Lêi më ®Çu
NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù
ph¸t triÓn ®óng h-íng cña lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt
®Þnh. Do ®ã viÖc nghiªn cøu quy luËt vËn ®éng vµ
nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ
mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng .
Thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghi· x· héi ë ViÖt Nam
lµ thêi kú c¶i biÕn c¸ch m¹ng s©u s¾c, toµn diÖn vµ
triÖt ®Ó vÒ mäi mÆt. Tõ x· héi cò sang x· héi míi
XHCN. Thêi kú ®ã b¾t ®Çu tõ khi giai cÊp v« s¶n lªn
n¾m chÝnh quyÒn. C¸ch m¹ng v« s¶n thµnh c«ng vang
déi vµ kÕt thóc khi ®· x©y dùng xong c¬ së kinh tÕ
chÝnh trÞ t- t-ëng cña x· héi míi. §ã lµ thíi kú x©y
dùng tõ lùc l-îng s¶n xuÊt míi dÉn ®Õn quan hÖ s¶n
xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt míi h×nh thµnh lªn c¸c
quan hÖ së h÷u míi. Tõ c¬ së h¹ tÇng míi h×nh thµnh
nªn kiÕn tróc th-îng tÇng míi. Song trong mét thêi
gian dµi chóng ta kh«ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ chñ
nghÜa x· héi vÒ quy luËt s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan
hÖ s¶n xuÊt t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh
së h÷u ë ViÖt Nam tõ ®ã t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng cña nÒn
kinh tÕ nhiÒn thµnh phÇn. Thùc tÕ cho thÊy mét nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh
thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ hai h×nh thøc së
h÷u trong giai ®o¹n xa kia. V× vËy nghiªn cøu “Quan
hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
1
xuÊt vµ sù ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh së h÷u ë ViÖt
Nam “ cã vai trß quan träng mang tÝnh cÊp thiÕt cao
v× thêi ®¹i ngµy nay chÝnh lµ sù ph¸t triÓn cña nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. Nghiªn
cøu vÊn ®Ò nµy chóng ta cßn thÊy ®-îc ý nghÜa lý
luËn còng nh- thùc tiÔn cña nã hÕt søc s©u s¾c .
Do thêi gian vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn
kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt , chÝnh v× vËy
em kÝnh mong sù gióp ®ì vµ chØ b¶o tËn t×nh cña thÇy
gi¸o.
Em
xin
ch©n
thµnh c¶m ¬n .
2
B. Néi dung
/Lý luËn chung :
1/ ThÕ nµo lµ lùc l-îng s¶n xuÊt ?
Lùc l-îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ cña con
ng-êi víi tù nhiªn h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt . Tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë
tr×nh ®é khèng chÕ tù nhiªn cña con ng-êi. §ã lµ kÕt
qu¶ n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ng-êi t¸c ®éng vµo tù
nhiªn ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt ®¶m b¶o sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn cña loµi ng-êi .
Trong cÊu thµnh cña lùc l-îng s¶n xuÊt,
cã thÓ cã mét vµi ý kiÕn nµo ®ã kh¸c nhau vÒ mét sè
yÕu tè kh¸c cña lùc l-îng s¶n xuÊt , song suy cho
cïng th× chóng ®Òu vËt chÊt ho¸ thµnh hai phÇn chñ
yÕu lµ t- liÖu s¶n xuÊt vµ lùc l-îng con ng-êi .
Trong ®ã t- liÖu s¶n xuÊt ®ãng vai trß lµ kh¸ch thÓ
, cßn con ng-êi lµ chñ thÓ .
T- liÖu s¶n xuÊt ®-îc cÊu thµnh tõ hai bé
phËn ®ã lµ ®èi t-îng lao ®éng vµ t- liÖu lao ®éng .
Th«ng th-êng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph-¬ng tiÖn
lao ®éng cßn ®-îc gäi lµ c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh
tÕ . Trong bÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt nµo c«ng cô s¶n
xuÊt bao giê còng ®ãng vai trß lµ then chèt vµ lµ
chØ tiªu quan träng nhÊt . HiÖn nay c«ng cô s¶n xuÊt
cña con ng-êi kh«ng ngõng ®-îc c¶i thiÖn vµ dÉn ®Õn
3
hoµn thiÖn, nhê thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt ®·
t¹o ra c«ng cô lao ®éng c«ng nghiÖp m¸y mãc hiÖn ®¹i
thay thÕ dÇn lao ®éng cña con ng-êi . Do ®ã c«ng cô
lao ®éng lu«n lµ ®éc nhÊt , c¸ch m¹ng nhÊt cña LLSX
BÊt kú mét thêi ®¹i lÞch sö
nµo, c«ng cô
s¶n xuÊt bao giê còng lµ s¶n phÈm tæng hîp, ®a d¹ng
cña toµn bé nh÷ng phøc hîp kü thuËt ®-îc h×nh thµnh
vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ. Nã lµ sù kÕt hîp cña nhiÒu yÕu tè trong
®ã quan träng nhÊt vµ trùc tiÕp nhÊt lµ trÝ tuÖ con
ng-êi ®-îc nh©n lªn trªn c¬ së kÕ thõa nÒn v¨n minh
vËt chÊt tr-íc ®ã.
