Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận 10, thành phố h...

Tài liệu Nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản trên địa bàn quận 10, thành phố hồ chí minh

.PDF
82
407
85

Mô tả:

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ HƯƠNG LAN NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2017 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ HƯƠNG LAN NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm Mã số: 60.38.01.05 LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HỒ SỸ SƠN HÀ NỘI - 2017 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1:NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................... 7 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh .............................................................................................................. 7 1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh ........................................... 13 1.3. Cơ chế tác động của các nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh ............... 15 1.4. Mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh với tình hình và nhân thân người phạm tội cướp giật tài sản trên địa bàn nói trên ....................... 16 Kết luận Chương 1 ...................................................................................... 18 Chương 2:THỰC TRẠNG NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................... 20 2.1. Thực trạng nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh ............... 20 2.2. Thực trạng nguyên nhân và điều kiện cụ thể của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh ............................... 23 2.3. Thực trạng làm sáng tỏ nguyên nhân và điều kiện cụ thể của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh của các chủ thể phòng, chống tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn nói trên. 46 Chương 3: NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÒNG NGỪA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................................................... 52 3.1. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh và vấn đề tăng cường nhận thức về chúng ........................................................................................................... 52 3.2. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh và vấn đề dự báo tình hình tội này 53 3.3. Nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh và các biện pháp khắc phục........... 56 KẾT LUẬN .................................................................................................... 67 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 69 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Trình độ học vấn của người phạm tội Bảng 2.2: Hoàn cảnh gia đình Bảng 2.3: Nghề nghiệp của người phạm tội Bảng 2.4: Thói quen sở thích của người phạm tội Bảng 2.5: Độ tuổi của người phạm tội Bảng 2.6: Giới tính của người phạm tội Bảng 2.7: Số người phạm tội có tình tiết tái phạm, tái phạm nguy hiểm Bảng 2.8: Nơi đăng ký thường trú. Bảng 2.9: Cách quản lý tài sản Bảng 2.10: Về cách thức truy bắt Bảng 3.1: Tình hình tội phạm cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, từ năm 2012 năm 2016 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Do địa bàn Quận 10 đông dân cư, nhiều dân tộc khác nhau, kinh doanh đa ngành nghề…có nhiều địa điểm như Bệnh viện nhân dân 115, Bệnh viện Chợ Rẫy, Trường đại học kinh tế cùng nhiều trung tâm thương mại, thu hút lượng lớn khách vãng lai đến hàng ngày. Bên cạnh đó là sự sơ hở mất cảnh giác của người dân khi đến học tập, làm việc, giao dịch mua bán hoặc chủ quan trong sinh hoạt cuộc sống nên dễ bị các đối tượng xấu lợi dụng chiếm đoạt tài sản. Qua những năm gần đây, trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh tình hình cướp giật tài sản diễn ra hết sức phức tạp, có chiều hướng ngày càng gia tăng về số vụ lẫn tính chất, mức độ phạm tội, cụ thể năm 2012 xảy ra 77 vụ, năm 2013 xảy ra 90 vụ, năm 2014 xảy ra 92 vụ, năm 2015 xảy ra 94 vụ, năm 2016 xảy ra 104 vụ. Tuy