BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
LƯU NHUẬN HIỂN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2004
1
DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT
AFTA : Asean Free Trade Area – Khu vöïc maäu dòch töï do Aean.
AIA
: Asean Investment Area – Khu vöïc ñaàu tö Asean.
AICO : Asean Industrial Co-operation – Hôïp taùc coâng nghieäp Asean.
APEC : Asia Pacific Economic Co-operation – Hôïp taùc kinh teá Chaâu AÙ-Thaùi
Bình Döông.
ASEAN: Association of South East Asian Nations – Hieäp hoäi caùc quoác gia
Ñoâng Nam AÙ.
ASEM : Asia-Europe Meeting – Hoäi nghò AÙ-AÂu.
CEPT : Common Effective Preferential Tafiffs – Chöông trình öu ñaõi thueá
quan coù hieäu löïc chung.
GATT : General Agreement on Tariff and Trade – Thoûa thuaän chung veà thueá
quan vaø maäu dòch.
GEL
: General Exceptions List – Danh muïc loaïi tröø taïm thôøi.
GSP
: Generalized System Preference – Heä thoáng öu ñaõi phoå caäp.
GTAP : Global Trade Analysis Project – Döï aùn phaân tích thöông maïi toaøn caàu.
GTGT : Thueá giaù trò gia taêng.
IL
: Inclusion List – Danh muïc giaûm thueá.
IMF
: International Monetary Fund – Quó tieàn teä quoác teá.
MFN : Most Favoured Nation – Toái hueä quoác.
NSNN : Ngaân saùch Nhaø nöôùc.
2
NT
: National Treatment – Ñoái xöû quoác gia.
SL
: Sensitive List – Danh muïc nhaïy caûm.
TBT : Technical Barriers to Trade – Caùc haøng raøo kyõ thuaät ñoái vôùi thöông
maïi.
TEL : Temporary Exclusion List – Danh muïc loaïi tröø taïm thôøi.
TNDN: Thueá Thu nhaäp doanh nghieäp.
TTÑB: Thueá Tieâu thuï ñaëc bieät.
WB : World Bank – Ngaân haøng Theá giôùi.
WTO : World Trade Organization – Toå chöùc thöông maïi theá giôùi.
XNK : Xuaát nhaäp khaåu.
3
MUÏC LUÏC
*******
Trang
Trang phuï bìa
Danh muïc caùc chöõ vieát taét.......................................................................................... 1
Muïc luïc.............................................................................................................. .........3
Môû ñaàu.......................................................................................................................... 5
Chöông 1: Thueá quan trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá........................... 8
1.1. Nhöõng vaán ñeà chung veà thueá quan trong ñieàu kieän hoäi nhaäp..............................8
1.2. Caùc coâng cuï phi thueá quan, moái quan heä giöõa coâng cuï thueá quan vaø phi thueá
quan trong quaù trình hoäi nhaäp........................................................................... 11
1.3. Hoäi nhaäp kinh teá gaén lieàn vôùi caét giaûm thueá quan laø xu höôùng taát yeáu trong
hoaït ñoäng kinh teá cuûa moãi nöôùc hieän nay
14
1.4. Caùc chính saùch cuûa Vieät Nam veà hoäi nhaäp quoác teá lieân quan ñeán thueá quan... 15
1.5. Nhöõng nguyeân taéc cuûa caùc toå chöùc kinh teá vaø thöông maïi quoác teá trong ñieàu
kieän hoäi nhaäp.....................................................................................................17
1.6. Noäi dung caùc cam keát raøng buoäc veà thueá nhaäp khaåu theo qui ñònh cuûa nhöõng toå
chöùc kinh teá quoác teá vaø khu vöïc........................................................................20
1.7. Vai troø cuûa nhaø nöôùc trong quaù trình tham gia hoäi nhaäp kinh teá quoác teá...........23
Chöông 2: Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thueá quan ñeán neàn kinh teá Vieät
Nam trong quaù trình hoäi nhaäp.............................................................. 26
2.1. Phaân tích nhöõng taùc ñoäng aûnh höôûng cuûa vieäc giaûm thueá nhaäp khaåu............... 26
4
2.2. Quaù trình caét giaûm thueá nhaäp khaåu cuûa nöôùc ta trong thôøi kyø môû cöûa vaø hoäi
nhaäp.................................................................................................................. 28
2.3. Phaân tích taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thueá quan ñeán neàn kinh teá nöôùc ta......... 30
2.4. Baùn phaù giaù vaø nhöõng khoù khaên cuûa nöôùc ta khi phaûi ñoái phoù vôùi caùc tranh
chaáp phaù giaù...................................................................................................... 37
2.5. Kinh nghieäm cuûa moät soá nöôùc veà vieäc thöïc hieän quaù trình hoäi nhaäp quoác teá... 39
Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp haïn cheá taùc ñoäng baát lôïi töø vieäc caét giaûm thueá quan
cuûa Vieät Nam thôøi kyø hoäi nhaäp..............................................................44
3.1. Nhöõng muïc tieâu ñöôïc ñaët ra khi aùp duïng caùc giaûi phaùp haïn cheá.......................44
3.2. Heä thoáng giaûi phaùp haïn cheá haïn cheá taùc ñoäng baát lôïi ñoái vôùi nöôùc ta trong hoäi
nhaäp quoác teá...................................................................................................... 47
3.3. Ñieàu kieän ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp haïn cheá taùc ñoäng baát lôïi ñoái vôùi
nöôùc ta............................................................................................................. 60
Keát luaän...................................................................................................................... 64
Taøi lieäu tham khaûo................................................................................................... 66
Phuï luïc...................................................................................................................... 69
5
MÔÛ ÑAÀU
1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi:
Töï do hoùa thöông maïi ngaøy nay ñaõ trôû neân raát caàn thieát ñoái vôùi moãi quoác gia treân
theá giôùi. Heä quaû cuûa noù laø quaù trình khu vöïc hoùa, toaøn caàu hoùa kinh teá ñang dieãn ra
raát soâi ñoäng vaø trôû thaønh moät xu theá khaùch quan trong tieán trình phaùt trieån kinh teá
theá giôùi. Quaù trình toaøn caàu hoùa vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ taïo ra nhöõng thôøi cô
thuaän lôïi cho caùc quoác gia ñang phaùt trieån, nhöng cuõng ñaët moãi nöôùc phaûi ñoái maët
vôùi khoâng ít khoù khaên, trong ñoù vaán ñeà xoùa boû haøng raøo thueá quan vaø phi thueá quan
nhaèm thöïc hieän töï do hoùa thöông maïi toaøn caàu ñang laø moät thaùch thöùc to lôùn. Vieäc
caét giaûm thueá quan khoâng chæ aûnh höôûng ñeán tính heä thoáng cuûa chính saùch thueá noùi
chung maø coøn taùc ñoäng ñeán chuyeån dòch cô caáu kinh teá vaø söï thay ñoåi caùc chính
saùch kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc.