N-íc ta lµ mét n-íc giµu tµi nguyªn thiªn
nhiªn, cã nhiÒu n¬i mµ con ng-êi ch-a tõng ®Æt ch©n
®Õn nh-ng nhê vµo tiÕn bé cña KHKT vµ qu¸ tr×nh c«ng
nghÖ tiªn tiÕn, con ng-êi cã thÓ t¹o ra ®-îc s¶n
phÈm míi cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi chÊt l-îng cuéc
sèng vµ gi¸ trÞ cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. ChÝnh
viÖc t×m kiÕm ra c¸c ®èi t-îng lao ®éng míi sÏ trë
thµnh ®éng lùc cuèn hót mäi ho¹t ®éng cu¶ con ng-êi.
T- liÖu lao ®éng dï cã tinh s¶o vµ hiÖn ®¹i
®Õn ®©u nh-ng t¸ch khái con ng-êi th× nã còng kh«ng
ph¸t huy t¸c dông cña chÝnh b¶n th©n . ChÝnh vËy mµ
Lª Nin ®· viÕt : “ lùc lîng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña
toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n , lµ ng-êi lao ®éng
“ . Ngêi lao ®éng víi nh÷ng khinh nghiÖm , thãi
quen lao ®éng , sö dông t- liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra
cña c¶i vËt chÊt . T- liÖu s¶n xuÊt víi t- c¸ch lµ
kh¸ch thÓ cña LLSX, vµ nã chØ ph¸t huy t¸c dông khi
4
nã ®-îc kÕt hîp víi lao ®éng sèng cña con ng-êi .
§¹i héi 7 cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh : “ Sù nghiÖp ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Æt con ng-êi lªn vÞ trÝ hµng ®Çu, vÞ
trÝ trung t©m thèng nhÊt t¨ng tr-ëng kinh tÕ víi
c«ng b»ng khoa häc vµ tiÕn bé x· héi .”
Ng-êi lao ®éng víi t- c¸ch lµ mét bé phËn
cña LLSX x· héi ph¶I lµ ng-êi cã thÓ lùc , cã tri
thøc v¨n ho¸ , cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cao,
cã khinh nghiÖm vµ thãi quen tèt, phÈm chÊt t- c¸ch
lµnh m¹nh, l-¬ng t©m nghÒ nghiÖp vµ tr¸ch nhiÖm cao
trong c«ng viÖc.Tr-íc ®©y do ch-a chó träng ®óng møc
®Õn vÞ trÝ cña ng-êi lao ®éng, chóng ta ch-a biÕt
khai th¸c ph¸t huy mäi søc m¹nh cña nh©n tè con
ng-êi. §µnh r»ng n¨ng lùc vµ kinh nghiÖm SX cña con
ng-êi cßn phô thuéc vµo nh÷ng TLSX hiÖn cã mµ hä
®ang sö dông. Nh-ng tÝch cùc s¸ng t¹o cña hä ®· thóc
®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
2/ Ph¹m trï së h÷u vµ c¬ cÊu së h÷u trong giai
®o¹n tr-íc ®©y (Tr-íc 1986)
a/ Sí h÷u lµ g× ? Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nã.
Theo
quan
®iÓm
cña
M¸c:”së
h÷u
®îc biÓu hiÖn trong nh÷ng h×nh th¸i cña QHSX”. Së
h÷u lµ néi dung bªn trong cña chÝnh thÓ mang tÝnh
thèng nhÊt . TÝnh hiÖn thùc cña së h÷u chØ ®-îc nhËn
thøc mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c quan hÖ gi÷a
c¸c thµnh tè cña QHSX chø kh«ng thÓ nhËn thøc mét
c¸ch trùc tiÕp v× së h÷u lµ tæng hoµ gi÷a c¸c QHSX .
Së h÷u b¾t ®Çu tõ sù chiÕm h÷u giíi tù nhiªn , mang
tÝnh chÊt céng ®ång, h×nh th¸i ®Çu tiªn cña QHSX
5
trong x· héi céng s¶n nguyªn thuû ®Õn h×nh th¸i kinh
tÕ x· héi s¬ tÝnh c¸ nh©n ®èi lËp víi céng ®ång vµ
dÉn ®Õn sù t¸ch biÖt vÒ së h÷u . §ã lµ tiÕn tr×nh tõ
chÕ ®é së h÷u thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n
nguyªn thuû ®Õn chÕ ®é së h÷u c¸ nh©n . Së h÷u ®-îc
h×nh thµnh tõ sù chiÕm h÷u ®èi t-îng ®Ó tiÕn hµnh
s¶n xuÊt tho¶ m·n víi nhu cÇu cña con ng-êi . Do ®ã
së h÷u mang tÝnh chÊt tÊt nhiªn, sù chiÕm h÷u mang
l¹i quyÒn h¹n cho chñ së h÷u . S¶n xuÊt ph¸t triÓn
th× quan hÖ së h÷u ngµy cµng ph¸t triÓn .