nhiên, tỷ lệ đối tượng bị truy tố, xét xử chỉ đạt 66%. Để giữ vững tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, trấn áp tội phạm, các cơ quan tiến hành tố tụng cũng như các cấp chính quyền địa phương đã tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát, chốt chặn vây bắt nhiều đối tượng thực hiện hành vi cướp giật tài sản trên đường phố, tuyên truyền vận động quần chúng nhân dân tích cực cung cấp tin báo người phạm tội, cảnh giác trong việc bảo vệ tài sản. Các đối tượng gây án bị bắt đều được truy tố và xét xử nghiêm minh, tạo niềm tin cho nhân dân đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật và chính quyền địa phương. Như đã nhấn mạnh, trong thực tế vẫn còn 34% các vụ cướp giật tài sản đã xảy ra trong một thời gian dài, nhưng đến nay vẫn chưa truy bắt được các đối tượng. Nguy cơ tình hình tội cướp giật tài sản ngày càng gia tăng với những phương thức, thủ đoạn tinh vi, táo bạo và liều lĩnh hơn. 1 Tình hình cướp giật tài sản đã và đang ảnh hưởng rất xấu đến trật tự an toàn trên địa bàn Quận 10. Các vụ án xảy ra một cách công khai, thậm chí ở chốn đông người, gây tâm lý hoang mang, lo sợ của người dân khi ra đường. Đặc biệt nạn cướp giật trên đường phố đã làm xấu đi hình ảnh của một đô thị năng động và thân thiện của Quận 10, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế trong các lĩnh vực du lịch, thương mại, đầu tư. Chính vì vậy, đấu tranh phòng, chống tội cướp giật tài sản là yêu cầu cấp thiết hiện nay, hiệu quả của công tác này là góp phần quan trọng bảo vệ quyền sở hữu, bảo vệ trật tự an ninh xã hội và góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Đây thực sự là thách thức, là sự trăn trở của các cơ quan đấu tranh phòng chống tội phạm tại Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn cấp bách, cần có hoạt động nghiên cứu một cách khoa học, đầy đủ và nghiêm túc, có hệ thống và toàn diện về nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản gắn với địa bàn tội phạm tức gắn với đặc điểm tự nhiên kinh tế - xã hội trên địa bàn, từ đó đưa ra các giải pháp phòng ngừa loại tội này một cách có hiệu quả trong thời gian tới. Học viên chọn đề tài “Nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn thạc sỹ. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong thời gian qua đã có một số công trình về tội cướp giật tài sản làm luận án thạc sỹ, tiến sỹ, như Nông Anh Vượng (2016), Tội cướp giật tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên; Nguyễn Việt Quang (2016), Tình hình cướp giật tài sản trên địa bàn thành phố Hà Nội; Nguyễn Minh Hiền (2010), Đấu tranh phòng, chống tội cướp giật tài sản trên địa bàn thành phố Cần Thơ; Lê Ngọc Hớn (2012), Tội cướp giật tài sản trên địa bàn tỉnh An Giang: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng ngừa. 2 Ngoài các công trình nghiên cứu khoa học nêu trên, còn có một số bài viết khác liên quan đến đề tài này của một số tác giả và một số chuyên đề của Viện kiểm sát nhân dân tối cao được đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành như: tạp chí Kiểm sát, tạp chí Tòa án, tạp chí Luật học... Các công trình nghiên cứu khoa học nói trên đều đề cập đến từng khía cạnh của tội phạm cướp giật tài sản nhưng ở các góc độ khác nhau, ở phạm vi địa bàn khác nhau. Trong khi đó, tình hình của tội phạm cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh diễn biến ngày càng phức tạp, luôn thay đổi dưới sự tác động của nhiều yếu tố kinh tế - xã hội, pháp luật,.. nên việc tiếp tục nghiên cứu để tổng kết thực tiễn theo chiều thay đổi của đời sống xã hội là cần thiết và đề ra những giải pháp hữu hiệu nhất để phòng ngừa loại tội phạm này trên địa bàn Quận 10 nói riêng và thành phố Hồ Chí Minh nói chung trong giai đoạn hiện nay và trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất các giải pháp phòng ngừa tình hình tội phạm này trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được những mục đích trên, luận văn thực hiện những nhiệm vụ sau đây: Một là, nghiên cứu những vấn đề lý luận về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. Hai