Trong tieán trình hoäi nhaäp, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân cuûa Hieäp hoäi caùc
quoác gia Ñoâng Nam AÙ (ASEAN), tham gia vaøo khu vöïc maäu dòch töï do Asean
(AFTA), gia nhaäp dieãn ñaøn kinh teá Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC), kyù keát
Hieäp ñònh thöông maïi vôùi Hoa Kyø – môû ñöôøng cho vieäc gia nhaäp Toå chöùc Thöông
maïi theá giôùi (WTO). Vì vaäy, nghieân cöùu nhöõng taùc ñoäng baát lôïi do caét giaûm thueá
quan ñoái vôùi neàn kinh teá nöôùc ta ñeå coù caùc ñoái saùch höõu hieäu laø moät ñoøi hoûi caáp
thieát. Cho neân, vieäc choïn ñeà taøi: “Nhöõng giaûi phaùp haïn cheá taùc ñoäng baát lôïi töø vieäc
caét giaûm thueá quan cuûa Vieät Nam trong thôøi kyø hoäi nhaäp” vöøa coù yù nghóa lyù luaän,
vöøa coù yù nghóa thôøi söï trong giai ñoaïn phaùt trieån kinh teá Vieät Nam hieän nay.
2. Muïc tieâu nghieân cöùu:
Keå töø sau ngaøy ñoåi môùi, trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá cuûa nöôùc ta, ñaõ coù
nhöõng baøi vieát, nhöõng coâng trình nghieân cöùu veà aûnh höôûng cuûa hoäi nhaäp kinh teá
6
quoác teá ñoái vôùi Vieät Nam veà caùc lónh vöïc nhö coâng nghieäp, noâng nghieäp, thu Ngaân
saùch Nhaø nöôùc .... Keá thöøa nhöõng keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû ñi tröôùc maø ñi
saâu phaân tích, xaây döïng nhöõng luaän cöù khoa hoïc nhaèm ñöa ra giaûi phaùp ñeå haïn cheá
nhöõng baát lôïi ñoái vôùi neàn kinh teá nöôùc ta trong ñieàu kieän Vieät Nam hoäi nhaäp ngaøy
caøng ñaày ñuû hôn vôùi kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Ñoù laø muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà
taøi.
3. Phaïm vi nghieân cöùu:
Ñeå muïc tieâu nghieân cöùu ñöôïc thieát thöïc, ñeà taøi neâu leân nhöõng lyù luaän chung veà
thueá quan vaø caùc coâng cuï phi thueá quan, taát caû ñöôïc ñaët trong boái caûnh Nhaø nöôùc ta
ñaõ ñöa ra loä trình caét giaûm thueá quan thöïc hieän theo AFTA vaø xaùc ñònh nhöõng ñònh
höôùng chính trong loä trình thueá quan ñeå gia nhaäp WTO. Töø ñoù ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng
taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thueá quan ñeán neàn kinh teá Vieät Nam. Caùc giaûi phaùp
ñöôïc neâu ra treân cô sôû caùc nguyeân taéc, gaén lieàn vôùi chuû tröông cuûa Nhaø nöôùc veà hoäi
nhaäp vaø phuø hôïp vôùi nhöõng qui ñònh veà thueá nhaäp khaåu cuûa caùc toå chöùc kinh teá
quoác teá.
4. Phöông phaùp nghieân cöùu:
Do khuoân khoå lyù thuyeát chaät heïp, nhöõng haïn cheá veà caùc soá lieäu kinh teá vó moâ
neân phöông phaùp nghieân cöùu seõ ñöôïc trôï giuùp bôûi vieäc söû duïng caùc moâ hình vaø caùc
kòch baûn khaùc nhau, keå caû moâ hình caân baèng toång theå ñeå moâ phoûng caùc taùc ñoäng
nhöng khoâng laøm maát yù nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn cuûa vaán ñeà.Ngoaøi ra, ñeà taøi
coøn söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, so saùnh, döï baùo.... Vieäc vaän duïng
caùc phöông phaùp treân ñeàu tuaân thuû nguyeân taéc khaùch quan, toaøn dieän vaø heä thoáng.
Hôn nöõa, vôùi caùc phuï luïc, bieåu baûng ñöôïc söû duïng ñöa vaøo luaän vaên nhaèm laøm saùng
toû, phong phuù theâm noäi dung trình baøy.
7
5. Caáu truùc cuûa ñeà taøi:
Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, phuï luïc vaø bieåu baûng, noäi dung cuûa ñeà taøi theå hieän
chuû yeáu goàm 3 chöông:
Chöông 1: Thueá quan trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá.
