Më ®Çu
Cïng víi xu thÕ cña thêi ®¹i vµ thÕ giíi th×
viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cña ViÖt Nam
lµ tÊt yÕu. Vµo nh÷ng n¨m 70 , cuèi nh÷ng n¨m 80 cña
thÕ kû XX , khi mµ nh÷ng khñng ho¶ng kinh tÕ trong hÖ
thèng c¸c n-íc x· héi chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn ®Õn
®Ønh ®iÓm, ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi t×nh tr¹ng
nµy . Tr-íc t×nh h×nh nµy , §¶ng vµ Nhµ n-íc ta ®·
quyÕt ®Þnh chuyÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc tõ c¬ chÕ tËp
trung quan liªu , bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng, mµ mèc ®¸nh dÊu lµ §¹i héi §¶ng VI (th¸ng 12
n¨m 1986).
Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn
nhÊt cho tíi nay víi rÊt nhiÒu mÆt -u ®IÓm. Tuy
nhiªn, trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng , n-íc ta kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n .
Theo quan ®IÓn triÕt häc duy vËt biÖn chøng th× bÊt
cø mét sù vËt , hiÖn t-îng nµo còng chøa ®ùng trong
nã nh÷ng m©u thuÉn cña c¸c mÆt ®èi lËp . §iÒu nµy
còng ®óng trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng ë ViÖt Nam
hiÖn nay, trong lßng nã ®ang chøa ®ùng c¸c m©u thuÉn
. Trong giai ®o¹n chuyÓn tiÕp nµy , tr-íc hÕt ®ã lµ
m©u thuÉn cña sù xuÊt hiÖn c¬ chÕ míi cña nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng vµ c¬ chÕ cò trong nÒn kinh tÕ tËp trung ,
quan liªu , bao cÊp ; m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t
triÓn víi kiÕn tróc th-îng tÇng vÒ mÆt chÝnh trÞ ,
ph¸p lý , quan ®iÓm , t- t-ëng . M©u thuÉn gi÷a tÝnh
tù ph¸t cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng (theo
chñ nghÜa t- b¶n) víi ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ,
m©u thuÉn gi÷a mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc cña kinh
tÕ thÞ trêng…
Nh÷ng m©u thuÉn nµy ®ang hiÖn diÖn vµ t¸c ®éng
m¹nh mÏ tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n-íc
. ViÖc nhËn thøc râ vÊn ®Ò nµy vµ gi¶i quyÕt chóng cã
ý nghÜa v« cïng quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay . §©y lµ nhiÖm vô hµng
®Çu cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta .
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy vµ
b»ng nh÷ng kiÕn thøc thu ®-îc trong n¨m häc võa qua
1
t«i chän ®Ò tµi: "Ph©n tÝch vÞ trÝ vµ néi dung cña
quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp
trong hÖ thèng phÐp biÖn chøng duy vËt? ý nghÜa
ph-¬ng ph¸p luËn? Sù vËn dông cña §¶ng ta trong ®-êng
lèi ®æi míi ®Êt n-íc?"
2
I. C¬ së lý luËn
I.1.LÞch sö nh÷ng t- t-ëng triÕt häc chñ nghÜa duy vËt
tr-íc M¸c vÒ m©u thuÉn
Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i
kh¸c nhau vµ c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cao cña c¸c tt-ëng triÕt häc nh©n lo¹i c¸c quan niÖm vÒ m©u thuÉn
kh¸c nhau còng thay ®æi. Mçi thêi ®¹i , mçi tr-êng
ph¸i l¹i cã nh÷ng lý gi¶i kh¸c nhau vÒ m©u thuÉn ,
vÒ c¸c mÆt ®èi lËp , v× triÕt häc lu«n ph¸t sinh tõ
nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö nhÊt ®Þnh . Thø nhÊt lµ triÕt
häc thêi cæ ®¹i mµ ®iÓn h×nh lµ ba nÒn triÕt häc lín
®ã lµ Trung Hoa , Hy L¹p vµ Ên §é .
TriÕt häc Trung Hoa ®· xuÊt hiÖn rÊt l©u vµo cuèi
thÕ kû thø II tr-íc c«ng nguyªn. Tuy nhiªn , ph¶i ®Õn
cuèi thêi Xu©n thu _ ChiÐn quèc , c¸c hÖ thèng triÕt
häc lín cña Trung Quèc míi xuÊt hiÖn . Nh÷ng quan
®iÓm biÖn chøng vÒ m©u thuÉn thêi kú nµy xuÊt hiÖn
tuy cßn s¬ khai. VÝ dô nh- tr-êng ph¸i ¢m – D-¬ng.
ph¸i ¢m – D-¬ng nh×n nhËn mäi tån t¹i kh«ng ph¶i
trong tÝnh ®ång nhÊt tuyÖt ®èi còng kh«ng ph¶i trong
sù lo¹i trõ biÖt lËp kh«ng thÓ t-¬ng ®ång . Tr¸i l¹i
tÊt c¶ bao hµm sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp gäi
lµ sù thèng nhÊt ¢m – D-¬ng. Quy luËt nay thõa nhËn
mäi thùc t¹i trªn tinh thÇn biÖn chøng lµ trong c¸i
mÆt ®èi lËp kia – Ýt nhÊt còng ë tr¹ng th¸i tiÒm n¨ng
sinh thµnh. TriÕt häc Ên §é th× ®a ra ph¹m trï “v«
ng¶”, “v« thêng”(cña tr¬ng ph¸i PhËt Quèc ). “Mét
tån t¹i “ nµo ®ã ch¼ng ph¶i lµ nã mµ lµ “tæng hîp”,
“héi häp” cña nh÷ng c¸i kh«ng ph¶i lµ nã mµ nhê héi
®ñ nh©n – duyªn . Kh«ng cã tån t¹i nµo ®éc lËp tuyÖt
®èi víi tån t¹i kh¸c Nh-ng ®· nh- vËy th× tÊt yÕu
ph¶i ®i ®Õn mét kh¼ng ®Þnh vÒ lÏ v« th-êng . V«
thêng lµ ch¼ng “thêng h»ng” , “thêng h»ng “ lµ c¸i
bÊt biÕn, ch¼ng bÊt biÕn lµ biÕn ®éng , biÕn tøc lµ
biÕn ®éng . Cã thÓ nãi , cïng víi sù ph¸t triÓn cña
c¸c h×nh thøc kinh tÕ – x· héi c¸c t- t-ëng vÒ m©u
thuÉn còng ngµy cµng râ nÐt.