là, phân tích đánh giá thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh trong 3 thời gian từ năm 2012 đến năm 2016. Ba là, dự báo tình hình tội này trong thời gian tới và đề xuất các giải pháp phòng ngừa có hiệu quả tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là quy luật phát triển tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh hay nói cách khác là mối quan hệ phụ thuộc giữa tình hình tội cướp giật tài sản với các hiện tượng, quá trình xã hội diễn ra trên địa bàn. Để thực hiện được điều đó, tác giả lấy các quan điểm khoa học, các quy định của pháp luật hình sự hiện hành, thực tiễn tình hình tội cướp giật tài sản cũng như thực tiễn nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội này và thực tiễn phòng ngừa tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh để nghiên cứu đề tài này. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài được thực hiện dưới góc độ chuyên ngành tội phạm học và phòng ngừa tội phạm. Các số liệu được luận văn sử dụng là những số liệu thống kê của Viện kiểm sát nhân dân Quận 10, Tòa án nhân dân Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2012-2016. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài luận văn được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về chiến lược phòng ngừa tội phạm. Đề tài luận văn còn được nghiên cứu trên cơ sở kết hợp trong một tổng thể các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: - Phương pháp thu thập nguồn tài liệu: Thu thập về tình hình cướp giật 4 tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh và công tác đấu tranh phòng ngừa loại tội này. - Phương pháp thống kê: Xây dựng các biểu mẫu thống kê theo các tiêu chí, thu thập số liệu, đồng thời phân tích các biểu mẫu đã xây dựng. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Trên cơ sở thông tin thu thập được, tác giả tiến hành phân loại, so sánh đánh giá và sắp xếp có hệ thống nhằm phục vụ cho công tác nghiên cứu nguyên nhân, điều kiện tình hình tội phạm trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Thông qua nghiên cứu các bản án, chuyên đề, báo cáo tổng kết về tình hình cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, tác giả rút ra các nguyên nhân và điều kiện của tội phạm. Qua đó, đề xuất các biện pháp phòng ngừa loại tội này một cách có hiệu quả. - Phương pháp nghiên cứu hồ sơ vụ án cụ thể: thông qua đó tìm hiểu nguyên nhân, điều kiện, động cơ mục đích phạm tội để đưa ra các nhận định, các vấn đề mang tính khoa học. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn nghiên cứu có hệ thống và tương đối toàn diện về nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản. Kết quả nghiên cứu sẽ làm sáng tỏ các vấn đề về lý luận pháp lý và thực tiễn về tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn. Qua đó, góp phần đấu tranh phòng ngừa tội phạm có hiệu quả. Ngoài ra, thông qua việc nghiên cứu, luận văn còn chỉ ra những hạn chế và vướng mắc trong quá trình phòng ngừa tội phạm này trong thực tế. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm khắc phục những bất cập trong thực tiễn áp dụng, nâng cao hiệu quả phòng ngừa. Bởi vậy, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng cho hoạt động phòng ngừa tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phồ Hồ Chí Minh và giảng dạy tại các cơ sở đào 5 tạo cử nhân luật và ở các cấp độ đào tạo cao hơn. 7. Cơ cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bảng biểu, phần nội dung của luận văn được kết cấu theo 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh; Chương 2: Thực trạng nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian từ năm 2012 đến năm 2016; Chương 3: Những vấn đề đặt ra đối với phòng ngừa tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh. 6 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 10, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 1.1. Khái niệm, ý nghĩa của việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh Tình hình tội phạm là một hiện tượng xã hội pháp lý tiêu cực, được thay đổi về mặt lịch sử, mang tính giai