Chöông 2: Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc caét giaûm thueá quan ñeán neàn kinh teá Vieät
Nam trong quaù trình hoäi nhaäp.
Chöông 3: Nhöõng giaûi phaùp haïn cheá taùc ñoäng baát lôïi töø vieäc caét giaûm thueá quan
cuûa Vieät Nam thôøi kyø hoäi nhaäp.
8
CHÖÔNG I
THUEÁ QUAN TRONG TIEÁN TRÌNH HOÄI NHAÄP KINH TEÁ QUOÁC TEÁ
Ngaøy nay, hoaït ñoäng kinh teá cuûa moät quoác gia khoâng coøn giôùi haïn trong chính
quoác gia ñoù nöõa maø ñaõ vöôn ra ñeán caùc nöôùc, caùc vuøng laõnh thoå treân theá giôùi vaø trôû
thaønh moät xu theá khaùch quan. Töø ñoù, xuaát hieän caùc phaïm truø “Quan heä kinh teá quoác
teá”, “Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá” maø noäi dung coát loõi laø vieäc caét giaûm thueá quan.
Thaät theá , vaán ñeà caét giaûm, xoùa boû haøng raøo thueá quan luoân laø moái quan taâm haøng
ñaàu trong caùc cuoäc thaûo luaän, ñaøm phaùn thöông maïi giöõa caùc nöôùc, caùc toå chöùc kinh
teá quoác teá. Nhö vaäy, thueá quan laø gì, thueá quan ra ñôøi trong ñieàu kieän naøo, vai troø
cuûa thueá quan ñoái vôùi neàn kinh teá cuûa moät quoác gia ra sao vaø taïi sao giaûm thueá
quan trôû thaønh moät quaù trình taát yeáu trong xu höôùng hoäi nhaäp quoác teá cuûa moãi nöôùc
laø nhöõng noäi dung chính ñöôïc ñeà caäp trong chöông naøy.
1.1. Nhöõng vaán ñeà chung veà thueá quan trong ñieàu kieän hoäi nhaäp:
1.1.1. Khaùi nieäm thueá quan:
Thueá quan laø moät khoaûn tieàn teä maø ngöôøi chuû haøng hoùa xuaát khaåu, nhaäp khaåu
hoaëc quaù caûnh phaûi noäp cho haûi quan laø cô quan ñaïi dieän cho nöôùc chuû nhaø. Noùi
caùch khaùc, thueá quan laø thueá ñoái vôùi haøng hoùa khi qua cöûa khaåu cuûa moãi quoác gia.
Theo caùch nhìn cuûa caùc nhaø xuaát nhaäp khaåu thì thueá quan ñöôïc xem nhö moät loaïi
chi phí vaän chuyeån. Xeùt trong quaù trình vaän ñoäng cuûa haøng hoùa qua cöûa khaåu thì
thueá quan coù 2 loaïi:
- Thueá xuaát khaåu: laø thueá ñaùnh treân haøng hoùa xuaát khaåu qua khoûi bieân giôùi quoác
gia.
9
- Thueá nhaäp khaåu: laø thueá ñaùnh treân haøng hoùa nhaäp khaåu töø thò tröôøng nöôùc
ngoaøi vaøo thò tröôøng trong nöôùc.
1.1.2. Söï ra ñôøi cuûa lyù thuyeát baûo hoä baèng thueá quan:
Trong lyù thuyeát “Lôïi theá tuyeät ñoái”, Adam Smith cho raèng, thöông maïi quoác teá
ñöôïc döïa treân lôïi theá tuyeät ñoái cuûa töøng nöôùc, nghóa laø moãi quoác gia neân taäp trung
nguoàn löïc cuûa mình ñeå saûn xuaát loaïi haøng hoùa maø nöôùc mình coù chi phí saûn xuaát
thaáp nhaát vaø ñem trao ñoåi vôùi nhöõng nöôùc khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái veà haøng hoùa
ñoù. Ñieàu naøy khoâng nhöõng tieát kieäm chi phí saûn xuaát trong nöôùc maø coøn thuùc ñaåy
taêng tröôûng kinh teá töøng nöôùc.
Sau naøy, David Ricardo ñaõ boå sung lyù thuyeát cuûa Adam Smith vaø cho raèng, trao
ñoåi thöông maïi giöõa moät nöôùc coù lôïi theá tuyeät ñoái vaø moät nöôùc khoâng coù lôïi theá
tuyeät ñoái vaãn coù theå ñöôïc tieán haønh moät caùch hieäu quaû nhôø döïa treân “lôïi theá töông
ñoái” cuûa moãi nöôùc. Caùc nöôùc tham gia thöông maïi trong ñieàu kieän ñoù vaãn coù theå
tieát kieäm ñöôïc chi phí saûn xuaát khi moãi nöôùc ñeàu taäp trung nguoàn löïc vaøo saûn xuaát
caùc ngaønh haøng maø hoï coù chi phí töông ñoái thaáp hôn.
Tuy nhieân, nhieàu nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ ñöa ra quan ñieåm cho raèng, neáu
neàn kinh teá theá giôùi chuyeân moân hoùa theo lôïi theá so saùnh thì trong daøi haïn, lôïi ích
cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån seõ giaûm daàn vaø coù theå baèng khoâng. Do ñoù, caùc nöôùc
ñang phaùt trieån caàn taäp trung nguoàn löïc cuûa mình ñeå phaùt trieån caùc ngaønh coâng
nghieäp trong nöôùc vôùi söï trôï giuùp cuûa coâng cuï thueá quan.