Hªraclit – nhµ triÕt häc lín nhÊt cña Hy L¹p cæ
®¹i ë thêi kú ®Çu cña nã th× pháng ®o¸n r»ng: m©u
thuÉn tån t¹i trong mäi sù vËt cña thÕ giíi . Theo
3
«ng , c¸c mÆt ®èi lËp g¾n bã , quy ®Þnh , rµng buéc
víi nhau. Heraclit cßn kh¼ng ®Þnh vò trô lµ mét thÓ
thèng nhÊt nh-ng trong lßng nã lu«n diÔn ra c¸c cuéc
®Êu tranh cña c¸c lùc l-îng ®èi lËp, nhê vËy vò trô
tån t¹i vµ vËn ®éng . V× thÕ ®Êu tranh lµ “cha ®Î cña
tÊt c¶ , lµ «ng hoµng cña tÊt c¶”.
Tr¶i qua h¬n mét ngµn n¨m ®ªm dµi trung cæ , nÒn
triÕt häc thêi kú nµy chñ yÕu lµ triÕt häc linh viÖn
tËp trung vµo c¸i chung vµ c¸i riªng . Sang ®Õn triÕt
häc T©y ¢u thêi phôc h-ng vµ cËn ®¹i cïng víi nh÷ng
thµnh tùu vÒ khoa häc tù nhiªn th× sù ®Êu tranh gi÷a
triÕt häc duy t©m vµ triÕt häc duy vËt còng diÔn ra
hÕt søc gay g¾t . Nh-ng c¸c quan ®IÓm thêi kú nµy vÉn
r¬i nhiÒu vµo siªu h×nh , m¸y mãc .Tíi triÕt häc cæ
®iÓn §øc
míi thùc sù bao hµm nh÷ng t- t-ëng triÕt
häc tiÕn bé . C¸ch m¹ng vµ khoa häc . TriÕt häc cæ
diÓn §øc ®· ®¹t ®-îc tr×nh ®é kh¸i qu¸t vµ t- duy
trõu t-îng rÊt
cao víi nh÷ng hÖ thèng kÕt cÊu chÆt
chÏ , thÓ hiÖn mét tr×nh ®é t- duy tµi biÖn th©m cao
v-ît xa tÝnh trùc quan , siªu h×nh cña nÒn triÕt häc
Anh – Ph¸p ë thÕ kû XVII – XVIII, do vËy c¸c t- t-ëng
triÕt häc vÒ m©u thuÉn ®· cã nh÷ng b-íc tiÕn ®¸ng kÓ
§¹i biÓu ®Æc tr-ng cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc lµ
Hªghen .
I.2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ m©u
thuÉn.
Mçi sù vËt hiÖn t-îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ
thèng nhÊt ®-îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt ®èi lËp , c¸c
thuéc tÝnh , c¸c khuynh h-íng ph¸t triÓn ng-îc chiÒu
nhau , ®èi lËp nhau…
*Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp .
Kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp trong quy luËt m©u thuÉn lµ
sù kh¸i qu¸t c¸c mÆt , c¸c khuynh h-íng , c¸c thuéc
tÝnh tr¸i ng-îc nhau trong mét chØnh thÓ lµm nªn sù
vËt , hiÖn t-îng . Mçi m©u thuÉn ph¶i cã hai mÆt ®èi
lËp . Nh-ng kh«ng ph¶i hai mÆt ®èi lËp bÊt kú cña mét
mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn . ChØ nh÷ng
mÆt ®èi lËp nµo n»m trong mét chØnh thÓ cã quan hÖ
kh¨ng khÝt víi nhau , t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau míi
t¹o thµnh m©u thuÉn . M©u thuÉm lµ mét chØnh thÓ,
4
trong ®ã c¸c mÆt ®èi lËp võa ®Êu tranh , võa thèng
nhÊt víi nhau .
Trong mét m©u thuÉn , hai mÆt ®èi lËp cã quan hÖ
thèng nhÊt víi nhau. Kh¸i niÖm “thèng nhÊt” trong quy
luËt m©u thuÉn cã nghÜa lµ hai mÆt ®èi lËp liªn hÖ
víi nhau, rµng buéc nhau , quy ®Þnh nhau ,mÆt nµy lÊy
mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i cña m×nh . NÕu thiÕu mét
trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt
®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt . Bëi vËy sù
thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ
thiÕu ®-îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt , hiÖn
t-îng nµo vµ ng-îc l¹i . VÝ dô :trong sinh vËt hai
mÆt ®èi lËp ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸ thèng nhÊt víi nhau ,
nÕu chØ lµ mét qu¸ tr×nh th× sinh vËt sÏ bÞ chÕt
.Trong x· héi t- b¶n , giai cÊp t- s¶n vµ giai cÊp v«
s¶n lµ hai mÆt ®èi lËp thèng nhÊt víi nhau , nÕu
kh«ng cã giai cÊp v« s¶n víi t- c¸ch lµ giai cÊp b¸n
søc lao ®éng cho giai cÊp t- s¶n , th× còng kh«ng cã
giai cÊp t- s¶n tån t¹i víi t- c¸ch lµ mét giai cÊp
mua søc lao ®éng cña giai cÊp v« s¶n ®Ó bãc lét gi¸
trÞ thÆng d…
Tuy nhiªn , khai niÖm “thèng nhÊt “ nµy chØ mang
tÝnh t-¬ng ®èi . B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm còng ®·
nãi lªn tÝnh chÊt t-¬ng ®èi cña nã .
Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét
sù vËt kh«ng t¸ch rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a
chóng . Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i träng
cïng mét sù vËt thèng nhÊt nh- mét chØnh thÓ trän vÑn
nh-ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸
lÉn nh©u t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n
sù vËt . Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ , bµi trõ , phñ ®Þnh
lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp trong thÕ giíi kh¸ch
quan thÓ hiÖn d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau .
VÝ dô : lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÈt
trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp , m©u thuÉn gi÷a
lùc l-îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c
hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ gay g¾t .
ChØ cã thÓ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng
rÊt nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i
quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n.