cấp, bao gồm tổng thể thống nhất (hệ thống) các tội phạm thực hiện trong một xã hội (quốc gia) nhất định và khoảng thời gian nhất định. [32,Tr.14] Với tính cách là hiện tượng xã hội, tình hình tội phạm có nguyên nhân và điều kiện xã hội. Vậy, nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm là gì? Theo quan điểm của triết học Macxit, nguyên nhân là những gì làm phát sinh tội phạm, còn điều kiện tội phạm là những gì không làm phát sinh tội phạm nhưng giúp tội phạm dễ xảy ra hơn. Sự tác động lẫn nhau giữa nguyên nhân và kết quả thể hiện ở việc chuyển tải một số lượng vật chất, năng lượng và thông tin nào đó từ nguyên nhân đến hậu quả. Chính ở đó thể hiện sự hoạt động tích cực nguyên nhân. Việc chuyển tải thông tin là một thuộc tính đặc trưng trong lĩnh vực quan hệ xã hội. Các tin tức về các hành vi khác nhau của con người, về các quy phạm hành vi, về hệ thống các giá trị, về các sự kiện khác nhau của hiện thực hàng ngày được con người lĩnh hội thông qua các kênh thông tin khác nhau, những tin tức đó tham gia hình thành nên thế giới quan, tâm lý, lối sống bên trong của họ. Sự tác động lẫn nhau nguyên nhân- kết quả tùy thuộc vào điều kiện. 7 Điều kiện là tổng thể các hiện tượng, tình tiết tạo môi trường, bảo đảm sự phát triển và xuất hiện hậu quả. Sự tác động lẫn nhau giữa nguyên nhân được thực hiện trong tổng thể đầy đủ các điều kiện cần thiết. Vị trí của các nguyên nhân và điều kiện trong cơ chế nhân quả cũng khác nhau. Nguyên nhân sinh ra hậu quả, còn điều kiện không thể sinh ra hậu quả, mà điều kiện bảo đảm cho hậu quả xảy ra, nhưng bao giờ cũng phải hiểu rằng nguyên nhân và điều kiện là những yếu tố của một hệ thống thống nhất làm phát sinh hậu quả. Tổng thể các nguyên nhân và điều kiện, sự hoạt động đồng thời của chúng gây ra hậu quả - tình hình tội phạm và tội phạm. Nguyên nhân và điều kiện có những mức độ tác động khác nhau. Giữa các mức độ tác động đó có mối liên hệ chặt chẽ, thể hiện ở chỗ những yếu tố của mức độ thấp được đưa vào mức độ cao hơn thì phụ thuộc, tuân theo các quy luật của mức độ cao đó. Cần tìm các nguyên nhân trực tiếp của hành vi vi phạm pháp luật của cá nhân ở các đặc điểm cá nhân của nhân thân người phạm tội, các tình huống cụ thể trong đó chủ thể tồn tại. Ngược lại nguyên nhân của các hành vi vi phạm pháp luật nói chung nằm ở mức độ cao hơn của hiện thực thực tế; trong các quá trình và hiện tượng xã hội, kinh tế, tâm lý của xã hội đó. Mức độ cá nhân và mức độ xã hội, tất yếu có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. [32,Tr.84] Tóm lại, nguyên nhân và điều kiện tình hình tội phạm là những hiện tượng, quá trình xã hội tiêu cực trong sự tương tác lẫn nhau của chúng ở hai cấp độ làm phát sinh tình hình tội phạm. Từ những phân tích khái quát trên đây có thể thấy nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm nói chung được hiểu theo các cấp độ. Trước hết, đó là những hiện tượng, quá trình xã hội tiêu cực trong sự tác động lẫn nhau và tác động đến con người (phạm tội) hình thành ở họ những phẩm chất tiêu 8 cực, tức những con người “có tiềm năng phạm tội”. Khi tác động với tình huống phạm tội (cũng là những hiện tượng xã hội tiêu cực có tác dụng làm cho “tiềm năng phạm tội” ở cá nhân bộc lộ ra ngoài thành hành vi tiêu cực) làm phát sinh tội phạm cụ thể. Từ cách hiểu trên về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm, có thể nhận thức về nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản. Tội cướp giật tài sản được hiểu là hành vi nhanh chóng chiếm đoạt tài sản của người khác một cách công khai rồi tẩu thoát của chủ thể có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật hình sự. Cần lưu ý rằng tại Điều 136 Bộ luật hình sự năm 1999 và Điều 171 BLHS năm 2015 nhà làm luật không mô tả thế nào là hành vi cướp giật tài sản. Thế nhưng cũng cần lưu ý rằng, hành vi cướp giật tài sản cũng như mọi hành vi khác của con người, suy cho cùng là sự kết quả của sự tác động lẫn nhau của cá nhân cụ thể nào đó và hoàn cảnh khách quan bên ngoài. Trong sự tác động đó quyết định thực hiện hành vi cướp giật được