Theo quan ñieåm naøy, nhöõng ngaønh coâng nghieäp coù tieàm naêng nhöng chöa coù ñuû
ñieàu kieän phaùt trieån tröôùc maét seõ ñöôïc löïa choïn ñeå aùp duïng cheá ñoä thueá quan baûo
hoä cao trong moät thôøi gian nhaát ñònh . Khi caùc ngaønh naøy ñaõ töï khaúng ñònh ñöôïc
10
naêng löïc caïnh tranh cuûa mình thì haøng raøo thueá quan seõ bò baõi boû. Ñoù chính laø cô sôû
cho söï ra ñôøi cuûa lyù thuyeát baûo hoä baèng thueá quan.
1.1.3. Vai troø cuûa thueá quan:
Trong thöông maïi quoác teá, thueá quan coù nhöõng vai troø sau:
Thöù nhaát, thueá quan coù vai troø ñieàu tieát xuaát nhaäp khaåu. Moät boä phaän quan troïng
trong giaù caû haøng hoùa ngoaïi thöông laø thueá quan. Thueá quan thaáp hay cao ñeàu aûnh
höôûng ñeán söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa, do ñoù thoâng qua möùc thueá quan ñaùnh vaøo
haøng hoùa xuaát nhaäp khaåu, chính phuû giaùn tieáp ñieàu tieát xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa.
Thöù hai, thueá quan coù taùc duïng baûo hoä thò tröôøng noäi ñòa. Bôûi vì vieäc ñaùnh thueá
cao vaøo nhöõng haøng hoùa nhaäp khaåu seõ giuùp caùc nhaø saûn xuaát trong nöôùc baèng giaù reû
coù theå caïnh tranh vôùi haøng hoùa nhaäp khaåu, taïo ñieàu kieän ñeå caùc ngaønh saûn xuaát non
treû trong nöôùc coù thôøi gian tröôûng thaønh vaø sinh lôøi nhaèm caïnh tranh vôùi haøng nhaäp
khaåu trong töông lai.
Thöù ba, thueá quan coù taùc duïng taêng thu cho NSNN. Ngaøy nay, cuøng vôùi tieán trình
toaøn caàu hoùa, vai troø cuûa thueá quan ñoái vôùi nguoàn thu ngaân saùch ngaøy caøng giaûm
nhöng ñoái vôùi nhieàu nöôùc , thueá nhaäp khaåu vaãn laø nguoàn thu quan troïng cho ngaân
saùch quoác gia.
Thöù tö, thueá quan ñöôïc xem laø coâng cuï maäu dòch mang tính minh baïch hôn so vôùi
caùc coâng cuï phi thueá quan vì thoâng qua möùc thueá suaát ñaùnh treân haøng hoùa, ngöôøi ta
deã xaùc ñònh ñöôïc caùc taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa chính saùch baûo hoä ñoái vôùi tieán trình hoäi
nhaäp kinh teá cuûa quoác gia ñeå qua ñoù gaây söùc eùp ñieàu chænh.
Thöù naêm, thueá quan laø coâng cuï phaân bieät ñoái xöû trong quan heä thöông maïi vaø taïo
aùp löïc nhöôïng boä trong ñaøm phaùn thöông maïi cuûa caùc ñoái taùc.
11
1.2. Caùc coâng cuï phi thueá quan, moái quan heä giöõa coâng cuï thueá quan vaø phi thueá
quan trong quaù trình hoäi nhaäp:
1.2.1. Khaùi nieäm veà coâng cuï phi thueá quan:
Coâng cuï phi thueá quan laø toång hôïp caùc bieän phaùp haønh chính phaùp lyù, taøi chính
tieàn teä vaø kyõ thuaät maø nhaø nöôùc aùp duïng ñeå taùc ñoäng leân hoaït ñoäng nhaäp khaåu
nhaèm baûo veä neàn saûn xuaát trong nöôùc tröôùc söï xaâm nhaäp cuûa haøng hoùa töø nöôùc
ngoaøi.
1.2.2. Baûn chaát cuûa coâng cuï phi thueá quan:
Baûn chaát cuûa coâng cuï phi thueá quan laø söû duïng nhöõng bieän phaùp haønh chính, kinh
teá, kyõ thuaät ñeå ñieàu chænh hoaït ñoäng ngoaïi thöông theo höôùng coù lôïi nhaát cho söï
phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc.
Vieäc söû duïng caùc bieän phaùp phi thueá quan laøm cho giaù caû cuûa haøng hoùa khoâng
coøn tuaân thuû theo qui luaät thò tröôøng, gaây caûn trôû maäu dòch töï do, noù chæ phuø hôïp
trong ñieàu kieän neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi. Ñeå thuùc ñaåy thöông maïi quoác teá phaùt
trieån, caùc nöôùc ñaõ ñi ñeán cam keát löôïng hoùa baûo hoä baèng phi thueá quan vaø cho pheùp
chuyeån thaønh bieän phaùp thueá quan theo moät quaù trình caét giaûm phuø hôïp vôùi caùc
cam keát.
1.2.3. Caùc loaïi coâng cuï phi thueá quan:
1.2.3.1. Caùc bieän phaùp haïn cheá veà soá löôïng:
Thöïc chaát cuûa caùc bieän phaùp naøy laø söû duïng nhöõng qui ñònh haønh chính phaùp lyù
ñeå ñieàu tieát quaù trình nhaäp khaåu. Caùc hình thöùc haïn cheá soá löôïng bao goàm: (1) Caám
haún nhaäp khaåu moät soá loaïi haøng hoùa naøo ñoù; (2) Hình thöùc giaáy pheùp; (3) Haïn
ngaïch nhaäp khaåu; (4) Hình thöùc töï haïn cheá xuaát khaåu.