5
Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®-îc chia thµnh
nhiÒu giai ®o¹n . Th«ng th-êng khi nã míi xuÊt hiÖn ,
hai mÆt ®èi lËp ch-a thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t
ng-êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau . TÊt nhiªn
kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®-îc gäi lµ
m©u thuÉn . ChØ nh÷ng sù kh¸c nhau nµo cïng tån t¹i
trong cïng mét sù vËt cã liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau ,
ph¸t triÓn ng-îc chiÒu nhau , t¹o thµnh ®éng lùc bªn
trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp ®ã míi
h×nh thµnh b-íc ®Çu cña mét m©u thuÉn . Khi hai mÆt
®èi lËp
cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn xung ®ét
gay g¾t , nã biÕn thµnh ®éc lËp . Sù vËt cò mÊt ®i ,
sù vËt míi h×nh thµnh . Sau khi m©u thuÉn ®-îc gi¶i
quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®-îc thay
thÕ bëi sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi , hai
mÆt ®èi lËp
míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh
m©u thuÉn .M©u thuÉn ®-îc gi¶i quyÕt , sù vËt míi
xuÊt hiÖn . Cø nh- thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp
lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp ®Õn cao .
ChÝnh v× vËy Lªnin kh¼ng ®Þnh “sù ph¸t triÓn lµ mét
cuéc ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp “.
Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu
tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp , Lªnin chØ ra r»ng :’MÆc
dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi
ý nghÜa lµ chÝnh nã – nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c
mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®-îc sù vËt , sù
vËt tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan . Song b¶n th©n
sù thèng nhÊt chØ lµ t¹m thêi . §Êu tranh cña c¸c mÆt
®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi . Nã diÔn ra th-êng xuyªn ,
liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt . KÓ
c¶ trong tr¹ng th¸i æn ®Þnh , còng nh- khi chuyÓn ho¸
nh¶y vät vÒ chÊt . Lªnin viÕt :”sù thèng nhÊt (phï
hîp , ®ång nhÊt ,t¸c dông ngang nhau )cña c¸c mÆt ®èi
lËp lµ cã ®iÒu kiªn , t¹m thêi , thoang qua trong
t-¬ng ®èi . Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ
lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh- sù ph¸t triÓn , sù vËn
®éng tuyÖt ®èi”.
*ChuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp .
Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt
®èi lËp ®Òu dÉn tíi sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng . ChØ cã
6
sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét
tr×nh ®é nhÊt ®Þnh , héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt
míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸ , bµi trõ , phñ ®Þnh lÉn nhau
. Trong giíi tù nhiªn , chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi
lËp th-êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t , cßn trong x·
héi chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra nhÊt thiÕt
ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng-êi
Do ®ã , kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt
®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n ,
m¸y mãc . Th«ng th-êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo
hai ph-¬ng thøc :
+Ph-¬ng thøc thø nhÊt :MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸
thµnh mÆt ®èi lËp kia nh-ng ë mét tr×nh ®é cao h¬n
xÐt vÒ ph-¬ng diÖn chÊt cña sù vËt .
VÝ dô :Lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau
®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao
h¬n.
+Ph-¬ng thøc thø hai:C¶ hai mÆt ®èi lËp ®Òu
chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn
toµn míi .
VÝ dô :NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn ho¸ tõ nÒn
kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , quan liªu , bao cÊp
sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ
n-íc theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa .
Tõ m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi thùc
, bÊt kú sù vËt , hiÖn t-îng nµo còng chøa ®ùng trong
nã nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h-íng ph¸t
triÓn ng-îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña
c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u
thuÉn . M©u thuÉn lµ hiÖn t-îng kh¸ch quan , phæ biÕn
cña thÕ giíi . M©u thuÉn ®-îc gi¶i quyÕt , sù vËt cò
mÊt ®i , sù vËt míi h×nh thµnh . Sù vËt míi l¹i n¶y
sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi .
C¸c mÆt ®èi lËp nµy ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ
®Þnh lÉn nhau dÓ t¹o thµnh sù vËt míi h¬n . Cø nhvËy c¸c sù vËt , hiªn t-îng trong thÕ giíi kh¸ch quan
th-êng xuyªn biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng . V×
vËy m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña
mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
7
II. TÝnh tÊt yÕu vµ m©u thuÉn b¶n chÊt cña nÒn kinh
tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam.
II.1. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ trÜnh x©y dùng nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng ë ViÖt Nam.
* ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét tÊt yÕu
kh¸ch quan trong qu¾ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt
n-íc .
Nh- ®· biÕt ,kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét kiÓu tæ
chøc kinh tÕ ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt cña
v¨n minh nh©n lo¹i .Tõ tr-íc ®Õn nay nã tån t¹i vµ
ph¸t triÓn chñ yÕu d-íi chñ nghÜa t- b¶n. Ngµy nay ,
kinh tÕ thÞ tr-êng t- b¶n chñ nghÜa ®· ph¸t triÓn tíi
tr×nh ®é kh¸ cao vµ phån thÞnh ë c¸c n-íc t- b¶n ph¸t
triÓn
Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ tr-êng t- b¶n chñ nghÜa
kh«ng ph¶i lµ v¹n n¨ng. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc nã cßn
cã mÆt tr¸i , cã khuyÕt tËt tõ trong b¶n chÊt cña nã
do chÕ ®é së h÷u t- b¶n t- nh©n vÒ t- liÖu s¶n xuÊt
chi phèi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt , cµng ngµy m©u thuÉn cña chñ nghÜa t- b¶n cµng
béc lé s©u s¾c , kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc c¸c vÊn ®Ò x·
héi , lµm t¨ng thªm bÊt c«ng vµ bÊt æn cña x· héi ,
®µo s©u thªn hè ng¨n c¸ch gi÷a ng-êi giµu vµ ng-êi
nghÌo. ChÝnh v× thÕ mµ , nh- C.M¸c ®· ph©n tÝch vµ dù
b¸o , chñ nghÜa t- b¶n tÊt yÕu ph¶i ®-îc thay thÕ bëi
mét ph-¬ng thøc s¶n xuÊt vµ chÕ ®é míi v¨n minh h¬n ,
nh©n ®¹o h¬n. Chñ nghÜa t- b¶n , mÆc dï ®· vµ ®ang
t×m mäi c¸ch ®Ó tù ®iÒu chØnh vµ tù thÝch nghi, nh-ng
do m©u thuÉn tõ trong b¶n chÊt cña nã , chñ nghÜa tb¶n kh«ng thÓ tù gi¶i quyÕt ®-îc , cã ch¨ng nã chØ
t¹m thêi xoa dÞu ®-îc chõng nµo m©u thuÉn mµ th«i .
NÒn kinh tÕ thÞ tr-êng t- b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i ®ang
ngµy cµng thÓ hiÖn xu h-íng tù phñ ®Þnh vµ tù tiÕn
ho¸ ®Ó chuyÓn sang mét giai ®o¹n hËu c«ng nghiÖp
,
theo xu h-íng x· héi ho¸ . §©y lµ tÊt yÕu kh¸ch quan
, lµ quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi . Nh©n lo¹i muèn
tiÕn lªn , x· héi muèn ph¸t triÓn th× døt kho¸t kh«ng
thÓ dõng l¹i ë kinh tÕ thÞ tr-êng t- b¶n chñ nghÜa .