thông qua và được thể hiện trong thực tế. Do vậy, một mặt cả nguyên nhân trực tiếp của việc thực hiện hành vi cướp giật thể hiện các nhu cầu, lợi ích, quan điểm, quan hệ, hệ thống các định hướng và tính động cơ của cá nhân đó; mặt khác thể hiện một cách tổng thể các hoàn cảnh bên ngoài, quyết định sự hình thành động cơ và sự quyết tâm thực hiện tội phạm. Từ những trình bày trên, có thể hiểu nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản là sự tương tác giữa hiện tượng, quá trình xã hội tiêu cực mà ở hai cấp độ làm phát sinh tội cướp giật tài sản. Ở mức độ hành vi phạm tội cụ thể nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản là những nhân tố xã hội thuộc về cá nhân và những tình huống, môi trường bên ngoài trong sự tương tác lẫn nhau của chúng, quyết định sự hình thành động cơ và sự quyết tâm thực hiện hành vi cướp giật tài sản. 9 Như vậy, việc phân tích nguyên nhân điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản bao hàm việc xem xét cả ở cơ chế hình thành động cơ phạm tội, bao gồm nhân tố chủ quan, nhân tố khách quan và các giải pháp để thực hiện hành vi phạm tội. Về nhân tố chủ quan của tội cướp giật tài sản, đó là cá nhân muốn thỏa mãn nhu cầu của mình trong cuộc sống như: nhanh chóng có tiền mà không muốn lao động; thỏa mãn những nhu cầu lệch lạc của cá nhân như nghiện ma túy, nghiện game, nghiện cờ bạc…; tâm lý coi thường giá trị tài sản của người khác; muốn thể hiện bản thân, muốn khẳng định giá trị bản thân theo suy nghĩ lệch lạc như muốn có nhiều tiền án, tiền sự, để có “số” trong giới giang hồ, bạn bè, muốn là thủ lĩnh của băng nhóm tội phạm… Về nhân tố khách quan: Một là, sự sơ hở mất cảnh giác của nạn nhân, đặc điểm nạn nhân học của tội cướp giật tài sản đó là tâm lý thích phô trương những vật dụng đắt tiền như đồng hồ, nữ trang; hoặc nạn nhân quá chủ quan, sơ hở mất cảnh giác khi sử dụng, cất giữ những tài sản có giá trị như điện thoại di động, máy quay phim, máy chụp hình... Hai là, tệ nạn ma túy, đặc biệt ma túy tổng hợp, là chất kích thích, gây ảo giác đối với người sử dụng, dẫn đến khi chủ thể thực hiện hành vi cướp giật không làm chủ được hành vi của mình. Ba là, ảnh hưởng của phim ảnh, mạng xã hội và các trò chơi bạo lực trên internet… Về thời gian, địa điểm thực hiện hành vi phạm tội thường vào buổi trưa hoặc buổi tối, nơi vắng vẽ, các tuyến đường có nhiều hẻm thông nhau. Cơ chế thực hiện hành vi phạm tội, đối với tội cướp giật tài sản thì việc chuẩn bị phạm tội thường rất đơn giản, nhanh chóng. Đối tượng thường sử dụng xe môtô hoặc đi bộ lòng vòng qua các tuyến đường tìm con mồi; đồng 10 thời tìm các nơi tiêu thụ tài sản cướp giật được tại các tiệm cầm đồ, tiệm mua bán đồ cũ, các địa điểm kinh doanh trò chơi đánh bạc trá hình như game bắn cá, cá độ đá bóng trực tuyến. Ngoài ra, đối tượng có thể tìm kiếm đồng bọn và có sự phân công nhiệm vụ cụ thể trong việc thực hiện hành vi phạm tội như người điều khiển xe, người trực tiếp giật và người cản địa nếu có sự truy bắt. Về thực hiện hành vi phạm tội, chủ thể thực hiện hành vi phạm tội công khai nhanh chóng chiếm đoạt tài sản của bị hại và nhanh chóng tẩu thoát. Đối với hành vi che giấu tội phạm cướp giật tài sản có những đặc điểm riêng biệt so với các loại tội phạm khác như: thường xuyên đổi biển số xe, dùng biển số giả, tẩu tán tài sản ngay lập tức nếu bị truy bắt, nghiên cứu trước đặc điểm địa bàn để dễ dàng tẩu thoát. Tóm lại, xem xét mối quan hệ giữa nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản càng cụ thể, càng sâu sắc để có những dự báo chuẩn xác tình hình tội cướp giật tài sản và có những giải pháp hữu hiệu phòng, chống tội phạm này. Như vậy, khái niệm nguyên nhân và điều kiện của tình hình cướp giật tài sản là những hiện tượng, quá trình xã hội tiêu cực và những nhân tố tiêu cực thuộc về con người như thích hưởng thụ, ngại lao động, thích kiếm tiền nhanh chóng và những tình huống thực tế bên ngoài như bị hại sơ hở tài sản, sự lôi kéo rủ rê của các đối tượng xấu; chúng tương tác lẫn nhau và quyết định sự hình thành động cơ và sự quyết tâm thực