Vai troø cuûa caùc bieän phaùp naøy theå hieän ôû choã:
12
- Laø coâng cuï tham gia baûo hoä thò tröôøng noäi ñòa trong tröôøng hôïp thueá quan
khoâng phaùt huy taùc duïng.
- Laø coâng cuï ñeå thöïc hieän phaân bieät ñoái xöû trong quan heä ñoái ngoaïi, gaây aùp löïc
ñoái vôùi caùc ñoái taùc trong thöông maïi quoác teá.
- Tham gia ñieàu tieát cung – caàu ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm nhaäp khaåu quan troïng
treân nhöõng thò tröôøng chieán löôïc.
- Tham gia baûo hoä thò tröôøng noäi ñòa trong tröôøng hôïp khaån caáp.
1.2.3.2. Caùc bieän phaùp taøi chính – tieàn teä:
Thöïc chaát cuûa nhoùm bieän phaùp naøy laø chính phuû söû duïng nhöõng coâng cuï taøi chính
ñeå ñieàu tieát quaù trình nhaäp khaåu. Caùc bieän phaùp naøy bao goàm: (1) Kyù quó hay ñaët
coïc nhaäp khaåu; (2) AÙp duïng heä thoáng thueá noäi ñòa ñeå ñieàu tieát nhaäp khaåu; (3) Söû
duïng cô cheá tæ giaù; (4) Taøi trôï xuaát khaåu.
1.2.3.3. Caùc bieän phaùp mang tính kyõ thuaät:
Ñaây laø hình thöùc baûo hoä maäu dòch thoâng qua vieäc nöôùc nhaäp khaåu ñöa ra caùc yeâu
caàu veà tieâu chuaån ñoái vôùi haøng hoùa nhaäp khaåu heát söùc khaéc khe nhö: tieâu chuaån veà
qui caùch, maãu maõ, chaát löôïng, veà veä sinh thuù y, veà an toaøn lao ñoäng, veà möùc ñoä gaây
oâ nhieãm moâi tröôøng v.v.... Neáu haøng nhaäp khaåu khoâng ñaït moät trong caùc tieâu chuaån
treân ñeàu khoâng ñöôïc nhaäp khaåu vaøo noäi ñòa.
Trong ñieàu kieän khoa hoïc – kyõ thuaät phaùt trieån, möùc soáng ñöôïc naâng leân thì yeâu
caàu cao ñaët ra ñoái vôùi caùc saûn phaåm saûn xuaát noùi chung vaø caùc saûn phaåm nhaäp khaåu
noùi rieâng mang tính taát yeáu khaùch quan. Tuy nhieân, nhieàu nöôùc ñaõ quaù laïm duïng
tieâu chuaån ñaët ra ñoái vôùi haøng hoùa, coi noù nhö laø moät coâng cuï ñeå baûo hoä thò tröôøng
noäi ñòa.
13
Toùm laïi, trong quaù trình toaøn caàu hoùa, caùc bieän phaùp baûo hoä maäu dòch ngaøy caøng
phöùc taïp vaø tinh vi, taïo neân nhöõng raøo caûn thöông maïi khoù löôøng tröôùc ñoái vôùi haøng
hoùa xuaát khaåu vaøo caùc nöôùc nhaäp khaåu.
1.2.4. Moái quan heä giöõa coâng cuï thueá quan vaø phi thueá quan trong hoäi nhaäp
quoác teá:
Muïc ñích chính cuûa vieäc söû duïng thueá quan vaø phi thueá quan laø nhaèm haïn cheá
nhaäp khaåu, baûo veä saûn xuaát trong nöôùc. Thueá quan coù lôïi tröïc tieáp cho ngaân saùch
quoác gia, coøn bieän phaùp phi thueá quan coù lôïi tröïc tieáp cho caùc doanh nghieäp trong
nöôùc. Caùc bieän phaùp phi thueá quan raát ña daïng, phöùc taïp, khoù löôïng hoùa ñaày ñuû. Vì
vaäy, keùo daøi caùc bieän phaùp naøy seõ aûnh höôûng ñeán tieán trình töï do hoùa thöông maïi,
deã phaùt sinh ñoäc quyeàn, laïm quyeàn thoâng qua vieäc ban haønh caùc bieän phaùp phi thueá
quan.
Trong töøng böôùc hoäi nhaäp, phaûi thueá quan hoùa caùc haøng raøo phi thueá quan. Caùc
nöôùc coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp phi thueá quan ñeå baûo veä neàn saûn xuaát trong
nöôùc khi caùc qui ñònh cuûa quoác teá chöa caám. Tuy nhieân, vieäc ban haønh caùc bieän
phaùp phi thueá quan trong töông lai phaûi ñöôïc caân nhaéc ñeå ñaûm baûo khoâng vi phaïm
caùc thoûa thuaän cuûa Vieät Nam vôùi caùc nöôùc vaø toå chöùc kinh teá quoác teá. Ñoàng thôøi,
traùnh lôïi duïng nhöõng raøo caûn naøy ñeå taïo lôïi theá cuïc boä, giaû taïo aûnh höôûng ñeán khaû
naêng caïnh tranh laâu daøi cuûa haøng hoùa nöôùc ta khi caùc bieän phaùp phi thueá quan ñoù bò
xoùa boû.
14
1.3. Hoäi nhaäp kinh teá gaén lieàn vôùi caét giaûm thueá quan laø xu höôùng taát yeáu trong
hoaït ñoäng kinh teá cuûa moãi nöôùc hieän nay:
1.3.1. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø moät taát yeáu khaùch quan:
Khoâng theå coù moät quoác gia naøo treân theá giôùi toàn taïi ñoäc laäp, phaùt trieån coù hieäu
quaû maø khoâng coù moái quan heä naøo vôùi caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi, ñaëc bieät
trong lónh vöïc kinh teá. Bôûi vì ngaøy nay, hai phaïm truø thöïc tieãn toàn taïi khaùch quan ñoù
laø: Quan heä haøng hoùa – tieàn teä vaø söï trao ñoåi naøy ñaõ ra khoûi phaïm vi cuûa moät quoác
gia vaø söï toàn taïi cuûa caùc quoác gia ñoäc laäp coù chuû quyeàn. Cho neân hoäi nhaäp kinh teá
giöõa caùc nöôùc mang tính taát yeáu khaùch quan.