M« h×nh chñ nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt lµ mét kiÓu
tæ chøc x· héi , tæ chøc kinh tÕ muèn sím kh¾c phôc
8
khuyÕt tËt cña chñ nghÜa t- b¶n, muèn nhanh chãng x©y
dùng mét x· héi tèt ®Ñp h¬n , mét ph-¬ng thøc s¶n
xuÊt v¨n minh hiÖn ®¹i h¬n chñ nghÜa t- b¶n . Nh-ng
cã lÏ , do n«n nãng , lµm tr¸i quy luËt , kh«ng n¨ng
®éng , kÞp thêi ®iÒu chØnh khi cÇn thiÕt cho nªn rót
côc ®· kh«ng thµnh c«ng . Liªn X« kh¾c phôc sù nãng
véi b»n c¸ch ®a ra thùc hiÖn “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi
“(NEP) mµ néi dung c¬ b¶n cña nã lµ khuyÕn khÝch ph¸t
triÓn kinh tÕ hµng ho¸, chÊp nhËn ë møc ®é nhÊt ®Þnh
c¬ chÕ thÞ tr-êng Muèn thÕ , Nga cÇn ph¶i sö dông
quan hÖ tiÒn tÖ – hµng ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ hµng
ho¸ nhiÒu thµnh phÇn , ®Æc biÖt lµ sö dông chñ nghÜa
t- b¶n nhµ n-íc ®Ó ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt .
Tuy chØ míi thùc hiÖn trong mét thêi gian ng¾n nh-ng
NEP ®· ®em l¹i nh÷ng kÕ qu¶ tÝch cùc cho n-íc
Nga:håi phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ bÞ chiÕn tranh tµn
ph¸, nhiÒu nghµnh kinh tÕ ho¹t ®éng n¨ng ®éng , nhén
nhÞp h¬n . TiÕc r»ng , t- tuëng cña V.I.Lªnin vÒ x©y
dùng chñ nghÜa x· héi víi chÝnh s¸ch NEP ®· kh«ng
®-îc tiÕp tôc thùc hiÖn sau ®ã .
Vµo cuèi nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû XX, nh÷ng khuyÕt
tËt cña m« h×nh kinh tÕ X« ViÕt béc lé ra rÊt râ céng
víi sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c l·nh ®¹o , qu¶n lý lóc
bÊy giê ®· lµm cho c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x·
héi ë Liªn X« vµ c¸c n-íc §«ng ¢u r¬i vµo t×nh tr¹ng
khñng ho¶ng tr× trÖ . Mét sè nhµ l·nh ®¹o chñ chèt
cña §¶ng vµ Nhµ n-íc Liªn X« lóc ®ã muèn thay ®æi
t×nh h×nh b»ng c«ng cuéc c¶i c¸ch , c¶i tæ nh-ng víi
mét “ t duy” chÝnh trÞ míi , hä ®· m¾c sai lÇm
nghiªm träng cùc ®oan , phiÕn diÖn ®·n tíi sù tan r·
cña Liªn X« vµ sù sôp ®æ cña hÖ thèng x· héi chñ
nghÜa thÕ giíi , ®· lµm lé râ nh÷ng khuyÕt tËt cña m«
h×nh kinh tÕ cøng nh¾c , phi thÞ tr-êng , mÆc dï
nh÷ng khuyÕt tËt ®ã kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n tÊt yÕu
dÉn tíi sù sôp ®æ .
ViÖt nam lµ mét n-íc nghÌo , kinh tÕ kü thuËt l¹c
h©u , tr×nh ®é x· héi cßn thÊp, bÞ chiÕn tranh tµn
ph¸ nÆng nÒ , di lªn chñ nghÜa x· héi lµ môc tiªu lý
t-ëng cña nh÷ng ng-êi céng s¶n vµ nh©n d©n ViÖt Nam ,
lµ kh¸t väng thiªng liªng ngµn ®êi cña nh©n d©n ViÖt
9
Nam . Nh-ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi b»ng c¸ch nµo? §ã
lµ c©u hái lín vµ cùc kú hÖ träng , muèn tr¶ lêi thËt
kh«ng ®¬n gi¶n . Chóng ta
®· ¸p dông m« h×nh chñ
nghÜa x· héi kiÓu X« ViÕt , m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch
tËp trung mang tÝnh bao cÊp . M« h×nh nµy ®· thu ®-îc
nh÷ng kÕt qu¶ quan träng, nhÊt lµ ®¸p øng ®-îc yªu
cÇu cña thêi kú ®Êt n-íc cã chiÕn tranh. Nh-ng vÒ sau
m« h×nh nµy béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm ;vµ trong c«ng
t¸c chØ ®¹o còng ph¹m ph¶i mét sè sai lÇm mµ nguyªn
nh©n s©u xa cña nh÷ng sai lÇm ®ã lµ bÖnh gi¸o ®iÒu,
chñ quan , duy ý chÝ . Lèi suy nghÜ vµ hµnh ®éng ®¬n
gi¶n , nãng véi kh«ng t«n trong quy luËt kh¸ch quan,
nhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi kh«ng ®óng víi thùc tÕ
ë ViÖt Nam .
Trªn c¬ së nhËn thøc ®óng ®¾n h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n
vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x·
héi ë ViÖt Nam , §¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt
Nam(th¸ng 12 n¨m 1986) ®· ®Ò ra ®-êng lèi ®æi míi
toµn diÖn ®Êt n-íc nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n
c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi . §¹i héi ®-a ra
nh÷ng quan niÖm míi vÒ con ®-êng , ph-¬ng ph¸p x©y
dùng chñ nghÜa x· héi, ®Æc biÖt lµ quan niÖm vÒ c«ng
nghiÖp ho¸ x· héi chñ nghÜa trong thêi kú qu¸ ®é, vÒ
c¬ cÊu kinh tÕ , thõa nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña
s¶n xuÊt hµnh ho¸ vµ thÞ tr-êng. Phª ph¸n triÖt ®Ó c¬
chÕ tËp trung , quan liªu , bao cÊp vµ kh¼ng ®Þnh
chuyÓn h¼n sang h¹ch to¸n kinh doanh. §¹i héi VI lµ
mét mèc ®¸nh dÊu b-íc chuyÓn quan träng trong nhËn
thøc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam vÒ chñ nghÜa x· héi
vµ con ®-êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam .
*.B¶n chÊt vµ nh÷ng ®Æc tr-ng cña kinh tÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
Nãi kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa cã nghÜa ®©y kh«ng ph¶i kinh tÕ thÞ tr-êng tù
do theo kiÓu t- b¶n chñ nghÜa , còng kh«ng ph¶i kinh
tÕ bao cÊp qu¶n lý theo kiÓu tËp trung quan liªu bao
cÊp vµ còng ch-a hoµn toµn lµ kinh tÕ thÞ tr-êng x·
héi chñ nghÜa ,bëi v× ViÖt Nam ®ang ë trong thêi kú
qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi , võa cã võa ch-a cã c¸c
yÕu tè cña chñ nghÜa x· héi .
10
Chñ tr-¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa lµ sù tiÕp thu cã chän läc
thµnh tùu cña v¨n minh nh©n lo¹i , ph¸t huy vai trß
tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr-êng trong viÖc thóc ®Èy
søc s¶n xuÊt , x· héi ho¸ lao ®éng , c¶ tiÕn kü thuËt
– c«ng nghÖ , n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm , t¹o ra
nhiÒu cña c¶i , gãp phÇn lµm giµu cho x· héi vµ c¶i
thiÖn ®êi sèng nh©n d©n : ®ång thêi ph¶i cã nh÷ng
biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña kinh
tÕ thÞ tr-êng . §©y còng lµ sù lùa chän tù gi¸c con
®-êng vµ m« h×nh ph¸t triÓn trªn c¬ së qu¸n triÖt lý
luËn M¸c – Lªnin n¾m b¾t ®óng quy luËt kh¸ch quan vµ
vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam .
Môc ®Ých cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa lµ ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt , ph¸t
triÓn kinh tÕ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kü thuËt
cña chñ nghÜa x· héi , n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n
.Ph¸t triÓn lùc l-îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i g¾n liÒn víi
ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi , tiªn tiÕn.
Kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cã
nhiÒu h×nh thøc së h÷u,, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ,
trong dã kinh tÕ nhµ n-íc gi÷ vai trß chñ ®¹o : kinh
tÕ nhµ n-íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë
thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c .
Kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa cã
sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc, Nhµ n-íc x· héi chñ nghÜa
qu¶n lý nÒn kinh tÕ b»ng chiÕn l-îc, quy ho¹ch, kÕ
ho¹ch, chÝnh s¸ch , ph¸p luËt , vµ b»ng c¶ søc m¹nh
vËt chÊt cña kinh tÕ nhµ n-íc : ®ång thêi sö dông c¬
chÕ thÞ tr-êng , ¸p dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ vµ
ph-¬ng ph¸p qu¶n lý cña kinh tÕ thÞ tr-êng ®Ó kÝch
thÝch s¶n xuÊt , gi¶i phãng søc s¶n xuÊt , ph¸t huy
mÆt tÝch cùc , h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ
tr-êng , b¶o vÖ lîi Ých cña nh©n d©n lao ®éng , cña
toµn thÓ nh©n d©n .
Kinh tÕ thÞ r-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa
thùc hiÖn ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ
hiÖu qu¶ kinh tÕ , ®ång thêi ph©n phèi theo møc ®ãng
gãp vèn vµ c¸c nguån lùc kh¸c vµo s¶n xuÊt , kinh
doanh vµ th«ng qua phóc lîi x· héi . T¨ng tr-ëng kinh
11
tÕ g¾n liÒn víi ®¶m b¶o tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi
ngay trong tõng b-íc ph¸t triÓn . T¨ng tr-ëng kinh tÕ
®i ®«i víi ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc , x©y dùng
nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn , ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n
téc , n©ng cao d©n trÝ , gi¸o dôc vµ ®µo t¹o con
ng-êi , x©y dùng vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®Êt
n-íc .
C.M¸c kh¼ng ®Þnh r»ng:”…s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ l-u
th«ng hµng ho¸ lµ nh÷ng hiÖn t-îng thuéc vÒ nhiÒu
ph-¬ng thøc s¶n xuÊt hÕt søc kh¸c nhau, tuy r»ng quy
m« vµ tÇm quan träng cña chóng kh«ng gièng nhau…Chóng
ta hoµn toµn ch-a biÕt g× vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña
nh÷ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt Êy vµ chóng ta ch-a thÓ
nãi g× vÒ nh÷ng ph-¬ng thøc s¶n xuÊt Êy, nÕu chóng ta
chØ cã nh÷ng ph¹m trï trõu t-îng cña l-u th«ng hµng
ho¸ , nh÷ng ph¹m trï chung cña tÊt c¶ c¸c ph-¬ng thøc
Êy”.
Lùa chän m« h×nh kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ sù g¸n ghÐp chñ quan gi÷a
kinh tÕ thÞ tr-êng vµchñ nghÜa x· héi , mµ lµ sù n¾m
b¾t vµ vËn dông xu thÕ vËn ®éng kh¸ch quan cña kinh
tÕ thÞ tr-êng trong thêi ®¹i hiÖn nay . §¶ng céng s¶n
ViÖt nam trªn c¬ së nhËn thøc tÝnh quy luËt ph¸t
triÓn cña thêi ®¹i vµ sù kh¸i qu¸t ®óc rót kinh
nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr-êng thÕ giíi , ®Æc
biÖt lµ tõ thùc tiÔn x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë
Trung Quèc vµ ViÖt Nam , ®Ó ®-a ra chñ tr-¬ng ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ
nghÜa , nh»m sö dông kinh tÕ thÞ tr-êng ®Ó thùc hiÖn
môc tiªu tõng b-íc tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi . Kinh
tÕ thÞ tr-êng ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh
kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi .
§©y lµ mét kiÓu kinh tÕ thÞ tr-êng míi trong lÞch sö
ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr-êng .
II.2. Nh÷ng m©u thuÉn tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng ë ViÖt Nam
*M©u thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n
xuÊt .
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn , vËn hµnh theo c¬ chÕ
12
thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc , theo ®Þnh
h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta hiÖn nay , vÊn ®Ò
lùc l-îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò
hÕt søc phøc t¹p , m©u thuÉn gi÷a hai lùc l-îng nµy
vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph-¬ng diÖn triÕt
häc Mac-Lªnin , theo ®ã lùc l-îng s¶n xuÊt lµ néi
dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù
vËt , lùc l-îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ
s¶n xuÊt , lùc l-îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng , lu«n
thay ®æi. Khi lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét
tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn
phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m sù ph¸t triÓn
cña lùc l-îng s¶n xuÊt . §Ó më ®-êng cho lùc l-îng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn , cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt
cò b¨ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt .ChÝnh
quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó ®Ó phï hîp víi lùc
l-îng s¶n xuÊt , quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l-îng s¶n xuÊt , ®ã lµ quy
luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn cña x· héi .
Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l-îng s¶n xuÊt tiªn
tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra
gay g¾t , quyÕt liÖt vµ cÇn ®-îc gi¶i quyÕt . Nh-ng
gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo ? §ã chÝnh lµ c¸c cuéc
c¸ch m¹ng x· héi ,c¸c cuéc chuyÓn ®æi kinh tÕ mµ c¸c
cuéc chuûªn ®æi kinh tÕ ë n-íc ta lµ mét vÝ dô . Khi
mét môc tiªu , mét nhiÖm vô cùc kú quan träng , thÓ
hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn
nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n-íc ta trë thµnh
quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ , x· héi c«ng
b»ng , d©n chñ , v¨n minh .
C«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc lµ chñ
tr-¬ng , biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang
tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi . Nãi ®Õn
c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc chÝnh lµ nãi
®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l-îng
s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt , nãi ®Õn khoa häc, ®Õn
sù anh minh cña trÝ tuÖ lµ nãi ®Õn mét ph-¬ng thøc
tèi -u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá , n«ng
nghiÖp l¹c hËu , t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt – kü
13
thuËt cho chñ nghÜa x· héi ®-îc x©y dùng vµ ph¸t
triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn
vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt chñ
nghÜa x· héi , chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng .
Kh¼ng ®Þnh c¸i míi , ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao
gåm c¶ ý nghÜa phñ ®Þnh , g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai
lÇm vÒ ®iÒu kiÖn x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta
. Tr-íc ®©y , chóng ta thiÕu quan t©m tíi vai trß cña
trÝ tuÖ , khoa häc ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së vËt chÊt –
kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi . B»ng chøng lµ mét
thêi chóng ta coi träng kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ
thøc vµ khoa häc trong m«i tr-êng t-¬ng quan víi ®éi
ngò nh÷ng ng-êi lao ®éng kh¸c . Do thÕ , hËu qu¶ tÊt
yÕu s¶y ra lµ khoa häc ë n-íc ta chËm hoÆc kh«ng cã
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn , ®Êt n-íc kh«ng tho¸ khái nÒn
s¶n xuÊt nhá , n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ còng kh«ng thÓ
nãi tíi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc .
*M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u tr-íc ®©y vµ
trong kinh tÕ thÞ tr-êng .
Tr-íc ®©y , ng-êi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së
h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u chñ nghÜa x·
héi tån t¹i d-íi hai h×nh thøc lµ së h÷u toµn d©n vµ
së h÷u tËp thÓ . Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã
lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi hoµn c¶nh lÞch sö khi tiÕn
hµnh c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ x©y dùng x· héi
chñ nghÜa . Sau khi giµnh ®-îc chÝnh quyÒn giai cÊp
c«ng nh©n ®øng tr-íc hai h×nh thøc së h÷u t- nh©n
kh¸c nhau: së h÷u t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u
t- nh©n cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá. Thùc tÕ ®ßi hái
giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã th¸i ®é gi¶i quyÕt kh¸c
nhau. §èi v¬Ý h×nh thøc së h÷u t- nh©n t- b¶n chñ
nghÜa b»ng c¸ch t-íc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó ®-a th¼ng
lªn së h÷u toµn d©n , cßn ®èi víi h×nh thøc së h÷u tnh©n cña nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt nhá th× kh«ng thÓ dïng
nh÷ng biÖn ph¸p nh- trªn , mµ pØai kiªn tr× gi¸o dôc
, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn
lªn së h÷u tËp thÓ b»ng viÖc hîp t¸c ho¸ hai h×nh
thøc . Së h÷u ®ã lµ ®Æc thï tiÕn lªn chñ nghÜa céng
s¶n cña giai cÊp c«ng vµ n«ng d©n tËp thÓ.
14
C¸c h×nh thøc së h÷u tr-íc ®©y vµ trong thêi kú
qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr-êng ë ViÖt Nam.
H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt n-íc theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa ë n-íc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n
cña ®-êng lèi ®æi míi , cña chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸
c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi x-íng vµ l·nh
®¹o toµn d©n thùc hiÖn . Thùc tiÔn ®· cho thÊy mét
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®-¬ng nhiªn ph¶i bao gåm
nhiÒu h×nh thøc së h÷u , chø kh«ng ph¶i chØ bao gåm
hai h×nh thøc së h÷u lµ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp
thÓ nh- quan niÖm tr-íc ®©y .
Trong giai ®o¹n hiÖn nay , nÒn kinh tÕ hµng ho¸
nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa mµ
chóng ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu
h×nh thøc së h÷u nh-: së h÷u toµn d©n , së h÷u tËp
thÓ , së h÷u nhµ n-íc , së h÷u c¸ thÓ vµ së h÷u hçn
hîp . Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy , kh¸i qu¸t l¹i
chØ cã hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ : c«ng h÷u vµ th÷u , cßn c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c chØ lµ h×nh thøc
trung gian, qu¸ ®é hoÆc hçn hîp . ë ®©y mçi h×nh thøc
së h÷u l¹i cã nhiÒu h×nh thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é
thÓ hiÖn kh¸c nhau. Chóng ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së
cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ vµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc l-îng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý .
VÒ së h÷u toµn d©n.
Tr-íc ®©y , ng-êi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n
trïng víi së h÷u nhµ n-íc . NÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh
phÇn ®-¬ng nhiªn bao g«m nhiÒu h×nh thøc së h÷u,
trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt liªn
kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn
theo h-íng cã lîi cho quèc tÕ d©n sinh . Nhµ n-íc
qu¶n lý kinh tÕ víi t- c¸ch lµ c¬ quan cã quúªn lùc
®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi
víi tµi s¶n së h÷u toµn d©n .
ë n-íc ta hiÖn nay , nh- hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt
®ai quy ®Þnh râ :”XÐt vµ mÆt kinh tÕ , ®Êt ®ai lµ
ph-¬ng tiÖn tån t¹i cña c¶ mét céng ®ång x· héi . XÐt
vÒ mÆt x· héi , ®Êt ®©i lµ n¬I c- tró cña mét céng
®ång . ThÕ nh-ng khi xÐt trªn c¶ hai ph-¬ng diÖn cã
thÓ nãi ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ së h÷u cña riªng ai .