Nh- vËy së h÷u lµ mèi quan hÖ con ng-êi
víi con ng-êi trong viÖc chiÕm h÷u TLSX cïng víi c¸c
®iÒu kiÖn s¶n xuÊt . Do ®ã së h÷u lµ mét mÆt cña
QHSX . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña së h÷u lµ mét
qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn tu©n theo quy luËt s¶n
xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX .
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt XH th× néi
dung vµ ph¹m vi cña së h÷u ngµy cµng ®-îc më réng .
b/
C¬
cÊu
së
h÷u
trong
giai
®o¹n
tr-íc
®©y
(tr-íc 1986):
LÞch sö loµi ng-êi ®· tõng tr¶i qua hai
lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®èi víi TLSX ®ã lµ së h÷u tnh©n vµ së h÷u x· héi
Së h÷u x· héi lµ lo¹i h×nh së h÷u mµ trong
®ã nh÷ng TLSX chñ yÕu thuéc vÒ mäi thµnh viªn trong
x· héi . Trªn c¬ së ®ã vÞ trÝ b×nh ®¼ng trong tæ
chøc lao ®éng x· héi vµ ph©n phèi s¶n xuÊt . Môc
®Ých s¶n xuÊt d-íi chÕ ®é c«ng h÷u lµ ®Ó ®¶m b¶o ®êi
6
sèng vµ vËt chÊt cña ng-êi lao ®éng ®-îc n©ng cao.
Së h÷u x· héi ®iÓn h×nh cã hai h×nh thøc c¬ b¶n : Së
h÷u cña thÞ téc, bé l¹c trong x· héi céng s¶n nguyªn
thuû trong ph-¬ng thøc SX céng s¶n nguyªn thuû. Së
h÷u tËp thÓ ( së h÷u hîp t¸c x· )vµ së h÷u toµn d©n(
së h÷u quèc doanh ) trong ph-¬ng thøc SX céng s¶n
chñ nghÜa , mµ giai ®o¹n ®Çu cña CNXH .
Tr-íc ®©y n-íc ta víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch
ho¸ tËp chung quan liªu, bao cÊp, nÒn kinh tÕ tù
cung , tù cÊp. Do ®ã nã chØ tån t¹i hai h×nh thøc së
h÷u chÝnh t-¬ng øng víi thµnh phÇn kinh tÕ quèc
doanh vµ tËp thÓ . Trong nÒn kinh tÕ nµy con ng-êi
kh«ng ®-îc tù do bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ , do ®ã
ch-a xuÊt hiÖn së h÷u t- nh©n mµ chØ tån t¹i hai
h×nh thöc së h÷u ®ã lµ së h÷u tËp thÓ , qu«c doanh
d-íi sù ®iÒu tiÕt gi¸ c¶ cña nhµ n-íc .
/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ë
viÖt nam:
1/ Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n
xuÊt ë n-íc ta hiÖn nay :
NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do
sù ph¸t triÓn cña LLSX mét c¸ch ®óng h-íng . X¸c
®Þnh con ®-êng ®i lªn cña CNXH kh«ng qua giai ®o¹n
ph¸t triÓn cña CNTB, trong ®ã cã vÊn ®Ò ph¸t triÓn
LLSX nh- thÕ nµo lµ nhiÖm vô quan träng mang tÝnh
cÊp b¸ch ë n-íc ta . Nã kh«ng nh÷ng ¶nh h-ëng ®Õn
viÖc ®Þnh h-íng sù ph¸t triÓn LLSX mµ cßn t¸c ®éng
7
trùc tiÕp ®Õn tèc ®é t¨ng tr-ëng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ
- x· héi n-íc nhµ .
BÊt kú sù vËt hiÖn t-îng nµo còng ®Òu cã quy
luËt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã . §èi víi LLSX
còng vËy, nã còng tu©n thñ sù vËn ®éng vµ phÊt triÓn
b»ng biÖn chøng gi÷a tuÇn tù vµ nh¶y vät. TuÇn tù
trong LLSX ®-îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi dÇn
dÇn vÒ sè l-îng cña nã . Nh¶y vät trong LLSX lµ mét
qu¸ trïnh biÕn ®æi s©u s¾c c¨n b¶n vÒ chÊt l-îng cña
nã, lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ chÊt cò sang chÊt míi.