Moãi quoác gia luoân chöùa ñöïng trong mình moät tieàm naêng kinh teá nhaát ñònh, nhöng
khoâng phaûi ñaõ ñaày ñuû vaø hoaøn thieän. Coù quoác gia coù lôïi theá so saùnh veà maët naøy
nhöng laïi yeáu maët khaùc. Neáu khoâng hoäi nhaäp thì ñieåm maïnh cuûa moãi quoác gia seõ
khoâng ñöôïc phaùt huy moät caùch hieäu quaû nhaát vaø ñoàng thôøi khoâng khaéc phuïc, boå
khuyeát ñöôïc nhöõng ñieåm yeáu, haïn cheá.
Toùm laïi, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ thöïc söï trôû thaønh xu höôùng taát yeáu xuaát
phaùt töø hai nguyeân nhaân khaùch quan: toàn taïi quan heä haøng hoùa – tieàn teä (quan heä
trao ñoåi saûn phaåm) vaø toàn taïi caùc quoác gia ñoäc laäp ñöôïc xem nhö moät boä phaän cuûa
theá giôùi thoáng nhaát.
1.3.2. Hoäi nhaäp kinh teá phaûi gaén lieàn vôùi caét giaûm thueá quan:
Caàn phaân bieät hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vôùi quan heä kinh teá quoác teá. Quan heä
kinh teá quoác teá laø moái quan heä kinh teá laãn nhau giöõa hai hoaëc nhieàu nöôùc, laø toång
theå caùc moái quan heä ñoái ngoaïi cuûa caùc nöôùc. Bieåu hieän cuï theå cuûa quan heä kinh teá
quoác teá laø vieäc trao ñoåi buoân baùn giöõa caùc nöôùc nhaèm khai thaùc lôïi ích cuûa thöông
maïi quoác teá. Tuy nhieân, trong moái quan heä naøy, moãi nöôùc laø moät thò tröôøng rieâng
15
bieät vaø thò tröôøng naøy ñöôïc baûo veä bôûi coâng cuï thueá quan do nhaø nöôùc qui ñònh.
Nhaø nöôùc saün saøng can thieäp vaø can thieäp saâu vaøo hoaït ñoäng kinh teá thoâng qua
chính saùch thueá quan ñeå baûo veä neàn saûn xuaát noäi ñòa khi caàn thieát. Vì vaäy, nhöõng
lôïi ích cuûa thöông maïi quoác teá coù khi chöa ñöôïc khai thaùc moät caùch trieät ñeå.
Trong ñieàu kieän hieän nay, caùc nöôùc ngaøy caøng thaáy ñöôïc taàm quan troïng vaø lôïi
ích cuûa thöông maïi quoác teá thì quan heä kinh teá quoác teá ñaõ ñöôïc naâng leân moät taàm
cao môùi, ñoù laø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Hoäi nhaäp kinh teá cuõng laø nhöõng quan heä
kinh teá maø keát quaû laø taïo ra caùc thò tröôøng thöông maïi töï do mang tính khu vöïc (nhö
AFTA, APEC, NAFTA...) vaø theá giôùi (WTO). Cô sôû cuûa hoäi nhaäp kinh teá döïa treân
söï töï nguyeän cam keát caét giaûm, xoùa boû haøng raøo thueá quan voán ngaên caûn töï do
thöông maïi. Baát kyø moät nöôùc naøo muoán tham gia vaøo caùc toå chöùc kinh teá khu vöïc
vaø quoác teá ñeàu phaûi traûi qua giai ñoaïn ñaøm phaùn ñeå caét giaûm thueá quan vôùi caùc
nöôùc thaønh vieân.
Do ñoù, ta coù theå noùi raèng, neáu hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø moät taát yeáu khaùch
quan thì vieäc caét giaûm, xoùa boû caùc haøng raøo thueá quan cuõng laø moät quaù trình taát yeáu
trong xu höôùng hoäi nhaäp cuûa moãi nöôùc. Vaø hieän nay, caùc nöôùc ñeàu xaây döïng cho
mình moät loä trình caét giaûm thueá quan phuø hôïp vôùi nhöõng nguyeân taéc vaø cam keát cuûa
caùc toå chöùc kinh teá quoác teá.
1.4. Caùc chính saùch cuûa Vieät Nam veà hoäi nhaäp quoác teá lieân quan ñeán thueá quan:
Chuû tröông hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñöôïc Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn IX
khaúng ñònh: “Tieáp tuïc chính saùch môû cöûa vaø chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñeå
phaùt trieån, tích cöïc chuaån bò caùc ñieàu kieän veà kinh teá, theå cheá, caùn boä... ñeå thöïc hieän
thaønh coâng quaù trình hoäi nhaäp treân cô sôû phaùt huy noäi löïc, baûo ñaûm ñoäc laäp, töï chuû,
bình ñaúng vaø cuøng coù lôïi. Thöïc hieän nghieâm chænh caùc cam keát trong quaù trình hoäi
16
nhaäp, tröôùc heát laø loä trình giaûm thueá quan. Thöïc hieän caùc chính saùch baûo hoä coù
troïng ñieåm, coù ñieàu kieän vaø coù thôøi haïn phuø hôïp vôùi tieán trình hoäi nhaäp. Tích cöïc
thöïc hieän caùc cam keát ñoái vôùi caùc cô cheá hôïp taùc song phöông vaø ña phöông maø
nöôùc ta ñaõ tham gia, ñaëc bieät chuù yù tôùi caùc cam keát trong khuoân khoå ASEAN (nhö
AFTA, AICO, AIA...), APEC, ASEM; xuùc tieán ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp WTO. Töøng
ngaønh, töøng doanh nghieäp phaûi xaây döïng keá hoaïch, giaûi phaùp ñeå thöïc hieän caùc cam
keát quoác teá, naâng cao naêng löïc caïnh tranh treân thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá, môû
roäng thò phaàn treân nhöõng thò tröôøng truyeàn thoáng, khai thoâng vaø môû roäng thò tröôøng
môùi”.(Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù IX,
NXB Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, trang 330).