15
Tuy nhiªn , suy cho cïng , ®Êt ®ai lµ t- liÖu s¶n
xuÊt , hay nãi chÝnh x¸c h¬n ®ã lµ mét bé phËn quan
träng cña s¶n xuÊt . Bëi thÕ , dï lµ ®Æc biÖt th×
trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, nã vÉn ph¶i ho¹t ®éng
theo quy luËt cña thÞ tr-êng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña
quy luËt ®ã .ViÖc ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n mµ
nhµ n-íc lµ ng-êi ®¹i diÖn, thèng nhÊt qu¶n lý kh«ng
hÒ m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n,
kÓ c¶ quyÒn
chuyÓn nh-îng , quyÒn sö dông ®Êt ®ai
nÕu biÕt gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò së h÷u, biÕt t¸ch
quyÒn së h÷u víi quyÒn sö dông . Ch¼ng h¹n nh- ruéng
®Êt vÉn thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n nh-ngng-êi n«ng
d©n cã quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi th× cã thÓ ®em
l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn cña lùc l-îng s¶n
xuÊt võa t¨ng c-êng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n
kiÖn ®¹i éi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ:”Trªn c¬ së chÕ
®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai ,®Êt ®-îc giao cho
ng-êi n«ng d©n sö dông l©u dµi . Nhµ n-íc quy ®Þnh
b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ , chuyÓn quyÒn
sö dông ®Êt…” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam-v¨n kiÖn §¹i
héi ®¹i biÓu toµn quèclÇn thø VII-Nhµ xuÊt b¶n sù
thËt-Hµ néi 1991).Nh- vËy h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë
n-íc ta hiÖn nay ®· ®-îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi ,
cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t
triÓn kinh tÕ .
VÒ së h÷u nhµ n-íc .
Trong thêi kú bao cÊp tr-íc ®©y , kh«ng chØ cã
n-íc ta mµ cßn ë c¸c n-íc kh¸c trong hÖ thèng c¸c
n-íc x· héi chñ nghÜa th-êng ®«ng nhÊt së h÷u nhµ
n-íc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh- vËy mµ
trong mét thêi gian kh¸ dµi , ng-êi ta th-êng bá qua
së h÷u nhµ n-íc chØ quan t©m ®Æc biÖt tíi së h÷u toµn
d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u d-íi hai h×nh thøc së h÷u
toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn
d©n g¾n kÕt víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng
ta ra søc quèc doanh ho¸ nÒn kinh tÕ víi niÒn tin cho
r»ng chØ cã nh- vËy míi cã chñ nghÜa x· héi nhiÒu
h¬n. Thùc ra , víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n
kh«ng trë thµnh së h÷u cña mét chñ thÓ cô thÓ nµo c¶.
16
Trong x· héi mµ nhµ n-íc cßn tån t¹i th× së h÷u
toµn d©n ch-a cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña
®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u nhµ n-íc
xÐt vÒ tæng thÓ , míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së
h÷u . Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ n-íc ë
n-íc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn ë quyÒn së h÷u ®ã , ë
khu vùc kinh tÕ quèc doanh , khu vùc c¸c doanh nghiÖp
nhµ n-íc .
VÒ së h÷u tËp thÓ .
ë n-íc ta tr-íc ®©y, së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån
t¹i d-íi h×nh thøc hîp t¸c x· (gåm c¶ hîp t¸c x· n«ng
nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ) víi néi dung lµ c¶
gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ c¸c x·
viªn lµ chñ së h÷u chÝnh . V× vËy, víi h×nh thøc së
h÷u nµy , quyÒn mua b¸n hoÆcchuyÓn nh-îng t- liÖu s¶n
xuÊt , trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ l-u th«ng hµng ho¸ ë
n-íc ta ®· diÔn ra hªt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c
tËp thÓ s¶n xuÊt th-êng rÊt h¹n chÕ , song ®«i khi
l¹i cã t×nh tr¹ng l¹m quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh , sù
nhËp nh»ng gi÷a quyÒn së h÷u nhµ n-íc vµ së h÷u tnh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn t-îng phæ biÕn . §Ó tho¸t
khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng hiÖn naycÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n
vµ chuyÓn nh-îng t- liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ
s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh- vËy, së h÷- tËp thÓ
míi cã thÓ trë thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶.
Chóng ta biÕt, hîp t¸c x· kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc
riªng cã ®Æc tr-ng cho chñ nghÜa x· héi, nh-ng nã lµ
mét h×nh thøc sá h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú
qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi . V× vËy , chóng ta ph¶i
duy tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a khi x©y dùng chñ nghÜa
x· héi nh V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh :”chÕ dé cña ngêi
x· viªn hîp t¸c x· v¨n minh lµ chÕ ®é x· héi chñ
nghÜa".
Hîp t¸c x· lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ
hé gia ®×nh , cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. Khi lùc
l-îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá
ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh , nã sÏ thóc
®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c . Trong ®IÒu kiÖn cña nÒ kinh
tÕ hµng ho¸ c¸c nhu cÇu vÒ vèn , cung øng vËt t-,
17
tiªu thô s¶n phÈm… ®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i liªn
kÕt víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t
triÓn. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ng-êi lao
®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh quan hÖ së h÷u tËp
thÓ. Thùc tÕ cho thÊy , ë n-íc ta hiÖn nay ®· cã
nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu
tån t¹i vµ ph¸ triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng “hîp t¸c
x· ®-îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù
tham gia trùc tiÕp cña x· viªn , ph©n phèi theo kÕt
qu¶ lao ®éng vµ cæ phÇn ®ãng gãp, mçi x· viªn cã
quyÒn nh nhau ®èi víi c«ng viÖc chung”(§¶ng céng s¶n
ViÖt Nam –V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lµn thø
VIII-nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi –1996) .
§IÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp
thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë
n-íc ta hiÖn nay.
*M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ tr-êng vµ môc tiªu x©y
dùng con ng-êi x· héi chñ nghÜa .
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng: muèn x©y dùng chñ
nghÜa x· héi tr-íc hÕt ph¶i cã con ng-êi x· héi chñ
nghÜa. YÕu tè con ng-êi gi÷ vai trß cùc kú quan träng
trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ng-êi lµ chñ
thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån cña c¶i vËt chÊt
vµ v¨n ho¸. Con ng-êi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ,
c-êng tr¸ng vÒ thÓ chÊt , phong phó vÒ tinh thÇn ,
trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y
dùng x· héi míi , lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi .
Chóng ta ph¶i lÊy con ng-êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t .
