyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.