MÆc dï gi÷a h×nh thøc ph¸t triÓn nh¶y vät
vµ tuÇn tù cã sù kh¸c nhau c¬ b¶n song chóng cã mèi
quan hÖ biÖn chøng víi nhau . H×nh thøc ph¸t triÓn
nµy lµm tiÒn ®Ò cho h×nh thøc ph¸t triÓn kia nh- lµ
mèi quan hÖ nh©n qu¶, chóng lµ c¸c giai ®o¹n ph¸t
triÓn cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt .
Giai ®o¹n ph¸t triÓn tuÇn tù vÒ mÆt l-îng
tù nã kh«ng lµm thay ®æi chÊt l-îng cña LLSX mµ chØ
t¹o nªn sù thay ®æi nh÷ng thuéc tÝnh vÒ l-îng, chØ
lµ b-íc chuÈn bÞ tiÒn ®Ò ®Ó chuyÓn sang mét giai
®o¹n ph¸t triÓn míi, cao h¬n, m¹nh h¬n vÒ chÊt . Sù
ph¸t triÓn cã tÝnh c¸ch m¹ng cña LLSX lµ b-íc nh¶y
vät c¨n b¶n t¹o nªn mét chÊt l-îng hoµn tßan míi
trong kÕt cÊu cÊu tróc còng nh- trong mèi quan hÖ
gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh LLSX. Sù ph¸t triÓn trong
LLSX cã ®Æc tÝnh lµm thay ®æi c¨n b¶n nh÷ng t- liÖu
lao ®éng, quy tr×nh c«ng nghÖ c¬ së khoa häc cña SX,
yÕu tè chñ quan trong LLSX .
8
Hµnh trang cña chóng ta ®Ó ®i lªn CNXH lµ
qu¸ thÊp vµ l¹c hËu, kh«ng tËp chung. ChØ cÇn nh×n
l¹i t×nh h×nh SX n«ng nghiÖp: cho ®Õn n¨m 80 n«ng
nghiÖp ch-a v-ît ra khái khu«n khæ cña nÒn SX nhá,
nã chØ míi ®ang ë ng-ìng cöa cña SX hµng ho¸. HiÖn
nay n«ng nghiÖp n-íc ta chiÕm 70 lùc l-îng lao
®éng XH,søc kÐo tr©u bß míi chØ ®¶m b¶o ®-îc 47
diÖn tÝch canh t¸c, søc kÐo b»ng m¸y ®¶m b¶o 37,
cßn l¹i 16 diÖn tÝch ch-a cã søc kÐo ph¶i dïng søc
ng-êi ®Ó thay thÕ .
VÒ tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr×nh ®é kü thuËt
cña ng-êi lao ®éng ë n-íc ta vÉn ®ang cßn thÊp, n¨ng
lùc qu¶n lý cßn kÐm, tû lÖ c¸n bé ë tr×nh ®é ®¹i häc
®¹t 3,7. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù l¹c
hËu ®ã trong LLSX cña n-íc ta hiÖn nay: Mét ®Êt n-íc
võa tho¸t ra khái chÕ ®é phong kiÕn nöa thuéc ®Þa,
l¹i bÞ k×m h·m bëi 30 n¨m chiÕn tranh .
Trong mét thêi gian dµi d-êng nh- chóng ta
®· nhÇm t-ëng r»ng cø cã QHSX XHCN
lµ cã CNXH mµ
nh- quªn ®i r»ng QHSX phaØ dùa trªn c¬ së LLSX hiÖn
cã
chóng ta ®· nãng véi, duy ý chÝ trong viÖc x¸c
®iÞnh b-íc ®i, còng nh- viÖc chän lùa c¸c h×nh thøc
tæ chøc kinh tÕ. Chóng ta gÇn nh- ®ång nhÊt QHSX víi
quan hÖ së h÷u TLSX, ®· tuyÖt ®èi ho¸ thµnh phÇn
kinh tÕ quèc doanh .
Trong LLSX chóng ta chØ chó ý ®Õn TLSX, gia
t¨ng TLSX mét c¸ch thuÇn tuý mµ thiÕu sù c©n xøng
cÇn thiÕt ë yÕu tè con ng-êi c¶ vÒ tr×nh ®é lÉn th¸i
9
®é lao ®éng cña con ng-êi. B¶n th©n con ng-êi lµ yÕu
tè chñ thÓ quan träng nhÊt trong SX, xong ®Æt trong
c¬ chÕ qu¶n lý tËp chung quan liªu bao cÊp nªn con
ng-êi ®· trë thµnh thùc thÓ thô ®éng, n¨ng lùc s¸ng
t¹o bÞ øc chÕ vµ mÊt ®i mét c¸ch tù nhiªn. TÊt c¶
nh÷ng sai lÇm ®ã ®· t¹o nªn sù ng· gôc trong tiÕn
tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX.Trong hoµn c¶nh hiÖn nay
LLSX truyÒn thèng cßn lµ nguån bæ xung quan träng
®èi víi giai ®o¹n chuyÓn tiÕp cña LLSX. §i lªn s¶n
xuÊt XHCN ®ßi hái tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn: hiÖn ®¹i
ho¸ LLSX, kÕt hîp c¸c yÕu tè truyÒn thèng vµ hiÖn
®¹i ®Ó t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, b×nh
th-êng cña LLSX .