Kinh tÕ thÞ tr-êng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ mµ
trong ®ã c¸c mèi quan hÖ gi÷a con ng-êi víi con ng-êi
®Òu th«ng qua thÞ tr-êng , tøc lµ th«ng qua viÖc mua
b¸n , trao ®æi hµng ho¸ tiÒn tÖ trªn thÞ tr-êng .
Trong kinh tÕ hµng ho¸ , quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ
ph¸t triÓn , më réng bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc , cã
ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ng-êi s¶n xuÊt vµ ng-êi tiªu
dïng . Do n¶y sinh vµ ph¸t triÓn trong mét ®iÒu kiÖn
lÞch sö nhÊt ®Þnh, kinh tÕ thÞ tr-êng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ
tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn lµ nh©n tè ph¸t triÓn
søc s¶n xuÊt , t¨ng tr-ëng kinh tÕ , thóc ®¶y x· héi
ph¸t triÓn. Tuy nhiªn , kinh tÕ thÞ tr-êng còng cã
18
nh÷ng khuyÕt ®IÓm cña nã nh- c¹nh tranh l¹nh lïng ,
tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n , thÊt
nghiÖp , khñng ho¶ng chu kú.
XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y , chóng ta
thÊy r»ng ®æi míi ë n-íc ta hiÖn nay, kh«ng thÓ x©y
dùng vµ ph¸t triÓn con ng-êi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ
thÞ tr-êng. Do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, cña
nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn , cña c¬ chÕ tËp trung
quan liªu bao cÊp nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· tôt hËu rÊt
xa so víi khu vùc vµ thÕ giíi . Trong t×nh h×nh ®ã
th× kinh tÕ thÞ tr-êng lµ nh©n tè rÊt quan träng ®-a
nÒn kinh tÕ n-íc ta tho¸t khái khñng ho¶ngvµ ph¸t
triÓn phôc håi s¶n xuÊt , ®Èy m¹nh tèc ®é ph¸t triÓn,
b¾t kÞp b-íc b-íc tiÕn cña thêi ®¹i.
Trªn c¬ së ®ã ®êi sèng nh©n d©n ngµy cµng ®-îc c¶i
thiÖn vµ n©ng cao , nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt
c¬ b¶n hµng ngµy ®-îc ®¸p øng ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng .
Con ng-êi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n
, thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn ch¨m sãc søc khoÎ
hiÖn ®¹i . Con ng-êi kh«ng thÓ cã trÝ tuÖ minh mÉn ,
ph¸t triÓn c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ho¹t
®éng häc tËp , nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®-îc ®¸p øng
. ViÖc x©y dùng , cñng cè hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ
tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc theo ®Þnh h-íng x·
héi chñ nghÜa còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra ®iÒu
kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn l-îc x©y dùng
con ng-êi cho thÕ kû XXI.
Trong n¨m qua , kinh tÕ thÞ tr-¬ng ë n-íc ta ®·
®-îc nh©n d©n h-ëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng
rÊt nhanh chãng , gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng
s¸ng t¹o , lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®éng h¬n . §©y lµ
nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng mõng , ®¸ng ®-îc ph¸t huy . nã
thÓ hiÖn sù ph¸t hiÖn vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy
luËt kh¸ch quan cña x· héi . Qu¸ tr×nh biÖn chøng ®i
lªn chñ nghÜa x· héi tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh
nhËn thøc chñ quan trªn quy m« toµn x· héi .
Bªn c¹nh ®ã , cã mét khÝa c¹nh kh¸c cÇn ®Ò cËp
tíi : kinh tÕ thÞ tr-êng ë n-íc ta hiÖn nay kh«ng chØ
t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng , ph¸t huy nguån
lùc con ng-êi mµ cßn t¹o ra m«i tr-êng thuËn lîi cho
19
con ng-êi ph¸t triÓn hoµn toµn , toµn diÖn c¶ vÒ thÓ
chÊt vµ tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ tr-êng t¹o ra sù ch¹y
®ua , c¹nh tranh quyÕt liÖt . §iÒu ®ã buéc con ng-êi
ph¶i n¨ng ®éng , s¸ng t¹o , linh ho¹t , cã t¸c phong
nhanh nh¹y , cã ®Çu ãc ph©n tÝch , tæng hîp ®Ó thÝch
nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã n©ng cao n¨ng
lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng-êi gãp phÇn lµm
gi¶m ®i tÝnh tr× trÖ vµ chËm ch¹p vèn cã cña ng-êi
lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµn ®êi con
ng-êi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ tr-êng t¹o ra nh÷ng ®iÒu
kiÖn thÝch hîp cho con ng-êi më réng c¸c quan hÖ mua
b¸n , giao l-u , tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng chuÈn mùc v¨n
ho¸ , ®¹o ®øc theo tiªu chÝ cña thÞ tr-êng nh- ch÷
tÝn trong chÊt lîng vµ giao dÞch…§©y còng lµ mét
h-íng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i
trÝ cña con ng-êi ViÖt Nam.
Tuy nhiªn , cÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i cø x©y
dùng kinh tÕ thÞ tr-êng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp tù
nã h×nh thµnh cho con ng-êi . Cã nh÷ng lóc, nh÷ng n¬i
, kinh tÕ thÞ tr-êng kh«ng nh÷ng lµm cho con ng-êi ta
n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n mµ ng-îc l¹i , cßn lµm tha
ho¸ b¶n chÊt con ng-êi biÕn con ng-êi trë thµnh g· n«
lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n
träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n , s½n sµng chµ ®¹p
lª nh©n phÈm , ®¹o ®øc , lu©n lý… Bªn c¹nh nh÷ng t¸c
®éng tÝch cùc , kinh tÕ thÞ tr-êng cã nhiÒu khuyÕt
tËt ,h¹n chÕ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu .
Nh-ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy , kinh tÕ thÞ
tr-êng lµ môc tiªu x©y dùng con ng-êi x· héi chñ
nghÜa lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn ë
n-íc ta hiÖn nay .
§©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi
. Gi÷a kinh tÕ thÞ tr-êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con
ng-êi võa cã sù thèng nhÊt , võa cã sù ®Êu tranh.
Kinh tÕ thÞ tr-êng võa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn x©y
dùng , ph¸t huy nh÷ng nguån lùc cña con ng-êi, võa
t¹o ra nh÷ng ®éc tè huû ho¹i con ng-êi . ViÖc gi¶i
quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ
®¬n gi¶n . §èi víi n-íc ta, m©u thuÉn gi÷a kinh tÕ
thÞ tr-êng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ng-êi ®-îc gi¶i
20
- Xem thêm -