Trong chieán löôïc phaùt trieån xuaát nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam giai ñoaïn 2001-2010,
Boä Thöông maïi ñaõ ñeà ra nhöõng chính saùch sau:
- Moät laø, taïo döïng söï nhaát trí cao, quyeát taâm lôùn trong vieäc hoäi nhaäp vaøo neàn
kinh teá khu vöïc vaø quoác teá ñeå giaønh nhöõng öu ñaõi veà thöông maïi, töø ñoù môû roäng thò
tröôøng tieâu thuï saûn phaåm, thuùc ñaåy saûn xuaát, taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao
ñoäng.
- Hai laø, xaây döïng moät loä trình hôïp lyù, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa ta vaø vôùi cam
keát quoác teá vaø giaûm quan thueá, thueá hoùa ñi ñoâi vôùi vieäc xoùa boû haøng raøo phi thueá
quan, aùp duïng cheá ñoä ñaõi ngoä quoác gia, lòch trình baûo hoä... coâng boá coâng khai ñeå
caùc ngaønh coù höôùng saép xeáp saûn xuaát, naâng cao khaû naêng caïnh tranh. Ñieàu caáp
baùch laø xaây döïng loä trình toång theå tham gia AFTA, ñi ñoâi vôùi vieäc tích cöïc, chuû
ñoäng xaây döïng loä trình ñaøm phaùn vôùi WTO. Theå theo caùc loä trình ñoù, coù chöông
trình ñieàu chænh, söûa ñoåi, xaây döïng caùc vaên baûn phaùp qui töông öùng.
17
- Ba laø, chuû ñoäng thay ñoåi veà caên baûn phöông thöùc quaûn lyù nhaäp khaåu. Taêng
cöôøng söû duïng caùc coâng cuï phi thueá “hôïp lyù” nhö caùc haøng raøo tieâu chuaån kyõ thuaät,
veä sinh, moâi tröôøng.... Giaûm daàn tæ troïng cuûa thueá nhaäp khaåu trong cô caáu nguoàn thu
ngaân saùch.
- Boán laø, tích cöïc xuùc tieán vieäc saép xeáp laïi caùc doanh nghieäp, ñoåi môùi coâng ngheä,
phöông thöùc quaûn lyù ñeå naâng cao hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh cuûa töøng ngaønh haøng.
- Naêm laø, taän duïng caùc theå cheá öu ñaõi daønh cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø keùm
phaùt trieån trong ñaøm phaùn song phöông vaø ña phöông.
- Saùu laø, Nhaø nöôùc taêng cöôøng phoå bieán kieán thöùc cho xaõ hoäi veà hoäi nhaäp, caùc
doanh nghieäp chuû ñoäng tìm hieåu ñeå taän duïng nhöõng thuaän lôïi môùi do quaù trình hoäi
nhaäp ñem laïi, ñoàng thôøi öùng phoù thaéng lôïi vôùi nhöõng thaùch thöùc naûy sinh.
1.5. Nhöõng nguyeân taéc cuûa caùc toå chöùc kinh teá vaø thöông maïi quoác teá trong
ñieàu kieän hoäi nhaäp:
1.5.1. Nguyeân taéc khoâng phaân bieät ñoái xöû trong quan heä thöông maïi quoác teá:
Ñaây laø moät nguyeân taéc bao truøm nhaát cuûa WTO, ñöôïc aùp duïng nhö moät nguyeân
taéc cô baûn trong maäu dòch khu vöïc vaø caùc hieäp ñònh thöông maïi song phöông.
Nguyeân taéc naøy theå hieän döôùi hai daïng ñoù laø nguyeân taéc toái hueä quoác (MFN) vaø
nguyeân taéc ñoái xöû quoác gia (NT).
- Nguyeân taéc toái hueä quoác qui ñònh caùc beân tham gia kyù keát trong quan heä buoân
baùn seõ daønh cho nhau nhöõng ñieàu kieän öu ñaõi khoâng keùm thuaän lôïi hôn nhöõng öu
ñaõi maø mình ñaõ hoaëc seõ daønh cho caùc nöôùc khaùc. Muïc ñích cuûa vieäc söû duïng
nguyeân taéc naøy laø nhaèm choáng phaân bieät ñoái xöû trong buoân baùn quoác teá, laøm cho
ñieàu kieän caïnh tranh giöõa caùc baïn haøng ngang baèng nhau nhaèm thuùc ñaåy quan heä
buoân baùn giöõa caùc nöôùc.
18
- Nguyeân taéc ñoái xöû quoác gia laø nguyeân taéc taïo ra moâi tröôøng kinh doanh bình
ñaúng giöõa caùc nhaø kinh doanh trong nöôùc vaø nhaø kinh doanh nöôùc ngoaøi trong lónh
vöïc thöông maïi, dòch vuï vaø ñaàu tö.