Trong thêi ®¹i ngµy nay kh«ng thÓ ®Èy nhanh
hay rót ng¾n thêi h¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña LLSX,
thùc hiÖn nh÷ng b-íc nh¶y vät vÒ chÊt, nÕu kh«ng cã
sù kÕt hîp trong n-íc víi n-íc ngoµi. Nh÷ng tiÕn bé
to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ngµy nay
trªn thÕ giíi, còng nh- tÝnh quèc tÕ ho¸ ngµy cµng
t¨ng cña LLSX ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn nhiÒu quèc gia
.Tõ ®ã chóng ta cã thÓ t¹o nªn sù kÕt hîp nh÷ng tiÕn
bé vÒ LLSX vèn cã trong n-íc ®Ó ®Èy nhanh vµ rót
ng¾n thêi h¹n cña lÞch sö tù nhiªn, v-¬n lªn kÞp
tr×nh ®é cña thÕ giíi vµ trªn c¬ së ®ã chóng ta cã
thÓ x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt hiªn ®¹i, më cöa hîp
t¸c kinh tÕ víi c¸c n-íc b¹n. Nã gióp cho viÖc xo¸
bá t×nh tr¹ng biÖt lËp, khÐp kÝn vµ tr× trÖ vÒ nÒn
kinh tÕ vµ v¨n ho¸ n-íc nhµ .
10
Con ng-êi cã thÓ t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña LLSX, sù t¸c ®éng nµy ®-îc thÓ hiÖn ë
chç con ng-êi cã thÓ ®Èy nhanh hay k×m h·m sù ph¸t
triÓn cña LLSX th«ng qua nh÷ng ho¹t ®éng phï hîp hay
kh«ng phï hîp víi nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña LLSX
víi quy luËt phï hîp cña QHSX. MÆc dï TLSX, tiÒn vèn
khoa häc vµ kü thuËt ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt
®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt, xong tÊt c¶ ph¶i th«ng qua
ho¹t ®éng cña con ng-êi míi ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶
kinh tÕ, nh÷ng gi¸ trÞ míi. Nh÷ng yÕu tè trªn sÏ tån
t¹i d-íi d¹ng tiÒm n¨ng vµ nã sÏ trë thµnh v« hiÖu
ho¸ khi nã kh«ng ®-îc ®Æt trong mèi quan hÖ gi÷a tliÖu lao ®éng vµ ng-êi lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng
.
2/Sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ë ViÖt
Nam:
a/ TÊt yÕu kh¸ch quan cña sù ®a d¹ng ho¸
c¸c h×nh thøc së h÷u ë n-íc ta trong giai ®o¹n hiÖn
nay :
C¸c lo¹i h×nh së h÷u quy ®Þnh c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ t-¬ng øng. Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét nÒn
kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn ph¶i bao gåm
nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ®¬n thuÇn nh- lµ
hai h×nh thøc tr-íc ®©y.
M¸c vµ Lªnin trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch sù
vËn ®éng cña c¸c nÒn kinh tÕ ®· tõng
nãi tån t¹i
trong lÞch sö ®· chØ ra r»ng rÊt hiÕm khi nÒn kinh
tÕ chØ tån t¹i mét thµnh phÇn kinh tÕ duy nhÊt. Thêi
kú qu¸ ®é lªn CNXH lµ thêi kú ®Êu tranh gi÷a hai thÕ
11
lùc míi vµ cò, c¸i cò ®· bÞ tiªu diÖt nh-ng ch-a bÞ
tiªu diÖt h¼n, c¸i míi ®ang n¶y sinh nh-ng ®ang cßn
rÊt non yÕu. Do ®ã trong nÒn kinh tÕ bao gåm nh÷ng
biÖn ph¸p cña thêi kú CNTB còng nh- cña tr-íc XHTB
cßn r¬i rít l¹i vµ cßn cña CNXH. Nh÷ng phÇn ®ã lµ
nh÷ng bé phËn kinh tÕ
cïng tån t¹i bªn c¹nh nhau
trong thêi kú qu¸ ®é hay trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng .
ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nh-ng trong qu¸ tr×nh chuyÓn
®æi ®ã cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n nh-: n¹n thÊt
nghiÖp gia t¨ng tÖ n¹n x· héi ngµy cµng nhiÒu. Trong
nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng nhiÒu nhµ s¶n xuÊt kinh doanh
kh«ng hiÓu quy luËt cung cÇu nªn dÔ dÉn ®Õn khñng
ho¶ng kinh tÕ, lµm cho s¶n xuÊt mÊt æn ®Þnh. Kinh tÕ
thÞ tr-êng còng ®Èy nhanh sù ph©n biÖt giµu nghÌo,
bÊt b×nh ®¼ng trong x· héi. Bªn c¹nh ®ã th× tµi
nguyªn thiªn nhiªn còng bÞ khai th¸c mét c¸ch bõa
b·i, g©y « nhiÔm m«i tr-êng. Do ®ã sù tån t¹i cña
nhiÒu nÒn kinh tÕ gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m
tû lÖ thÊt nghiÖp, thóc ®Èy sù t¨g tr-ëng vµ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ .
b.C¸c h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng XHCN ë n-íc ta hiÖn
nay:
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo chÕ
®é XHCN
ë n-íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò chÕ ®é së h÷u vµ
12
c¸c h×nh thøc së h÷u lu«n thu hót ®-îc sù quan t©m
cña nhiÒu nhµ nghiªn c-ó lý luËn, song ®©y vÉn lµ
vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã rÊt nhiÒu nh÷ng ý kiÕn kh¸c
nhau .
H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng
XHCN, n-íc ta ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña ®-êng
lèi ®æi míi, cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh
thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x-íng vµ l·nh ®¹o toµn
d©n thùc hiÖn. Thùc tiÔn cho thÊy mét nÒn kinh tÕ
nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh
thøc së h÷u nh-:
- Së h÷u toµn d©n.
- Së h÷u Nhµ n-íc.
- Së h÷u tËp thÓ.
- Së h÷u c¸ nh©n.
- Së h÷u Kinh tÕ t- b¶n t- nh©n.
Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn mçi h×nh
thøc nãi trªn cã ®Þa vÞ vµ vai trß kh¸c nhau. §Þa vÞ
cña chóng phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña LLSX, tiÕn
tr×nh cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh h-íng XHCN. Thõa nhËn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh
së h÷u kh«ng ®ång nghÜa víi sù chÊp nhËn chÕ ®é
ng-êi ¸p bøc bãc lét con ng-êi. ViÖc x©y dùng nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc ®a d¹ng
ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX. Tuy mhiªn kinh tÕ
thÞ tr-êng mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ
theo ®Þnh h-íng XHCN, chÝnh v× vËy viÖc ®a d¹ng ho¸
c¸c h×nh thøc së h÷u mang nÐt ®éc ®o¸ riªng. Sù h×nh
13
thµnh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch ®a d¹ng c¸c h×nh thøc
së h÷u cho phÐp gi¶i phãng ®-îc c¸c n¨ng lùc s¶n
xuÊt, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi
sèng nh©n d©n .
3/Sù phï hîp cña QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
cña LLSX
a/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt
:
TÝnh chÊt cña lùc l-îng s¶n xuÊt lµ tÝnh
chÊt cña TLLD vµ ng-êi lao ®éng. Khi c«ng cô s¶n
xuÊt ®-îc sö dông bëi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n
xuÊt ra mét s¶n phÈm cho
XH kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng
cña nhiÒu ng-êi. C«ng cô s¶n xuÊt ®-îc nhiÒu ng-êi
sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra c¸c vËt phÈm th× LLSX mang
tÝnh chÊt x· héi .
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cñaTLLD mµ ®Æc biÖt lµ
CCSX, lµ th-íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña
con ng-êi. §ång thêi nã còng lµ tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ
tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c thêi ®¹i,
x· héi kh¸c nhau. ChÝnh c«ng cô s¶n xuÊt vµ ph-¬ng
tiÖn lao ®éng kÕt hîp víi lao ®éng s¸ng t¹o cña con
ng-êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng xuÊt lao ®éng
b/ Lùc l-îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn , biÕn ®æi cña c¸c h×nh thøc së h÷u
§Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m
bít lao ®éng nÆng nhäc, con ng-êi kh«ng ngõng c¶i
tiÕn hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o ra c¸c c«ng cô s¶n xuÊt
14
míi. §ång thêi sù tiÕn bé cña c«ng cô tri thøc khoa
häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña
ng-êi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè
n¨ng ®éng nµy cña LLSX ®ßi hái QHSX ph¶i thÝch øng
víi nã. LLSX quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn
cña QHSX tõ ®ã nã quy ®Þnh sù ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi
cña quan hÖ së h÷u.
Sù lín m¹nh cña LLSX ®· dÉn
®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t- nh©n tb¶n chñ nghÜa. Chóng ta biÕt r»ng, c¸c quan hÖ së
h÷u XHCN xuÊt hiÖn khi LLSX ®· trë nªn m©u thuÉn víi
h×nh thøc chiÕm h÷u t- b¶n t- nh©n. Nh-ng nã vÉn
ch-a hoµn toµ x· héi ho¸ trong ph¹m vi toµn x· héi.