hiện hành vi cướp giật. Việc nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh có ý nghĩa to lớn đối với việc phòng, chống tình hình tội này trên địa bàn nói trên, bởi: Thứ nhất giúp cho công tác phát hiện, khám phá, điều tra chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh kịp thời mọi tội phạm đã được thực hiện, không để bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội, giáo dục cải tạo người 11 bị kết án trở thành có ích cho xã hội. [32,Tr.14] Thứ hai, tìm hiểu, làm rõ nguồn gốc của tình hình tội phạm cướp giật tài sản và các biện pháp đấu tranh phòng chống tình hình tội này trong thực tiễn. Từ đó, có những dự báo giải thích những nguyên nhân và điều kiện tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh làm cơ sở cho việc xây dựng các văn bản pháp luật, áp dụng các hình thức, biện pháp tối ưu để phòng ngừa, hạn chế tình hình tội này. Thứ ba, đưa ra quan điểm nhận thức về hoạt động phòng ngừa tình hình tội cướp giật tài sản, về các chính sách kinh tế - chính trị, xã hội, văn hóa, là cơ sở để xây dựng các biện pháp phòng ngừa loại tội này một cách khoa học và hiệu quả. [32,Tr10] Việc tìm ra quy luật phát sinh, tồn tại và phát triển của tình hình tội cướp giật tài sản là hoạt động tư duy cần thiết, có định hướng, chiếm vị trí rất quan trọng trong đấu tranh tội phạm, nhằm kìm chế, đẩy lùi loại tội này trong xã hội. Thực tế đã chỉ ra rằng, không thể áp dụng biện pháp phòng chống khi chúng ta không hiểu được từ đâu mà tội phạm sinh ra, dưới điều kiện nào mà tội phạm được tồn tại, phát triển. Như vậy, hạt nhân của việc nghiên cứu các biện pháp đấu tranh phòng, chống tình hình tội cướp giật tài sản là phải tìm ra được nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội này. Nếu như không nêu được, hoặc nêu không đúng, không chính xác nguyên nhân và điều kiện của nó thì định hướng cho cuộc đấu tranh này cũng không đúng, việc giải quyết những hiện tượng tiêu cực nói chung và tình hình tội cướp giật tài sản nói riêng sẽ không đạt được hiệu quả. Ngoài ra, nghiên cứu nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản có ý nghĩa quan trọng đối với việc hoạch định các chính sách kinh tế, xã hội trước mắt và lâu dài. Trong đó, cần phải khẳng định ý nghĩa quan trọng của vấn đề này đối với việc hoạch định các chính sách pháp luật nói 12 chung và chính sách hình sự nói riêng. Thực tế đã chỉ ra nguồn gốc phát sinh tội phạm không chỉ ở những hiện tượng tiêu cực mà ngay trong quá trình phát triển đất nước. Trong quá trình xây dựng, nhà nước xã hội chủ nghĩa chưa thể hoàn thiện toàn bộ vấn đề đường lối, chính sách, chủ trương, tổ chức thực hiện, mà tạo nên sơ hở để xảy ra tội phạm. Có những chính sách kinh tế xã hội nếu đến từ một góc độ kinh tế thì đem lại hiểu quả nhất định, nhưng ở góc độ khác thì nó lại tạo ra sơ hở và được coi là nguồn gốc làm phát sinh hoặc tạo điều kiện cho tội phạm tồn tại. Việc chuyển đổi nền kinh tế từ cơ chế quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa là chủ trương đúng đắn, tích cực, thúc đẩy nền kinh tế đất nước thoát khỏi kinh tế kém phát triển. Thế nhưng, chuyển đổi cơ chế quản lý mới của nền kinh tế tác động đến nhiều lĩnh vực khác, mà ở các lĩnh vực này làm phát sinh tội phạm. Trong lĩnh vực kinh tế, việc thay đổi cơ chế quản lý, điều hành sản xuất dẫn đến sự thay đổi nghề nghiệp, mất việc làm, mức sống thấp, không có nghề nghiệp nên những người này có quỹ thời gian nhàn rỗi rất lớn và đương nhiên đây là điều kiện thuận lợi để họ tham gia vào hoạt động phạm tội. Các tệ nạn xã hội như ma túy, cờ bạc, rượu chè gia tăng kéo theo sự gia tăng về tội phạm. Điều này đã tác động không nhỏ đến lớp trẻ, làm thay đổi cách suy nghĩ và lối sống, hình thành những nhu cầu lệch chuẩn, dễ dẫn tới việc hình thành tội phạm, trong đó có tội cướp giật tài sản. Vì vậy, việc hoạch định các chính sách phát triển kinh tế xã hội phải làm sao tạo công ăn việc làm, giảm tình trạng thất nghiệp, nâng cao đời sống cho nhân dân. 1.2. Phân loại nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh Tình hình tội phạm cướp giật