1.5.2. Nguyeân taéc baûo hoä saûn xuaát trong nöôùc thoâng qua thueá nhaäp khaåu:
Nhö ñaõ noùi ôû treân, trong tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, ñeå baûo veä neàn saûn
xuaát trong nöôùc, nhieàu quoác gia ñaõ aùp duïng nhöõng bieän phaùp can thieäp vaøo caùc hoaït
ñoäng kinh teá ñoái ngoaïi. Tuy nhieân, vieäc aùp duïng nhöõng bieän phaùp naøy coù theå laøm
meùo moù heä thoáng giaù caû trong nöôùc vaø taïo neân söï caïnh tranh khoâng bình ñaúng giöõa
caùc doanh nghieäp.
Do ñoù, ñeå ñaûm baûo quyeàn lôïi cho caùc nöôùc, nhaát laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån
trong quaù trình hoäi nhaäp, WTO thöøa nhaän thueá nhaäp khaåu laø bieän phaùp baûo hoä thò
tröôøng noäi ñòa duy nhaát ñöôïc aùp duïng vì ñaây laø bieän phaùp baûo hoä mang tính minh
baïch, ít boùp meùo thöông maïi nhaát. Caùc haøng raøo baûo hoä maäu dòch phi thueá quan caàn
ñöôïc baõi boû.
1.5.3. Nguyeân taéc coâng khai, minh baïch:
Nguyeân taéc naøy cung caáp cho caùc thaønh vieân cô sôû ñeå tieán haønh vieäc choáng traû
laïi caùc bieän phaùp coù theå boùp meùo giaù caû hoaëc gaây toån haïi cho caùc nöôùc thaønh vieân.
Noù raøng buoäc caùc nöôùc phaûi ñöa ra nhöõng ñoái xöû coâng baèng, giaûm bôùt baûo hoä maäu
dòch, luaät leä thöông maïi phaûi ñöôïc coâng khai roõ raøng ñeå giaù haøng nhaäp khaåu, thuû tuïc
lieân quan ñeán quaù trình nhaäp khaåu khoâng bò boùp meùo.
1.5.4. Nguyeân taéc coù ñi coù laïi vaø toân troïng caùc cam keát veà thueá nhaäp khaåu:
Nguyeân taéc naøy qui ñònh neáu moät nöôùc coù nhöõng bieän phaùp môû cöûa thò tröôøng
nhö haï thaáp thueá nhaäp khaåu, xoùa boû moät phaàn hay toaøn boä haøng raøo phi thueá quan
ñoái vôùi haøng nhaäp khaåu, thì hoï coù quyeàn ñoøi hoûi caùc nöôùc thaønh vieân khaùc cuõng
19
phaûi coù nhöõng nhöôïng boä töông töï. Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi caùc nöôùc thaønh vieân
phaûi tìm caùch caân baèng nhöõng lôïi ích vaø nghóa vuï cuûa mình trong caùc ñaøm phaùn
song phöông vaø ña phöông.
1.5.5. Nguyeân taéc töï do hoùa vaø caùc raøng buoäc veà caét giaûm thueá quan:
WTO cuõng nhö caùc toå chöùc kinh teá khu vöïc khoâng ñoøi hoûi töï do hoùa thöông maïi
nhanh choùng maø yeâu caàu caùc nöôùc thaønh vieân taïo ñieàu kieän deã daøng cho quaù trình
ñaøm phaùn thöông maïi nhaèm muïc ñích töï do hoùa, thoâng qua vieäc giaûm cô baûn maët
baèng thueá quan noùi chung vaø caùc khoaûn phí khaùc ñoái vôùi xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa,
ñaëc bieät laø giaûm möùc thueá suaát cao ñoái vôùi haøng hoùa nhaäp khaåu. Ñaây laø moät yeáu toá
quan troïng mang tính neàn taûng trong thöông maïi quoác teá. Ñoái vôùi caùc khoái maäu dòch
khu vöïc, vaán ñeà caét giaûm thueá quan theå hieän ôû nhöõng raøng uoäc cao hôn (chaúng haïn
loaïi boû hoaøn toaøn thueá quan) vôùi nhöõng qui ñònh cuï theå veà möùc thueá phaûi ñöôïc caét
giaûm trong töøng thôøi ñieåm xaùc ñònh.
1.5.6. Nguyeân taéc baûo hoä phoøng ngöøa baát traéc:
Theo nguyeân taéc naøy, caùc nöôùc thuoäc WTO ñöôïc aùp duïng caùc bieän phaùp baûo veä
taïm thôøi ñeå baûo veä thò tröôøng noäi ñòa trong nhöõng tröôøng hôïp khaån caáp nhö löôïng
haøng nhaäp khaåu oà aït gaây thieät haïi cho saûn xuaát trong nöôùc, baùn phaù giaù.... Ñoù laø caùc
bieän phaùp: thueá choáng baùn phaù giaù, thueá ñoái khaùng, haïn cheá ñònh löôïng, bieän phaùp
töï veä khaån caáp...
Tuy nhieân, WTO cuõng ñoøi hoûi nöôùc aùp duïng bieän phaùp töï veä khaån caáp phaûi coù
nghóa vuï thoâng baùo veà caùc bieän phaùp maø mình aùp duïng vôùi caùc maët haøng bò aûnh
höôûng. Hôn nöõa, caùc bieän phaùp töï veä khaån caáp khoâng ñöôïc aùp duïng khi saûn xuaát
trong nöôùc gaëp khoù khaên do naêng löïc caïnh tranh keùm coù nguyeân nhaân töø trình ñoä
quaûn lyù keùm, söû duïng coâng ngheä laïc haäu, giaù thaønh saûn phaåm trong nöôùc cao v.v...
- Xem thêm -
.PDF 
82 
6 
85 