Chóng ta thÊy r»ng chØ cã thÓ ph¸t triÓn nÒn s¶n
xuÊt hµng ho¸ dùa trªn c¬ së ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh
thøc së h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ míi t¹o ra sù
liªn kÕt vµ tÝnh ®an xen gi÷a chóng th× míi cã thÓ
®-a mét nÒn s¶n xuÊt lín thóc ®Èy cho LLSX ph¸t
triÓn. Trªn c¬ së ®ã x¸c lËp mèi quan hÖ s¶n xuÊt
míi vµ quan hÖ së h÷u nãi riªng .
c/ Sù t¸c ®éng trë l¹i cña sù da d¹ng ho¸ c¸c h×nh
thøc së h÷u ®èi víi lùc l-îng s¶n xuÊt:
MÆc dï sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u bÞ
chi phèi bëi LLSX víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc
®a
d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u nãi riªng hay QHSH nãi
chung còng cã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi LLSX. Khi
quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn nã thóc ®Èy LLSX ph¸t
triÓn theo mèi quan hÖ së h÷u hay h×nh thøc së h÷u
®ã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX. Kh«ng
15
nh÷ng thÕ mµ nã ®Þnh h-íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho LLSX
ph¸t triÓn .
NÕu quan hÖ së h÷u ph¸t triÓn l¹c hËu h¬n
so víi LLSX th× tÊt yÕu QHSH sÏ lµ siÒng xÝch k×m
h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Trong quan hÖ s¶n xuÊt
chiÕm h÷u n« lÖ ra ®êi b»ng nh÷ng h×nh thøc lao ®éng
khæ sai, thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX
vµ chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ ®· ®¹t ®-îc nh÷ng kú tÝch
to lín trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i .
Tãm lai : Quy luËt vÒ sù phï hîp cña QHSX nãi
chung, QHSH nãi riªng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña LLSX lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn
x· héi. D-íi t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù
ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña ph-¬ng
thøc s¶n xuÊt, tuy nhiªn sù phï hîp nµy ph¶i lµ sù
phï hîp biÖn chøng, sù phï hîp kh«ng lo¹i trõ m©u
thuÉn .
LLSX nh- chóng ta ®· thÊy lu«n lu«n n»m
trong quan hÖ biÖn chøng víi quan hÖ s¶n xuÊt. LLSX
®-îc ph¸t triÓn nhanh hay chËm vÒ sè l-îng hay chÊt
l-îng còng nh- tèc ®é hiÖu qu¶ phï hîp cña nã phô
thuéc vµo rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh-: QHSX cã phï hîp víi
nã hay kh«ng. Ch¼ng h¹n khi LLSX ch-a ph¸t triÓn ®Õn
mét tr×nh ®é cao, nhu cÇu x· héi ch-a ph¶i lµ mét
tÊt yÕu th× viÖc ®a d¹ng c¸c quan hÖ së h÷u th«ng
qua sù tån t¹i cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c
nhau, sÏ më ra nh÷ng
kh¶ n¨ng cho LLSX tiÕp tôc
ph¸t triÓn. Ng-îc l¹i, nÕu gi÷a LLSX vµ QHSX cã
nh÷ng m©u thuÉn th× kh«ng nh÷ng QHSX lçi thêi mµ
16
ngay c¶ QHSX ®i qu¸ víi LLSX còng sÏ c¶n trë, k×m
h·m sù ph¸t triÓn cña LLSX. Nh-ng QHSX lu«n lu«n
®-îc ®æi míi hoµn thiÖn cho phï hîp víi LLSX th× khi
®ã qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝch luü vÒ l-îng cña LLSX sÏ
nhanh h¬n, m©u thuÉn gi÷a chóng sÏ ®-îc gi¶i quyÕt
kÞp thêi. Do ®ã b-íc nh¶y vät trong sù ph¸t triÓn
cña nã cã thÓ diÔn ra sím h¬n. ChÝnh viÖc hoµn thiÖn
QHSX quyÕt ®Þnh nh÷ng nhÞp ®é tiÕn bé kkoa häc kü
thuËt vµo sù tiÕn bé cña hÖ thèng LLSX.
4/ Quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù ph¸t triÓn cña
LLSX víi sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u
Tr-íc ®©y nãi ®Õn CNXH chóng ta th-êng nãi
®Õn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t- liÖu s¶n xuÊt gi÷a hai
h×nh thøc toµn d©n vµ tËp thÓ. ë n-íc ta tõ §¹i héi
thø 6 cña §¶ng ®Õn nay ®· h¬n m-êi 10 n¨m thùc hiÖn
®-êng lèi ®æi míi chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp chung
quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù
qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng XHCN Thµnh tùu
®¹t ®-îc trong 10 n¨m qua ®· kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng
®¾n cña ®-êng lèi ®ã ®Õn nay .
Víi quan ®iÓm ®ã ph¶i ch¨ng ®a d¹ng ho¸ c¸c
h×nh thøc së h÷u chØ khi LLSX cßn thÊp kÐm, cßn khi
LLSX ph¸t triÓn cao th× l¹i ®i ®Õn ®¬n nhÊt ho¸.
Thùc tÕ lÞchsö cho thÊy LLSX x· héi kh«ng ngõng ph¸t
triÓn, ph©n c«ng lao ®éng ngµy cµng s©u, cïng víi sù
ph¸t triÓn cña LLSX th× h×nh thøc vÒ t- liÖu SX cµng
trë nªn ®a d¹ng. Khi ph©n c«ng lao ®éng trong mçi
17
n-íc còng nh- quèc tÕ còng nh- khu vùc ngµy cµng s©u
khi LLSX x· héi ho¸ cao th× c¸c h×nh thøc SH vÒ TLSX
ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng. Trong c¸c n-íc t- b¶n
ph¸t triÓn còng nh- trong c¸c n-íc kh¸c ®Òu xuÊt
hiÖn rÊt nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ TLSX kh¸c nhau.
Râ rµng xu h-íng ngµy cµng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc
së h÷u vÒ TLSX g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc
l-îng s¶n xuÊt cña ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi
lµ mét xu h-íng tÊt yÕu, lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sötù nhiªn vµ lµ mét quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi.
§ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh x· héi hãa s¶n xuÊt c¶ vÒ
LLSX lÉn quan hÖ s¶n xuÊt.
18
KÕt luËn
G¾n liÒn víi qu¸ tr×nh h×nh thµnh ph¸t
triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng trong x· héi vµ ®a d¹ng
ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh
phÇn. ChÝnh sù ph¸t triÓn cña LLSX vµ sù ph©n c«ng
lao ®éng x· héi, sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u
®· nÈy sinh ra nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, nã lµ ®éng
lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt hay nãi mét c¸ch kh¸c chÝnh sù ®a d¹ng ho¸ c¸c
h×nh thøc còng lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña LLSX, gãp phÇn n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh
mÏ.
Nh- vËy, nghiªn cøu quan hÖ biÖn chøng gi÷a sù
ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c
h×nh thøc së h÷u ë ViÖt Nam lµ hÕt søc cÇn thiÕt vµ
cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay.V× qua nghiªn cøu
®Ò tµi nµy chóng ta thÊy ®-îc: Trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng, sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ ®a
d¹ng ho¸ cã rÊt nhiÒu t¸c dông m¹nh mÏ, tÝch cùc ®Õn
sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n-íc nhµ. Nã ®· ®-a ®Êt
n-íc ra khái nghÌo nµn l¹c hËu, tiÕn lªn chñ nghÜa
x· héi nhÊt lµ sau 10 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi
míi. Tuy nhiªn thùc tr¹ng LLSX ë n-íc ta vÉn cßn
trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm so víi c¸c n-íc trªn thÕ
giíi. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ n¾m
v÷ng vµ vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt víi LLSX,
19
x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ qu¶n lý nÒn kinh
tÕ ngµy mét tèt h¬n.
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc së
h÷u, ®Ó ®¶m b¶o ®Þnh h-íng XHCN, cÇn gi¶i quyÕt 2
vÊn ®Ò c¬ b¶n sau:
-Thø nhÊt: Ph¶i ®¶m b¶o kinh tÕ nhµ n-íc gi÷
®-îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, nã ph¶i gi÷
vÞ trÝ then chèt theo ®óng quü ®¹o cña CNXH.
-Thø hai: §Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn thµnh
phÇn kinh tÕ t- b¶n nhµ n-íc d-íi mäi h×nh thøc. §©y
lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu cña mét chu kú s¶n
xuÊt kinh doanh, cho phÐp ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc
l-îng s¶n xuÊt, tiÕp cËn víi v¨n minh thÕ giíi.
-ý nghÜa b¶n th©n: ®©y lµ ®Ò tµi mang mét ý
nghÜa s©u s¾c. Qua nghiªn cøu ®Ò tµi nµy gióp em cã
thªm nhËn thøc, hiÓu biÕt mét c¸ch toµn diÖn vÒ c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ x· héi,vÊn ®Ò ph¸t triÓn lùc
l-îng s¶n xuÊt hiÖn nay cña ®Êt n-íc. Nã hÕt søc bæ
Ých cho viÖc nghiªn cøu vµ häc tËp cña mét sinh viªn
kinh tÕ ®ång thêi nã còng gióp cho chóng ta nhËn
thøc ®óng ®¾n vÒ nÒn kinh tÕ n-íc nhµ.
20
- Xem thêm -