tài sản phát sinh trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh không phải do một nguyên nhân và điều kiện gây ra mà là kết quả tác động của nhiều nguyên nhân và điều kiện khác nhau. Do đó, 13 để nhận thức đúng về mặt khoa học và thực tiễn cần phải phân loại những nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội nói trên, từ đó xây dựng các giải pháp phòng ngừa, tổ chức phòng ngừa phối hợp có hiệu quả. Theo bản chất, các nguyên nhân điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản được phân chia thành nguyên nhân và điều kiện khách quan và nguyên nhân và điều kiện chủ quan. Trong số những nguyên nhân và điều kiện khách quan của tình hình tội cướp giật tài sản là sự sở hở mất cảnh giác của người dân khi quản lý tài sản, là hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, là sự quản lý của Nhà nước còn lỏng lẽo… Nguyên nhân và điều kiện chủ quan của tình hình tội cướp giật tài sản những lệch chuẩn của cá nhân, những đặc điểm về mặt tâm sinh lý (động lực của hành vi), những đặc điểm về lịch sử tư pháp (tiền án, tiền sự). Ngoài ra, chúng ta có thể phân biệt nguyên nhân và điều kiện tổng thể và nguyên nhân và điều kiện đặc thù của tình hình tội cướp giật tài sản. Nguyên nhân và điều kiện tổng thể là hệ thống các dạng tổng thể gây ra hậu quả. Nguyên nhân đặc thù là một bộ phận của nguyên nhân và điều kiện tổng thể. Căn cứ vào lĩnh vực hình thành nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản có thể phân thành nguyên nhân và điều kiện kinh tế - xã hội; nguyên nhân và điều kiện về chính sách pháp luật và nguyên nhân và điều kiện trong công tác quản lý, tổ chức. Nguyên nhân và điều kiện kinh tế - xã hội là những yếu tố thuộc về lĩnh vực kinh tế- xã hội tác động, làm phát sinh tội cướp giật tài sản như thất nghiệp, đói nghèo, các tệ nạn xã hội phát sinh, ảnh hưởng giáo dục, phim ảnh. Nguyên nhân và điều kiện về chính sách pháp luật thể hiện những bất cập chưa hoàn thiện trong công tác đấu tranh phòng chống loại tội này, như chưa có khái niệm về tội cướp giật tài sản, chưa mô tả cụ thể rõ ràng các dấu 14 hiệu cấu thành tội này, khoảng cách trong khung hình phạt này rất lớn, đã ảnh hưởng đến việc định tội danh đúng, áp dụng mức hình phạt đúng trong công tác truy tố, xét xử. Nguyên nhân và điều kiện trong công tác tổ chức quản lý là những thiếu sót, lỏng lẽo trong công tác quản lý của các cơ quan chức năng trong từng lĩnh vực nhất định. Chẳng hạn công tác quản lý nhân khẩu chưa thực sự chặt chẽ, quản lý các đối tượng nhập cư, đối tượng nghiện hút, đối tượng không có việc làm, đối tượng sau khi chấp hành án được tái hòa nhập cộng đồng. 1.3. Cơ chế tác động của các nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội cướp giật tài sản trên địa bàn Quận 10, thành phố Hồ Chí Minh Như trên đã phân tích, nguyên nhân và điều kiện tình hình của tội cướp giật tài sản là sự tương tác giữa hiện tượng, quá trình xã hội tiêu cực làm phát sinh tội phạm. Các yếu tố xã hội tiêu cực này có trong môi trường sống, nhân thân người phạm tội và cả điều kiện từ nạn nhân. Chính sự tác động qua lại giữa các yếu tố này là cơ sở cho việc xác định hệ thống các yếu tố làm phát sinh tình hình tội cướp giật tài sản. Tình hình tội cướp giật tài sản là hiện tượng có tính chất cá nhân và xã hội. Do đó, khi tìm hiểu tình hình điều kiện, nguyên nhân của tội cướp giật tài sản phải tìm hiểu, nghiên cứu nguyên nhân, điều kiện bắt nguồn từ xã hội và nguyên nhân, điều kiện xuất phát từ cá nhân người phạm tội, dẫn đến hình thành nhân cách lệch chuẩn của người phạm tội. Bên cạnh đó, cần tìm hiểu cả những tình huống cụ thể, bởi vì trong một số trường hợp, tình huống đóng vai trò như là một nguyên nhân tội phạm. Khi sống trong một môi trường sống không lành mạnh, con người dễ bị tác động dẫn đến hình thành nhân cách sống lệch lạc. Tuy nhiên, nếu chỉ nghiên cứu nguyên nhân từ môi trường sống thì không đủ kết luận về nguyên nhân của tội phạm. Bởi vì, để dẫn tới việc thực hiện một hành vi phạm tội thường có rất 15
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan